Πήγαν όλα τόσο λάθος, χάθηκαν τόσα πολύτιμα στοιχεία, αναδείχθηκαν τόσο πολλές παθογένειες, που μόνο συγκάλυψη δεν συνιστούν τα όσα συνέβησαν τη νύχτα της 28ης Φεβρουαρίου 2023 στον Ευαγγελισμό της Λάρισας και βεβαίως τα όσα ακολούθησαν τις επόμενες μέρες.

«Η κυβέρνηση ήταν παρούσα στο σημείο από τις πρώτες ώρες με εν ενεργεία υπουργούς και γενικούς γραμματείς διαφορετικών υπουργείων, αλλά όλοι λειτουργούσαν σε ρόλο “παρατηρητή”, χωρίς κάποιος να ενεργεί με επίσημο τρόπο, να εκδίδει εντολές», αναφέρεται στο πόρισμα των 180 σελίδων του Εθνικού Οργανισμού Διερεύνησης Ατυχημάτων (ΕΟΔΑΣΑΑΜ), σημεία του οποίου παρουσιάζουν σήμερα τα «Παραπολιτικά». Σε αυτό γίνεται ευθέως λόγος για ύπαρξη καυσίμου ξυλόλης, 2,5 περίπου τόνων, που δικαιολογεί τη φωτιά, και λαμβάνονται υπόψη άλλες παράμετροι, που αποκλείουν την πρόκλησή της από τα υγρά των συρμών (έλαια σιλικόνης κ.λπ.).


Πόρισμα ΕΟΔΑΣΑΑΜ για τα Τέμπη: Πού αποδίδει την τραγωδία που συγκλόνισε την Ελλάδα - Εγκληματικά λάθη, παθογένειες και "πύρινη γλώσσα" 

Ο ΕΟΔΑΣΑΑΜ είναι ο μοναδικός φορέας του Δημοσίου που διατύπωσε επισήμως τα συμπεράσματά του, τα οποία πλέον συμπεριλαμβάνονται στην υπό διαμόρφωση δικογραφία, ενώ ακολουθούν αντίστοιχα του Πολυτεχνείου και της Διεύθυνσης Εγκληματολογικών Ερευνών της ΕΛ.ΑΣ. Οταν συγκρούστηκε η επιβατική με την εμπορική αμαξο στοιχία, με αποτέλεσμα να χάσουν τη ζωή τους 57 άνθρωποι, να τραυματιστούν 81 και δεκάδες να υποστούν μετα τραυματικά σοκ, δεν υφίστατο ΕΟΔΑΣΑΑΜ, ούτε κανένας άλλος σχετικός οργανισμός. Η ομάδα των τεσσάρων μελετητών (δύο Ελληνες, ένας Ιταλός, ένας Βέλγος) επισημαίνει ότι η εποπτεία βάρυνε τη δικαστική - εισαγγελική Αρχή που μετέβη αμέσως εκεί και έπρεπε να οριοθετήσει και να επο πτεύσει τον χώρο, όπως άλλωστε συμβαίνει διεθνώς.

Ομως: «Δεν ελήφθησαν δείγματα χώματος και υλικών ή επιχρίσματα από επιφάνειες πριν από τη σορό των λειψάνων των τρένων, που είχαν ήδη μεταφερθεί στο πεδίο Κουλούρι. Κατόπιν αιτήματος των οικογενειών των θυμάτων, ο ειδικός εφέτης ανακριτής διέταξε στις 28 Μαρτίου 2023 να ληφθούν δείγματα από το έδαφος και από τα υπολείμματα των τρένων στο Κουλούρι, 29 ημέρες δηλαδή μετά το δυστύχημα. Τα αποτελέσματα της χημικής ανάλυσης (την οποία ανέλαβε το Χημείο του Κράτους) κρίθηκαν ασαφή, λόγω της καθυστέρησης των 28 ημερών και της μόλυνσης του υπεδάφους». Δεδομένου ότι ο οργανισμός συστήθηκε έναν χρόνο μετά και ξεκίνησε προκαταρκτικές εργασίες τον Ιούνιο του 2024 (16 μήνες αργότερα), ήταν αδύνατο να έχει πρόσβαση σε πρωτογενείς πηγές.


