Revenge Porn: Πατριαρχία και social media οι "ένοχοι" - Ανησυχητικές διαστάσεις από το φαινόμενο
Συγκλονιστικά στοιχεία
Το 63,8% των νέων 16-24 ετών δηλώνει πως έχει βιώσει ή γνωρίζει κάποιον που έχει πέσει θύµα εκδικητικής πορνογραφίας, βάσει έρευνας της Kaspersky
Αννα Εμμεη
Aνησυχητικές διαστάσεις λαµβάνει το φαινόµενο της εκδικητικής πορνογραφίας -γνωστό και ως revenge porn-, που συνιστά µια χυδαία µορφή διαδικτυακής κακοποίησης, µε συχνά ολέθριες συνέπειες για το θύµα.
Πρόκειται για τη δηµοσίευση ή διανοµή προσωπικού σεξουαλικού υλικού (π.χ., εικόνες, βίντεο) ενός ατόµου χωρίς τη συναίνεσή του, µε σκοπό την εξευτελιστική έκθεσή του για εκδικητικούς σκοπούς. Μόλις πριν από λίγες ηµέρες, µάλιστα, έγινε γνωστή η είδηση πως συνελήφθη ένας πιλότος της Πολεµικής Αεροπορίας ο οποίος φέρεται να απειλούσε επανειληµµένα την πρώην σύντροφό του πως θα δηµοσιοποιούσε βίντεο µε προσωπικές τους στιγµές, αν δεν ενέδιδε στις σεξουαλικές του ορέξεις.
Πόσο διαδεδοµένη είναι, τελικά, αυτή η νέα µορφή βάναυσης κακοποίησης στη χώρα µας και ποιες οµάδες πλήττονται περισσότερο; Σύµφωνα µε µεγάλη έρευνα της παγκόσµιας εταιρείας ψηφιακής ασφάλειας Kaspersky, σχεδόν ένας στους δύο Ελληνες, και συγκεκριµένα το 49%, δήλωσε ότι είτε έχει πέσει θύµα είτε γνωρίζει κάποιον που έχει βιώσει αυτή τη µορφή διαδικτυακής κακοποίησης. Το ποσοστό αυτό αυξάνεται αισθητά στις νεότερες γενιές, µε το 63,8% των νέων 16-24 ετών και το 68,14% των ατόµων 25-34 ετών να έχει βιώσει ή να γνωρίζει κάποιον που έχει πέσει θύµα εκδικητικής πορνογραφίας.
«Η σύγχρονη τεχνολογία έχει καταστήσει τη λήψη και την κοινοποίηση τέτοιου περιεχοµένου εξαιρετικά εύκολη, ενώ η αυξανόµενη χρήση εφαρµογών διαδικτυακών γνωριµιών έχει εντείνει το φαινόµενο.
Ωστόσο, η έλλειψη ενηµέρωσης και επίγνωσης των κινδύνων που ελλοχεύουν µπορεί να οδηγήσει σε σοβαρά προβλήµατα. Η σωστή και έγκυρη πληροφόρηση αποτελεί το βασικό εργαλείο για να µπορούν οι χρήστες να λαµβάνουν πιο υπεύθυνες και ασφαλείς ψηφιακές αποφάσεις», επισηµαίνει ο Βασίλης Βλάχος, Channel Manager της Kaspersky για Ελλάδα και Κύπρο, µιλώντας στα «ΠΑΡΑΠΟΛΙΤΙΚΑ», και προσθέτει πως «ως εταιρεία που υποστηρίζει εκατοµµύρια χρήστες παγκοσµίως στην προστασία των συσκευών, των δεδοµένων και της ιδιωτικότητάς τους, η Kaspersky προτρέπει όλους να σκεφτούν διπλά πριν κοινοποιήσουν δικό τους ή ευαίσθητο περιεχόµενο τρίτων».
