Συγκλονισµένη είναι τα τελευταία 24ωρα η ελληνική κοινωνία από το φρικτό τέλος του 3χρονου Άγγελου, ο οποίος κακοποιήθηκε µέχρι θανάτου από τη µητέρα του και τον σύντροφό της στο Ηράκλειο.

Γιατί, όµως, δεν κατάφερε κανείς να αποτρέψει τον άδικο χαµό του; Πόσες είναι οι καταγγελίες για παιδική κακοποίηση στη χώρα και ποια είναι η αληθινή εικόνα; Πόσο σωτήρια είναι η πρόληψη;

Τα «ΠΑΡΑΠΟΛΙΤΙΚΑ» µίλησαν µε ειδικούς, αναζητώντας απαντήσεις, αλλά και µια αχτίδα φωτός σε ένα ζοφερό πλαίσιο.

*Διαβάστε ακόμα: "Καμπανάκι" για τα challenges που σκοτώνουν παιδιά - Στην κοινή ευθύνη πολιτείας, οικογένειας και σχολείου εστιάζουν οι ειδικοί

Γιώργος Νικολαΐδης: Υπάρχει πολύ µεγάλη έκταση παιδικής κακοποίησης, που είναι αφανής

Όσα γνωρίζουµε φαίνεται να ωχριούν µπροστά στην πραγµατικότητα. «Υπάρχει πολύ µεγάλη έκταση, που είναι αφανής», λέει στα «Π» ο Γιώργος Νικολαΐδης, ψυχίατρος και διευθυντής Ψυχικής Υγείας στο Ινστιτούτο Υγείας Παιδιού.

Σύµφωνα µε έρευνα δεκαετίας του ινστιτούτου σε δείγµα 15.500 παιδιών από όλη την Ελλάδα, 3 στα 4 παιδιά ηλικίας 11-16 χρόνων είχαν τουλάχιστον µία εµπειρία σωµατικής βίας σε όλη την παιδική ηλικία τους, µε τους γονείς να επιβεβαιώνουν τη βία ως πειθαρχικό µέσο κατά 75%.

Από αυτά τα παιδιά, 5,5% είχαν εµπειρία µε πάνω από επτά διαφορετικούς τρόπους άσκησης βίας.

Την ίδια ώρα, το 16,5% είχε τουλάχιστον µία εµπειρία σεξουαλικής θυµατοποίησης, ενώ για το 7,6% των εν λόγω παιδιών η εµπειρία περιείχε επαφή σώµα µε σώµα.

Το 3,1% των παιδιών, δε, είχε βιώσει βιασµό ή απόπειρα βιασµού.

Το ινστιτούτο συνέκρινε τα στοιχεία µε αυτά όλων των φορέων στη χώρα που δέχονται καταγγελίες για παιδική κακοποίηση.

«Για κάθε περιστατικό παιδικής κακοποίησης υπάρχουν άλλα 40 που δεν θα τα µάθει ποτέ κανένας», ανέφερε ο κ. Νικολαΐδης, καθώς όλοι µαζί οι φορείς γνώριζαν µόλις το 0,14% των περιστατικών σε σχέση µε τις απαντήσεις των παιδιών στις αντίστοιχες γεωγραφικές περιοχές και ηλικιακές κατηγορίες τον ίδιο χρόνο.

Το αντίστοιχο ποσοστό για τη σεξουαλική κακοποίηση, δε, ήταν 0,07%, δηλαδή για κάθε περιστατικό που αποκαλύπτεται υπάρχουν άλλα 100 που δεν θα µαθευτούν ποτέ.

Πού οφείλεται αυτό; «Οι δράστες παιδικής κακοποί ησης και παραµέλησης συνδέονται µε σχέση εµπιστοσύνης, αγάπης και θαυµασµού µε τα παιδιά-θύµατα», µας λέει ο κ. Νικολαΐδης. Είναι γονείς, συγγενείς, ένας φροντιστής, δάσκαλος, παπάς, προπονητής.

Πρώτη προτεραιότητα; Η πρωτοβάθµια πρόληψη. «Στις περισσότερες χώρες της γεωγραφικής Ευρώπης, ούτε καν της Ε.Ε., η λεχωίδα µετά το µαιευτήριο, ανεξαρτήτως κοινωνικοοικονοµικής κατάστασης ή προηγούµενου ιστορικού συνεργασίας µε τις υπηρεσίες, δέχεται επίσκεψη κοινωνικού λειτουργού ή επιστήµονα υγείας, στο πλαίσιο οικουµενικού προγράµµατος για την υποστήριξη της ευηµερίας των βρεφών», αναφέρει ο κ. Νικολαΐδης.

