Ανεπαρκής, εγκλωβισμένη στην πολυνομία και ενίοτε εκδικητική προς τον πολίτη είναι η εικόνα της δημόσιας διοίκησης, όπως προκύπτει από την ετήσια έκθεση του Συνηγόρου του Πολίτη, που παραδόθηκε στον Πρόεδρο της Βουλής Νίκο Βούτση. Τα χαρακτηριστικά παραδείγματα που παρατίθενται καταδεικνύουν ότι το σύγχρονο και φιλικό κράτος προς τον πολίτη παραμένει ακόμη όνειρο.

Στο επίκεντρο της έκθεσης του ΣτΠ για το 2017 βρίσκεται το ζήτηµα του κράτους δικαίου και της νοµιµότητας της διοικητικής δράσης στην Ελλάδα.

Σύμφωνα με την ανεξάρτητη Αρχή, η µη τήρηση της νοµιµότητας, σύµφωνα µε το περιεχόµενο των αναφορών των πολιτών και την επεξεργασία των θεµάτων από το επιστηµονικό προσωπικό, λαµβάνει κυρίως έξι συγκεκριµένες µορφές:

1. µη εφαρµογή της ισχύουσας νοµοθεσίας
2. παρερµηνεία του νόµου
3. επιλεκτική ή και προβληµατική εφαρµογή του νοµοθετικού πλαισίου
4. πολυνοµία µε ασάφειες και κακή νοµοθέτηση
5. νοµοθέτηση πέραν των ορίων εξυπηρέτησης του δηµοσίου συµφέροντος
6. ύπαρξη διοικητικών δυσλειτουργιών στην εφαρµογή της νοµοθεσίας

Xαρακτηριστικά παραδείγματα:
1. Μη εφαρµογή της ισχύουσας νοµοθεσίας

Πολύχρονες ενέργειες, κάποιες φορές και δικαστικές ακόµη, που υποχρεώνουν τη διοίκηση να επιστρέψει στους δικαιούχους αχρεωστήτως καταβληθείσες εισφορές σε ασφαλιστικά ταµεία, µένουν ατελέσφορες λόγω του µη ολοκληρωµένου λογισµικού του Ολοκληρωµένου Πληροφοριακού Συστήµατος του ΙΚΑ-ΕΤΑΜ.

Η διαχείριση των προστατευόµενων περιοχών πάσχει, λόγω των µεγάλων καθυστερήσεων στην έκδοση των προβλεπόµενων διοικητικών πράξεων και την έλλειψη συντονισµού µεταξύ των συναρµόδιων υπηρεσιών.

Χαρακτηριστικά είναι τα παραδείγµατα της νήσου Χρυσής, του σπηλαίου ιαµατικών πηγών Καϊάφα και του υγροτόπου Εκβολών του Αποσελέµη Ποταµού Ηρακλείου Κρήτης.

2. Παρερµηνεία του νόµου

Με τον τρόπο υπολογισµού της κράτησης εισφορών υπέρ του κλάδου ασθενείας δεν λαµβάνονταν υπόψη οι σηµειωθείσες µειώσεις, εποµένως η Aρχή έκρινε ότι η νοµοθεσία εφαρµοζόταν κατά τρόπο παρερµηνευτικό και σε βάρος των διοικουµένων.

Η επιστροφή των παρανόµως παρακρατηθέντων ποσών δηµιούργησε έκρηξη αναφορών εκ µέρους κυρίως συνταξιούχων, ενώ η επιστροφή των σχετικών ποσών ανακοινώθηκε ότι θα πραγµατοποιηθεί από την 15η ∆εκεµβρίου 2017.

Το ζήτηµα των κενών και µη ηλεκτροδοτούµενων ακινήτων στα οποία οι δήµοι παρερµηνεύοντας τη σχετική νοµοθεσία επιβάλλουν τέλη καθαριότητας ανέκυψε και προκάλεσε την παρέµβαση της Αρχής για την ορθή εφαρµογή του ισχύοντος νοµοθετικού πλαισίου.

Στο πεδίο της αναπηρίας, η τροποποίηση των διατάξεων που προβλέπουν τη διαδικασία απόδοσης δαπανών από τον ΕΟΠΥΥ, σε συνδυασµό µε την εισαγωγή των συµβάσεων µεταξύ ΕΟΠΥΥ και ιδιωτών παρόχων υπηρεσιών υγείας εκµηδενίζει τη δυνατότητα διενέργειας ειδικών θεραπειών σε παιδιά µε αναπηρίες.

