Πειρατεία: Η νέα στρατηγική κατά του παράνομου streaming συνδρομητικής τηλεόρασης
Το φαινόμενο που κοστίζει εκατομμύρια
Η πειρατεία εξελίσσεται ραγδαία με το streaming να αντικαθιστά τα torrents. Η ΕΔΠΠΙ εντείνει τη δράση της κατά της παράνομης πρόσβασης σε συνδρομητικά τηλεοπτικά κανάλια
Το τοπίο της πειρατείας στο Ίντερνετ έχει αλλάξει δραματικά την τελευταία δεκαετία. Ενώ παλαιότερα κυριαρχούσαν τα torrents, σήμερα η συντριπτική πλειοψηφία των χρηστών στρέφεται στο streaming για να αποφύγει το κόστος των συνδρομητικών υπηρεσιών τηλεόρασης και τηλεοπτικών καναλιών. Η νέα αυτή τάση έχει οδηγήσει την πολιτεία σε αναθεώρηση της στρατηγικής της για την προστασία των ψηφιακών δικαιωμάτων και την καταπολέμηση της παράνομης πρόσβασης σε συνδρομητικό περιεχόμενο.
Η καταπολέμηση της πειρατείας και συνολικά η παραβίαση των πνευματικών δικαιωμάτων έχει εξελιχθεί σε μείζον ζήτημα στην Ελλάδα. Το Δημόσιο υφίσταται σημαντικές απώλειες φορολογικών εσόδων, ενώ οι δημιουργοί και οι πάροχοι συνδρομητικής τηλεόρασης χάνουν εκατομμύρια ευρώ. Η ραγδαία ανάπτυξη του Ίντερνετ έχει διευκολύνει την προσβολή των πνευματικών δικαιωμάτων σε πρωτοφανή βαθμό. Το φαινόμενο του ανεξέλεγκτου downloading και κυρίως του streaming οπτικοακουστικών μέσων παραμένει ιδιαίτερα διαδεδομένο στην Ελλάδα.
Σύμφωνα με έγκυρες εκτιμήσεις, οι χρήστες που έχουν παράνομα πρόσβαση σε περιεχόμενο συνδρομητικών τηλεοπτικών καναλιών στη χώρα μας υπολογίζονται μεταξύ 650.000-900.000, τη στιγμή που οι νόμιμοι συνδρομητές είναι περίπου 1.200.000.
Πρόσφατη έρευνα του Ευρωπαϊκού Γραφείου για τη Διανοητική Ιδιοκτησία κατατάσσει την Ελλάδα στις χώρες με τα υψηλότερα ποσοστά παράνομης θέασης οπτικοακουστικού περιεχομένου στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Ιδιαίτερα ανησυχητικό είναι το γεγονός ότι στο δυναμικό κοινό ηλικίας 15-24 ετών, το ποσοστό ξεπερνά ακόμη και το 40%, όταν ο αντίστοιχος ευρωπαϊκός μέσος όρος είναι μόλις 27%.
*Διαβάστε ακόμα: Πειρατεία: Τι πρόστιμα προβλέπει ο νέος νόμος για όσους βλέπουν παράνομα ταινίες και σειρές
Η Επιτροπή για τη Διαδικτυακή Προσβολή Πνευματικής Ιδιοκτησίας (ΕΔΠΠΙ) του Υπουργείου Πολιτισμού αποτελεί τον κύριο κρατικό μηχανισμό για την αντιμετώπιση της online προσβολής δικαιωμάτων πνευματικής ιδιοκτησίας στην Ελλάδα από το Σεπτέμβριο του 2018. Κάθε δικαιούχος μπορεί να προσφύγει στην ΕΔΠΠΙ και να καταγγείλει την παράνομη διάθεση των έργων του στο Ίντερνετ. Η διαδικασία είναι καθαρά διοικητική, με την επιτροπή να επιβάλλει πρόστιμα που ωστόσο δεν αποποινικοποιούν γενικά την προσβολή της πνευματικής ιδιοκτησίας, αλλά δίνουν τη δυνατότητα αποφυγής της ποινικής δίκης.
Μέχρι πρόσφατα, από τη διαδικασία καταγγελίας εξαιρούνταν ρητά οι περιπτώσεις:
• Προσβολές από τελικούς χρήστες μέσω λήψεων (downloading) ή συνεχούς ροής (streaming)
• Ανταλλαγή αρχείων torrent (peer to peer)
• Υπηρεσίες αποθήκευσης δεδομένων με την τεχνική του cloud computing
Ωστόσο, οι πρόσφατες νομοθετικές εξελίξεις έχουν αλλάξει ριζικά αυτό το πλαίσιο. Πλέον η ΕΔΠΠΙ έχει τη δυνατότητα να επιβάλλει διοικητικά πρόστιμα και σε τελικούς χρήστες που προσβάλλουν δικαιώματα πνευματικής ιδιοκτησίας μέσω λήψεων ή streaming συνδρομητικού περιεχομένου.
Σε κάθε περίπτωση, η εφαρμογή των διατάξεων του νομοσχεδίου θα γίνεται μέσω της αντιστοίχισης της ηλεκτρονικής διεύθυνσης IP. Μετά την ταυτοποίηση, θα ακολουθεί η επιβολή του προστίμου στο ΑΦΜ του χρήστη. Παρότι κάτι τέτοιο δεν φαίνεται να είναι και τόσο απλό όπως εξηγούμε παρακάτω.
Το βασικότερο όπλο που αξιοποιούν οι φορείς είναι η επέκταση της τεχνολογίας του δυναμικού αποκλεισμού. Αυτή η μέθοδος αντιπροσωπεύει μια σημαντική εξέλιξη συγκριτικά με τις παραδοσιακές τεχνικές, καθώς επιτρέπει την ταχύτατη προσαρμογή σε νέες διευθύνσεις IP και ονόματα τομέα που χρησιμοποιούνται από πειρατικές υπηρεσίες στο ίντερνετ. Η αποτελεσματικότητά της είναι ιδιαίτερα σημαντική για την προστασία περιεχομένου με εφήμερη αξία, όπως οι ζωντανές αθλητικές μεταδόσεις.
