Ο εφιάλτης της ενδοσχολικής βίας συνεχίζει να είναι παρών για µεγάλο ποσοστό των µαθητών της χώρας µας, µε σχεδόν κάθε περιστατικό που βλέπει το φως της δηµοσιότητας να είναι ακόµα πιο σοκαριστικό από το προηγούµενο. Μόλις πριν από λίγες ηµέρες, ένας µαθητής Λυκείου στο Ωραιόκαστρο Θεσσαλονίκης ξυλοκοπήθηκε άγρια στην αυλή του σχολείου του από τρεις συνοµηλίκους του και µεταφέρθηκε στο νοσοκοµείο «Παπανικολάου» µε κατάγµατα σε ώµο και αυχένα, σπασµένη µύτη και µώλωπες, µε τον πατέρα του θύµατος να δηλώνει πως ο γιος του δεν επιθυµεί να επιστρέψει στο ίδιο σχολικό περιβάλλον.

*Διαβάστε ακόμα: Η κρυφή πραγματικότητα της παιδικής κακοποίησης: Έρευνα των "Παραπολιτικών" για τις καταγγελίες που σοκάρουν την κοινωνία και γι΄αυτές που δεν αποκαλύπτονται


Ενδοσχολική βία: 1 στα 3 παιδιά δηλώνει ότι έχει δεχθεί εκφοβισµό

Με αφορµή την Παγκόσµια Ηµέρα κατά της Σχολικής Βίας και του Εκφοβισµού, στις 6 Μαρτίου, καλούµαστε να ακούσουµε τη σιωπηλή κραυγή των παιδιών που ζουν καθηµερινά µε τον φόβο και την απόρριψη. Και το ερώτηµα που εύλογα γεννάται είναι το εξής: Είναι, άραγε, πράγµατι τόσο πολλοί οι ανήλικοι που έχουν πέσει θύµατα bullying; Σύµφωνα µε πανελλαδική έρευνα που εκπόνησε το «Χαµόγελο του Παιδιού», κατά το σχολικό έτος 2023-2024 1 στα 3 παιδιά (35,5%) δηλώνει ότι έχει δεχθεί εκφοβισµό, µε το ποσοστό να είναι µε µικρή διαφορά υψηλότερο για τα κορίτσια συγκριτικά µε τα αγόρια, καθώς και για τους µαθητές που φοιτούν στο Γυµνάσιο συγκριτικά µε αυτούς που φοιτούν στο ∆ηµοτικό ή το Λύκειο. Παράλληλα, 1 στα 4 παιδιά (26,6%) δηλώνει ότι αισθάνεται πως το σχολείο δεν του µαθαίνει να µην εκφοβίζει τους συµµαθητές του. Ακόµα ένα ενδιαφέρον συµπέρασµα της έρευνας είναι πως 1 στα 3 παιδιά που δηλώνει ότι ξοδεύει πολλές ώρες σε οθόνες ηµερησίως βιώνει σχολικό εκφοβισµό, συγκριτικά µε το αντίστοιχο ποσοστό παιδιών που δηλώνουν ότι δεν βρίσκονται πολλές ώρες της ηµέρας µπροστά από οθόνες.

Όπως αναφέρει η Ιωάννα Γκίκα, ψυχολόγος στο «Χαµόγελο του Παιδιού» και συντονίστρια Κέντρου για τη ∆ιαδικτυακή Ασφάλεια, µιλώντας στα «ΠΑΡΑΠΟΛΙΤΙΚΑ», στην εποχή µας η κυριαρχία των ψηφιακών Μέσων καθιστά ευκολότερη την καταγραφή και τη διάδοση των περιστατικών, εντείνοντας τη δυσκολία για τα θύµατα.