Παρερµηνεία του ισχύοντος νοµοθετικού πλαισίου αντιµετωπίζεται επίσης στην εξέταση αιτηµάτων µετεγγραφής φοιτητών, όπου λειτουργεί η µοριοδότηση των ενδιαφεροµένων µε βάση οικονοµικά και κοινωνικά κριτήρια, αλλά και σε περίπτωση µετεγγραφής διακριθέντος αθλητή, οπότε και η Αρχή επεσήµανε το ουσιώδες κριτήριο της διευκόλυνσης του αθλητή να επιδίδεται απρόσκοπτα στο άθληµα που έχει διακριθεί.

Η Αρχή εισηγήθηκε, µε απορριπτικό ωστόσο αποτέλεσµα λόγω «δηµοσιονοµικών συνθηκών της χώρας», την εξαίρεση των οικογενειακών επιδοµάτων -δηλαδή το ενιαίο επίδοµα στήριξης τέκνων και το ειδικό επίδοµα τρίτεκνων και πολύτεκνων οικογενειών- από τον υπολογισµό του εισοδήµατος, ώστε να καταστεί δυνατή η απαλλαγή από τον ΕΝΦΙΑ.

Η Αρχή διαπίστωσε διαφορετική προσέγγιση εκ µέρους της ΣΤΑΣΥ Α.Ε. και της ΟΣΥ Α.Ε., ως προς το ζήτηµα της διαγραφής προστίµων που είχαν επιβληθεί σε ανέργους οι οποίοι δεν είχαν καταβάλει το κόµιστρο των µετακινήσεών τους. Μετά την παρέµβαση του Συνηγόρου, εναρµονίστηκε η πρακτική των δύο εταιρειών στο νόµιµο και ορθό, µε συνέπεια την απαλλαγή των ανέργων από το πρόστιµο.

3. Επιλεκτική ή και προβληµατική εφαρµογή του νοµοθετικού πλαισίου

Οι δυσκολίες δηµοτολογικής τακτοποίησης των Ροµά εξακολουθούν να τους κατατάσσουν στους αόρατους πληθυσµούς.

Η προβληµατική εφαρµογή της νοµοθεσίας, η ανεπάρκεια των ρυθµίσεων, η επιλογή εφαρµογής συγκεκριµένων διατάξεων και αποσιώπηση άλλων, οδηγεί στη συνεχή παρέµβαση του Συνηγόρου, ώστε οι πληθυσµοί των Ροµά να ταυτοποιούνται και να εγγράφονται στα δηµοτολόγια χωρίς διάκριση ή δυσανάλογα ειδικώς γι' αυτούς γραφειοκρατικά εµπόδια.

Στην περίπτωση της αποξένωσης των κατόχων οχηµάτων δηµόσιας χρήσης, απαιτήθηκε η πλήρης εξόφληση όλων των οφειλών, µέτρο υπερβολικό και δυσανάλογο, ιδίως εάν ληφθεί υπόψη ότι άλλοι ελεύθεροι επαγγελµατίες, ασφαλισµένοι του ΕΦΚΑ, διακόπτουν την επαγγελµατική δραστηριότητα και ταυτοχρόνως λήγει η ασφάλισή τους, ανεξάρτητα από το γεγονός της τυχόν ύπαρξης ληξιπρόθεσµων οφειλών.

Η διαφορετική και δυσµενής µεταχείριση δεν έχει αντιµετωπιστεί και το ζήτηµα εκκρεµεί.

Οι Αποκεντρωµένες ∆ιοικήσεις εµφανίζονται απρόθυµες να ανταποκριθούν στην αρµοδιότητα κατεδάφισης των παράνοµα τοποθετηµένων κεραιών κινητής τηλεφωνίας, «προφασιζόµενες εξελισσόµενη διοικητική διαδικασία και επιδεικνύοντας παντελή άγνοια διαχείρισης του αντικειµένου τους», αναφέρει η έκθεση.

Η διάκριση µόνιµων και µη κατοίκων των δήµων από την οποία συναρτήθηκε η επιβολή δηµοτικών τελών επισηµάνθηκε από την Αρχή ως επιλεκτική εφαρµογή του νόµου και οδήγησε στη µετατροπή της ισχύουσας απόφασης.

4. Πολυνοµοθεσία µε ασάφειες και κακή νοµοθέτηση

Σύµφωνα µε τον πρόσφατο νόµο για το δοµηµένο περιβάλλον, απαιτούνται πενήντα υπουργικές αποφάσεις εκτελεστικές του νόµου.

Επικαλούμενος την εμπειρία του, ο Συνήγορος επισημαίνει ότι τέτοιου είδους κανονιστικές πράξεις είτε δεν εκδίδονται ποτέ, µε συνέπεια οι σχετικές διατάξεις του νόµου να παραµένουν γράµµα κενό, είτε καθυστερούν τόσο πολύ να εκδοθούν ώστε η διοίκηση αδυνατεί να πράξει το έργο της.

