Ο 34ος τόμος περιγράφει τα πάντα για μια περίοδο ιδιαιτέρως κρίσιμη για τον Ελληνισμό. Μετά από τη συμμετοχή της Ελλάδας στον Α’ παγκόσμιο πόλεμο,  το Έθνος έζησε την τρομερή Μικρασιατική καταστροφή και ύστερα από τους Βαλκανικούς πολέμους είχε ανάγκη την ειρήνη. Η πορεία όμως της παγκόσμιας ιστορίας υπαγόρευε άλλα...

Ο Παγκόσμιος πόλεμος που άρχισε 1914  έθεσε την Ελλάδα σε οξύτατο πρόβλημα. Εκδηλώθηκαν δύο τάσεις εξωτερικής πολιτικής: η πρώτη για συμμετοχή στον πόλεμο εναντίον των Κεντρικών αυτοκρατοριών και η δεύτερη για τήρηση ουδετερότητας. Στην διαφωνία για τη στάση της Ελλάδας απέναντι στον πόλεμο προστέθηκαν και οι αντιθέσεις εσωτερικής πολιτικής. Το βαρύ πολιτικό κλίμα επιδεινώθηκε μάλιστα με βασιλικές πρωτοβουλίες που κρίθηκαν αντισυνταγματικές.

Η χώρα έτσι οδηγήθηκε στον Διχασμό που επί δύο τουλάχιστον δεκαετίες ταλάνιζε το Έθνος και που, εκτός από τα άλλα δεινά, προκάλεσε την Μικρασιατική καταστροφή.

 

Στα κύρια σημεία του 34ου τόμου είναι η κήρυξη του Α’ Παγκοσμίου πολέμου και η ουδετερότητα της Ελλάδας. Οι εκλογές της 31ης Μαΐου 1915 και η επιστροφή του Βενιζέλου στην εξουσία. Ελληνο-γερμανικές σχέσεις: Νοέμβριος 1915 – Μάιος 1916. Ο ελληνισμός της Μικράς Ασίας σε διωγμό. Το Μικρασιατικό ζήτημα και ο ανταγωνισμός των Δυνάμεων στην Εγγύς Ανατολή και η Ανατολική πολιτική της Ελλάδος στον Α’ Παγκόσμιο πόλεμο. Η Μικρασιατική εκστρατεία από το Μάιο του 1919 ως το Νοέμβριο του 1920. Η ελληνική απόβαση στη Σμύρνη. Η συνθήκη των Σεβρών. Η έναρξη της ελληνικής επιθέσεως και η μάχη της Κιουταχείας (2α – 3η Ιουλίου). Το πολεμικό συμβούλιο της Κιουταχείας και η απόφαση για την εκστρατεία προς την Άγκυρα. Η μάχη του Αφιόν Καραχισάρ (17 – 25 Σεπτεμβρίου 1921). Η «Εθνική Άμυνα», η «Μικρασιατική Άμυνα» και οι κινήσεις για την αυτονόμηση της Ιωνίας ως το τέλος του 1921. Η κατάρρευση του μετώπου και η αποχώρηση του ελληνικού στρατού από τη Μικρά Ασία. Η καταστροφή της Σμύρνης και το ξερίζωμα του Μικρασιατικού ελληνισμού. Η Δίκη των Έξι και η Συνθήκη της Λωζάνης.