Το προφίλ των παιδιών που ασκούν ενδοσχολική βία

Ποιο είναι, όµως, το προφίλ των παιδιών που ασκούν ενδοσχολική βία; «Συνήθως πρόκειται για ηγετικές φυσιογνωµίες, µε ανεπτυγµένες κοινωνικές δεξιότητες, µε δυσκολία σε όρια και κανόνες, αλλά και στη διαχείριση των συναισθηµάτων τους. Είναι παιδιά που δεν έχουν ευκαιρίες εξάσκησης της ενσυναίσθησής τους και “φωνάζουν” για βοήθεια µέσα από τη συµπεριφορά τους. Επειτα αρχίζουν οι οµοιότητες µε τα παιδιά που δέχονται τη βία, τα οποία συνήθως δεν έχουν επαρκή επικοινωνία µε τα πρόσωπα αναφοράς τους, δεν έχουν πραγµατικούς φίλους, ενώ βιώνουν και έντονο το αίσθηµα της ανασφάλειας», απαντά η κ. Γκίκα, υπογραµµίζοντας πως «ο πιο σηµαντικός ρόλος είναι αυτός των παρατηρητών, οι αντιδράσεις των οποίων µπορούν είτε να εντείνουν είτε να εξοµαλύνουν το φαινόµενο».

Σηµαντικό εργαλείο που δύναται να βάλει τέλος στην ιστορία της βίας στα σχολεία είναι η πλατφόρµα stop-bullying.gov.gr, που δηµιουργήθηκε µε πρωτοβουλία του υπουργείου Παιδείας, Θρησκευµάτων και Αθλητισµού, µε στόχο να σπάσει η σιωπή και να υποστηριχθούν έµπρακτα τα θύµατα. «Είναι χαρακτηριστικό ότι µέσα σε 11 µήνες πάνω από 1.000 καταγγελίες πήραν τον δρόµο της διερεύνησης», επισηµαίνει στα «Π» η υφυπουργός Παιδείας Ζέττα Μακρή.

Την αποτελεσµατικότητα της πλατφόρµας επιβεβαιώνει στα «Π» και µητέρα θύµατος bullying, που τονίζει πόσο σηµαντική είναι η δυνατότητα υποβολής επίσηµης αναφοράς σε έναν φορέα εκτός σχολικού περιβάλλοντος. «Αρχικά το σχολείο ήταν αµήχανο στη διαχείριση του προβλήµατος, πιθανότατα γιατί ήθελε να κρατήσει τις ισορροπίες µεταξύ του παιδιού που άσκησε και του παιδιού που υπέστη τη βία. Παρόλο που υπέβαλα γραπτή αναφορά στο σχολείο, δεν έγινε κάποια ουσιαστική ενέργεια. Τότε αναγκάστηκα να µπω στην πλατφόρµα stop-bullying.gov. gr, µε τους ανθρώπους που τη στελεχώνουν να ανταποκρίνονται αµέσως, αξιολογώντας ως σοβαρό το συµβάν».


"Ο σχολικός εκφοβισµός αφορά χιλιάδες παιδιά"

«Η συχνότητα του προβλήµατος στη χώρα είναι σηµαντική», αναφέρουν στα «Π» οι Στέλιος Στυλιανίδης και Χάρης Ασηµόπουλος, πρόεδρος και αντιπρόεδρος, αντίστοιχα, της Εταιρείας Περιφερειακής Ανάπτυξης και Ψυχικής Υγείας (ΕΠΑΨΥ), υπογραµµίζοντας πως «µετατρέποντας τα ποσοστά των ερευνών σε απόλυτους αριθµούς, φαίνεται ότι ο σχολικός εκφοβισµός αφορά χιλιάδες παιδιά, εκ των οποίων τα µισά υποφέρουν δίχως να περιµένουν βοήθεια από κανέναν, ως σιωπηλά θύµατα». «Ο σχολικός εκφοβισµός είναι ένα ψυχοκοινωνικό πρόβληµα, πολυπαραγοντικής αιτιολογίας, στο οποίο συµβάλλουν διάφοροι ατοµικοί, οικογενειακοί, σχολικοί, αλλά και κοινωνικοί παράγοντες, όπως οι κοινωνικές στάσεις απέναντι στη βία και τη διαφορετικότητα, η κουλτούρα κενού, η έλλειψη συλλογικού ιδεώδους, η επικράτηση της εικόνας, η εικονική πραγµατικότητα των social media και το έλλειµµα βασικής εµπιστοσύνης στους θεσµούς. Η χώρα την τελευταία δεκαετία, ειδικότερα µετά την οικονοµική κρίση και την πανδηµία, έχει αντιµετωπίσει µεγάλα κοινωνικά προβλήµατα, γεγονός που είναι δυνατόν να συσχετιστεί και να αιτιολογήσει την αύξηση του σχολικού εκφοβισµού», σηµειώνουν οι κ. Στυλιανίδης και Ασηµόπουλος.

