Από την περασµένη Παρασκευή, 8 Νοεµβρίου, έχει στα χέρια του ο ίδιος ο πρωθυπουργός, Κυριάκος Μητσοτάκης, το προσχέδιο του νέου δρακόντειου νόµου, το οποίο επεξεργάστηκαν επισταµένως και σε στενά χρονικά περιθώρια ο υφυπουργός Υγείας, αρµόδιος για τις Εξαρτήσεις, ∆ηµήτρης Βαρτζόπουλος, και ο υπουργός ∆ικαιοσύνης, Γιώργος Φλωρίδης, σχετικά µε την αυστηροποίηση όλων των νοµοθετικών και κανονιστικών διατάξεων για την απαγόρευση τόσο του καπνίσµατος σε όλους τους κλειστούς δηµόσιους χώρους όσο και της πώλησης ή του σερβιρίσµατος αλκοόλ ή/και καπνικών προϊόντων σε ανήλικους.

Σύµφωνα µε τις πολύ καλά πληροφορηµένες πηγές της «Κυριακάτικης Απογευµατινής», µάλιστα, εντός ενός πολύ σύντοµου χρονικού διαστήµατος, ακόµη και εντός της ερχόµενης εβδοµάδας ενδεχοµένως, θα δοθούν επισήµως από την κυβέρνηση στη δηµοσιότητα οι ουσιαστικές και καίριες αλλαγές στη νοµοθεσία, η οποία διέπει τη χορήγηση αλκοόλ και καπνικών προϊόντων παντός τύπου σε ανήλικους.

Επαναποινικοποίηση χορήγησης αλκοόλ και πάσης φύσεως καπνικών προϊόντων σε ανήλικους

Σε βαθµό πληµµελήµατος σύµφωνα πάντα µε τις ίδιες πολύ καλά πληροφορηµένες πηγές της «Κυριακάτικης Α», οι εν λόγω αλλαγές θα έχουν σχέση, κατ’ αρχάς, µε την επαναποινικοποίηση της χορήγησης αλκοόλ και πάσης φύσεως καπνικών προϊόντων σε ανήλικους, σε βαθµό πληµµελήµατος, ποινική διάταξη η οποία είχε καταργηθεί πριν από µερικά χρόνια, µε τις περιβόητες αλλαγές τις οποίες είχε επιφέρει στον Ποινικό Κώδικα η προηγούµενη κυβέρνηση των ΣΥΡΙΖΑ - ΑΝ.ΕΛ. Επίσης, θα υπάρξει θέσπιση της υποχρέωσης κάθε πωλητή να αναζητεί και κάθε πελάτη να επιδεικνύει εκείνα τα επίσηµα νοµιµοποιητικά διοικητικά έγγραφα τα οποία αποδεικνύουν την ηλικία του, και µάλιστα µε άµεση δυνατότητα ψηφιακής επαλήθευσης, σε κάθε περίπτωση. Θα καταστούν ακόµη πιο πολύ αυστηρές οι διοικητικές κυρώσεις για τη συγκεκριµένη ως άνω παράβαση, και µάλιστα από την πρώτη κιόλας φορά της παραβίασης του νόµου.

Με τις ίδιες αλλαγές Βαρτζόπουλου - Φλωρίδη καταργείται πλήρως η εξαίρεση των ιδιωτικών εκδηλώσεων από τις γενικές διατάξεις του νόµου. Ετσι, από τούδε και στο εξής οι εκδηλώσεις αυτές θα πρέπει να δηλώνονται εγγράφως και επισήµως στις αρµόδιες αρχές (Ελληνική Αστυνοµία, ∆ήµος, Περιφέρεια κ.ά.) και να υπόκεινται, ασφαλώς, στις σχετικές διατάξεις. Εκείνη η υπηρεσία η οποία αναλαµβάνει πλέον τον βασικό ελεγκτικό ρόλο θα είναι η Ελληνική Αστυνοµία, η οποία θα συνεπικουρείται από τις λοιπές ελεγκτικές αρχές, όπως είναι η ∆ηµοτική Αστυνοµία, το Λιµενικό και η Εθνική Αρχή ∆ιαφάνειας (ΕΑ∆).

Υποχρεωτική η αναζήτηση και η επίδειξη των στοιχείων της ταυτότητας

Ακόµη, θα καταστεί επίσης υποχρεωτική η αναζήτηση και η επίδειξη των στοιχείων της ταυτότητας, καθώς και η συνολική απαγόρευση της πώλησης στους ανήλικους όλων των ειδών καπνικών προϊόντων, τα οποία είτε εισπνέονται είτε µασώνται. Η κυβέρνηση έχει αποφασίσει, µάλιστα, να εφαρµόσει τώρα τις πλέον πρόσφατες σχετικές αποφάσεις και συστάσεις της Κοµισιόν, δηλαδή εκείνες της 17ης Σεπτεµβρίου του 2024. Τέλος, θα υπάρξει λεπτοµερής νοµοθετική ρύθµιση για όλα τα σχετικά προϊόντα τα οποία καπνίζονται, θερµαίνονται ή ατµίζονται, οποιασδήποτε φύσεως, καπνικής, φυτικής ή άλλης.

