Κυκλοφοριακός "λαβύρινθος" η Αττική: Τα μεγάλα οδικά έργα που βρίσκονται στο τραπέζι και οι δρόμοι-κλειδιά

Στην Αττική, το κυκλοφοριακό πρόβληµα έχει εξελιχθεί σε έναν από τους µεγαλύτερους «πονοκεφάλους» της καθηµερινότητας, µε τους οδηγούς να χάνουν πάνω από 100 ώρες ετησίως στους δρόµους.

Οι επεκτάσεις της Αττικής Οδού προς Ραφήνα και Ελληνικό, η επέκταση της Λεωφόρου Κύµης και ο άξονας Ελευσίνα-Οινόφυτα αποτελούν πλέον προτεραιότητα, καθώς η συµφόρηση, ειδικά στον Κηφισό, έχει φτάσει σε οριακό σηµείο.

Οι αριθµοί είναι αποκαλυπτικοί, καθώς το 2024 χάθηκαν 6,5 εκατοµµύρια ώρες λόγω κυκλοφοριακής συµφόρησης, µε την οικονοµική ζηµία να υπολογίζεται στα 80-90 εκατοµµύρια ευρώ ετησίως. Παρότι οι µεταβολές του 2024 σε σχέση µε το 2023 δεν παρουσιάζουν δραµατικές διαφορές, η επιβάρυνση παραµένει αισθητή.

Κυκλοφοριακό: 30 επιπλέον λεπτά για τις µετακινήσεις τους χρειάστηκαν οι οδηγοί της Αθήνας

Στην Αθήνα, οι οδηγοί χρειάστηκαν κατά µέσο όρο 30 επιπλέον λεπτά για τις µετακινήσεις τους, ενώ στη Θεσσαλονίκη η καθυστέρηση έφτασε τα 2 λεπτά και 20 δευτερόλεπτα.

Χαρακτηριστικό είναι το παράδειγµα της διαδροµής από τη Λεωφόρο Αθηνών έως τη Μεταµόρφωση, η οποία υπό κανονικές συνθήκες διαρκεί 6 λεπτά, αλλά το πρωινό «πικ» στις 8.45 τον ∆εκέµβριο του 2024 την εκτόξευσε στα 31 λεπτά. Ιδιαίτερη ανησυχία προκαλεί και η κατάσταση στα νότια προάστια, καθώς η αναµόρφωση της περιοχής του Ελληνικού αναµένεται να επιβαρύνει περαιτέρω τη Λεωφόρο Βουλιαγµένης, όπου ήδη καταγράφονται σηµαντικές καθυστερήσεις. Ωστόσο, το µεγαλύτερο «αγκάθι» παραµένει ο Κηφισός, που βρίσκεται στο επίκεντρο της κυκλοφοριακής ασφυξίας, µε µέση ταχύτητα µόλις 30 χλµ./ώρα, γεγονός που επιβεβαιώνει την ανάγκη για άµεσες παρεµβάσεις στο οδικό δίκτυο.

Το παράδοξο πάντως είναι ότι η Ελλάδα εµφανίζει λίγο καλύτερη εικόνα από άλλες ευρωπαϊκές πρωτεύουσες µε ισχυρά δίκτυα αστικών µεταφορών. Συγκεκριµένα, Βρυξέλλες και Βαρκελώνη έχουν καλύτερο σύστηµα αστικών συγκοινωνιών από την Αθήνα, αλλά και σε αυτές εντοπίζεται συµφόρηση.

Στην Αθήνα έχουµε 450 Ι.Χ. ανά 1.000 άτοµα, ενώ στη Γερµανία έχουµε 650 Ι.Χ. ανά 1.000 άτοµα. Προκειµένου, ωστόσο, να δοθούν πολύτιµες ανάσες στον πλέον επιβαρυµένο άξονα του Λεκανοπεδίου, τον Κηφισό, στην πρόσφατη ηµερίδα του Συλλόγου Ελλήνων Συγκοινωνιολόγων προτάθηκαν µια σειρά σηµαντικών µέτρων, µεταξύ των οποίων η βελτίωση των γεωµετρικών χαρακτηριστικών των εισόδων - εξόδων στους οδικούς άξονες, καθώς και η κατάργηση ορισµένων εξ αυτών που δεν έχουν λόγο ύπαρξης.

