Τον Μάιο του 2018 οι στήλες των εφημερίδων φιλοξενούσαν την είδηση: σε ένα πάρκινγκ της Καλλιθέας μια τεράστια τρύπα είχε ανοίξει στην άσφαλτο «καταπίνοντας» τρία σταθμευμένα αυτοκίνητα. Πέρασαν μόλις λίγοι μήνες, όταν πριν από δύο εβδομάδες το υπουργείο Υποδομών ανακοίνωνε ότι διακόπτεται το δρομολόγιο του τραμ στο τμήμα Κασομούλη – Σύνταγμα εξαιτίας σοβαρής διάβρωσης στην κοίτη του Ιλισού. Τι συμβαίνει τελικά κάτω από τα πόδια μας στο Λεκανοπέδιο; Μήπως τα υπόγεια ρέματα και οι πρόχειρες κατασκευές μάς απειλούν με εκδίκηση; Πρόσφατη επιστημονική μελέτη που φέρνουν στο φως «ΤΑ ΝΕΑ» αποκαλύπτει ότι αρκετά σημεία των νότιων προαστίων εκπέμπουν σήμα κινδύνου.

ΤΑ ΕΥΡΗΜΑΤΑ. Τα εντυπωσιακά ευρήματα προέρχονται από εργασία που εξέτασε τη συμπεριφορά των υποδομών που βρίσκονται κοντά στους ποταμούς Ιλισό και Ηριδανό στην Αθήνα. Η περιοχή μελέτης περιελάμβανε το κέντρο της πόλης, τον Ταύρο, την Καλλιθέα, τη Δάφνη, τον Υμηττό και τα Ιλίσια, πυκνοκατοικημένες περιοχές από όπου διέρχονται τα υπογειοποιημένα ποτάμια. Οπως διαπιστώθηκε, εκατοντάδες κτίρια της Αττικής παρουσιάζουν καθιζήσεις, ενώ αξιοσημείωτα προβλήματα εντοπίστηκαν στις περιοχές του Ταύρου, της Καλλιθέας και της Νέας Σμύρνης.

Σύμφωνα με ρεπορτάζ της εφημερίδας «ΤΑ ΝΕΑ» οι υψηλότερες και συχνότερες τιμές καθιζήσεων, που ξεκινούν από τα 2,5 χιλιοστά και φτάνουν έως και τα 15,75 χιλιοστά μέσες τιμές κατ" έτος, εντοπίστηκαν σε τρία σημεία: στη Λεωφόρο Κωνσταντινουπόλεως στο τμήμα του Ταύρου, στον σταθμό του ΗΣΑΠ Ταύρος από την πλευρά της Καλλιθέας – δηλαδή κοντά στο σημείο όπου βυθίστηκε το πάρκινγκ τον περασμένο Μάιο – και σε ένα τμήμα του Βοτανικού, βορειοδυτικά του Γεωπονικού Πανεπιστημίου της Αθήνας. Πρόκειται για μεγάλες καθιζήσεις αν υπολογίσει κανείς ότι στη χειρότερη επιβάρυνση σε διάστημα πέντε ετών κάποια κτίρια καθιζάνουν κατά σχεδόν ένα εκατοστό. Η πλειονότητα των υποδομών που εξετάστηκαν χτίστηκε τις δεκαετίες του "60 και του "70, δηλαδή λίγο μετά την οριστική επικάλυψη των ποταμών.

Η ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΟΜΑΔΑ. Η έρευνα υλοποιήθηκε από επιστημονική ομάδα που απαρτίζουν ειδικοί σε θέματα γεωτεχνικής, δυναμικής γεωλογίας και διαστημικών εφαρμογών. Σε αυτήν συμμετέχουν ο Ισαάκ Παρχαρίδης, καθηγητής Διαστημικών Εφαρμογών σε Φυσικές Καταστροφές στο Χαροκόπειο Πανεπιστήμιο, ο Ευθύμιος Λέκκας, καθηγητής στο Τμήμα Γεωλογίας του Πανεπιστημίου Αθηνών και πρόεδρος του ΟΑΣΠ, και οι επιστήμονες Π. Κρασάκης, Σ. Καζανά, Φ. Τσεν και Ν. Κούκουζας.