 

 

Η «Ιστορία του Ελληνικού Έθνους» είναι έργο ενιαίο, γενικό και αδιάσπαστο από την αυγή του Ελληνισμού έως τον εικοστό αιώνα. Από την αρχή, την απώτερη ιστορία, διαμέσου των αρχαϊκών χρόνων, περνάει στους κορυφαίους αιώνες της κλασικής, αλεξανδρινής και ελληνιστικής εποχής, συνεχίζει στον χριστιανικό ελληνισμό της ακμής του Βυζαντίου, στους αιώνες του οθωμανικού ζυγού και στην εθνική αναγέννηση, περνώντας πλέον στη σύγχρονη εποχή. Δεν είναι υπερβολή να πούμε πως η ιστορία της ανθρωπότητας  είναι  η ιστορία του ελληνικού πολιτισμού. Ο ελληνικός χώρος υπήρξε μικρός, το πνεύμα του όμως τον κατέστησε κέντρο της Οικουμένης. Γιατί σε αυτόν τον τόπο καθιερώθηκε το πρωτείο του πνεύματος. Οι Ρωμαίοι κατέκτησαν τον ελληνικό γεωγραφικό χώρο αλλά το ελληνικό πνεύμα κατέκτησε την Ρώμη. Στους αιώνες της τουρκοκρατίας το ελληνικό πνεύμα ήταν αυτό που οδήγησε στον ξεσηκωμό του Γένους και οδήγησε στην ελληνική επανάσταση και στην ελευθερία του έθνους. Για τους ξένους λαούς η γνώση της ελληνικής ιστορίας αποτελεί μία άμεση επικοινωνία με τις ρίζες του πολιτισμού, με τη μακραίωνη συνέχεια και την πορεία του κόσμου. Επειδή πιστεύουμε ότι τίποτα δεν είναι αποκομμένο, αλλά ότι η ιστορία έχει παρελθόν, παρόν και μέλλον, θελήσαμε να παρουσιάσουμε αυτή τη συνέχεια με συνέπεια. Με αφορμή την επέτειο των 200 χρόνων από την Ελληνική επανάσταση, τα Παραπολιτικά προσφέρουν σε όλους τους αναγνώστες το βραβευμένο από την Ακαδημία Αθηνών έργο «Ιστορία του Ελληνικού Έθνους», της Εκδοτικής Αθηνών, σε μια ανανεωμένη σειρά σκληρόδετων τόμων. Η Ιστορία του Ελληνικού Έθνους είναι ένα μεγαλειώδες και αξεπέραστο έργο, πολύπλευρο, πολυεδρικό, που δεν περιορίζεται στην καθιερωμένη εξιστόρηση των πολιτικών και των στρατιωτικών γεγονότων κάθε εποχής, αλλά συνθέτει μια καθολική εικόνα του Ελληνισμού διαμέσου των αιώνων. Οι τόμοι της σειράς, εκτός από τα εξαιρετικά κείμενα, εμπλουτίζονται με χιλιάδες εικόνες, πίνακες, προσωπογραφίες, χάρτες και γκραβούρες εποχής, από τα σπουδαιότερα ελληνικά και ξένα μουσεία του κόσμου. Η σειρά συνθέτει τα ιστορικά γεγονότα με την ερμηνεία τους, όπως επιβάλλει η επιστημονική έρευνα. Δεν είναι έργο ενός προσώπου ώστε να υπάρχει το μειονέκτημα της ατομικής θεώρησης. Είναι καρπός πολύμοχθης συλλογικής προσπάθειας από ειδικούς επιστήμονες κάθε κλάδου της Ιστορίας που έχουν ήδη δώσει την εξαιρετική προσφορά τους στην ιστορική έρευνα, στη συγγραφή, στη διδασκαλία από τις πανεπιστημιακές έδρες, έχουν αποδείξει  την επιστημονική τους ακεραιότητα και το πνευματικό τους ήθος. Οι κορυφαίοι καθηγητές: Κωνσταντίνος Τσάτσος, Παναγιώτης Κανελλόπουλος, Μανόλης Ανδρόνικος, Ιωάννης Κακριδής, Ελένη Γλύκατζη-Αρβελέρ Θάνος Βερέμης, Βασίλης Φίλιας, Απόστολος Βακαλόπουλος, Αλέξανδρος Δεσποτόπουλος είναι μόνο κάποια ονόματα, από τα πολλά, που υπήρξαν συγγραφείς και υπεύθυνοι της ύλης της σειράς. Τριακόσιοι ακόμα ακαδημαϊκοί, καθηγητές Πανεπιστημίου και άλλοι ειδικοί επιστήμονες, υπό την εποπτεία επιτροπής καταξιωμένων ανθρώπων του πνεύματος και με τη συμπαράσταση ειδικών συμβούλων για κάθε ιστορική περίοδο, αφοσιώθηκαν στη συγγραφή του μνημειώδους αυτού έργου της Εκδοτικής Αθηνών.

