«Καθήκον θλιβερόν μας συνεκέντρωσε σήμερον είς την αλβανικήν πρωτεύουσα, ο μέγας στύλος της Ορθοδόξου Εκκλησίας της Αλβανίας έπεσεν», είπε χαρακτηριστικά κατά τον επικήδειο λόγο του ο Οικουμενικός Πατριάρχης Βαρθολομαίος για τον Μακαριστό Αρχιεπίσκοπο Αναστάσιο.

Στη συνέχεια, ανέφερε πως «προκαλεί βαθείαν κατ’ άνθρωπον θλίψιν» η εκδημία του, παρά για την οποία ήταν όλοι προετοιμασμένοι λόγω του προκεχωρημένου της ηλικίας του και των προβλημάτων υγείας που αντιμετώπιζε. «Υπήρξε ο θαυματουργός της εκ νεκρών Αναστάσεως της Ορθοδόξου Εκκλησίας της Αλβανίας μετά τον διωγμόν από το αθεϊστικόν καθεστώς», είπε.

Αναφερόμενος στο έργο του και στην ζωή του, τόνισε μεταξύ άλλων πως «υπήρξε μέγας θρησκειολόγος, συνέβαλε εις μίαν καλυτέραν κατανόησιν θρησκειών που ζουν δίπλα μας».

Η Εκκλησία της Αλβανίας, την οποία αναστύλωσε, είχε καταστεί «Εκκλησία κατακομβών», τόνισε για την περίοδο των διωγμών από το αθεϊστικό καθεστώς ο Πατριάρχης Βαρθολομαίος.

«Η ποιμαντορία του δεν υπήρξε ανέφελος. Είχε το χάρισμα να επιλέγει κατάλληλα πρόσωπα ως συνεργάτας, οδούς να ανοίξει. Αλύγιστος και ανυποχώρητος, διπλωμάτης όπου έπρεπε», είπε και σημείωσε μεταξύ άλλων:

«Θα ενθυμούμεθα ό,τι έπραξεν και επέτυχεν και δοξάζομεν τον Θεόν που χάρισε στη σύγχρονη Εκκλησία Πρωθιεραρχικόν Ανάστημα του Αναστασίου Γιαννουλάτου. Είναι αναντικατάστατος ως προσωπικότητα και ως Πρωθιεράρχης. Η στέρησίς του συνιστά σεισμόν εις την τοπικήν Εκκλησίας. Η μήτηρ Εκκλησίαν, το Οικουμενικόν Πατριαρχείον Κωνσταντινουπόλεως θα είναι παρά τω πλευρώ του διαδόχου του.

Αδερφέ Αναστάσιε, από κέντρου ψυχής και καρδίας σε αποχαιρετούμε, ευχόμενοι τη μετά των Δικαίων και Αγίων Ανάπαυσίν σου».

Ο επικήδειος λόγος του Οικουμενικού Πατριάρχη Βαρθολομαίου για τον Μακαριστό Αρχιεπίσκοπο Αναστάσιο (σε ανεπίσημη μετάφραση από τα Αγγλικά)

Μακαρισμοί σας, αδελφοί ιεράρχες και συλλειτουργοί,
Ο Σεβασμιώτατος Μητροπολίτης Κορσέως κ. Ιωάννης, εντολοδόχος της κενής
Αρχιεπισκοπικού Θρόνου της Αγιωτάτης Εκκλησίας της Αλβανίας,
Σεβασμιώτατοι και Θεοφιλέστατοι Εκπρόσωποι των κατά τόπους Αγίων Ορθοδόξων Εκκλησιών,
Αξιότιμοι Ιεράρχες της Αυτοκέφαλης Εκκλησίας της Αλβανίας,
Εξοχότατε Πρόεδρε της Δημοκρατίας,
Εξοχότατε Πρωθυπουργέ και άλλοι διακεκριμένοι ηγέτες της
Έθνους,
Εξοχότατε Πρωθυπουργέ της Ελλάδας,
Αξιότιμοι εκπρόσωποι άλλων χριστιανικών ομολογιών και θρησκειών,
Διακεκριμένα μέλη του Διπλωματικού Σώματος,
Εξοχότατε Άρχοντα Μέγα Λογοθέτη, κ. Θεόδωρο Αγγελόπουλο,
Σεβαστοί κληρικοί όλων των βαθμίδων, Μοναχοί και Μοναχές,
Ο πιστός λαός του Κυρίου που πενθεί,

Ένα βαρύ καθήκον μας έφερε σήμερα μαζί στην πρωτεύουσα της Αλβανίας.
Ο μεγάλος πυλώνας της Ορθόδοξης Εκκλησίας στην Αλβανία έπεσε! Ο Αρχιεπίσκοπος Τιράνων, Δυρραχίου και πάσης Αλβανίας Αναστάσιος αναχώρησε για τον Κύριο! Και παρόλο που η παρατεταμένη πτώση της υγείας του και η προχωρημένη ηλικία του μας προετοίμασαν για το τέλος του επίγειου ταξιδιού του, η απώλεια ενός τέτοιου πνευματικού πατέρα και εκκλησιαστικού ηγέτη εξακολουθεί να προκαλεί βαθιά θλίψη σε ανθρώπινο επίπεδο. Ο Αναστάσιος ήταν ο υπηρέτης του θαύματος της ανάστασης της τοπικής Εκκλησίας, μετά τον μακρά και σκοτεινή νύχτα της στρατευμένης αθεΐας και του μεγάλου διωγμού των χριστιανών από ένα αντιθεϊστικό καθεστώς.