Η τεχνολογία δυναμικού αποκλεισμού προβλέπεται να είναι διαθέσιμη για κάθε είδους οπτικοακουστικά έργα, συμπεριλαμβανομένου του streaming ταινιών και σειρών που προσελκύουν σημαντική μερίδα του τηλεοπτικού κοινού. Στο streaming, η αξία του περιεχομένου είναι εφήμερη και οι παραδοσιακές μέθοδοι αποκλεισμού συχνά δεν είναι αρκετά γρήγορες για να αποτρέψουν σημαντικές απώλειες εσόδων για τα τηλεοπτικά κανάλια.
Οι κύριοι πάροχοι συνδρομητικής τηλεόρασης στην Ελλάδα, Cosmote TV και Nova, εφαρμόζουν ήδη προηγμένες τεχνικές για την προστασία του αθλητικού περιεχομένου τους από την πειρατεία στο ίντερνετ. Οι εταιρείες αναφέρουν ότι έχουν αναπτύξει τεχνολογίες αιχμής που τους επιτρέπουν να εντοπίζουν πειρατικές συνδέσεις, να βρίσκουν τις παράνομες IP και να διακόπτουν την παράνομη μετάδοση σε σχεδόν πραγματικό χρόνο.
Η διαδικασία που ακολουθείται περιλαμβάνει:
• Κατάθεση τεκμηριωμένης αίτησης από τους παρόχους συνδρομητικής τηλεόρασης προς την Εταιρεία Οπτικοακουστικών Έργων (ΕΠΟΕ)
• Συνεργασία μεταξύ ΕΔΠΠΙ, ΟΠΙ και διωκτικών Αρχών
• Άμεση εντολή προς τους παρόχους διαδικτύου (ΟΤΕ, Nova, Vodafone) για διακοπή των παράνομων μεταδόσεων
• Εφαρμογή του νέου νόμου που επιτρέπει, με εισαγγελική έγκριση, την ταυτοποίηση χρηστών μέσω αντιστοίχισης με IP διευθύνσεις
Η αποτελεσματικότητα των τεχνικών καταπολέμησης της πειρατείας διαφέρει ανάλογα με το είδος του περιεχομένου. Η τεχνολογία δυναμικού αποκλεισμού φαίνεται να είναι ιδιαίτερα αποτελεσματική στην αντιμετώπιση της πειρατείας ζωντανών αθλητικών μεταδόσεων, που αποτελούν σημαντικό μέρος της προσφοράς της συνδρομητικής τηλεόρασης. Ωστόσο, παρουσιάζει μικρότερη αποτελεσματικότητα στην προστασία ταινιών από ξένους πειρατικούς παρόχους στο ίντερνετ. Η συνεχής εξέλιξη των τεχνολογιών πειρατείας απαιτεί διαρκή επαγρύπνηση και προσαρμογή των μεθόδων προστασίας. Οι ελληνικοί πάροχοι συνδρομητικής τηλεόρασης επενδύουν σημαντικά στην ανάπτυξη τεχνολογιών αιχμής και στη συνεργασία με τις αρμόδιες αρχές για την αποτελεσματική προστασία του περιεχομένου τους και την καταπολέμηση της πειρατείας στο ίντερνετ.
Στην πράξη, οι προσπάθειες αντιμετώπισης των πειρατικών IPTV πλατφορμών του εξωτερικού δεν φαίνεται να έχουν πάντα την αναμενόμενη επιτυχία, καθώς οι διανομείς παράνομου περιεχομένου εξελίσσουν συνεχώς τις μεθόδους τους. Οι διανομείς παράνομου οπτικοακουστικού περιεχομένου επιδεικνύουν αξιοσημείωτη ευρηματικότητα στην αποφυγή του νόμου. Χρησιμοποιούν προηγμένες τεχνικές και εργαλεία που καθιστούν εξαιρετικά δύσκολο τον εντοπισμό τους από τις αρχές και τους παρόχους συνδρομητικής τηλεόρασης. Η συνεχής εξέλιξη των μεθόδων τους αποτελεί διαρκή πρόκληση για τους μηχανισμούς επιβολής του νόμου.
Η επιβολή προστίμων στους χρήστες που παρακολουθούν πειρατικό περιεχόμενο μέσω ίντερνετ παρουσιάζει σημαντικές δυσκολίες. Το streaming αποτελεί ιδιάζουσα περίπτωση καθώς:
• Δεν δημιουργείται διαρκές αντίγραφο του περιεχομένου
• Το περιεχόμενο εξαφανίζεται μετά την προβολή του έργου ή του αγώνα
• Απουσιάζει το χειροπιαστό αποδεικτικό που απαιτείται για την απόδειξη παραβίασης πνευματικών δικαιωμάτων
• Η αναπαραγωγή και διανομή απαιτούν τη δημιουργία μόνιμου αντιγράφου, κάτι που δεν συμβαίνει στο streaming
Ακόμη και αν οι αρχές καταφέρουν να λάβουν τη διεύθυνση IP ενός χρήστη που παρακολουθεί πειρατικό περιεχόμενο, η απόδειξη της παραβίασης πνευματικών δικαιωμάτων παραμένει προβληματική. Ο πάροχος υπηρεσιών ίντερνετ (ISP) μπορεί να γνωρίζει ή να υποψιάζεται την παρακολούθηση πειρατικού περιεχομένου μόνο εάν ο χρήστης δεν χρησιμοποιεί VPN. Ωστόσο, μπορεί να ενεργήσει μόνο κατόπιν νομικής ειδοποίησης από τους κατόχους πνευματικών δικαιωμάτων.