Με τη σειρά της, η καθηγήτρια Παρασκευή Φραγκοπούλου, συντονίστρια του Ελληνικού Κέντρου Ασφαλούς ∆ιαδικτύου, επισηµαίνει στα «Π» πως «η Safeline, η µοναδική ανοικτή γραµµή καταγγελιών παράνοµου περιεχοµένου στο ∆ιαδίκτυο και επίσηµο µέλος του INHOPE (∆ιεθνούς Συνδέσµου Ανοικτών Γραµµών ∆ιαδικτύου), καταγράφει τα τελευταία χρόνια µια µικρή, αλλά σταθερή αύξηση στις καταγγελίες που σχετίζονται µε περιστατικά µη συναινετικής διανοµής ευαίσθητου ψηφιακού περιεχοµένου.
Συγκεκριµένα, το 2022 καταγράφηκαν 56 καταγγελίες, το 2023 αυξήθηκαν σε 61, ενώ το 2024 έφτασαν τις 72. Αν και σε πολλές περιπτώσεις γίνεται λόγος για revenge porn, η πλειονότητα των περιστατικών αφορά περιπτώσεις sextortion, δηλαδή καταστάσεις στις οποίες το θύµα εκβιάζεται να αποστείλει χρήµατα ήεπιπλέονυλικό, υπό την απειλή δηµοσιοποίησης προσωπικού ερωτικού περιεχοµένου.
Αυτού του τύπου ο ψηφιακός εκβιασµός, αν και δεν εµπίπτει πάντα στην αυστηρή έννοια της εκδικητικής πορνογραφίας, υπάγεται στο ίδιο νοµικό πλαίσιο, δηλαδή στο Αρθρο 346 του Ποινικού Κώδικα, το οποίο αφορά την εκδικητική πορνογραφία και προβλέπει αυστηρές ποινές για τη διανοµή ή απειλή διανοµής ευαίσθητου περιεχοµένου χωρίς συναίνεση».
Ποια είναι, όµως, τα κίνητρα του θύτη που εκθέτει σε κοινή θέα ευαίσθητα προσωπικά δεδοµένα ενός άλλου ανθρώπου χωρίς τη θέλησή του; Σύµφωνα µε τη Μαρία Σγούρου, αναπτυξιακή ψυχολόγο, ψυχοθεραπεύτρια Gestalt και υποψήφια διδάκτορα στο ΠΑ.ΜΑΚ., «ο λόγος που διαρρέει τέτοιου είδους υλικό στο διαδικτυακό περιβάλλον, ειδικά όταν πρόκειται για ερωτική σχέση, είναι γιατί ο θύτης -που συνήθως είναι άντρας- νιώθει πως το θύµα τού ανήκει και µπορεί να το εκθέσει επειδή απλώς δεν συµµορφώθηκε σε κάποια από τις απαιτήσεις του.
Η διάδοση, δηλαδή, υλικού revenge porn απηχεί βαθιά πατριαρχικές ιδέες, όπως ότι η σεξουαλικότητα, ιδίως των γυναικών, είναι λόγος ντροπής ή και τιµωρίας». Οσον αφορά τα συναισθήµατα που βιώνει το θύµα, το οποίο έχει δει το σώµα του να εκτίθεται άθελά του σε όλο τον κόσµο, η κ. Σγούρου µας λέει πως είναι «ο φόβος, η θλίψη, η ντροπή, η ενοχή, ο θυµός, η πλήρης απώλεια ελέγχου.
Οσο πιο συνειδητοποιηµένα είναι τα θύµατα σε σχέση µε την ταυτότητά τους, τόσο λιγότερες συναισθηµατικές συνέπειες θα έχουν, ενώ καταλυτικό ρόλο παίζει και η ύπαρξη ενός υποστηρικτικού περιβάλλοντος για την αντιµετώπιση µιας τέτοιας κατάστασης. Αν, όµως, τα θύµατα είναι ήδη ευάλωτα ψυχικά και κινούνται σε οπισθοδροµικά περιβάλλοντα, τότε βλέπουµε καταθλιπτικά συµπτώµατα, αγχώδεις διαταραχές, ακόµα και αυτοκτονικές τάσεις».