Χρήστος Παπαδημητρίου για τραγωδία Τεμπών: «'Εγιναν όλα λάθος»

«Ασχοληθήκαμε και με την 717 σύμβαση και σας λέω με βεβαιότητα ότι, αν ολοκληρωνόταν το 2016, τότε δεν θα ήμασταν σε αυτή τη θέση… Σίγουρα λείπουν σοβαρά στοιχεία εξαιτίας της έλλειψης συντονισμού, αλλά και η μη έγκαιρη υλοποίηση των συμβατικών υποχρεώσεων από την πλευρά του ΟΣΕ έπαιξε καθοριστικό ρόλο», δηλώνει στα «Π» ο πρόεδρος της επιτροπής και νομικός, Χρήστος Παπαδημητρίου.

Παράλληλα, μιλώντας χθες στον «ΠΑΡΑΠΟΛΙΤΙΚΑ» 90,1 ο πρόεδρος του ΕΟΔΑΣΑΑΜ, έκανε λόγο για ένα αλαλούμ που επικράτησε στο σημείο της σιδηροδρομικής τραγωδίας, αναφέροντας ότι έγιναν πολλά λάθη, ακόμα και από τους εισαγγελείς που ήταν στο σημείο, επαναλαμβάνοντας ότι «δεν υπήρχε κάποια κεντρική εντολή για μπάζωμα». Οπως δήλωσε, «τις πρώτες στιγμές δεν υπήρχαν πρωτόκολλα, επικρατούσε αλαλούμ μεταξύ Πυροσβεστικής και Αστυνομίας. Το πρώτο μέλημα ήταν να σωθούν οι άνθρωποι», σημειώνοντας στη συνέχεια ότι «στις 3 Μαρτίου έγιναν όλα λάθος στο πεδίο, όσον αφορά στη συλλογή των στοιχείων». Οπως χαρακτηριστικά είπε, «δύο-τρεις μέρες μετά το δυστύχημα δεν ήμασταν σίγουροι πόσοι ήταν πάνω στο τρένο».

Η πυρόσφαιρα προκλήθηκε από καύσιμα

Αναλύοντας τα όσα τους δόθηκαν από τη δικογραφία, τις συνεντεύξεις και τις αντίστοιχες μελέτες που τους έχουν σταλεί από υπηρεσίες της Ε.Ε., υποστηρίζουν με βεβαιότητα ότι η πυρόσφαιρα προκλήθηκε από καύσιμα που μετέφερε η εμπορική ηλεκτράμαξα, κατά πάσα πιθανότητα στο κόκπιτ της δεύτερης μηχανής της εμπορικής αμαξοστοιχίας, γράφοντας: «Το σχήμα της αρχικής ανάφλεξης και της επακόλουθης πυρόσφαιρας συνάδει με υγρό πτητικό καύσιμο και όχι με υγροποιημένο αέριο, το οποίο θα δημιουργούσε φλογοπίδακα (jet fire) και όχι πύρινη γλώσσα (fire plume).

Ο φλογοπίδακας είναι “μια φλόγα υψηλής θερμοκρασίας από καύσιμο που καίγεται και απελευθερώνεται υπό πίεση σε συγκεκριμένο προσανατολισμό”, που σημαίνει ότι μια πυρκαγιά πίδακα θα είχε διαφορετικό σχήμα και τυχαίο προσανατολισμό (όχι μόνο προς τα πάνω). Περαιτέρω ένδειξη αυτού είναι η ύπαρξη των δευτερευουσών πυρκαγιών σε λίμνη που συνέχισαν να καίγονται και οι οποίες δεν θα μπορούσαν να δημιουργηθούν από αέριο. Η πολύ γρήγορη αρχική ανάφλεξη και το σχήμα και η ανύψωση της μορφής “μανιταριού” δείχνουν επίσης προς ένα πτητικό, υγρό καύσιμο (μια πυρκαγιά από πετρέλαιο θα έπεφτε γρήγορα στο έδαφος)».

Κατ’ αυτούς: «Μια σημαντική ποσότητα (μάζα) καυσίμου εμπλέκεται στο δεύτερο στάδιο, δημιουργώντας αυτού του είδους τη μορφή γλώσσας (plume), και τροφοδοτεί την αρχική πύρινη σφαίρα κατά τη διάρκεια περίπου 4 δευτερολέπτων μέχρι να σταματήσει η κίνηση και η πύρινη σφαίρα να εισέλθει στην καύση της».