Η χρήση ισχυρού VPN καθιστά σχεδόν αδύνατο τον εντοπισμό του χρήστη που παρακολουθεί πειρατικό περιεχόμενο. Σε αντίθεση με τις λήψεις BitTorrent, η IP του ατόμου που παρακολουθεί ροές που φιλοξενούνται κεντρικά δεν είναι δημόσια ορατή, γεγονός που δυσχεραίνει τον εντοπισμό από τους δικαιούχους του περιεχομένου. Η κατάσταση περιπλέκεται περαιτέρω όταν χρησιμοποιούνται VPN ή υπηρεσίες Debrid που κρυπτογραφούν την κίνηση των δεδομένων.
Τα πειρατικά κυκλώματα που διακινούν παράνομο περιεχόμενο συνδρομητικής τηλεόρασης θα μπορούσαν θεωρητικά να καταγράφουν τους χρήστες των πλατφορμών τους. Ωστόσο, για να αποκαλυφθούν τα δεδομένα αυτά, απαιτείται η άσκηση δίωξης στους υπεύθυνους της πειρατικής πλατφόρμας και η συνεργασία τους με τις αρχές για την παροχή πληροφοριών σχετικά με τους πελάτες τους.
Παρά τις νέες διατάξεις στην Ελλάδα, ο εντοπισμός των χρηστών πειρατικού περιεχομένου απαιτεί εξ ορισμού τη βοήθεια τρίτων. Πρέπει πρώτα να εξαρθρωθεί το κύκλωμα και στη συνέχεια να εντοπιστούν οι συνδρομητές που ταυτοποιήθηκαν κατά την έρευνα. Ιδιαίτερα δύσκολος είναι ο εντοπισμός καταναλωτών που δεν χρησιμοποιούν πειρατικές πλατφόρμες με συνδρομή ή παράνομα TV Sticks και κουτιά πειρατικής IPTV, ειδικά όταν χρησιμοποιούνται υπηρεσίες Debrid που κρυπτογραφούν την κίνηση των δεδομένων μέσω ασφαλών διακομιστών.
Δεν υπάρχει τίποτα εγγενώς παράνομο σε αυτές τις υπηρεσίες. Το γεγονός ότι έχουν αποδειχθεί όλο και πιο δημοφιλείς σε αυτούς που αρέσκονται στην πειρατεία, οφείλεται στο ότι παρέχουν πρόσβαση σε premium hosters για να υλοποιηθούν οι λήψεις ή το streaming χωρίς να αποκαλύπτεται η IP. Αυτό όμως, δεν τις καθιστά απαραιτήτως παράνομες.
Όταν ένας χρήστης χρησιμοποιεί υπηρεσίες Debrid για παρακολούθηση περιεχομένου, ο πάροχος ίντερνετ (ISP) μπορεί να διαπιστώσει τη χρήση της υπηρεσίας, αλλά αδυνατεί να γνωρίζει το ακριβές περιεχόμενο που παρακολουθεί ο χρήστης. Με την προσθήκη ενός συμβατού VPN που προσφέρει επιπλέον επίπεδο κρυπτογράφησης, δεν αποκαλύπτεται ούτε η χρήση των υπηρεσιών debrid.
Το ίδιο ισχύει και για το streaming αθλητικών αγώνων. Ο πάροχος ίντερνετ μπορεί να εντοπίσει ότι η IP διεύθυνση του χρήστη συνδέεται με παράνομους παρόχους αθλητικού περιεχομένου μόνο εάν δεν χρησιμοποιείται ένα αξιόπιστο VPN.
Θεωρητικά, οι μεμονωμένοι χρήστες που αρνούνται να πληρώνουν συνδρομές στους νόμιμους παρόχους συνδρομητικής τηλεόρασης και streaming, μπορούν να αποφεύγουν τον εντοπισμό που οδηγεί σε πρόστιμα. Αυτό ισχύει κυρίως για όσους αποφεύγουν τις πληρωμένες πειρατικές πλατφόρμες. Αντιθέτως, όσοι συνεχίζουν να πληρώνουν για πειρατικές υπηρεσίες IPTV αντιμετωπίζουν μεγαλύτερο κίνδυνο εντοπισμού.
Η εφαρμογή του νέου νομοσχεδίου περί προστασίας των πνευματικών δικαιωμάτων στο ίντερνετ αντιμετωπίζει σημαντικές προκλήσεις. Ιδιαίτερα για τους διεθνείς πειρατές που διανέμουν δωρεάν περιεχόμενο streaming, απαιτούνται χρονοβόρες και δαπανηρές προσπάθειες στην Ελλάδα για τον οριστικό αποκλεισμό τους, κάτι που στην πράξη αποδεικνύεται εξαιρετικά δύσκολο έως αδύνατο.
Ο μεγάλος αριθμός χρηστών καθιστά δύσκολη την καθολική εφαρμογή του νόμου σε ευρεία κλίμακα, ειδικά όσον αφορά την επιβολή προστίμων σε μεμονωμένους χρήστες που παρακολουθούν ιδιωτικά δωρεάν παράνομο περιεχόμενο. Για τους χρήστες που δεν χρησιμοποιούν ειδικά αγορασμένες συσκευές ή συνδρομές και δεν διανέμουν δημόσια το περιεχόμενο, θα απαιτούνταν ένας εκτεταμένος μηχανισμός παρακολούθησης. Αυτό όμως δημιουργεί σοβαρά ζητήματα υπονόμευσης της δημοκρατίας και της ελευθερίας των χρηστών στο διαδίκτυο.
Σχετικά με την πειρατεία μέσω downloading, το σημαντικότερο λάθος που μπορεί να κάνει ένας χρήστης σήμερα είναι να συνεχίσει το πειρατικό torrenting χωρίς τη χρήση ενός αξιόπιστου VPN. Η μη προστατευμένη λήψη πειρατικών ταινιών μέσω BitTorrent και παρόμοιων πρωτοκόλλων εκθέτει τον χρήστη σε σημαντικούς κινδύνους εντοπισμού. Ένα συχνό παράδειγμα είναι η χρήση πλατφορμών όπως το Stremio, όπου οι χρήστες ενδέχεται να μην γνωρίζουν ότι η εφαρμογή λειτουργεί ως client για λήψεις torrents. Χωρίς τη χρήση ενός μόνιμα ενεργού και ισχυρού VPN ή χωρίς τη χρήση αποκλειστικά debrid torrents, οι χρήστες εκτίθενται σε κινδύνους εντοπισμού από τις αρχές και τους παρόχους συνδρομητικής τηλεόρασης που προστατεύουν το περιεχόμενό τους.