 

 

Ο Νικόλαος Α. Αναστασόπουλος, Επίκουρος καθηγητής νεότερης και σύγχρονης ελληνικής ιστορίας του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων, αναφέρει χαρακτηριστικά:

 

 Η «Ιστορία του Ελληνικού Έθνους» της Εκδοτικής Αθηνών είναι ένα μνημειώδες επιστημονικό έργο, βραβευμένο από την Ακαδημία Αθηνών, το οποίο προσφέρει στον αναγνώστη μία λεπτομερή, διεξοδική και πλήρη αποτύπωση της ελληνικής ιστορίας. Την πολύτομη, αναγνωρισμένη και ογκώδη αυτή επιστημονική έκδοση συνέγραψαν κορυφαίοι Έλληνες Ακαδημαϊκοί, Καθηγητές Πανεπιστημίου, ερευνητές και ιστορικοί, οι οποίοι με την προσεκτική γραφίδα τους αλλά και την άρτια μεθοδολογία της αρχειακής και βιβλιογραφικής έρευνας, κατάφεραν να οδηγήσουν τον αναγνώστη από την στατικότητα των γεγονότων στην χρονική διάρκεια της ιστορίας.

            Εντυπωσιάζει η λεπτομέρεια στα κείμενα, τα οποία μέσα από μία χρονική ακολουθία, προσφέρουν μία κατανοητή ανάγνωση της ιστορίας, διατηρώντας, παράλληλα, την επιστημονικότητά τους. Στις σελίδες των τόμων αποκαλύπτονται όχι μόνον πολιτικές πτυχές της νεότερης ελληνικής ιστορίας αλλά οικονομικά, κοινωνικά, εκπαιδευτικά ή και πολιτιστικά ζητήματα. Στους πολυτελείς τόμους της σειράς, τα κείμενα των συγγραφέων πλαισιώνονται από εικόνες, χάρτες πίνακες ή σχέδια, τα οποία προέρχονται από Μουσεία, Βιβλιοθήκες και Πολιτιστικά Ιδρύματα της Ελλάδας και του κόσμου.

            Στους τέσσερις τελευταίους τόμους της «Ιστορίας του Ελληνικού Έθνους» παρουσιάζεται η πορεία και η εξέλιξη του ελληνικού κράτους από τη γέννησή του έως τα τέλη του 20ού αιώνα. Ειδικότερα, την πρώτη περίοδο της ιστορίας του νεότερου ελληνισμού, από την άφιξη του Όθωνα το 1833 έως την προσάρτηση στο ελληνικό κράτος της Θεσσαλίας και της Άρτας το 1881, πραγματεύεται ο ΙΓ΄ τόμος. Ο ΙΔ΄ τόμος παρουσιάζει τις εξελίξεις από το 1881 με την ανορθωτική προσπάθεια του Χαρίλαου Τρικούπη έως τους Βαλκανικούς πολέμους του 1913. Ακολούθως, ο ΙΕ΄ τόμος αναλύει όλες τις πτυχές της Μεσοπολεμικής ιστορίας έως το 1941. Τέλος, ο ΙΣΤ΄ τόμος της «Ιστορίας του Ελληνικού Έθνους» έχει ως αντικείμενό του την ιστορία του σύγχρονου ελληνισμού από τη μάχη της Κρήτης το 1941 έως την δεκαετία του 1990.