«Στο συμβάν φαίνεται να εμπλέκονται δύο διαφορετικά καύσιμα»

Τα βίντεο των επιβατών δείχνουν μια πολύ ισχυρή, αλλά πολύ συγκεντρωμένη φωτιά να καίει έντονα από το κάτω μέρος του βαγονιού εστιατορίου (το κίτρινο χρώμα προστέθηκε), ενώ τα υπολείμματα της ατμομηχανής της επιβατικής αμαξοστοιχίας (συμπεριλαμβανομένου του μετασχηματιστή γεμάτου με λάδι σιλικόνης) μπορούν να παρατηρηθούν σε πολύ κοντινή απόσταση, αλλά σαφώς δεν καίγονται. Η παρατήρηση αυτή -κατά τους ειδικούς- μπορεί να επαληθευτεί από την εξέταση των υπολειμμάτων των αμαξοστοιχιών την επόμενη ημέρα, όπου είναι σαφές ότι η ατμομηχανή έχει καταστραφεί μηχανικά και, όπως και ο μετασχηματιστής, έχει μόνο σημάδια καψίματος στη μία πλευρά, ενώ το βαγόνι εστιατορίου έχει καταστραφεί ολοσχερώς από τη φωτιά.

Στο επίμαχο ζήτημα του είδους καυσίμου που προκάλεσε την ανάφλεξη, τονίζεται: «Τα έλαια σιλικόνης δεν έπαιξαν πρωταρχικό ρόλο ούτε στην πύρινη γλώσσα ούτε στη δεύτερη φωτιά, που προκλήθηκε από τη λίμνη καυσίμων. Το γεγονός ότι η πυρκαγιά από λίμνη καυσίμων άφησε δύο διαφορετικά κατάλοιπα αποτελεί άμεση ένδειξη ότι στο συμβάν φαίνεται να εμπλέκονται δύο διαφορετικά καύσιμα: 1) λευκό υπόλειμμα, που είναι SiO2, χαρακτηριστικό για την καύση λαδιού σιλικόνης, και 2) μαύρο υπόλειμμα με ίχνη ξυλόλης, που συνάδει με καύσιμα υδρογονανθράκων».


Ελλιπείς εξετάσεις

Οσο δε για την έκτασή της στο εσωτερικό των βαγονιών, αναφέρεται πως ορισμένοι από τους επιβάτες με σοβαρά εγκαύματα παρουσιάζουν ακανόνιστο σχήμα εγκαυμάτων, που πιθανόν να προήλθαν από επαφή με υγρό που καιγόταν παρά από θερμική ακτινοβολία. Ωστόσο, «δεν είναι δυνατόν να προσδιοριστούν με ακρίβεια τα εγκαύματα, δεδομένου ότι δεν ελήφθησαν δείγματα ιστών για εργαστηριακές εξετάσεις και δεν έγινε καμία ειδική εξέταση των εγκαυμάτων». Το γεγονός ότι από τα 31 άτομα (επιβάτες και προσωπικό) που βρίσκονταν μέσα στο βαγόνι του εστιατορίου τη στιγμή της σύγκρουσης βρέθηκαν έξι επιζώντες (και κυρίως ο ένας από τους έξι δεν υπέστη καθόλου εγκαύματα) «αποτελεί ένδειξη ότι η ίδια η πύρινη μπάλα δεν ήταν αρκετή από μόνη της για να προκαλέσει θανάτους».

Μεταξύ των τραυματισμένων επιβατών που διέφυγαν από το ατύχημα και νοσηλεύτηκαν με σοβαρά εγκαύματα, δεν υπάρχουν αναφορές για παρατεταμένη έκθεση στη φωτιά (δηλαδή παγιδευμένοι κοντά σε φλόγα για μεγάλο χρονικό διάστημα). Οι περισσότεροι επιβάτες που υπέστησαν σο βαρά εγκαύματα δηλώνουν ότι «δεν κατάλαβαν τι ακριβώς τους έκαψε» και οι περισσότεροι από αυτούς συμφωνούν ότι εξετέθησαν σε έντονη θερμότητα για λίγα μόνο δευτερόλεπτα κατά τη στιγμή της σύγκρουσης.


Το λάθος του σταθμάρχη

Στο πόρισμα παρατίθενται στοιχεία της υπηρεσιακής εξέλιξης, της απειρίας και των δυσκολιών που κλήθηκε να αντιμετωπίσει εκείνες τις ώρες ο σταθμάρχης Λάρισας. Ο φόρτος εργασίας του ήταν πολύ μεγάλος, καθώς σε διάστημα 90 λεπτών είχε 97 επικοινωνίες διάρκειας 23 δευτερολέπτων κατά μέσο όρο, 32 επικαλυπτόμενες επικοινωνίες μεταξύ τους και μόνο 17 επικοινωνίες όπου έπρεπε να ακούει μόνο (δηλαδή, να παρακολουθεί). Η σαθρότητα του συστήματος ελέγχου περιέχει και τον πεπαλαιωμένο πίνακα, εγκατεστημένο από τη δεκαετία του ’80. Γύρω στο 2010, «οι πίνακες ελέγχου που λειτουργούσαν στο τμήμα Ορφανά-Λάρισα σταδιακά σταμάτησαν να λειτουργούν λόγω τεχνικών προβλημάτων στα συστήματα ελέγχου, διοίκησης και σηματο δότησης και μέχρι το 2014, εκτός από τη Λάρισα, όλοι οι υπόλοιποι πίνακες ελέγχου τέθηκαν εκτός λειτουργίας».