Οι τεχνολογικές εξελίξεις στον τομέα της προστασίας πνευματικών δικαιωμάτων και η αυξανόμενη συνεργασία μεταξύ παρόχων ίντερνετ και τηλεοπτικών καναλιών καθιστούν την παράνομη πρόσβαση σε περιεχόμενο ολοένα και πιο επικίνδυνη για τους χρήστες που δεν λαμβάνουν τα κατάλληλα μέτρα προστασίας.
Ο χρήστης που καταναλώνει πειρατικό περιεχόμενο παραβιάζει πνευματικά δικαιώματα, αλλά είτε πληρώνει γι' αυτό, είτε δεν έχει κανένα οικονομικό όφελος. Αντίθετα, ο διακινητής τις περισσότερες φορές αποκομίζει άμεσο οικονομικό κέρδος από την παράνομη δραστηριότητα. Για πολλούς ειδικούς στον χώρο της συνδρομητικής τηλεόρασης, η ισοπέδωση αυτής της διαφοράς είναι άδικη και προβληματική.
Επιπλέον, αυτή η προσέγγιση ενέχει τον κίνδυνο να εμφανιστούν απαράδεκτα φαινόμενα άνισης μεταχείρισης. Τα πρόστιμα ενδέχεται να επιβάλλονται κυρίως στους απλούς χρήστες του ίντερνετ που δεν διαθέτουν την τεχνογνωσία να τα αποφύγουν, σε αντίθεση με πολλούς διακινητές που μπορεί να έχουν νομική κάλυψη ή να γνωρίζουν τεχνικές για να μην εντοπιστούν.
Μερικές ευρωπαϊκές χώρες, όπως η Γερμανία, έχουν αναπτύξει εξελιγμένα συστήματα που επιτρέπουν τον εντοπισμό χρηστών παράνομου περιεχομένου στο ίντερνετ. Αυτά τα συστήματα μπορούν να εντοπίσουν χρήστες ακόμα και όταν χρησιμοποιούν τεχνικές απόκρυψης της IP τους, μέσω προηγμένων λογισμικών και τεχνικών ανάλυσης δεδομένων. Τέτοιου είδους τεχνικές καταπολέμησης της πειρατείας έχουν εγείρει σοβαρά ζητήματα προστασίας προσωπικών δεδομένων και πολιτικών ελευθεριών. Ιδιαίτερα στη Γερμανία βρίσκονται σε εξέλιξη αγωγές στα δικαστήρια για παραβιάσεις των ατομικών ελευθεριών που σχετίζονται με την παρακολούθηση της διαδικτυακής δραστηριότητας. Δεν είναι σαφές εάν υπάρχουν και από την ελληνική πολιτεία παρόμοια σχέδια για ολοκληρωτική συλλογή δεδομένων χρηστών του ίντερνετ. Ωστόσο, η απειλή του προστίμου για τον χρήστη από μόνη της μπορεί να λειτουργήσει αποτρεπτικά, ωθώντας τους καταναλωτές προς τις νόμιμες συνδρομητικές υπηρεσίες τηλεόρασης.
Παρ' όλα αυτά, μια πρόσφατη μελέτη στο πανεπιστήμιο LA Autónoma της Μαδρίτης ανέδειξε ότι η απειλή ενός σημαντικού προστίμου δεν επηρεάζει σημαντικά την πλειονότητα των χρηστών. Η έρευνα διαπίστωσε ότι όταν τέτοιου είδους απειλές εισέρχονται στην εξίσωση, οι χρήστες του ίντερνετ αντιδρούν με διάφορους τρόπους, και οι περισσότεροι δεν στρέφονται προς τις νόμιμες υπηρεσίες συνδρομητικής τηλεόρασης. Η ίδια μελέτη κατέληξε στο συμπέρασμα ότι η προσφορά σημαντικών εκπτώσεων από τις συνδρομητικές υπηρεσίες θεάματος θα ήταν πολύ πιο αποτελεσματική στην καταπολέμηση της πειρατείας. Ευτυχώς, οι δύο μεγάλες ελληνικές πλατφόρμες συνδρομητικής τηλεόρασης στη χώρα μας φαίνεται να υλοποιούν αυτή τη στρατηγική των πιο προσιτών συνδρομών, προσφέροντας εναλλακτικές στην πειρατεία.
Οι ελληνικές Αρχές ισχυρίζονται ότι σε καμία περίπτωση δεν μπορεί η Πολιτεία να αγνοεί την προσβολή των πνευματικών και συγγενικών δικαιωμάτων στο ίντερνετ, ανεξάρτητα από την πηγή προέλευσης. Σύμφωνα με τις επίσημες δηλώσεις, με το νέο νομοσχέδιο δεν αντιμετωπίζεται με τον ίδιο τρόπο ο ιδιώτης χρήστης του ίντερνετ με εκείνον που παρανομεί με σκοπό το κέρδος. Αυτό αποδεικνύεται, όπως υποστηρίζουν, από την κλιμάκωση των διοικητικών προστίμων που εισάγονται, τα οποία διαφοροποιούνται ανάλογα με τη σοβαρότητα της παράβασης και το οικονομικό όφελος του παραβάτη.
Με δεδομένη την αυξανόμενη παρακολούθηση της διαδικτυακής δραστηριότητας, ένα ισχυρό VPN καθίσταται απαραίτητο εργαλείο για την προστασία της ιδιωτικότητας κατά την περιήγηση στο ίντερνετ. Η χρήση VPN μπορεί να προσφέρει ασφάλεια και ανωνυμία, ανεξάρτητα από το είδος του περιεχομένου που καταναλώνει ο χρήστης. Αξίζει να σημειωθεί ότι η προστασία της ιδιωτικότητας στο διαδίκτυο αποτελεί θεμελιώδες δικαίωμα που πρέπει να διαφυλάσσεται, παράλληλα με την προστασία των πνευματικών δικαιωμάτων και την υποστήριξη της νόμιμης συνδρομητικής τηλεόρασης και των τηλεοπτικών καναλιών.