«Σωτήριος έχει αποδειχτεί και ο πρώιµος εντοπισµός οικογενειών µε ευαλωτότητα στην άσκηση βίας σε ιδιαίτερους πληθυσµούς, που έχουν επαφή µε κοινωνικές υπηρεσίες πριν αυτές οι οικογένειες γίνουν κίνδυνος για τα παιδιά. Αλλιώς είναι να εντοπίσεις ένα περιστατικό µε ένα βρέφος στην αρχή της κακοποίησης κι αλλιώς όταν προχωρήσει, κάτι που αποκτά τραγική επικαιρότητα µε τον θάνατο του 3χρονου στο Ηράκλειο», µας λέει και τονίζει την αναγκαιότητα για έναν ενιαίο τρόπο ανίχνευσης και διερεύνησης ύποπτων περιστατικών σε όλες τις µονάδες Πρωτοβάθµιας Υγείας, αλλά και σε άλλους προληπτικούς θεσµούς, όπως η σεξουαλική διαπαιδαγώγηση και οι καθολικές διαδικασίες παιδικής προστασίας σε όλους τους φορείς που έχουν καθηµερινή επαφή µε παιδιά.

Τι γίνεται άπαξ και αποκαλύπτεται η κακοποίηση; «Είναι απαραίτητη η ταχεία διαδικασία δικανικής κατάθεσης του κακοποιηµένου παιδιού, που να είναι µία και µόνη, όπως γίνεται σε όλο τον ανεπτυγµένο κόσµο. Στην Ελλάδα έχει διαπιστωθεί πως ένα παιδί καταθέτει σε µία επίσηµη Αρχή κατά µέσο όρο 14 φορές, αναβιώνοντας την τραυµατική εµπειρία του».

Και πώς προχωρούν τα παιδιά που έχουν υποστεί κακοποίηση; «Η Ελλάδα είναι η τελευταία χώρα της γεωγραφικής Ευρώπης που έχει ιδρύµατα φιλοξενίας µε 30-60 κακοποιηµένα παιδιά. Τα ιδρύµατα έχουν αναγνωριστεί από όλο τον ανεπτυγµένο κόσµο ως χώροι επαναθυµατοποίησης και γι’ αυτό έχουν υιοθετηθεί εναλλακτικές µορφές φιλοξενίας, όπως η ανάδοχη τοποθέτηση για τα µικρά παιδιά και η αυτόνοµη διαβίωση σε µικρές µονάδες για τους εφήβους, ενώ πουθενά στην Ευρώπη τα παιδιά δεν πηγαίνουν σε νοσοκοµεία άπαξ και διαπιστωθεί η κακοποίησή τους».

Αλεξάνδρα Σολδάτου: ∆ρούµε ενδονοσοκοµειακά

«Στο 1 στα 3 βρέφη που φτάνουν στο νοσοκοµείο κα κοποιηµένα άσχηµα υπάρχει προηγούµενη επίσκεψη σε έναν γιατρό που έχει δει µια µελανιά και δεν έχει κά νει κάτι γι' αυτό», λέει στα «Π» η Αλεξάνδρα Σολδάτου, καθηγήτρια Παιδιατρικής του ΕΚΠΑ και υπεύθυνη της Μονάδας για την Ασφάλεια των Παιδιών στο Νοσοκοµείο Παίδων «Π. & Α. Κυριακού».

Όπως µας εξηγεί, οι Μονάδες για την Ασφάλεια των Παιδιών που λειτουργούν στα νοσοκοµεία «Π. & Α. Κυριακού», «Αττικόν», στην Αλεξανδρούπολη και στη Θεσσαλονίκη, µε την υποστήριξη της οργάνωσης «Ελίζα», κινούνται σε δύο άξονες: στην πρωτογενή πρόληψη, υποστηρίζοντας οικογένειες ώστε να µην προ κύπτει θέµα κακοποίησης ή παραµέλησης, και στη δευτερογενή πρόληψη, αφού έχει συµβεί κάτι σε ένα παιδί, πριν τα πράγµατα γίνουν καταστροφικά.