Ποιες είναι οι συνέπειες στα παιδιά; «Πολλές, σοβαρές και πολλές φορές καθοριστικές», µας απαντούν και εξηγούν: «Τα παιδιά που εκφοβίζονται κινδυνεύουν να εκδηλώσουν χαµηλή αυτοεκτίµηση, ψυχοσωµατικά προβλήµατα, σχολική άρνηση, κατάθλιψη, αυτοκτονικό ιδεασµό, ενώ τα παιδιά που εκφοβίζουν να στιγµατισθούν από µικρή ηλικία ως βίαια άτοµα, να αποµακρυνθούν από το σχολείο και να εξελιχθούν σε ενηλίκους µε αντικοινωνική και παραβατική συµπεριφορά».

Και έτσι δηµιουργείται το ερώτηµα: «Τι πρέπει να γίνει;».

«Είναι απαραίτητη η συστηµατική πρόληψη και η κατάλληλη αντιµετώπιση του σχολικού εκφοβισµού µε καινοτόµα προγράµµατα και παρεµβάσεις, τα οποία να αξιολογούνται συστηµατικά, και όχι µε κατασταλτικά, τιµωρητικά µέτρα. Μόλις το τελευταίο έτος το υπουργείο Παιδείας θεσµοθέτησε πρωτόκολλα διαχείρισης των περιστατικών, µία ηλεκτρονική πλατφόρµα για την αναφορά περιστατικών από µαθητές και γονείς, που αποτελεί ένα χρήσιµο εργαλείο, αλλά όχι το µοναδικό, και ένα σχετικό πρόγραµµα επιµόρφωσης δωδεκάωρης εκπαίδευσης του συνόλου των εκπαιδευτικών. Πρωτοβουλίες σε θετική κατεύθυνση, αλλά χρειάζεται να ενισχυθούν. Χρειάζονται η θεσµοθέτηση και η συστηµατική εφαρµογή ενός κατάλληλου πλαισίου διαχείρισης των περιστατικών. Αναγκαία είναι η συστηµατική και διαρκής εκπαίδευση των εκπαιδευτικών σύµφωνα µε τα πρωτόκολλα διαχείρισης περιπτώσεων εκφοβισµού, όπως και η αντιµετώπιση του προβλήµατος της ελλιπούς στελέχωσης των σχολείων σε επαγγελµατίες ψυχικής υγείας, µε την πρόσληψη ικανού αριθµού µόνιµων ψυχολόγων και κοινωνικών λειτουργών, οι οποίοι να έχουν κατάλληλη, εξειδικευµένη εποπτεία από έµπειρους επαγγελµατίες, και όχι αναπληρωτών. Απαραίτητη και η ένταξη στο σχολικό πρόγραµµα όλων των τάξεων προγραµµάτων ευαισθητοποίησης των µαθητών, όπως πραγµατοποιείται µε επιτυχία σε εκπαιδευτικά συστήµατα άλλων χωρών (π.χ. Πρόγραµµα KiVa της Φινλανδίας). Τέλος, χρειάζεται η δικτύωση και η υποστήριξη των σχολείων από τοπικές υπηρεσίες ψυχικής υγείας παιδιών και εφήβων, κοινωνικές υπηρεσίες και υπηρεσίες παιδικής προστασίας», µας λένε οι κ. Στυλιανίδης και Ασηµόπουλος, εκπέµποντας το µήνυµα ότι «το δικαίωµα των παιδιών στην προστασία και ασφάλεια στο σχολείο είναι απόλυτο».