Η έκταση της πειρατείας στην ελληνική συνδρομητική τηλεόραση
Η καταπολέμηση της πειρατείας και συνολικά η παραβίαση των πνευματικών δικαιωμάτων έχει εξελιχθεί σε μείζον ζήτημα στην Ελλάδα. Το Δημόσιο υφίσταται σημαντικές απώλειες φορολογικών εσόδων, ενώ οι δημιουργοί και οι πάροχοι συνδρομητικής τηλεόρασης χάνουν εκατομμύρια ευρώ. Η ραγδαία ανάπτυξη του Ίντερνετ έχει διευκολύνει την προσβολή των πνευματικών δικαιωμάτων σε πρωτοφανή βαθμό. Το φαινόμενο του ανεξέλεγκτου downloading και κυρίως του streaming οπτικοακουστικών μέσων παραμένει ιδιαίτερα διαδεδομένο στην Ελλάδα.Σύμφωνα με έγκυρες εκτιμήσεις, οι χρήστες που έχουν παράνομα πρόσβαση σε περιεχόμενο συνδρομητικών τηλεοπτικών καναλιών στη χώρα μας υπολογίζονται μεταξύ 650.000-900.000, τη στιγμή που οι νόμιμοι συνδρομητές είναι περίπου 1.200.000.
Πρόσφατη έρευνα του Ευρωπαϊκού Γραφείου για τη Διανοητική Ιδιοκτησία κατατάσσει την Ελλάδα στις χώρες με τα υψηλότερα ποσοστά παράνομης θέασης οπτικοακουστικού περιεχομένου στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Ιδιαίτερα ανησυχητικό είναι το γεγονός ότι στο δυναμικό κοινό ηλικίας 15-24 ετών, το ποσοστό ξεπερνά ακόμη και το 40%, όταν ο αντίστοιχος ευρωπαϊκός μέσος όρος είναι μόλις 27%.
*Διαβάστε ακόμα: Πειρατεία: Τι πρόστιμα προβλέπει ο νέος νόμος για όσους βλέπουν παράνομα ταινίες και σειρές
Ο ρόλος της ΕΔΠΠΙ στην καταπολέμηση της διαδικτυακής πειρατείας
Η Επιτροπή για τη Διαδικτυακή Προσβολή Πνευματικής Ιδιοκτησίας (ΕΔΠΠΙ) του Υπουργείου Πολιτισμού αποτελεί τον κύριο κρατικό μηχανισμό για την αντιμετώπιση της online προσβολής δικαιωμάτων πνευματικής ιδιοκτησίας στην Ελλάδα από το Σεπτέμβριο του 2018. Κάθε δικαιούχος μπορεί να προσφύγει στην ΕΔΠΠΙ και να καταγγείλει την παράνομη διάθεση των έργων του στο Ίντερνετ. Η διαδικασία είναι καθαρά διοικητική, με την επιτροπή να επιβάλλει πρόστιμα που ωστόσο δεν αποποινικοποιούν γενικά την προσβολή της πνευματικής ιδιοκτησίας, αλλά δίνουν τη δυνατότητα αποφυγής της ποινικής δίκης.
Η διεύρυνση των αρμοδιοτήτων της ΕΔΠΠΙ
Μέχρι πρόσφατα, από τη διαδικασία καταγγελίας εξαιρούνταν ρητά οι περιπτώσεις:
• Προσβολές από τελικούς χρήστες μέσω λήψεων (downloading) ή συνεχούς ροής (streaming)
• Ανταλλαγή αρχείων torrent (peer to peer)
• Υπηρεσίες αποθήκευσης δεδομένων με την τεχνική του cloud computing
Ωστόσο, οι πρόσφατες νομοθετικές εξελίξεις έχουν αλλάξει ριζικά αυτό το πλαίσιο. Πλέον η ΕΔΠΠΙ έχει τη δυνατότητα να επιβάλλει διοικητικά πρόστιμα και σε τελικούς χρήστες που προσβάλλουν δικαιώματα πνευματικής ιδιοκτησίας μέσω λήψεων ή streaming συνδρομητικού περιεχομένου.
Η αποτελεσματικότητα της ΕΔΠΠΙ στην προστασία της συνδρομητικής τηλεόρασης
Η δράση της ΕΔΠΠΙ παρουσιάζει αυξητική τάση τα τελευταία χρόνια. Από το 2018 έως το 2022 είχε εκδώσει συνολικά 38 αποφάσεις αποκλεισμού, κυρίως σε ιστοσελίδες. Ωστόσο, το 2020 αντιμετώπισε προκλήσεις καθώς εξέδωσε εκ νέου παρόμοιες αποφάσεις για τις ίδιες ιστοσελίδες, όπου οι χρήστες με μία μικρή αλλαγή στα DNS εξακολουθούσαν να έχουν πρόσβαση σε παράνομο περιεχόμενο συνδρομητικών τηλεοπτικών καναλιών.
Στη συνέχεια, η ΕΔΠΠΙ επιτάχυνε τη δράση της με 62 αποφάσεις το 2022 και 89 αποφάσεις το 2023. Το 2024 σημειώθηκε ρεκόρ, με την επιτροπή να εκδίδει 124 πρόσθετες αποφάσεις αποκλεισμού που στόχευσαν συνολικά 810 διευθύνσεις IP και 49 ονόματα τομέα.