Αλλαγή δεδοµένων για να µην υπάρχουν τυχόν παρανοήσεις όσον αφορά την επαναποινικοποίηση της πώλησης αλκοόλ και καπνικών προϊόντων παντός τύπου σε ανήλικους, η οποία αναµένεται να χαρακτηριστεί εκ νέου ως πληµµέληµα, µία βασική διάταξη του νέου Ποινικού Κώδικα, ο οποίος άλλαξε πρόσφατα µε πρωτοβουλία του Γιώργου Φλωρίδη και µετατρέπει τα δεδοµένα στην ποινική αντιµετώπιση των καταδικασµένων για πληµµελήµατα, είναι ότι αυτοί θα οδηγούνται, υπό συγκεκριµένες προϋποθέσεις, στις φυλακές για να εκτίσουν µέρος της ποινής τους, ακόµα κι αν αυτό το µέρος της ποινής είναι διάρκειας λίγων µηνών.

Νέα μέτρα: Tι περιλαµβάνει η νέα, αυστηρή σύσταση της Κοµισιόν

Στις 17 Σεπτεµβρίου 2024 η Κοµισιόν υπέβαλε µία νέα πρόταση, µε την οποία αναθεωρείται η σύσταση του Συµβουλίου για ένα περιβάλλον χωρίς καπνό, µε σκοπό την καλύτερη προστασία των ανθρώπων από τις επιπτώσεις του λεγόµενου δευτερογενούς καπνού και των δευτερογενών αερολυµάτων. Αυτή τη σύσταση θα εφαρµόσει πλέον και η ελληνική κυβέρνηση.

Η νέα πρωτοβουλία της Κοµισιόν συνιστά στα κράτη-µέλη να επεκτείνουν τις πολιτικές για ένα περιβάλλον χωρίς καπνό, ώστε να καλύπτουν σηµαντικούς υπαίθριους χώρους, µε σκοπό την καλύτερη προστασία των ανθρώπων στην Ε.Ε., ιδίως των παιδιών και των νέων. Σύµφωνα µε την Κοµισιόν, λοιπόν, «οι χώροι αυτοί περιλαµβάνουν τους υπαίθριους χώρους αναψυχής, όπου είναι πιθανό να συγκεντρώνονται παιδιά, όπως οι δηµόσιες παιδικές χαρές, τα πάρκα αναψυχής και οι πισίνες, τους υπαίθριους χώρους που συνδέονται µε χώρους υγειονοµικής περίθαλψης και εκπαίδευσης, καθώς και τα δηµόσια κτίρια, τις εγκαταστάσεις παροχής υπηρεσιών και τις στάσεις, όπως και τους σταθµούς των µέσων µαζικής µεταφοράς». Η πρωτοβουλία συνιστά επίσης στα κράτη-µέλη «να επεκτείνουν τις πολιτικές για ένα περιβάλλον χωρίς καπνό στα αναδυόµενα προϊόντα, όπως είναι τα θερµαινόµενα προϊόντα καπνού και τα ηλεκτρονικά τσιγάρα, τα οποία χρησιµοποιούνται µε ολοένα και µεγαλύτερη συχνότητα από πολύ νεαρά άτοµα».

Η σύσταση ακολουθεί την έµφαση η οποία δόθηκε από τον Παγκόσµιο Οργανισµό Υγείας (ΠΟΥ) στις αρνητικές επιπτώσεις της έκθεσης σε δευτερογενείς εκποµπές από αυτά τα αναδυόµενα προϊόντα, οι οποίες περιλαµβάνουν σοβαρά αναπνευστικά και καρδιαγγειακά νοσήµατα.

Μάλιστα, η σύσταση καλύπτει ακόµη και τα αναδυόµενα προϊόντα, όπως είναι τα θερµαινόµενα προϊόντα καπνού και τα ηλεκτρονικά τσιγάρα. Σύµφωνα πάντα µε την ίδια την Κοµισιόν, «τα προϊόντα αυτά έχουν αυξήσει σηµαντικά το µερίδιο της αγοράς τους. Συχνά συνοδεύονται από παραπλανητικούς ισχυρισµούς, ως προς την υποτιθέµενη ασφάλειά τους ή ως προς τη χρησιµότητά τους ως εργαλείων διακοπής του καπνίσµατος. Ωστόσο, οι πιθανές επιβλαβείς επιπτώσεις τους είναι σοβαρές και οι χρήστες τους µπορεί να εξαρτηθούν από τη νικοτίνη, ενώ συχνά αυτοί καταλήγουν να χρησιµοποιούν τόσο παραδοσιακό καπνό όσο και αναδυόµενα προϊόντα».

Χρήστος Λιάπης: Πώς διαμορφώνονται τα ποσοστά εξάρτησης, λέει ο Χρήστος Λιάπης

Είναι σηµαντικό να διακρίνουµε τα δύο ξεχωριστά µοτίβα χρήσης αλκοόλ από έφηβους που σχετίζονται αφ’ ενός µε την πρώιµη έναρξη της χρήσης και αφ’ ετέρου µε την κατά περίσταση υπερβολική κατανάλωση αλκοόλ (πάνω από 5 ποτά τη φορά), η οποία εµφανίζεται κυρίως στα τελευταία έτη της εφηβείας.