Επίσης, η αναβάθµιση σε τέσσερις λωρίδες κυκλοφορίας συν Λωρίδα Εκτακτης Ανάγκης (ΛΕΑ) ανά κατεύθυνση σε όλο του το µήκος. Βεβαίως, θα πρέπει κατά τον σχεδιασµό να διερευνηθούν οι κυκλοφοριακές επιπτώσεις.

Μια πρώτη ανακούφιση στο κυκλοφοριακό πρόβληµα της Αττικής - Απαιτείται επιτάχυνση

Το πρόβληµα, ωστόσο, θα µπορούσε να αντιµετωπιστεί εφόσον υλοποιούνταν δέκα καίρια οδικά έργα, τα οποία, µε τα κατάλληλα χρηµατοδοτικά εργαλεία, εκτιµάται ότι θα ανακουφίσουν τον κυκλοφοριακό «Γολγοθά» της πόλης. Παρά τις αυξηµένες ανάγκες, η υλοποίηση αυτών των έργων προχωρά µε αργούς ρυθµούς, µε αποτέλεσµα η καθηµερινότητα των πολιτών να επιβαρύνεται διαρκώς.

Σήµερα, το µόνο έργο που προγραµµατίζεται άµεσα για το Λεκανοπέδιο και αναµένεται να δηµοπρατηθεί µέσα στην άνοιξη είναι ο τριπλός κόµβος του Σκαραµαγκά, ο οποίος φιλοδοξεί να προσφέρει µια πρώτη ανακούφιση στο κυκλοφοριακό πρόβληµα της Αττικής. Ψηλά στη λίστα των προτεραιοτήτων για τα οδικά έργα του Λεκανοπεδίου βρίσκεται η επέκταση της Λεωφόρου Κύµης, η οποία θεωρείται το επόµενο σηµαντικό έργο που πρέπει να υλοποιηθεί. Η ανακούφιση που θα προσφέρει το εν λόγω έργο αφορά κυρίως την αποσυµφόρηση της Αττικής Οδού στο τµήµα µεταξύ των κόµβων Κηφισίας και Μεταµόρφωσης.

Υπολογίζεται πως θα εξυπηρετεί καθηµερινά κατά µέσο όρο 30.000 αυτοκίνητα, που θα κάνουν τη διαδροµή σε µόλις λίγα λεπτά, όταν σήµερα απαιτούνται ακόµα και 40 λεπτά γι’ αυτή τη διαδροµή. Το κόστος του έργου υπολογίζεται ότι ξεπερνά τα 400 εκατοµµύρια ευρώ. Συγκεκριµένα, θα κατασκευαστεί µία σήραγγα µήκους 1.260 µέτρων µέχρι το κέντρο της Πεύκης και άλλη µία 1.160 µέτρων µέχρι την οδό Χαλκίδος στη Λυκόβρυση, ενώ από εκεί θα ενώνεται µε την εθνική οδό στον κόµβο Καλυφτάκη, µε προαίρεση περίπου µισού χιλιοµέτρου. Το έργο δεν έχει κολλήσει µόνο στην αδυναµία εξεύρεσης πόρων από το υπουργείο Υποδοµών, αλλά και στην προσφυγή στο ΣτΕ για τον σχεδιασµό, η οποία έχει γίνει από τον ∆ήµο Ηρακλείου Αττικής.