Η νέα στρατηγική κατά της πειρατείας στο Ίντερνετ
Η εστίαση στις διευθύνσεις IP υποδεικνύει ότι το νέο νομοσχέδιο περί προστασίας των δικαιωμάτων στο διαδίκτυο στοχεύει περισσότερο τους server συνεχούς ροής που προσφέρουν παράνομα περιεχόμενο συνδρομητικής τηλεόρασης, και λιγότερο τους παραδοσιακούς ιστότοπους των torrents. Παράλληλα, η διεύρυνση της στόχευσης στους τελικούς χρήστες αφορά τόσο τους απλούς οικιακούς χρήστες όσο και τους επαγγελματίες που προβαίνουν σε παράνομη προβολή οπτικοακουστικού περιεχομένου συνδρομητικών τηλεοπτικών καναλιών σε δημόσιους χώρους, καφετέριες, ξενοδοχεία και άλλους χώρους εστίασης και φιλοξενίας.Σε κάθε περίπτωση, η εφαρμογή των διατάξεων του νομοσχεδίου θα γίνεται μέσω της αντιστοίχισης της ηλεκτρονικής διεύθυνσης IP. Μετά την ταυτοποίηση, θα ακολουθεί η επιβολή του προστίμου στο ΑΦΜ του χρήστη. Παρότι κάτι τέτοιο δεν φαίνεται να είναι και τόσο απλό όπως εξηγούμε παρακάτω.
Η τεχνολογία δυναμικού αποκλεισμού ως βασικό όπλο κατά της πειρατείας
Το βασικότερο όπλο που αξιοποιούν οι φορείς είναι η επέκταση της τεχνολογίας του δυναμικού αποκλεισμού. Αυτή η μέθοδος αντιπροσωπεύει μια σημαντική εξέλιξη συγκριτικά με τις παραδοσιακές τεχνικές, καθώς επιτρέπει την ταχύτατη προσαρμογή σε νέες διευθύνσεις IP και ονόματα τομέα που χρησιμοποιούνται από πειρατικές υπηρεσίες στο ίντερνετ. Η αποτελεσματικότητά της είναι ιδιαίτερα σημαντική για την προστασία περιεχομένου με εφήμερη αξία, όπως οι ζωντανές αθλητικές μεταδόσεις.Η τεχνολογία δυναμικού αποκλεισμού προβλέπεται να είναι διαθέσιμη για κάθε είδους οπτικοακουστικά έργα, συμπεριλαμβανομένου του streaming ταινιών και σειρών που προσελκύουν σημαντική μερίδα του τηλεοπτικού κοινού. Στο streaming, η αξία του περιεχομένου είναι εφήμερη και οι παραδοσιακές μέθοδοι αποκλεισμού συχνά δεν είναι αρκετά γρήγορες για να αποτρέψουν σημαντικές απώλειες εσόδων για τα τηλεοπτικά κανάλια.
Η συνεργασία των ελληνικών παρόχων συνδρομητικής τηλεόρασης
Οι κύριοι πάροχοι συνδρομητικής τηλεόρασης στην Ελλάδα, Cosmote TV και Nova, εφαρμόζουν ήδη προηγμένες τεχνικές για την προστασία του αθλητικού περιεχομένου τους από την πειρατεία στο ίντερνετ. Οι εταιρείες αναφέρουν ότι έχουν αναπτύξει τεχνολογίες αιχμής που τους επιτρέπουν να εντοπίζουν πειρατικές συνδέσεις, να βρίσκουν τις παράνομες IP και να διακόπτουν την παράνομη μετάδοση σε σχεδόν πραγματικό χρόνο.Η διαδικασία που ακολουθείται περιλαμβάνει:
• Κατάθεση τεκμηριωμένης αίτησης από τους παρόχους συνδρομητικής τηλεόρασης προς την Εταιρεία Οπτικοακουστικών Έργων (ΕΠΟΕ)
• Συνεργασία μεταξύ ΕΔΠΠΙ, ΟΠΙ και διωκτικών Αρχών
• Άμεση εντολή προς τους παρόχους διαδικτύου (ΟΤΕ, Nova, Vodafone) για διακοπή των παράνομων μεταδόσεων
• Εφαρμογή του νέου νόμου που επιτρέπει, με εισαγγελική έγκριση, την ταυτοποίηση χρηστών μέσω αντιστοίχισης με IP διευθύνσεις
Προκλήσεις στην αντιμετώπιση της πειρατείας σε διαφορετικούς τύπους περιεχομένου
Η αποτελεσματικότητα των τεχνικών καταπολέμησης της πειρατείας διαφέρει ανάλογα με το είδος του περιεχομένου. Η τεχνολογία δυναμικού αποκλεισμού φαίνεται να είναι ιδιαίτερα αποτελεσματική στην αντιμετώπιση της πειρατείας ζωντανών αθλητικών μεταδόσεων, που αποτελούν σημαντικό μέρος της προσφοράς της συνδρομητικής τηλεόρασης. Ωστόσο, παρουσιάζει μικρότερη αποτελεσματικότητα στην προστασία ταινιών από ξένους πειρατικούς παρόχους στο ίντερνετ. Η συνεχής εξέλιξη των τεχνολογιών πειρατείας απαιτεί διαρκή επαγρύπνηση και προσαρμογή των μεθόδων προστασίας. Οι ελληνικοί πάροχοι συνδρομητικής τηλεόρασης επενδύουν σημαντικά στην ανάπτυξη τεχνολογιών αιχμής και στη συνεργασία με τις αρμόδιες αρχές για την αποτελεσματική προστασία του περιεχομένου τους και την καταπολέμηση της πειρατείας στο ίντερνετ.Στην πράξη, οι προσπάθειες αντιμετώπισης των πειρατικών IPTV πλατφορμών του εξωτερικού δεν φαίνεται να έχουν πάντα την αναμενόμενη επιτυχία, καθώς οι διανομείς παράνομου περιεχομένου εξελίσσουν συνεχώς τις μεθόδους τους. Οι διανομείς παράνομου οπτικοακουστικού περιεχομένου επιδεικνύουν αξιοσημείωτη ευρηματικότητα στην αποφυγή του νόμου. Χρησιμοποιούν προηγμένες τεχνικές και εργαλεία που καθιστούν εξαιρετικά δύσκολο τον εντοπισμό τους από τις αρχές και τους παρόχους συνδρομητικής τηλεόρασης. Η συνεχής εξέλιξη των μεθόδων τους αποτελεί διαρκή πρόκληση για τους μηχανισμούς επιβολής του νόμου.