Όταν αυτό το καθεστώς κατέρρευσε και η ανοικοδόμηση της Εκκλησίας έγινε η σεβάσμια Μητέρα Εκκλησία της Κωνσταντινούπολης αναζήτησε έναν προικισμένο άνθρωπο που θα μπορούσε να αναλάβει τη διάσωση αυτού του πλοίου που ναυαγούσε. Ένας άνθρωπος, ο οποίος συνδύαζε αρετή, ευφυΐα, αποφασιστικότητα, αγωνιστικό πνεύμα, επιμέλεια, διπλωματική ευφυΐα, διεθνή αναγνώριση αν ήταν δυνατόν, ακλόνητη πίστη στην ιερή αποστολή του, αφοσίωση στους προγονικούς θεσμούς και αγάπη για τον πάσχοντα λαό του Θεού. Όλοι αυτές οι ιδιότητες βρίσκονταν στη μορφή του τότε Τιτουλάριου Μητροπολίτη Ανδρούσας - ενός ανθρώπου που είχε εκπέμψει τη μαρτυρία του μέσα από τις ιεραποστολικές του προσπάθειες στην Αφρική και είχε μια εξέχουσα ακαδημαϊκή ιδιότητα, ενώ προσέφερε υποδειγματικές υπηρεσίες στην Εκκλησία.

Με καταγωγή από τα νησιά της Λευκάδας και της Κεφαλλονιάς, ο Αναστάσιος ευλογημένης μνήμης γεννήθηκε στον Πειραιά και ως νέος εργάστηκε για την εσωτερική ιεραποστολή, διδάσκοντας ευσέβεια και ευσέβεια σε χιλιάδες νέους. Η ίδια του η ύπαρξη ήταν ένα θαύμα του Θεού. Η αγία μητέρα του απέρριψε εντελώς τις ιατρικές συμβουλές να τερματίσει την εγκυμοσύνη της λόγω επιπλοκών από τη φυματίωση που είχε κινδύνευε τόσο η δική της ζωή όσο και η ζωή του εμβρύου. Και ευλογημένα! Διότι αυτό το αγέννητο παιδί ήταν ο λαμπρός άνθρωπος, που σήμερα, μετά από ενενήντα πέντε χρόνια, κείτεται αναίμακτα μπροστά μας, έχοντας διαγράψει μια λαμπρή εκκλησιαστική πορεία και διακονία.

Ο Αναστάσιος αγαπούσε τη μάθηση και διέπρεψε ως εξέχων μελετητής στην ιστορία της θρησκειών, εισάγοντας το ορθόδοξο κοινό στο Ισλάμ, τον Ιουδαϊσμό, τον Βουδισμό και τον αφρικανικές λαϊκές θρησκείες. Με τις προσπάθειες αυτές συνέβαλε σημαντικά στην καλύτερη κατανόηση από τους πιστούς των πεποιθήσεων άλλων θρησκειών, οι οποίες ζουν πλέον δίπλα σε μας, και έτσι στην οικοδόμηση σχέσεων αρμονικής συνύπαρξης και αμοιβαίας κατανόησης.

Η αγάπη του για τις εξωτερικές ιεραποστολές ήταν πραγματικά μεγάλη. Αφιέρωσε τα καλύτερα χρόνια της ζωής του της νιότης του σε αυτόν τον σκοπό, θέτοντας γερά θεμέλια, εκπαιδεύοντας επιδέξιους κληρικούς όλων των βαθμίδων, και διευρύνοντας το όνομα και το προφίλ του σεβάσμιου Πατριαρχείου Αλεξανδρείας.

Ως Διευθυντής της Αποστολικής Διακονίας της Εκκλησίας της Ελλάδος, ανέλαβε την έκδοση Πατερικών Κειμένων, συμβάλλοντας στην επιστροφή προς την Ορθόδοξη
πνεύμα των κειμένων, απομακρυνόμενος από τις άγνωστες επιρροές που είχαν κυριαρχήσει μέχρι τη δεκαετία του 1960, στις πηγές και τα ελατήρια της πίστης και της
υγιεινό ψωμί της Πατερικής Θεολογίας. Παρομοίως, η παρουσία του στην Οικουμενική Κίνηση και στο Παγκόσμιο Συμβούλιο Εκκλησιών προσέφερε πάντοτε ένα ορθόδοξο Πατερικό καρύκευμα και, ως ένας από τους ιδρυτές του, ήταν η ψυχή του Συνασπισμού που είναι η Παγκόσμια Οργάνωση της Ορθόδοξης Νεολαίας.