Συγκεκριµένα, ο δήµος ζητεί η διέλευση του οδικού άξονα µέσα από το Ηράκλειο να γίνει µε σήραγγα, καθώς έτσι θα αποφευχθεί η διχοτόµηση της πόλης. Η επέκταση της Περιφερειακής Υµηττού µέχρι τον Καρέα (Στρατόπεδο Σακέτα) µε συνθήκες αυτοκινητοδρόµου είναι ακόµα ένα έργο που συζητείται επί χρόνια, αλλά πλέον προβλέπεται και λόγω της ανάπτυξης του Ελληνικού να υλοποιηθεί. Στο υπουργείο Υποδοµών και Μεταφορών σχεδιάζουν εδώ και χρόνια και την αστική σήραγγα Ηλιούπολης, µε παράλληλη ανισοπεδοποίηση της Λ. Βουλιαγµένης µέχρι το ύψος του Ελληνικού. Η αστική σήραγγα Ηλιούπολης θα καταλήγει στη Λ. Βουλιαγµένης.

Η εν λόγω σήραγγα, εφόσον καταφέρει σε µεσοπρόθεσµο διάστηµα να οδεύσει προς υλοποίηση, θα συνδέσει τις Λεωφόρους Μεσογείων και Κηφισίας αλλά και τον Καρέα µε το Ελληνικό σε περίπου δέκα λεπτά.  Στις επόµενες µεγάλες προκλήσεις-προτεραιότητες του υπουργείου Υποδοµών και Μεταφορών, δίχως όµως να διαφαίνονται εξελίξεις σε πολύ άµεσο χρονικό ορίζοντα, είναι η επέκταση της Αττικής Οδού προς Ραφήνα και η αναβάθµιση του δρόµου από το αεροδρόµιο «Ελευθέριος Βενιζέλος» µέχρι το λιµάνι της Ραφήνας. Ακόµα ένα έργο-κλειδί είναι η επέκταση προς Λαύριο, που περιλαµβάνει την αναβάθµιση της Λεωφόρου Λαυρίου σε συνθήκες αυτοκινητοδρόµου και σύνδεση µε τον υφιστάµενο δρόµο από Μαρκόπουλο.

Τα έργα που πρέπει να λάβουν σύντοµα «σάρκα και οστά»

Ανακούφιση επίσης θα µπορούσε να φέρει η σύνδεση Ελευσίνας - Οινοφύτων, µε µήκος περίπου 40 χιλιοµέτρων. Για την υλοποίηση του έργου έχει κατατεθεί Πρότυπη Πρόταση από τον Οµιλο ΓΕΚ ΤΕΡΝΑ. Οι επεκτάσεις µάλιστα προς Ραφήνα, Λαύριο και Λ. Βουλιαγµένης, µαζί µε τον άξονα Ελευσίνα - Οινόφυτα, είναι έργα που µπορούν να υλοποιηθούν µέσω των Πρότυπων Προτάσεων, που ήδη έχουν τεθεί στο τραπέζι του υπουργείου. Στα έργα που πρέπει να λάβουν σύντοµα «σάρκα και οστά» είναι και το «στοιχειωµένο» έργο της σήραγγας Αργυρούπολης. Πρόκειται για σχέδιο που είχε παρουσιαστεί στις αρχές της δεκαετίας του 2000 και προβλέπει την κατασκευή σήραγγας από το ύψος της Αργυρούπολης µέσω του Υµηττού προς την περιοχή Κορωπίου, ώστε να συνδεθεί ταχύτερα το Ελληνικό µε το αεροδρόµιο «Ελευθέριος Βενιζέλος» και την Ανατολική Αττική.

Ακόµα, η σύνδεση της λεγόµενης Λεωφόρου Ηριδανού µε την Ούλοφ Πάλµε, δηµιουργώντας µια λειτουργική παράκαµψη για την αποσυµφόρηση του κέντρου της Καισαριανής. Η συγκεκριµένη οδική σύνδεση θα ενισχύσει τη ροή της κυκλοφορίας, παρέχοντας εναλλακτική διαδροµή για τους οδηγούς, µειώνοντας τον φόρτο στις τοπικές αρτηρίες.