Γιατί είναι δύσκολη η επιβολή προστίμων στους χρήστες πειρατικού streaming
Η επιβολή προστίμων στους χρήστες που παρακολουθούν πειρατικό περιεχόμενο μέσω ίντερνετ παρουσιάζει σημαντικές δυσκολίες. Το streaming αποτελεί ιδιάζουσα περίπτωση καθώς:• Δεν δημιουργείται διαρκές αντίγραφο του περιεχομένου
• Το περιεχόμενο εξαφανίζεται μετά την προβολή του έργου ή του αγώνα
• Απουσιάζει το χειροπιαστό αποδεικτικό που απαιτείται για την απόδειξη παραβίασης πνευματικών δικαιωμάτων
• Η αναπαραγωγή και διανομή απαιτούν τη δημιουργία μόνιμου αντιγράφου, κάτι που δεν συμβαίνει στο streaming
Η αποτελεσματικότητα των VPN στην απόκρυψη πειρατικής δραστηριότητας
Ακόμη και αν οι αρχές καταφέρουν να λάβουν τη διεύθυνση IP ενός χρήστη που παρακολουθεί πειρατικό περιεχόμενο, η απόδειξη της παραβίασης πνευματικών δικαιωμάτων παραμένει προβληματική. Ο πάροχος υπηρεσιών ίντερνετ (ISP) μπορεί να γνωρίζει ή να υποψιάζεται την παρακολούθηση πειρατικού περιεχομένου μόνο εάν ο χρήστης δεν χρησιμοποιεί VPN. Ωστόσο, μπορεί να ενεργήσει μόνο κατόπιν νομικής ειδοποίησης από τους κατόχους πνευματικών δικαιωμάτων.Η χρήση ισχυρού VPN καθιστά σχεδόν αδύνατο τον εντοπισμό του χρήστη που παρακολουθεί πειρατικό περιεχόμενο. Σε αντίθεση με τις λήψεις BitTorrent, η IP του ατόμου που παρακολουθεί ροές που φιλοξενούνται κεντρικά δεν είναι δημόσια ορατή, γεγονός που δυσχεραίνει τον εντοπισμό από τους δικαιούχους του περιεχομένου. Η κατάσταση περιπλέκεται περαιτέρω όταν χρησιμοποιούνται VPN ή υπηρεσίες Debrid που κρυπτογραφούν την κίνηση των δεδομένων.
Πώς λειτουργούν τα πειρατικά κυκλώματα τηλεοπτικών καναλιών
Τα πειρατικά κυκλώματα που διακινούν παράνομο περιεχόμενο συνδρομητικής τηλεόρασης θα μπορούσαν θεωρητικά να καταγράφουν τους χρήστες των πλατφορμών τους. Ωστόσο, για να αποκαλυφθούν τα δεδομένα αυτά, απαιτείται η άσκηση δίωξης στους υπεύθυνους της πειρατικής πλατφόρμας και η συνεργασία τους με τις αρχές για την παροχή πληροφοριών σχετικά με τους πελάτες τους.Παρά τις νέες διατάξεις στην Ελλάδα, ο εντοπισμός των χρηστών πειρατικού περιεχομένου απαιτεί εξ ορισμού τη βοήθεια τρίτων. Πρέπει πρώτα να εξαρθρωθεί το κύκλωμα και στη συνέχεια να εντοπιστούν οι συνδρομητές που ταυτοποιήθηκαν κατά την έρευνα. Ιδιαίτερα δύσκολος είναι ο εντοπισμός καταναλωτών που δεν χρησιμοποιούν πειρατικές πλατφόρμες με συνδρομή ή παράνομα TV Sticks και κουτιά πειρατικής IPTV, ειδικά όταν χρησιμοποιούνται υπηρεσίες Debrid που κρυπτογραφούν την κίνηση των δεδομένων μέσω ασφαλών διακομιστών.
Δεν υπάρχει τίποτα εγγενώς παράνομο σε αυτές τις υπηρεσίες. Το γεγονός ότι έχουν αποδειχθεί όλο και πιο δημοφιλείς σε αυτούς που αρέσκονται στην πειρατεία, οφείλεται στο ότι παρέχουν πρόσβαση σε premium hosters για να υλοποιηθούν οι λήψεις ή το streaming χωρίς να αποκαλύπτεται η IP. Αυτό όμως, δεν τις καθιστά απαραιτήτως παράνομες.
Πώς οι πάροχοι ίντερνετ εντοπίζουν την πειρατεία streaming
Όταν ένας χρήστης χρησιμοποιεί υπηρεσίες Debrid για παρακολούθηση περιεχομένου, ο πάροχος ίντερνετ (ISP) μπορεί να διαπιστώσει τη χρήση της υπηρεσίας, αλλά αδυνατεί να γνωρίζει το ακριβές περιεχόμενο που παρακολουθεί ο χρήστης. Με την προσθήκη ενός συμβατού VPN που προσφέρει επιπλέον επίπεδο κρυπτογράφησης, δεν αποκαλύπτεται ούτε η χρήση των υπηρεσιών debrid.Το ίδιο ισχύει και για το streaming αθλητικών αγώνων. Ο πάροχος ίντερνετ μπορεί να εντοπίσει ότι η IP διεύθυνση του χρήστη συνδέεται με παράνομους παρόχους αθλητικού περιεχομένου μόνο εάν δεν χρησιμοποιείται ένα αξιόπιστο VPN.