«∆ρούµε ενδονοσοκοµειακά. Βοηθάµε τους συναδέλφους να διακρίνουν αν υπάρχει κάτι ανησυχητικό και µετά να το διαχειριστούµε. Έχουµε να κάνουµε µε τα παιδιά που είναι στην γκρίζα ζώνη, έχουν υπόνοια κακοποίησης. Αυτά τα παιδιά τα παρακολουθούµε παιδιατρικά και µπορούµε να ενισχύουµε και να υποστηρίζουµε τις οικογένειες και τα παιδιά. Πρέπει να καταλάβουµε ότι αυτά τα προβλήµατα προλαµβάνονται 100%. Υπάρχουν τρόποι δοκιµασµένοι, µοντέλα από ξένες χώρες που είναι αποτελεσµατικά», εξηγεί, τονίζοντας πως «το πιο αποτελεσµατικό στην υποστήριξη οικογενειών δεν είναι ποιο πρόγραµµα θα ακολουθήσεις, αλλά η σχέση που αποκτά η οικογένεια µε τον άνθρωπο που την υποστηρίζει».

Σταυρούλου Σπυροπούλου: Το 2024 κληθήκαµε να διαχειριστούµε 1.336 αναφορές σοβαρών περιστατικών κακοποίησης

«Από το 2015 έως και το 2021 παρατηρούµε σηµαντική αύξηση στις αναφορές για παιδική κακοποίηση στην Εθνική Τηλεφωνική Γραµµή για τα παιδιά SOS 1056», λέει στα «Π» η Σταυρούλα Σπυροπούλου, ψυχολόγος στο «Χαµόγελο του Παιδιού», και συνεχίζει: «Το 2022 οι αναφορές παρουσίασαν αύξηση 34,73% σε σχέση µε το 2021. Το 2024 κληθήκαµε να διαχειριστούµε 1.336 αναφορές σοβαρών περιστατικών κακοποίησης και παραµέλησης 2.390 παιδιών».

«Στόχος είναι να συλλέξουµε όσο το δυνατόν περισσότερες πληροφορίες για το παιδί και το είδος του κινδύνου που διατρέχει, ώστε να αξιολογήσουµε τις πλέον συµφέρουσες λύσεις», επισηµαίνει η κ. Σπυροπούλου, τονίζοντας ότι υπάρχει άµεση συνεργασία µε τις αστυνοµικές και τις εισαγγελικές Αρχές.

«Από τη στιγµή που αποσταλεί µία αναφορά στην Εισαγγελία δεν έχουµε πληροφορίες για την έκβαση των υποθέσεων. Σε περίπτωση άµεσου κινδύνου για τη ζωή ενός παιδιού κινητοποιούνται οι αρµόδιες Αρχές κατεπειγόντως. Ο χειρισµός δύσκολων υποθέσεων, όπως σεξουαλική κακοποίηση ή αυτοκτονι κότητα ανηλίκων, γίνεται σε συνεργασία µε εξειδικευµέ νες υπηρεσίες, τις Υποδιευθύνσεις Ασφαλείας Ανηλίκων, τις Αστυνοµικές ∆ιευθύνσεις και τη ∆ίωξη Ηλεκτρονικού Εγκλήµατος», εξηγεί, προσθέτοντας πως «η πλειονότητα των αναφορών είναι ανώνυµες, από ανθρώπους στο διπλανό σπίτι, το ευρύτερο κοινωνικό περιβάλλον, επαγγελµατίες που έρχονται σε επαφή µε παιδιά, ακόµα και τα ίδια τα παιδιά».

«Συχνά υπάρχουν εµφανή ανησυ χητικά σηµάδια που ως κοινωνία µπορούµε να ανα γνωρίσουµε, αλλά καταλήγει να µένει τελικά... µυστικό. Είναι σηµαντικό να µιλάµε µε ευκολία και χωρίς φόβο για την κακοποίηση, γιατί µόνο έτσι µπορεί να σωθεί ένα παιδί», υπογραµµίζει.