Τούτων δοθέντων, ο μηχανοδηγός της εμπορικής φεύγει από τον σταθμό ανεξέλεγκτα, χωρίς «καθαρό τοπίο». Σε απόσταση 1.400 μέτρων διαπιστώνει ότι τα κλειδιά τοποθετήθηκαν διαγώνια στη γραμμή και ο συρμός πέρασε στο ρεύμα καθόδου. Δυστυχώς, δεν προέκυψε επικοινωνία του με τον σταθμάρχη, παρότι έβλεπε ότι πήγαινε λάθος.

Τέλος, στα συμπεράσματα επισημαίνεται, μεταξύ άλλων, ότι ο ελληνικός σιδηροδρομικός τομέας υπέστη μεγάλη ζημία από τις δημοσιονομικές κρίσεις που ξεκίνησαν στα τέλη του 2009 και κορυφώθηκαν το 2010. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα την κακή συντήρηση, την ολοένα και μεγαλύτερη υποβάθμιση της υποδομής και την έλλειψη προσωπικού. Μια κατάσταση από την οποία το σιδηροδρομικό σύστημα δεν ανέκαμψε έκτοτε. Επίσης ότι «η Hellenic Train δεν απέδειξε πως είχε θέσει σε εφαρμογή ένα ασφαλές σύστημα ενίσχυσης της ασφάλειας των επικοινωνιών».


Τι λένε στα «Παραποπλιτικά» δικηγόροι των οικογενειών 

Με τη συμπλήρωση δύο ετών από τη σιδηροδρομική τραγωδία των Τεμπών και τη δημοσιοποίηση του πορίσματος του Εθνικού Οργανισμού Διερεύνησης Αεροπορικών και Σιδηρο δρομικών Ατυχημάτων και Ασφάλειας Μεταφορών (ΕΟΔΑΣΑΑΜ), οι οικογένειες των συγγενών των θυμάτων, οι τραυματίες και οι επιβάτες της μοιραίας αμαξοστοιχίας ζητούν δικαίωση.

Τα «Π» συνομίλησαν με δικηγόρους που εκπροσωπούν συγγενείς θυμάτων για τα επόμενα βήματα της δικαστικής διερεύνησης της υπόθεσης και τις εξελίξεις που αναμένονται μετά τα όσα εντόπισε ο ΕΟΔΑΣΑΑΜ διερευνώντας την υπόθεση της σιδηροδρομικής τραγωδίας.

Η Βάσω Πανταζή, δικηγόρος του αθλητή ενόργανης γυμναστικής στην εθνική ομάδα Χριστόφορου Κωνσταντινίδη, ο οποίος έχασε τη μητέρα του στη σιδηροδρομική τραγωδία, στο ερώτημα των «Π» για το εάν η έρευνα μέχρι σήμερα έχει κινηθεί προς τη σωστή κατεύθυνση απαντά καταφατικά, επισημαίνοντας ότι πρόκειται για «ένα έγκλημα το οποίο είναι πολυπαραγοντικό», στο οποίο υπάρχουν τρεις ομάδες κατηγορουμένων.

«Εχουμε μία ομάδα κατηγορουμένων οι οποίοι είναι οι “πρωταγωνιστές” εκείνης της νύχτας, δηλαδή ο σταθμάρχης, οι υπεύθυνοι της γραμμής Αθήνα-Λάρισα-Θεσσαλονίκη και όλοι οι αρμόδιοι υπάλληλοι του ΟΣΕ, οι οποίοι δεν μερίμνησαν να κινούνται τα τρένα με ασφάλεια. Η δεύτερη ομάδα αφορά εκείνους οι οποίοι, διά παραλείψεως και με διάφορες άλλες ενέργειες, όλα αυτά τα χρόνια, δεν εκτέλεσαν τη σύμβαση 717. Εάν η συγκεκριμένη σύμβαση είχε εκτελεστεί, είναι δεδομένο πλέον πως δεν θα είχε συμβεί αυτό το δυστύχημα. Η τρίτη ομάδα -εκεί θεωρώ υπάρχει μία καθυστέρηση στη δικαστική έρευνα, η οποία δεν οφείλεται στον εφέτη ανακριτή, αλλά στην ελληνική Bουλή- αφορά την αλλοίωση των στοιχείων και την παραποίηση του τόπου του εγκλή ματος τα πρώτα 24ωρα».