Τέλος, εφόσον υλοποιηθούν τα παραπάνω έργα, πρέπει να κατασκευαστεί και ο άξονας Ελληνικού - Μαραθώνος και συγκεκριµένα το κοµµάτι που καταλήγει στο Κρυονέρι. Κάποια από αυτά τα έργα η αγορά πιστεύει ότι µπορούν να υλοποιηθούν χωρίς µεγάλη συµµετοχή του ∆ηµοσίου, µέσω παραχωρήσεων ή Σ∆ΙΤ, µε το µοντέλο των Πρότυπων Προτάσεων, αλλά και µε πιο ρηξικέλευθα µέτρα, όπως είναι η επιβολή διοδίων στο κέντρο, η δηµιουργία ταµείου τελών κυκλοφορίας κ.ά.

Προφανώς, τα παραπάνω έργα δεν είναι οι µόνες προτάσεις του ΣΕΣ, καθώς η εικόνα στην επιβαρυµένη Αττική µπορεί να βελτιωθεί, στο µέτρο του δυνατού, µόνο µε ένα πλέγµα δράσεων και παρεµβάσεων, που θα περιλαµβάνει τη χρήση ΜΜΜ και την επέκταση του δικτύου µετρό.

Οι ειδικοί προτείνουν λύσεις

Οι ειδικοί μιλούν στα «Παραπολιτικά» και στην Ελισάβετ Σταμοπούλου και προτείνουν λύσεις.

Γρίφος για δυνατούς λύτες παραµένει η αποσυµφόρηση της κυκλοφορίας στην Αθήνα, µε τα αριθµητικά δεδοµένα για την πολύωρη αναµονή στους δρόµους να δηµιουργούν ίλιγγο και τη συζήτηση περί εφαρµογής ενός σχεδίου στοχευµένων δράσεων και παρεµβάσεων να είναι πιο επίκαιρη από ποτέ. 

Έλεγχος 

«Το θέµα της επίλυσης του κυκλοφοριακού στην Αθήνα είναι ιδιαιτέρως δύσκολο να λυθεί. Σίγουρα µία λύση είναι ο έλεγχος της παράνοµης στάθµευσης στο κέντρο και στις κεντρικές αρτηρίες. Για παράδειγµα, παράνοµα σταθµευµένα αυτοκίνητα σε λεωφορειολωρίδες επιβαρύνουν την κυκλοφορία των λεωφορείων και µειώνουν την ταχύτητά τους», υπογραµµίζει στα «Π» ο καθηγητής του ΕΜΠ Κωνσταντίνος Κεπαπτσόγλου, που παρουσίασε τα στοιχεία για το κυκλοφοριακό στην ηµερίδα του ΣΕΣ, για να προσθέσει τα εξής: «Επίσης, θα πρέπει να ενισχυθεί η χρήση των µέσων µαζικής µεταφοράς. Είναι θετικό ότι τα τελευταία χρόνια παρατηρείται αύξηση της χρήσης των µέσων, που αναµένουµε να βελτιωθεί µε τα 950 λεωφορεία που σιγάσιγά τίθενται σε λειτουργία και τις επεκτάσεις του µετρό.

Χαρακτηριστικά να αναφερθούµε και στο παράδοξο των Dows - Thompson, που διατυπώνουν ότι “η µέση ταχύτητα ισορροπίας της κυκλοφορίας Ι.Χ. καθορίζεται από τη µέση ταχύτητα της καλύτερης εναλλακτικής επιλογής (π.χ. ΜΜΜ) για την ίδια διαδροµή (πόρτα-πόρτα)”. ∆ηλαδή, για παράδειγµα, αν αυξήσουµε την ταχύτητα των λεωφορείων, τότε πείθουµε περισσότερο κόσµο να αφήσει τα αυτοκίνητα και συνεπώς µειώνεται η κίνηση».  «Τέλος, στον Κηφισό είναι απαραίτητο να υπάρχει συνεχής αστυνόµευση, ώστε να ελέγχεται ότι τα Ι.Χ. δεν κάνουν χρήση της ΛΕΑ. Σε περίπτωση ατυχήµατος, είναι σηµαντικό τα οχήµατα άµεσης επέµβασης να µετακινούνται χωρίς καθυστερήσεις», συµπληρώνει ο κ. Κεπαπτσόγλου. 