Άρθρο Σοφίας Ζαχαράκη: Να κάνουµε τα βήµατα άλµατα

Το πρόσφατο, ασύλληπτης βιαιότητας, έγκληµα στην Κρήτη ήρθε να µας υπενθυµίσει µε τον πιο τραγικό τρόπο πως στη συντριπτική τους πλειονότητα οι δράστες των περιστατικών παιδικής κακοποίησης είναι πρόσωπα από το συγγενικό ή φιλικό περιβάλλον των παιδιών. Μεγαλώσα µε µε την ιδεαλιστική παραδοχή ότι η οικογένεια είναι το περιβάλλον που πάντα διασφαλίζει την ακεραιότητα των παιδιών. Γι’ αυτό και όσοι βρισκόµαστε έξω από το στενό οικογενειακό περιβάλλον ενός παιδιού ίσως να παραβλέπουµε τις φανερές πληγές που η κακοποίηση αφήνει στο σώµα του, αλλά και τις αφανείς πληγές που αφήνει στην ψυχή του.

Από τις αρχές του 2024 νοµοθετήσαµε ως κυβέρνηση ειδικό ακαταδίωκτο για τους επαγγελµατίες που έρχονται σε επαφή µε παιδιά και ενηµερώνουν ή καταγγέλλουν περιστατικά ενδοοικογενειακής βίας σε βάρος κάποιου παιδιού.

Παράλληλα, από το 2022 σε όλους τους βρεφονηπιακούς και παιδικούς σταθµούς, καθώς και στα Κέντρα ∆ηµιουργικής Απασχόλησης Παιδιών έχουµε προβλέψει και έχει οριστεί υπεύθυνος προστασίας ανηλίκων.

Ο υπεύθυνος προστασίας ανηλίκων είναι ο άνθρωπος στον οποίο µπορεί οποιοσδήποτε να απευθυνθεί, εφόσον διαπιστώσει πως ένα παιδί έχει σηµάδια κακοποίησης ή ακόµα και παραµέλησης. Αναλαµβάνει δε τη διαβίβαση της αναφοράς είτε στην Αστυνοµία είτε στον αρµόδιο εισαγγελέα.

Eντός των επόµενων µηνών θα ξεκινήσει από το Εθνικό Κέντρο Κοινωνικής Αλληλεγγύης το Εθνικό Σύστηµα Καταγραφής και Παρακολούθησης Περιστατικών Κακοποίησης Ανηλίκων, µε σκοπό την καταγραφή ενδείξεων κακοποίησης και την προστασία των ευάλωτων παιδιών, ώστε η Πολιτεία συντεταγµένα να γνωρίζει ποια παιδιά βρίσκονται σε κίνδυνο και να µπορεί προληπτικά να δράσει για να τα προστατέψει.

Η κακοποίηση έχει ολέθριες συνέπειες στην ψυχική υγεία των παιδιών και γι’ αυτό έχουµε χρέος να είµαστε η φωνή των παιδιών, που ο φόβος δεν τα αφήνει να φωνάξουν «βοήθεια». Κάνουµε σηµαντικά βήµατα ως Πολιτεία, όµως διαπιστώνουµε κάθε µέρα ότι χρειαζόµαστε άλµατα.

*υπουργού Κοινωνικής Συνοχής και Οικογένειας

Άρθρο της Ζέττας Μακρή: Πολυεπίπεδη και διαρκής η µέριµνα για τα παιδιά

Τα όρια ενός σύντοµου κειµένου για την κακοποίηση παιδιών και εφήβων ίσως να χωρέσουν πολύ επιγραµµατικά τις πρωτοβουλίες του υπουργείου Παιδείας για την προστασία, ασφάλεια και ευηµερία παιδιών και εφήβων.

Η µέριµνά µας όµως για την αποκάλυψη περιστατικών κα κοποίησης είναι διαρκής, πολυεπίπεδη και τάσσεται συ ντονισµένα κατά των φαινοµένων που απειλούν τη σω µατική και ψυχική υγεία των µαθητών.

Στο πλαίσιο της ολοκληρωµένης στρατηγικής του ΥΠΑΙΘΑ, µε την πλατφόρµα stop-bullying.gov.gr για την υποβολή, καταγραφή, διαχείριση, αντιµετώπιση καταγγελιών ενδοσχολικής βίας από γονείς και µαθητές, τη θεσµοθέτηση του συµβούλου σχολικής ζωής, την επιµόρφωση 243.700 εκπαιδευτικών, τα εργαστήρια δεξιοτήτων και τις δράσεις ενεργού πολίτη, δηµιουργούµε σε παιδιά και εφήβους τις προϋποθέσεις να µιλήσουν µε θάρρος για ό,τι τους απασχολεί, να υποστηρίξουν και να διεκδικήσουν τα θεµελιώδη δικαιώµατά τους, να αναγνωρίσουν τους κιν δύνους και να προφυλαχθούν από αυτούς, να σταθούν µε τόλµη απέναντι σε κάθε αδικία, να αποδώσουν και να λάβουν σεβασµό.