Μέσα σε αυτό το οµιχλώδες και εχθρικό διαδικτυακό τοπίο, καθοριστικής σηµασίας είναι η ύπαρξη εξειδικευµένων διεθνών ψηφιακών εργαλείων, όπως είναι το Take It Down και το StopNCII.org, που δίνουν στα θύµατα τη δυνατότητα να ανακτήσουν τον έλεγχο του περιεχοµένου τους. Πρόκειται για ψηφιακά εργαλεία που λειτουργούν µε τη µέθοδο της τεχνολογίας αποτύπωσης (hashing).
Συγκεκριµένα, ο χρήστης ανεβάζει το προσωπικό του υλικό στην εκάστοτε πλατφόρµα, όπου δηµιουργείται ένα µοναδικό ψηφιακό αποτύπωµα (hash). Το υλικό δεν αποθηκεύεται ούτε κοινοποιείται, αλλά αποστέλλεται µόνο το hash στα συνεργαζόµενα κοινωνικά δίκτυα και πλατφόρµες.
Αν κάποιος προσπαθήσει να ανεβάσει το ίδιο υλικό, το σύστηµα το αναγνωρίζει και το µπλοκάρει αυτόµατα, πριν καν δηµοσιευτεί. Αυτή η προσέγγιση διασφαλίζει την ιδιωτικότητα του χρήστη και µειώνει δραστικά τον κίνδυνο περαιτέρω διαρροής. Μάλιστα, και οι δύο αυτές πλατφόρµες είναι διαθέσιµες στα ελληνικά, µε την υποστήριξη του Ελληνικού Κέντρου Ασφαλούς ∆ιαδικτύου, κάτι που διευκολύνει σηµαντικά την πρόσβαση των Ελλήνων χρηστών σε αυτά τα εργαλεία.
*Αν είσαι θύµα revenge porn ή γνωρίζεις κάποιον/α που είναι, µη διστάσεις να ζητήσεις βοήθεια. Απευθύνσου στη ∆ίωξη Ηλεκτρονικού Εγκλήµατος ή κάνε καταγγελία επώνυµη ή και ανώνυµη στο safeline.gr
* Δημοσιεύθηκε στα «Παραπολιτικά» στις 18 Απριλίου
Πρόκειται για τη δηµοσίευση ή διανοµή προσωπικού σεξουαλικού υλικού (π.χ., εικόνες, βίντεο) ενός ατόµου χωρίς τη συναίνεσή του, µε σκοπό την εξευτελιστική έκθεσή του για εκδικητικούς σκοπούς. Μόλις πριν από λίγες ηµέρες, µάλιστα, έγινε γνωστή η είδηση πως συνελήφθη ένας πιλότος της Πολεµικής Αεροπορίας ο οποίος φέρεται να απειλούσε επανειληµµένα την πρώην σύντροφό του πως θα δηµοσιοποιούσε βίντεο µε προσωπικές τους στιγµές, αν δεν ενέδιδε στις σεξουαλικές του ορέξεις.
Πόσο διαδεδοµένη είναι, τελικά, αυτή η νέα µορφή βάναυσης κακοποίησης στη χώρα µας και ποιες οµάδες πλήττονται περισσότερο; Σύµφωνα µε µεγάλη έρευνα της παγκόσµιας εταιρείας ψηφιακής ασφάλειας Kaspersky, σχεδόν ένας στους δύο Ελληνες, και συγκεκριµένα το 49%, δήλωσε ότι είτε έχει πέσει θύµα είτε γνωρίζει κάποιον που έχει βιώσει αυτή τη µορφή διαδικτυακής κακοποίησης. Το ποσοστό αυτό αυξάνεται αισθητά στις νεότερες γενιές, µε το 63,8% των νέων 16-24 ετών και το 68,14% των ατόµων 25-34 ετών να έχει βιώσει ή να γνωρίζει κάποιον που έχει πέσει θύµα εκδικητικής πορνογραφίας.