Οι δύσκολες ώρες

Στην πολυπαραγοντική εξίσωση του κυκλοφοριακού µπαίνουν και άλλοι συντελεστές. Η οδική αρτηρία, όπως και η ώρα είναι τα στοιχεία εκείνα που φαίνεται να καθορίζουν τον χρόνο αναµονής.  Οπως προκύπτει, οι οδικοί άξονες που βρίσκονται στο «κόκκινο» νωρίς το πρωί, αλλά και από αργά το µεσηµέρι µέχρι τις 19.00 είναι, µεταξύ άλλων, ο Κηφισός, η Κηφισίας, η Λεωφόρος Βουλιαγµένης και η Αττική Οδός. «Στο εργαστήριο συγκοινωνιακής τεχνικής στο Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο υπό την επίβλεψη του καθηγητή Κωνσταντίνου Κεπαπτσόγλου έχουµε αναπτύξει ένα εργαλείο για τη µέτρηση της κίνησης στις κεντρικές αρτηρίες της Αθήνας σε πραγµατικό χρόνο.

Σύµφωνα µε τις µελέτες µας, το µεγαλύτερο πρόβληµα εντοπίζεται κατά τις πρωινές και απογευµατινές ώρες αιχµής (7-10 π.µ., 3-7 µ.µ.) στην άνοδο του Κηφισού. Ακολουθούν το ρεύµα προς κέντρο στη Λεωφόρο Βουλιαγµένης, η κάθοδος του Κηφισού και η άνοδος και κάθοδος της Κηφισίας. Να σηµειωθεί ότι πρόβληµα παρουσιάζουν και επιπλέον κεντρικές αρτηρίες, όπως η Λεωφόρος Συγγρού, η Μεσογείων, η Κατεχάκη, ακόµα και η Αττική Οδός», υπογραµµίζει χαρακτηριστικά στα «ΠΑΡΑΠΟΛΙΤΙΚΑ» η Κωνσταντία Κοντοδήµου, συγκοινωνιολόγος µηχανικός και υποψήφια διδάκτωρ του ΕΜΠ.

Χειροτέρευση

Την ίδια ώρα, δεν µπορεί να περάσει στα ψιλά η προειδοποίηση του καθηγητή του ΕΜΠ, συγκοινωνιολόγου Γιώργου Γιαννή, ο οποίος µιλώντας προ ηµερών στον «ΠΑΡΑΠΟΛΙΤΙΚΑ» 90,1, τόνισε τα εξής: «Από τις µετρήσεις που γίνονται φαίνεται ότι κάθε χρόνο χειροτερεύουµε. Εχουµε 15% µε 16% χειροτέρευση της µέσης ταχύτητας κυκλοφορίας τα τελευταία τρία χρόνια. Αυτό σηµαίνει ότι µέσα στο ’27-’28 θα έχουν παραλύσει τα πάντα στην Αθήνα, αν δεν κάνουµε κάτι». Οσον αφορά στις κάµερες, υπογράµµισε: «Οι 3.000 κάµερες µπορούν να µπουν σε όλα τα κρίσιµα σηµεία.

Ειδικά αν συµβουλευτεί η Τροχαία τους συγκοινωνιολόγους, µπορεί να έχουν πλήρη έλεγχο. Αυτές οι κάµερες, που θα ελέγχουν και τη λεωφορειολωρίδα και την ταχύτητα και το κράνος, θα στέλνουν αυτόµατα ψηφιακή κλήση στον παραβάτη και δεν θα περνάει µέσα από τη γραφειοκρατία της Τροχαίας, χωρίς ανθρώπινο χέρι, µε αποτέλεσµα να µπαίνουν αρκετές κλήσεις».