Εθνική Τηλεφωνική
Γραµµή SOS 1056


Ζέττα Μακρή: Κανένα παιδί να µη µείνει µόνο

Ηµέρα κατά της Σχολικής Βίας και του Εκφοβισµού αποτελεί ηµέρα δράσης για το σύνολο της σχολικής κοινότητας. Είναι η υπενθύµιση ότι οφείλουµε να είµαστε όλοι ενωµένοι και έτοιµοι να απαντήσουµε συντονισµένα και µεθοδικά απέναντι σε ένα από τα πιο ανησυχητικά φαινόµενα των τελευταίων ετών. Ότι οφείλουµε να είµαστε δίπλα σε κάθε παιδί που υφίσταται βία και εκφοβισµό στο σχολικό του περιβάλλον.

Ανταποκρινόµενοι στα αιτήµατα που λαµβάναµε από όλη την Ελλάδα, προχωρήσαµε, από την έναρξη του τρέχοντος σχολικού έτους, στην καθιέρωση νέου κανονισµού λειτουργίας για όλα τα σχολεία της χώρας. ∆ώσαµε, έτσι, στον σύλλογο διδασκόντων, στους διευθυντές και στους εκπαιδευτικούς τα εργαλεία που ζητούσαν για να διαχειριστούν πολύ πιο αποτελεσµατικά τα περιστατικά βίας και εκφοβισµού στα σχολεία.

Παράλληλα, µέσα από την πλατφόρµα stopbullying.gov.gr δηµιουργήσαµε τις συνθήκες ώστε να σπάσει η σιωπή που κάλυπτε πολλές πράξεις ενδοσχολικής βίας και εκφοβισµού. Πλέον, οι µαθητές και οι γονείς γνωρίζουν ότι µπορούν να καταγγείλουν κάθε περιστατικό, ώστε αυτό να εξεταστεί µε κανόνες, ταχύτητα, υπευθυνότητα και διαφάνεια. Είναι χαρακτηριστικό ότι, µέσα σε έντεκα µήνες, πάνω από χίλιες καταγγελίες πήραν τον δρόµο της διερεύνησης.

Εξίσου σηµαντικό είναι να υποστηρίζουµε έµπρακτα τα θύµατα. Για τον λόγο αυτό, από το 2019 µέχρι σήµερα έχουµε διπλασιάσει τους κοινωνικούς λειτουργούς και τους ψυχολόγους στα σχολεία. Ετσι, έχουµε φτάσει πλέον σε έναν αριθµό που µας επιτρέπει να στεκόµαστε δίπλα σε κάθε παιδί που βιώνει ενδοσχολική βία και εκφοβισµό. Στόχος µας είναι να ενισχύσουµε ακόµα περισσότερο το δίκτυο των σχολικών ψυχολόγων και κοινωνικών λειτουργών, καλύπτοντας κάθε σηµείο της χώρας µε επαγγελµατίες καταρτισµένους και άξιους.

Και, τέλος, επενδύουµε στην πρόληψη. Τα προγράµµατα επιµόρφωσης των εκπαιδευτικών δηµιουργούν την πίστη, αλλά και την αξίωση, κάθε περιστατικό να αντιµετωπίζεται άµεσα και δίκαια και αποτελεσµατικά. Επιπλέον, στην πρόληψη τέτοιων φαινοµένων συµβάλλουν καθοριστικά οι ∆ράσεις Ενεργού Πολίτη, που αποτελούν ήδη κοµµάτι της εκπαιδευτικής καθηµερινότητας, ενώ έχει δροµολογηθεί η διεύρυνσή τους στο ωρολόγιο πρόγραµµα. Και, βέβαια, στην ενίσχυση της πρόληψης επίσης συµβάλλει η εκστρατεία ενηµέρωσης για την καταπολέµηση της ενδοσχολικής βίας και του εκφοβισµού, που υλοποιήσαµε µε την πολύτιµη αρωγή του Ιδρύµατος Ωνάση, κινητοποιώντας όλη την κοινωνία. Ασφαλώς, κανείς δεν µπορεί να ισχυριστεί ότι το bullying στο σχολικό περιβάλλον έχει εξαφανιστεί. Ωστόσο, αποτελεί κοινή διαπίστωση ότι, µέσα από τη συνολική µας πολιτική και µε τη συνδροµή όλης της σχολικής κοινότητας, έχει βελτιωθεί σηµαντικά τόσο η εικόνα όσο και ο τρόπος αντιµετώπισης κάθε περιστατικού. Ολοι µαζί έχουµε πετύχει πολλά - και, αν παραµείνουµε ενωµένοι, θα πετύχουµε ακόµα περισσότερα. Με σχέδιο, ετοιµότητα, ενσυναίσθηση και αλληλεγγύη, εργαζόµαστε καθηµερινά µε στόχο κανένα παιδί να µη µείνει µόνο και απροστάτευτο απέναντι στην ενδοσχολική βία και τον εκφοβισµό.