«Η σύγχρονη τεχνολογία έχει καταστήσει τη λήψη και την κοινοποίηση τέτοιου περιεχοµένου εξαιρετικά εύκολη, ενώ η αυξανόµενη χρήση εφαρµογών διαδικτυακών γνωριµιών έχει εντείνει το φαινόµενο.
Ωστόσο, η έλλειψη ενηµέρωσης και επίγνωσης των κινδύνων που ελλοχεύουν µπορεί να οδηγήσει σε σοβαρά προβλήµατα. Η σωστή και έγκυρη πληροφόρηση αποτελεί το βασικό εργαλείο για να µπορούν οι χρήστες να λαµβάνουν πιο υπεύθυνες και ασφαλείς ψηφιακές αποφάσεις», επισηµαίνει ο Βασίλης Βλάχος, Channel Manager της Kaspersky για Ελλάδα και Κύπρο, µιλώντας στα «ΠΑΡΑΠΟΛΙΤΙΚΑ», και προσθέτει πως «ως εταιρεία που υποστηρίζει εκατοµµύρια χρήστες παγκοσµίως στην προστασία των συσκευών, των δεδοµένων και της ιδιωτικότητάς τους, η Kaspersky προτρέπει όλους να σκεφτούν διπλά πριν κοινοποιήσουν δικό τους ή ευαίσθητο περιεχόµενο τρίτων».
Με τη σειρά της, η καθηγήτρια Παρασκευή Φραγκοπούλου, συντονίστρια του Ελληνικού Κέντρου Ασφαλούς ∆ιαδικτύου, επισηµαίνει στα «Π» πως «η Safeline, η µοναδική ανοικτή γραµµή καταγγελιών παράνοµου περιεχοµένου στο ∆ιαδίκτυο και επίσηµο µέλος του INHOPE (∆ιεθνούς Συνδέσµου Ανοικτών Γραµµών ∆ιαδικτύου), καταγράφει τα τελευταία χρόνια µια µικρή, αλλά σταθερή αύξηση στις καταγγελίες που σχετίζονται µε περιστατικά µη συναινετικής διανοµής ευαίσθητου ψηφιακού περιεχοµένου.
Συγκεκριµένα, το 2022 καταγράφηκαν 56 καταγγελίες, το 2023 αυξήθηκαν σε 61, ενώ το 2024 έφτασαν τις 72. Αν και σε πολλές περιπτώσεις γίνεται λόγος για revenge porn, η πλειονότητα των περιστατικών αφορά περιπτώσεις sextortion, δηλαδή καταστάσεις στις οποίες το θύµα εκβιάζεται να αποστείλει χρήµατα ήεπιπλέονυλικό, υπό την απειλή δηµοσιοποίησης προσωπικού ερωτικού περιεχοµένου.
Αυτού του τύπου ο ψηφιακός εκβιασµός, αν και δεν εµπίπτει πάντα στην αυστηρή έννοια της εκδικητικής πορνογραφίας, υπάγεται στο ίδιο νοµικό πλαίσιο, δηλαδή στο Αρθρο 346 του Ποινικού Κώδικα, το οποίο αφορά την εκδικητική πορνογραφία και προβλέπει αυστηρές ποινές για τη διανοµή ή απειλή διανοµής ευαίσθητου περιεχοµένου χωρίς συναίνεση».
