Οι πληµµύρες αποτελούν τη δεύτερη µεγαλύτερη φυσική καταστροφή µετά τις δασικές πυρκαγιές στη χώρα µας. Στον απόηχο της φονικής πληµµύρας στη Βαλένθια, καλούµαστε να ερευνήσουµε τη συχνότητα εµφάνισης παρόµοιων ακραίων φαινοµένων στην ευρύτερη περιοχή της Μεσογείου και της Ελλάδας.

Η Μεσόγειος είναι µια πηγή θερµότητας και υγρασίας, η οποία τροφοδοτεί ατµοσφαιρικά συστήµατα µε τα απαραίτητα «συστατικά». Μια διαδικασία που αποτελεί βασικό αίτιο στην εκδήλωση βίαιων καιρικών φαινοµένων, τα οποία λόγω κλιµατικής αλλαγής γίνονται ολοένα και πιο συχνά.

Σύµφωνα µε το κλίµα της ευρύτερης περιοχής, το φθινόπωρο είναι πιο πιθανό να εκδηλωθούν καταστροφικές βροχοπτώσεις στις χώρες της Μεσογείου, καθώς τα νερά της θάλασσας είναι πιο θερµά από τον επικείµενο ψυχρό αέρα στα ανώτερα στρώµατα της ατµόσφαιρας, αυξάνοντας την αστάθεια και ανατροφοδοτώντας τα συστήµατα µε το εκρηκτικό κοκτέιλ «θερµότητα-υγρασία». Λόγω της κλιµατικής αλλαγής, παρατηρείται υπερθέρµανση της Μεσογείου, µε θερµοκρασίες της θάλασσας 3°-4°C υψηλότερες από τα κανονικά. Γεγονός που εντείνει σηµαντικά την αστάθεια, προκαλώντας πιο έντονες βροχές και πληµµυρικά φαινόµενα. ∆υστυχώς, έχει παρατηρηθεί τα τελευταία χρόνια ότι έχουν µειωθεί οι µέρες βροχόπτωσης στην Ελλάδα, ενώ είναι 10 φορές πιο πιθανό να εκδηλωθούν έντονες βροχοπτώσεις και πληµµύρες. Οι ξαφνικές πληµµύρες (flash floods) συνοδεύονται από ραγδαίες βροχοπτώσεις, µε µεγάλα ποσά βροχής σε σύντοµο χρονικό διάστηµα και είναι πιο συχνές πλέον στην Ελλάδα. Πολλοί παράγοντες συνηγορούν σε µία ξαφνική πληµµύρα, όπως: η ένταση της βροχής και η διάρκειά της, η τοπογραφία, οι συνθήκες του εδάφους, η φυτοκάλυψη, η καταστροφή των δασών, καθώς και η αστικοποίηση.

Μόνο την τελευταία δεκαετία έχουµε βιώσει στη χώρα µας αρκετές φονικές πληµµύρες («Daniel» 2023, «Ιανός» 2020, Εύβοια 2020, Μάνδρα 2017). Ο φόβος να εκδηλωθούν παρόµοιας κλίµακας καταστροφές στην Ελλάδα είναι ορατός τα επόµενα χρόνια, καθώς η κλιµατική αλλαγή προκαλεί βιαιότερες βροχοπτώσεις σε µια περιοχή που έχει έρθει αντιµέτωπη µε συνθήκες ξηρασίας και µε την ανθρώπινη επέµβαση στην τοπολογία των εδαφών (αστικοποίηση, µπαζωµένα ρέµατα, αποψίλωση δασικών εκτάσεων) να έχει µετατρέψει τα ακραία φαινόµενα και τις ξαφνικές πληµµύρες σε φονικές καταστροφές. Η µεγάλη αστικοποίηση περιοχών στην Ελλάδα αυξάνει σηµαντικά τον κίνδυνο πληµµύρας, καθώς το οδόστρωµα δεν έχει την ικανότητα να συγκρατεί τη µεγάλη ποσότητα βροχής, έναντι των χωµάτινων επιφανειών.

Εκτός από τους παράγοντες της κλιµατικής αλλαγής (έντονες βροχοπτώσεις, ξηρασία, θαλάσσιοι καύσωνες) και τις ανθρωπογενείς παρεµβάσεις µε κατασκευές στις πεδιάδες, µε µεγάλο πληµµυρικό κίνδυνο, αστικοποίηση, κλείσιµο ποταµών, υπάρχει και ένας άλλος βασικός παράγοντας που αυξάνει τον κίνδυνο εκτεταµένων πληµυρών στην Ελλάδας και αυτός είναι η γεωµορφολογία της χώρας µας, η οποία συµβάλλει στην ανάπτυξη µεγάλου αριθµού ρεµάτων µε σχετικά µικρές λεκάνες απορροής, στις οποίες κυριαρχούν οι έντονες κλίσεις, που συντελούν στη γρήγορη αποστράγγισή τους.

*Μετεωρολόγος