Οι προκλήσεις εφαρμογής του νέου νόμου για την πειρατεία
Θεωρητικά, οι μεμονωμένοι χρήστες που αρνούνται να πληρώνουν συνδρομές στους νόμιμους παρόχους συνδρομητικής τηλεόρασης και streaming, μπορούν να αποφεύγουν τον εντοπισμό που οδηγεί σε πρόστιμα. Αυτό ισχύει κυρίως για όσους αποφεύγουν τις πληρωμένες πειρατικές πλατφόρμες. Αντιθέτως, όσοι συνεχίζουν να πληρώνουν για πειρατικές υπηρεσίες IPTV αντιμετωπίζουν μεγαλύτερο κίνδυνο εντοπισμού.Η εφαρμογή του νέου νομοσχεδίου περί προστασίας των πνευματικών δικαιωμάτων στο ίντερνετ αντιμετωπίζει σημαντικές προκλήσεις. Ιδιαίτερα για τους διεθνείς πειρατές που διανέμουν δωρεάν περιεχόμενο streaming, απαιτούνται χρονοβόρες και δαπανηρές προσπάθειες στην Ελλάδα για τον οριστικό αποκλεισμό τους, κάτι που στην πράξη αποδεικνύεται εξαιρετικά δύσκολο έως αδύνατο.
Ο μεγάλος αριθμός χρηστών καθιστά δύσκολη την καθολική εφαρμογή του νόμου σε ευρεία κλίμακα, ειδικά όσον αφορά την επιβολή προστίμων σε μεμονωμένους χρήστες που παρακολουθούν ιδιωτικά δωρεάν παράνομο περιεχόμενο. Για τους χρήστες που δεν χρησιμοποιούν ειδικά αγορασμένες συσκευές ή συνδρομές και δεν διανέμουν δημόσια το περιεχόμενο, θα απαιτούνταν ένας εκτεταμένος μηχανισμός παρακολούθησης. Αυτό όμως δημιουργεί σοβαρά ζητήματα υπονόμευσης της δημοκρατίας και της ελευθερίας των χρηστών στο διαδίκτυο.
Κίνδυνοι από το πειρατικό downloading χωρίς προστασία
Σχετικά με την πειρατεία μέσω downloading, το σημαντικότερο λάθος που μπορεί να κάνει ένας χρήστης σήμερα είναι να συνεχίσει το πειρατικό torrenting χωρίς τη χρήση ενός αξιόπιστου VPN. Η μη προστατευμένη λήψη πειρατικών ταινιών μέσω BitTorrent και παρόμοιων πρωτοκόλλων εκθέτει τον χρήστη σε σημαντικούς κινδύνους εντοπισμού. Ένα συχνό παράδειγμα είναι η χρήση πλατφορμών όπως το Stremio, όπου οι χρήστες ενδέχεται να μην γνωρίζουν ότι η εφαρμογή λειτουργεί ως client για λήψεις torrents. Χωρίς τη χρήση ενός μόνιμα ενεργού και ισχυρού VPN ή χωρίς τη χρήση αποκλειστικά debrid torrents, οι χρήστες εκτίθενται σε κινδύνους εντοπισμού από τις αρχές και τους παρόχους συνδρομητικής τηλεόρασης που προστατεύουν το περιεχόμενό τους.Οι τεχνολογικές εξελίξεις στον τομέα της προστασίας πνευματικών δικαιωμάτων και η αυξανόμενη συνεργασία μεταξύ παρόχων ίντερνετ και τηλεοπτικών καναλιών καθιστούν την παράνομη πρόσβαση σε περιεχόμενο ολοένα και πιο επικίνδυνη για τους χρήστες που δεν λαμβάνουν τα κατάλληλα μέτρα προστασίας.
Η ηθική διάσταση της πειρατείας στο ίντερνετ
Ο χρήστης που καταναλώνει πειρατικό περιεχόμενο παραβιάζει πνευματικά δικαιώματα, αλλά είτε πληρώνει γι' αυτό, είτε δεν έχει κανένα οικονομικό όφελος. Αντίθετα, ο διακινητής τις περισσότερες φορές αποκομίζει άμεσο οικονομικό κέρδος από την παράνομη δραστηριότητα. Για πολλούς ειδικούς στον χώρο της συνδρομητικής τηλεόρασης, η ισοπέδωση αυτής της διαφοράς είναι άδικη και προβληματική.Επιπλέον, αυτή η προσέγγιση ενέχει τον κίνδυνο να εμφανιστούν απαράδεκτα φαινόμενα άνισης μεταχείρισης. Τα πρόστιμα ενδέχεται να επιβάλλονται κυρίως στους απλούς χρήστες του ίντερνετ που δεν διαθέτουν την τεχνογνωσία να τα αποφύγουν, σε αντίθεση με πολλούς διακινητές που μπορεί να έχουν νομική κάλυψη ή να γνωρίζουν τεχνικές για να μην εντοπιστούν.
Μερικές ευρωπαϊκές χώρες, όπως η Γερμανία, έχουν αναπτύξει εξελιγμένα συστήματα που επιτρέπουν τον εντοπισμό χρηστών παράνομου περιεχομένου στο ίντερνετ. Αυτά τα συστήματα μπορούν να εντοπίσουν χρήστες ακόμα και όταν χρησιμοποιούν τεχνικές απόκρυψης της IP τους, μέσω προηγμένων λογισμικών και τεχνικών ανάλυσης δεδομένων. Τέτοιου είδους τεχνικές καταπολέμησης της πειρατείας έχουν εγείρει σοβαρά ζητήματα προστασίας προσωπικών δεδομένων και πολιτικών ελευθεριών. Ιδιαίτερα στη Γερμανία βρίσκονται σε εξέλιξη αγωγές στα δικαστήρια για παραβιάσεις των ατομικών ελευθεριών που σχετίζονται με την παρακολούθηση της διαδικτυακής δραστηριότητας. Δεν είναι σαφές εάν υπάρχουν και από την ελληνική πολιτεία παρόμοια σχέδια για ολοκληρωτική συλλογή δεδομένων χρηστών του ίντερνετ. Ωστόσο, η απειλή του προστίμου για τον χρήστη από μόνη της μπορεί να λειτουργήσει αποτρεπτικά, ωθώντας τους καταναλωτές προς τις νόμιμες συνδρομητικές υπηρεσίες τηλεόρασης.