Τα ποσοστά εξάρτησης από το αλκοόλ σε εκείνους που ξεκινούν την κατανάλωσή του σε ηλικία κάτω των 14 ετών είναι έως και 4 φορές υψηλότερα σε σχέση µε όσους ξεκίνησαν να καταναλώνουν αλκοόλ µετά την ηλικία των 20 ετών. Τα ποσοστά διάγνωσης εξάρτησης από το αλκοόλ ανέρχονται στο 15,9% όσων ξεκίνησαν τη χρήση αλκοόλ στην ηλικία των 11-12 ετών, πέφτουν στο 9% όταν ως ηλικία έναρξης της χρήσης εµφανίζονται τα 13-14 έτη και κατακρηµνίζονται στο 1% όσων πρωτοδοκίµασαν αλκοόλ σε ηλικία 19 ετών και άνω.

Τα ποσοστά πρώιµης έναρξης κατανάλωσης αλκοόλ είναι παρόµοια σε αγόρια και κορίτσια, κατά την εφηβεία, αλλά τα ποσοστά προβληµατικής χρήσης, εξάρτησης και συναφών διαταραχών που σχετίζονται µε την κατανάλωση αλκοόλ κλιµακώνονται γρηγορότερα στους άρρενες έφηβους. Είναι σηµαντικό να τονιστεί πως οι συνέπειες της έκθεσης στο αλκοόλ κατά την εφηβική ηλικία εκτείνονται πέρα από την αυξηµένη πιθανότητα προβληµατικής χρήσης/εξάρτησης από το αλκοόλ, αλλά και από άλλες ναρκωτικές ουσίες (προς τη χρήση των οποίων η πρώιµη κατανάλωση αλκοόλ λειτουργεί συχνά ως «πύλη εισόδου»), κατά την ενήλικη ζωή.

Εφηβοι µε ιστορικό κατανάλωσης αλκοόλ εµφανίζονται στις σχετικές µελέτες να διαφέρουν σηµαντικά στις νοητικές και νευρολογικές αξιολογήσεις τους, σε σχέση µε τους συνοµήλικούς τους που δεν καταναλώνουν αλκοόλ, µε τα ελλείµµατα των πρώτων να εµφανίζονται κυρίως στην προσοχή, τη µνήµη, τις οπτικοχωρικές και εκτελεστικές ικανότητες, ενώ ακόµη και σε απεικονιστικές µελέτες του εγκεφάλου εµφανίζονται αλλοιώσεις τόσο στη φαιά όσο και στη λευκή ουσία.

Γενετικοί και περιβαλλοντικοί παράγοντες φαίνεται να διαδραµατίζουν σηµαντική επίδραση στην εγκατάσταση µοτίβων προβληµατικής χρήσης/εξάρτησης από το αλκοόλ, µε τις επιρροές του περιβάλλοντος (όπως π.χ. η διαθεσιµότητα αλκοόλ ή ναρκωτικών ουσιών στο οικογενειακό περιβάλλον ή η ανεκτικότητα από τους γονείς απέναντι στη χρήση τους) να ασκούν µεγαλύτερη επίδραση στην πρωιµότητα της ηλικίας έναρξης πάρα ως προς την επιµονή και τη µεταγενέστερη κλιµάκωση της χρήσης. Η κληρονοµικότητα, αντιθέτως, φαίνεται να σχετίζεται λιγότερο µε την ηλικία έναρξης της χρήσης αλκοόλ και περισσότερο µε την ποσότητα οινοπνεύµατος που καταναλώνεται ανά επεισόδιο υπερβολικής χρήσης.

Η πρωιµότητα, µάλιστα, της ηλικίας έναρξης χρήσης φαίνεται να είναι ένα λιγότερο κληρονοµούµενο και περισσότερο «επίκτητο» χαρακτηριστικό, όχι µόνον για το αλκοόλ αλλά και για άλλες εξαρτησιογόνες ουσίες, γεγονός που πολλαπλασιάζει τα περιθώρια αλλά και την ευθύνη µας για την εφαρµογή στρατηγικών και µέτρων πρόληψης που θα εµποδίζουν την πρώιµη πρόσβαση των εφήβων µας στο αλκοόλ και στις ναρκωτικές ουσίες, ενηµερώνοντας, παράλληλα, για τις επικίνδυνες συνέπειες αυτής της τάσης στα σχολεία της Μέσης Εκπαίδευσης, ακόµα και στα ∆ηµοτικά, και φυσικά τους γονείς και την κοινότητα.

*Ο Χρήστος Λιάπης είναι επίκουρος καθηγητής Ψυχιατρικής της Ιατρικής Σχολής του ∆ηµοκρίτειου Πανεπιστηµίου Θράκης (∆ΠΘ) και πρόεδρος του Κέντρου Θεραπείας Εξαρτηµένων Ατόµων (ΚΕΘΕΑ)

**Δημοσιεύτηκε στην «Κυριακάτικη Απογευματινή»