Η εισαγωγή των 105 ηµερών, ως προθεσµίας υποβολής αντιρρήσεων κατά των ανηρτηµένων δασικών χαρτών, αποτελεί για τον Συνήγορο «κακή νοµοθέτηση, που χωρίς ισχυρή δικαιολογητική βάση εισάγει µία καινοφανή διοικητική προθεσµία».

Η Αρχή καυτηριάζει και τη µη πρόβλεψη διατάξεων που θα θεσµοθετούσαν τις προδιαγραφές ασφάλειας των αθλητικών εγκαταστάσεων µέσα σε σχολική µονάδα, µε συνέπεια να αµφισβητείται η νοµιµότητα εγκατάστασης προστατευτικών ενισχύσεων στύλων φωτισµού.

Ασαφής, κατά τον Συνήγορο, χαρακτηρίζεται ο νόµος που προσδιόρισε τον τρόπο εξέτασης των αιτήσεων για χορήγηση στεγαστικού επιδόµατος φοιτητών.

Ανισότητες διαπιστώνονται στη θέσπιση και εφαρµογή της νοµοθεσίας για την προστασία της µητρότητας, καθώς καταγράφονται διαφορετικές κλίµακες προστασίας στον δηµόσιο, ευρύτερο δηµόσιο και ιδιωτικό τοµέα, στις εργασιακές συµβάσεις ορισµένου και αορίστου χρόνου, στους ένστολους, στους τακτικούς υπαλλήλους του Δηµοσίου, στους µισθωτούς και στους αυτοαπασχολούµενους.

5. Νοµοθέτηση πέραν των ορίων εξυπηρέτησης του δηµοσίου συµφέροντος

Σύμφωνα με τον ΣτΠ, η συνεχής παράταση της δυνατότητας νοµιµοποίησης αυθαιρέτων, µε αντίστοιχη επιβολή προστίµου, ακυρώνει κάθε έννοια περιβαλλοντικής προστασίας, χωροταξικού σχεδιασµού και ισόρροπα δοµηµένου περιβάλλοντος, ενώ με την πρόσφατη νοµοθετική πρωτοβουλία επιβάλλεται η υπερκέραση των δικαστικών αποφάσεων που έχουν ακυρώσει οικοδοµικές άδειες και επιτρέπεται και σε αυτά τα αυθαίρετα κτίσµατα η νοµιµοποίησή τους.

Ο δασικός πλούτος της χώρας απειλείται από τις «οικιστικές πυκνώσεις» που στην ουσία είναι συστάδες αυθαίρετων οικοδοµών µέσα σε δασικές εκτάσεις, ενώ η πρόβλεψη διαχείρισής τους προαναγγέλλει την εν καιρώ τακτοποίησή τους εις βάρος του δασικού κεφαλαίου, τονίζει η Αρχή.

6. Ύπαρξη διοικητικών δυσλειτουργιών στην εφαρµογή της νοµοθεσίας

«Σύνθετη και δυσλειτουργική» χαρακτηρίζει ο Συνήγορος τη διαδικασία ένταξης νηπίων και βρεφών σε δηµοτικούς και ιδιωτικούς σταθµούς ενταγµένους σε υλοποιούµενο πρόγραµµα ΕΣΠΑ.

«Εξαιρετικά προβληµατική» θεωρείται η λειτουργία κάποιων διπλωµατικών αποστολών της χώρας, µε συνέπεια η Αρχή να έχει εκφράσει την άποψη ότι υπερβαίνουν τις νόµιµες αρµοδιότητές τους.

Τέλος, αλλοδαποί στερούµενοι διαβατηρίου, κυρίως λόγω αδυναµίας µετάβασης στις εµπόλεµες χώρες καταγωγής τους, έχουν υποβάλει αιτήµατα για χορήγηση άδειας διαµονής, τα οποία, όµως, δεν εξετάζονται, καθώς δεν συνεδριάζει η Ειδική Τριµελής Επιτροπή του άρθρ.134 Ν.4251/2014.

Αναποτελεσματικός αποδείχτηκε, επίσης, ο νόμος που προβλέπει παροχή διοικητικής υποστήριξης µεταξύ όµορων δήµων στον τομέα της πολεοδομίας.

∆ήµοι που είχαν συγκροτηµένα πολεοδοµικά γραφεία αντιµετώπισαν τεράστιο όγκο υποθέσεων καθώς επιβαρύνθηκαν µε αυτές των γειτονικών ΟΤΑ, µε συνέπεια να αδρανήσουν προ του βάρους αυτού, ενώ όσοι δήµοι δεν είχαν πολεοδοµική υπηρεσία δεν την συγκρότησαν ποτέ, επαναπαυόµενοι στην ευνοϊκή ρύθµιση της διοικητικής τους υποστήριξης.