Kίνητρα
Ποια είναι, όµως, τα κίνητρα του θύτη που εκθέτει σε κοινή θέα ευαίσθητα προσωπικά δεδοµένα ενός άλλου ανθρώπου χωρίς τη θέλησή του; Σύµφωνα µε τη Μαρία Σγούρου, αναπτυξιακή ψυχολόγο, ψυχοθεραπεύτρια Gestalt και υποψήφια διδάκτορα στο ΠΑ.ΜΑΚ., «ο λόγος που διαρρέει τέτοιου είδους υλικό στο διαδικτυακό περιβάλλον, ειδικά όταν πρόκειται για ερωτική σχέση, είναι γιατί ο θύτης -που συνήθως είναι άντρας- νιώθει πως το θύµα τού ανήκει και µπορεί να το εκθέσει επειδή απλώς δεν συµµορφώθηκε σε κάποια από τις απαιτήσεις του. Η διάδοση, δηλαδή, υλικού revenge porn απηχεί βαθιά πατριαρχικές ιδέες, όπως ότι η σεξουαλικότητα, ιδίως των γυναικών, είναι λόγος ντροπής ή και τιµωρίας». Οσον αφορά τα συναισθήµατα που βιώνει το θύµα, το οποίο έχει δει το σώµα του να εκτίθεται άθελά του σε όλο τον κόσµο, η κ. Σγούρου µας λέει πως είναι «ο φόβος, η θλίψη, η ντροπή, η ενοχή, ο θυµός, η πλήρης απώλεια ελέγχου.
Οσο πιο συνειδητοποιηµένα είναι τα θύµατα σε σχέση µε την ταυτότητά τους, τόσο λιγότερες συναισθηµατικές συνέπειες θα έχουν, ενώ καταλυτικό ρόλο παίζει και η ύπαρξη ενός υποστηρικτικού περιβάλλοντος για την αντιµετώπιση µιας τέτοιας κατάστασης. Αν, όµως, τα θύµατα είναι ήδη ευάλωτα ψυχικά και κινούνται σε οπισθοδροµικά περιβάλλοντα, τότε βλέπουµε καταθλιπτικά συµπτώµατα, αγχώδεις διαταραχές, ακόµα και αυτοκτονικές τάσεις».
Πλατφόρμες
Μέσα σε αυτό το οµιχλώδες και εχθρικό διαδικτυακό τοπίο, καθοριστικής σηµασίας είναι η ύπαρξη εξειδικευµένων διεθνών ψηφιακών εργαλείων, όπως είναι το Take It Down και το StopNCII.org, που δίνουν στα θύµατα τη δυνατότητα να ανακτήσουν τον έλεγχο του περιεχοµένου τους. Πρόκειται για ψηφιακά εργαλεία που λειτουργούν µε τη µέθοδο της τεχνολογίας αποτύπωσης (hashing). Συγκεκριµένα, ο χρήστης ανεβάζει το προσωπικό του υλικό στην εκάστοτε πλατφόρµα, όπου δηµιουργείται ένα µοναδικό ψηφιακό αποτύπωµα (hash). Το υλικό δεν αποθηκεύεται ούτε κοινοποιείται, αλλά αποστέλλεται µόνο το hash στα συνεργαζόµενα κοινωνικά δίκτυα και πλατφόρµες.
Αν κάποιος προσπαθήσει να ανεβάσει το ίδιο υλικό, το σύστηµα το αναγνωρίζει και το µπλοκάρει αυτόµατα, πριν καν δηµοσιευτεί. Αυτή η προσέγγιση διασφαλίζει την ιδιωτικότητα του χρήστη και µειώνει δραστικά τον κίνδυνο περαιτέρω διαρροής. Μάλιστα, και οι δύο αυτές πλατφόρµες είναι διαθέσιµες στα ελληνικά, µε την υποστήριξη του Ελληνικού Κέντρου Ασφαλούς ∆ιαδικτύου, κάτι που διευκολύνει σηµαντικά την πρόσβαση των Ελλήνων χρηστών σε αυτά τα εργαλεία.
*Αν είσαι θύµα revenge porn ή γνωρίζεις κάποιον/α που είναι, µη διστάσεις να ζητήσεις βοήθεια. Απευθύνσου στη ∆ίωξη Ηλεκτρονικού Εγκλήµατος ή κάνε καταγγελία επώνυµη ή και ανώνυµη στο safeline.gr
* Δημοσιεύθηκε στα «Παραπολιτικά» στις 18 Απριλίου