Ανοίγει η βεντάλια των ερευνών και για νέα αδικήματα

Κατά την άποψη της κυρίας Πανταζή, το πόρισμα ανοίγει τη «βεντάλια» των ερευνών για τη διερεύνηση και νέων αδικημάτων στην υπόθεση. «Προκύπτει ότι αυτή η έκρηξη δημιουργήθηκε από την ύπαρξη μείγματος υδρογονανθράκων, οι οποίοι βρέθηκαν από το Γενικό Χημείο του Κράτους στο έδαφος του τόπου εγκλήματος 21 ημέρες μετά. Το δεύτερο που επισημαίνεται στο πόρισμα είναι οι παθογένειες του ΟΣΕ. Είναι αδιανόητο ότι τη γραμμή των τρένων τη χάρασσαν με τα χέρια και πόσω μάλλον ένας σταθμάρχης ο οποίος είχε τοποθετηθεί μόλις έναν μήνα πριν. Είναι αδιανόητο το γεγονός ότι από το 2007 δεν εκτελέστηκε ποτέ το έργο, δηλαδή η σύμβαση 717. Δεν μπορεί, δηλαδή, οι υπουργοί όλων αυτών των ετών, όλων των κυβερνήσεων, να μην έχουν λογοδοτήσει για ποιον λόγο δεν έχει εκτελεστεί το έργο αυτό. Κατά την άποψή μου, στοιχειοθετείται το αδίκημα της έκθεσης σε κίνδυνο ζωής όλα αυτά τα χρόνια για όλους αυτούς τους επιβάτες που έμπαιναν στα τρένα-νεκροφόρες».

Η κυρία Πανταζή τονίζει, επίσης, στα «Π» ότι, κατά την άποψή της, το πόρισμα του ΕΟΔΑΣΑΑΜ ανοίγει τον δρόμο για διαβίβαση της σχετικής δικογραφίας στη Βουλή. «Εγώ ξέρω από την ποινική μου εμπειρία ότι δεν μπορεί να ζητάς ευθύνες από τον κατώτατο υπάλληλο και η ευθύνη αυτή να μη μεταβιβάζεται στον αρμόδιο υπουργό, που έπρεπε να ελέγξει όλον αυτόν τον καιρό για ποιον λόγο δεν εκτελέστηκε η σύμβαση αυτή», αναφέρει η κυρία Πανταζή.

Παρεμπόδιση του έργου της δικαιοσύνης

Από την πλευρά του, ο δικηγόρος Γιάννης Μαρακάκης, ο οποίος εκπροσωπεί οικογένειες τριών νεκρών, πέντε τραυματίες και 63 επιβάτες, σχολιάζοντας το περιεχόμενο του πορίσματος του ΕΟΔΑΣΑΑΜ στα «Π» επισημαίνει ότι «παρά τις πολλές “Κασσάνδρες” που θεωρούσαν δεδομένο ότι το πόρισμα θα έχει διαπιστώσεις “ήξεις αφήξεις”, προέκυψε ότι με κατηγορηματικό τρόπο αφενός αναδείχθηκαν οι διαχρονικές παθογένειες που οδήγησαν στην τραγωδία και αφετέρου υπογραμμίστηκε η δραματική αλλοίωση του πεδίου του δυστυχήματος, με ενέργειες και παραλείψεις των Aρχών, η οποία παρεμπόδισε δραματικά μέχρι σήμερα το έργο της Δικαιοσύνης».

Ο Οργανισμός, όπως επισημαίνει ο κ. Μαρακάκης, ήταν κατηγορηματικός και σε ό,τι αφορά την πρόκληση της πυρόσφαιρας και την εξάπλωση της πυρκαγιάς, ότι «δεν προέκυψε από τα έλαια σιλικόνης των μετασχηματιστών, αλλά από κάποιο εύφλεκτο υλικό, το οποίο μάλιστα ανεφλέγη σε τρεις διαφορετικές φάσεις και για το οποίο η επιτροπή προσδιόρισε και την ποσότητά του».


Δημοσιεύθηκε στην Εφημερίδα «Παραπολιτικά» το Σάββατο, 1 Μαρτίου