Η Εκκλησία της Αλβανίας, από την ανακήρυξη της Αυτοκεφαλίας της, είχε μια ταραχώδη ιστορία, κυρίως για πολιτικούς λόγους. Η απόλυτη καταστροφή επήλθε με την απόφαση να «καταργηθεί» η θρησκεία από το αθεϊστικό καθεστώς, από το το οποίο οι ιερείς διώχθηκαν και στερήθηκαν την ιερατική τους ιδιότητα, απαγορεύτηκε κάθε λειτουργική πράξη και η Εκκλησία έγινε μια Εκκλησία των διωκόμενων, μια Εκκλησία των κατακομβών. Το 1991 το Οικουμενικό Πατριαρχείο, με τη δέουσα φροντίδα για όλες τις Ορθόδοξες Εκκλησίες σε δίκες, κάλεσε τον Αναστάσιο και έστειλε στην Αλβανία ως Πατριαρχικό Έξαρχο, προκειμένου να θέσει νέα θεμέλια και να μεταφέρει το μήνυμα της Ανάστασης στον πληγωμένο ορθόδοξο λαό της χώρας. Μετά από ενάμισι χρόνο γεμάτο από επιδείξεις υποδειγματικής αποκατάστασης
προσπαθειών, το Οικουμενικό Πατριαρχείο τον εξέλεξε και τον έκανε Αρχιεπίσκοπο Τιράνων, Δυρραχίου και πάσης Αλβανίας στις 24 Ιουνίου 1992.

Βέβαια, η ποιμαντική του διακονία δεν ήταν μια χωρίς σύννεφα καταιγίδας! Πάντα πλοηγήθηκε εν μέσω συντριπτικών δυσκολιών και περπατούσε στην κόψη του ξυραφιού. Μέσα σε όλα αυτά, είχε το χάρισμα να επιλέγει τους κατάλληλους ανθρώπους ως στενούς του συνεργάτες και να ανοίγει δρόμους εκεί που φαινόταν να παραμένουν μόνο αδιέξοδα. Την εξασφάλιση των απαραίτητων πόρων για να επιτρέψει την ανάσταση της Εκκλησίας από τις στάχτες. Εκκλησίες, Μοναστήρια, Εκπαιδευτικά Ιδρύματα, ένα Σεμινάριο και Τμήμα Θεολογίας, νοσοκομεία και άλλα φιλανθρωπικά ιδρύματα είναι μερικά μόνο από τα πολλά επιτεύγματά του.

Ευγενικός από τη φύση του, δίκαιος, διαλλακτικός όπου χρειάζεται, αλλά άκαμπτος και ανυποχώρητος όπου το απαιτούσαν τα συμφέροντα της Εκκλησίας, ήταν ένας διπλωμάτης της σπάνιας ικανότητας που ήξερε πώς να εξομαλύνει ακανθώδεις συγκρούσεις, να μειώνει εντάσεις, να θεραπεύει πληγές, να καθοδηγήσει τις ψυχές και να οικοδομήσει την Εκκλησία με θεάρεστο τρόπο.

Θα θυμόμαστε αυτό που ήταν όμορφο, αυτό που ήταν λαμπρό, αυτό που ήταν θεοφιλές και που ήταν εποικοδομητικό, το οποίο ο ίδιος ευλογημένος πραγματοποίησε και πέτυχε, και, θα δοξάζουμε τον Θεό που χάρισε στη σύγχρονη Εκκλησία μια τέτοια πανύψηλη αρχιερατική μορφή όπως ο Αναστάσιος Γιαννουλάτος.

Ο Αναστάσιος, ως άνθρωπος και ως Προκαθήμενος, είναι ασφαλώς αναντικατάστατος! Και η στέρησή του αποτελεί σεισμικό γεγονός για την τοπική Εκκλησία. Είμαστε
βέβαιοι, ωστόσο, ότι η ευλογία του, μαζί με τη μεσιτεία όλων των Αγίων του Illyricum, θα βοηθήσει στην επιλογή ενός άξιου και κατάλληλου διαδόχου για το θρόνο. Η Μητέρα Εκκλησία της Κωνσταντινούπολης θα αγκαλιάσει τον νέο Αρχιεπίσκοπο, όποιος κι αν είναι αυτός, με πολλή αγάπη και θα είναι πάντα στο πλευρό του, έτοιμη να υποστηρίξει οτιδήποτε μπορεί να κάνει η τοπική Αυτοκέφαλη Εκκλησία χρειαστεί!

Αδελφέ Αναστάσιε! Από τα βάθη της ψυχής και της καρδιάς, σε αποχαιρετούμε, προσευχόμενοι για την ανάπαυσή σου μεταξύ των δικαίων και των Αγίων!
Αιώνια και ευλογημένη να είναι η μνήμη σου!