Στο επίκεντρό τους τέθηκαν χιλιάδες κτίρια, σιδηρόδρομοι, γέφυρες και άλλες υποδομές τα οποία αναλύθηκαν για την περίοδο 2012-2016 με την τεχνική της δορυφορικής συμβολομετρίας SAR. Με τη μέθοδο αυτή, η οποία επιτρέπει πολύ ακριβείς μετρήσεις της παραμόρφωσης της γης με ανάλυση χιλιοστόμετρου, οι ερευνητές παρακολούθησαν την εξέλιξη των εδαφικών μετακινήσεων σε κάθε κτίριο στο εν λόγω χρονικό διάστημα.

 

Εικόνα από το ρεπορτάζ της εφημερίδας «ΤΑ ΝΕΑ»

«Μπορούμε πλέον να πούμε ότι ξέρουμε πώς συμπεριφέρεται κάθε περιοχή της Αθήνας. Και αυτό έχει μεγάλη σημασία» λέει στα «ΝΕΑ» ο καθηγητής Ισαάκ Παρχαρίδης. «Μας έχει δώσει μια πρώτη εικόνα για το πού πρέπει να στραφούμε για να προλάβουμε μελλοντικές συνέπειες. Είναι ενδεικτικό ότι το τραμ, του οποίου διεκόπη η κυκλοφορία, περνά ακριβώς πάνω από τα σημεία όπου η έρευνά μας απέδειξε ότι παρατηρούνται αυξημένες καθιζήσεις» συμπληρώνει. «Επικεντρωθήκαμε στο δίκτυο των περιοχών από όπου διέρχονται ο Ιλισός και ο Ηριδανός, οι οποίοι ξεκινούν από το κέντρο της πόλης και καταλήγουν στον Φαληρικό Ορμο, και εξετάσαμε τις υποδομές που βρίσκονται σε απόσταση 100 μέτρων εκατέρωθεν των ποταμών. Ετσι είδαμε σε ποιες περιοχές έχουμε έντονα φαινόμενα καθιζήσεων ως αποτέλεσμα των ρεμάτων. Κατ" αρχάς διαπιστώσαμε ότι τέτοια φαινόμενα παρατηρούνται κυρίως στο νότιο τμήμα των ποταμών» συνεχίζει ο Ισαάκ Παρχαρίδης.

ΟΙ ΑΙΤΙΕΣ. Προσπαθώντας να ερμηνεύσουν τις αιτίες των καθιζήσεων, οι επιστήμονες κάνουν λόγο για αστοχίες στις κατασκευές αλλά και για εκδήλωση φυσικών φαινομένων: τα ιζήματα, δηλαδή οι αποθέσεις των ρεμάτων, υφίστανται πύκνωση, ο όγκος τους μειώνεται και οι υπερκείμενες υποδομές καθιζάνουν. Μετά τον χωρικό εντοπισμό του προβλήματος και τη διαπίστωση του μεγέθους του θα πρέπει να εξεταστεί το πώς εξελίχθηκαν οι καθιζήσεις στη διάρκεια της τετραετίας – αν για παράδειγμα το φαινόμενο είχε γραμμική ή εποχική εξέλιξη -, ενώ όλοι επισημαίνουν ότι είναι σημαντική η συνέχιση της παρακολούθησής του. Τα ευρήματα που προέκυψαν και οι αναλύσεις τους μπορούν να χρησιμοποιηθούν ως οδικός χάρτης για τα έργα μηχανικών που απαιτούνται προκειμένου να αναστραφεί η δυσμενής εικόνα.

ΠΕΡΙΟΧΕΣ ΚΙΝΔΥΝΟΥ. Η πρωτοποριακή μελέτη που προσδιορίζει τις περιοχές υψηλού κινδύνου θα μπορούσε να εφαρμοστεί και σε άλλα μεγάλα αστικά κέντρα της χώρας, τα οποία αντιμετωπίζουν απειλές από παραμορφώσεις είτε λόγω ρεμάτων είτε λόγω μεγάλων γεωτρήσεων που διατηρούν οι δήμοι μέσα στο αστικό περιβάλλον είτε λόγω ενεργών σεισμικών ρηγμάτων είτε για οποιαδήποτε άλλη αιτία. «Μας ενδιαφέρουν τα μεγάλα αστικά κέντρα διότι εκεί υπάρχει υπερσυγκέντρωση πληθυσμού και ο κίνδυνος αυξάνεται» λέει ο Ισαάκ Παρχαρίδης. Τα αποτελέσματα της μελέτης, τα οποία γνωστοποιήθηκαν στο αρμόδιο υπουργείο, θα παρουσιαστούν αύριο στο 5ο Διεθνές Συνέδριο για την Πολιτική Προστασία και τις Νέες Τεχνολογίες «Safe Kozani» και στη συνέχεια θα αναλυθούν σε διεθνές συνέδριο.