Καλλιεργούµε στις µαθήτριες και τους µαθητές δεξιότητες που θα τους καταστήσουν ολοκληρωµένες προσωπικότητες, ισότιµους, υπεύθυνους, δίκαιους και δηµιουργικούς ανθρώπους, ελεύθερους και αξιοπρεπείς πολίτες του κόσµου.

Θωρακίζουµε τους εκπαιδευτικούς µας µε τακτικές επιµορφώσεις και τους παρέχουµε τα παιδαγωγικά και εκ παιδευτικά εργαλεία για να ενηµερώσουν τους µαθητές τους πάνω στα θέµατα κακοποιητικών συµπεριφορών.

Αναδεικνύουµε τον θεσµό ψυχολόγων και κοινωνικών λειτουργών και επενδύουµε στο ανθρώπινο δυναµικό της Εκπαίδευσης µε 4.800 διορισµούς, που ενισχύονται διαρκώς, ενώ κάθε χρόνο προσλαµβάνονται, περίπου, 2.000 αναπληρωτές.

Και, εδώ, τονίζω το πιο σηµαντικό, ότι δηλαδή οι ψυχολόγοι µπορούν να δέχονται µαθητές που επιθυµούν να τους συναντήσουν χωρίς να απαιτείται η συναίνεση του γονέα ή κηδεµόνα, ενώ, στη συνέχεια, επεξεργάζονται τα δεδοµέ να και αποφαίνονται για τυχόν ενέργειες σκόπιµης παρέµ βασης και υποστήριξης στο πλαίσιο του σχολείου, όπου εκεί ζητείται συναίνεση της οικογένειας.

Ταυτόχρονα, η ενδυνάµωση των υποστηρικτικών φορέων µε αύξηση του συνολικού προϋπολογισµού τους κατά 152% και η συνεργασία µε αρµόδιους φορείς για στοχευ µένες παρεµβάσεις στα σχολεία συµπληρώνουν δραστικά τα µέσα που διαθέτουµε για να προστατεύσουµε τα παιδιά µας από κάθε µορφής κακοποίηση.

Στις συνέργειες αυτές του ΥΠΑΙΘΑ θα αναφέρω τη συνεργασία µε την Ανεξάρτητη Αρχή για την Προστασία των Προσωπικών ∆εδοµένων για εκπαιδευτικό υλικό σχετι κό µε την ασφαλή πλοήγηση και τη συνεργασία µε την Google µέσω του προγράµµατος «Γίνε Ηρωας του ∆ιαδικτύου», που υλοποιείται ήδη τρία χρόνια στα εργαστή ρια δεξιοτήτων, όπου οι εκπαιδευτικοί επιµορφώνονται και µε τη σειρά τους επιµορφώνουν γονείς και κηδεµόνες.

Επίσης, η εφαρµογή SafeYOUth και, συνολικά, η Εθνική Στρατηγική Προστασίας των Ανηλίκων από τον Εθισµό στο ∆ιαδίκτυο είναι, ακόµα, δύο εξαιρετικά χρήσιµα εργαλεία στη διάθεση παιδιών και οικογενειών για την πρόληψη της κακοποίησης ανηλίκων.

Είµαστε δίπλα σε κάθε παιδί, κάθε έφηβη, κάθε έφηβο που χρειάζεται βοήθεια και συµβουλές και µαζί, κυβέρ νηση, ΥΠΑΙΘΑ και κοινωνία, καταβάλλουµε κάθε προ σπάθεια για να προλάβουµε και να αποτρέψουµε κακο ποιητικές συµπεριφορές εις βάρος παιδιών και εφήβων.

*υφυπουργού Παιδείας, Θρησκευµάτων και Αθλητισµού


*Δημοσιεύθηκε στην εφημερίδα «Παραπολιτικά» στις 8/02/2025