*Yφυπουργός  Παιδείας, Θρησκευµάτων και Αθλητισµού

zetta_makri_ufupourgos_paideias


Θεόδωρος Τσούχλος: Η απαγόρευση κινητών βοήθησε σηµαντικά

Κάθε χρόνο το σχολείο γίνεται όλο και πιο δύσκολο. Αν και το bullying έχει περιοριστεί σηµαντικά µετά τα µέτρα της κυβέρνησης, τα φαινόµενα δεν έχουν εξαλειφθεί, αλλά έχουν µεταφερθεί έξω από τις σχολικές µονάδες. Σηµαντικό ρόλο στον περιορισµό των περιστατικών έχει παίξει η απαγόρευση των κινητών. Τα παιδιά βιντεοσκοπούσαν πράξεις βίας στο σχολικό περιβάλλον και τις προέβαλλαν στο ∆ιαδίκτυο. Πλέον αυτές οι αναρτήσεις έχουν σχεδόν µηδενιστεί. Όταν δεν προβάλλονται τέτοια βίντεο, τα περιστατικά περιορίζονται, γιατί τα παιδιά που ασκούν βία δεν έχουν κοινό. Πρόκειται για µια θετική ενέργεια του υπουργείου, που είχε αποτέλεσµα. Αυτή η ενέργεια, βέβαια, είχε ως συνέπεια και πάνω από 16.000 ηµερήσιες αποβολές για χρήση κινητών από µαθητές και µαθήτριες σε όλη την Ελλάδα µέχρι στιγµής, χωρίς να έχουµε στοιχεία για τις αυστηρότερες ποινές.

Μια άλλη διάσταση της ενδοσχολικής βίας είναι οι επιθέσεις γονέων, αλλά ακόµα και µαθητών κατά εκπαιδευτικών. Λίγο καιρό µόνο πριν αδελφός µαθητή µαχαίρωσε διευθυντή σε σχολείο της Αθήνας. Στη Μαγνησία πριν από έναν µήνα µητέρα επιτέθηκε στον εκπαιδευτικό και η πεθερά της βιντεοσκοπούσε.

Η ενδοσχολική βία δεν είναι θέµα µόνο σχολείου, αλλά και κοινωνίας. Για να αντιµετωπιστεί, πρέπει να αντιµετωπίσουµε τις οικονοµικές και κοινωνικές ανισότητες. Οταν ένα παιδί θυµατοποιείται, χρειάζεται µεγάλη ενδυνάµωση, αρχικά µε οδηγό την Πολιτεία κι έπειτα από όλη τη σχολική κοινότητα, εκπαιδευτικούς, συλλόγους γονέων, δεκαπενταµελή συµβούλια. Οι ψυχολόγοι και οι κοινωνικοί λειτουργοί είναι βασικό κοµµάτι και δυστυχώς δεν φτάνουν, καθώς σε πολλά σχολεία βρίσκονται µία φορά την εβδοµάδα. Χρειάζονται διορισµοί και καλή αξιοποίησή τους, ενώ απαραίτητα είναι τα προγράµµατα επιµόρφωσης των εκπαιδευτικών.

Τα σχολεία πρέπει να είναι υπόδειγµα προς µίµηση για τα παιδιά και το κράτος οφείλει να παρέχει τα πάντα στους µαθητές από την πρώτη µέρα. Η Πολιτεία πρέπει να σκύψει πάνω από το πρόβληµα και να φροντίσει ώστε το δηµόσιο σχολείο να αναβαθµιστεί συνολικά.

*Πρόεδρος ΟΛΜΕ

*Δημοσιεύθηκε στην εφημερίδα «Παραπολιτικά» στις 8/03/2025