Ο 36ος τόμος της «Ιστορίας του Ελληνικού Έθνους» έχει ως αντικείμενο τις ιστορικές τύχες του νεότερου Ελληνισμού από τη Μάχη της Κρήτης το 1941 ως τις απαρχές της νέας χιλιετίας. Η συμβολή της Ελλάδας στη συμμαχική προσπάθεια υπήρξε σημαντική και καθοριστική, ειδικότερα με την καθυστέρηση της γερμανικής επίθεσης εναντίον της Ρωσίας, που επέδρασε κρίσιμα στην πορεία της Παγκόσμιας Ιστορίας. Από τον Απρίλιο του 1941 ως τον Οκτώβριο του 1944 η Ελλάδα υπέστη την Κατοχή των Δυνάμεων του Άξονα με αποτέλεσμα ανυπολόγιστες απώλειες σε ανθρώπινες ζωές και σχεδόν ολοσχερή καταστροφή της ήδη ατροφικής της οικονομικής υποδομής. Παράλληλα όμως αναπτύχθηκε ένα από τα πιο μαζικά κινήματα Εθνικής Αντίστασης στον ευρωπαϊκό χώρο, ενώ στο μεσογειακό θέατρο των πολεμικών επιχειρήσεων οι ελληνικές ένοπλες δυνάμεις της Μέσης Ανατολής, υπό την  ηγεσία των εξόριστων κυβερνήσεων, συνέχιζαν τον ένοπλο αγώνα στο πλευρό των Συμμάχων. Η ετερογένεια των στόχων ως προς τις μεταπολεμικές εξελίξεις, ανάμεσα στις αντιστασιακές οργανώσεις, την εξόριστη κυβέρνηση και τον συμμαχικό παράγοντα, προκάλεσαν μία σειρά αιματηρών εμφύλιων συγκρούσεων μετά την απελευθέρωση της Ελλάδας. Η παράταση των συγκρούσεων αυτών ως το καλοκαίρι του 1949 όχι μόνο πρόσθεσε και νέα θύματα στους νεκρούς του Πολέμου και της Κατοχής, αλλά παράλληλα δεν επέτρεψε την εγκαθίδρυση άρτιων δημοκρατικών θεσμών και κυρίως εμπόδισε την Ελλάδα να καθίσει ως ισότιμος συμμάχος νικητής στο τραπέζι των διεθνών συνδιασκέψεων Ειρήνης και να ικανοποιήσει τις εθνικές διεκδικήσεις  της.

Η ΓΕΡΜΑΝΙΚΗ ΚΑΤΟΧΗ -  Η ΑΝΤΙΣΤΑΣΗ – Ο ΕΜΦΥΛΙΟΣ

Στα κύρια σημεία του 36ου τόμου είναι οι γερμανικές στρατηγικές επιδιώξεις και η διοίκηση της κατεχόμενης Ελλάδας ως το ’43. Το Εθνικό Απελευθερωτικό Μέτωπο, ο Εθνικός Δημοκρατικός Ελληνικός Σύνδεσμος, το Ανταρτικό και οι άλλες μορφές Αντίστασης. Η σύγκρουση ΕΛΑΣ-ΕΔΕΣ. Η «απόλυτη γερμανική εξουσία» και το λυκόφως της κατοχής 1943-1944. Η γενοκτονία των Ελληνοεβραίων. Η αντιστασιακή δραστηριότητα κατά του καθεστώτος κατοχής, οι εξόριστες κυβερνήσεις και το τέλος κατοχής. Η εμφύλια διαμάχη 1944-1949. Η Απελευθέρωση, τα Δεκεμβριανά και η Βάρκιζα. Η πολιτική του ΚΚΕ, οι εκλογές του 1946 και η πρώτη φάση του εμφυλίου πολέμου. Η κυβέρνηση Κ. Τσαλδάρη και οι πρώτες συγκρούσεις. Η παλινόρθωση της μοναρχίας και η γενίκευση των συγκρούσεων. Το δόγμα Τρούμαν και η εδραίωση της αμερικανικής παρουσίας. Το κρίσιμο 1948 και το τέλος του Εμφύλιου Πολέμου. Το μακεδονικό στην περίοδο 1941-1950. Η εποχή του Ν. Ζαχαριάδη και η βίαιη «αποσταλινοποίηση» του ΚΚΕ (1949-1956). Η περίοδος της ανάπτυξης 1949-1967, από το τέλος του εμφυλίου πολέμου ως την άνοδο της Ένωσης Κέντρου. Η ανάληψη της πρωθυπουργίας από τον Κ. Καραμανλη και οι εκλογές του 1956. Η κυβέρνηση Καραμανλή στη δίνη του Κυπριακού. Η ανατροπή της κυβέρνησης Καραμανλή και οι εκλογές του 1958. Η ανεξαρτησία της Κύπρου και η σύνδεση με την ΕΟΚ. Η πόλωση μεταξύ Δεξιάς και Αριστεράς και οι αμφισβητήμενες εκλογές του 1961

 

Η «Ιστορία του Ελληνικού Έθνους» είναι έργο ενιαίο, γενικό και αδιάσπαστο από την αυγή του Ελληνισμού έως τον εικοστό αιώνα. Από την αρχή, την απώτερη ιστορία, διαμέσου των αρχαϊκών χρόνων, περνάει στους κορυφαίους αιώνες της κλασικής, αλεξανδρινής και ελληνιστικής εποχής, συνεχίζει στον χριστιανικό ελληνισμό της ακμής του Βυζαντίου, στους αιώνες του οθωμανικού ζυγού και στην εθνική αναγέννηση, περνώντας πλέον στη σύγχρονη εποχή. Δεν είναι υπερβολή να πούμε πως η ιστορία της ανθρωπότητας  είναι  η ιστορία του ελληνικού πολιτισμού. Ο ελληνικός χώρος υπήρξε μικρός, το πνεύμα του όμως τον κατέστησε κέντρο της Οικουμένης. Γιατί σε αυτόν τον τόπο καθιερώθηκε το πρωτείο του πνεύματος. Οι Ρωμαίοι κατέκτησαν τον ελληνικό γεωγραφικό χώρο αλλά το ελληνικό πνεύμα κατέκτησε την Ρώμη. Στους αιώνες της τουρκοκρατίας το ελληνικό πνεύμα ήταν αυτό που οδήγησε στον ξεσηκωμό του Γένους και οδήγησε στην ελληνική επανάσταση και στην ελευθερία του έθνους. Για τους ξένους λαούς η γνώση της ελληνικής ιστορίας αποτελεί μία άμεση επικοινωνία με τις ρίζες του πολιτισμού, με τη μακραίωνη συνέχεια και την πορεία του κόσμου. Επειδή πιστεύουμε ότι τίποτα δεν είναι αποκομμένο, αλλά ότι η ιστορία έχει παρελθόν, παρόν και μέλλον, θελήσαμε να παρουσιάσουμε αυτή τη συνέχεια με συνέπεια. Με αφορμή την επέτειο των 200 χρόνων από την Ελληνική επανάσταση, τα Παραπολιτικά προσφέρουν σε όλους τους αναγνώστες το βραβευμένο από την Ακαδημία Αθηνών έργο «Ιστορία του Ελληνικού Έθνους», της Εκδοτικής Αθηνών, σε μια ανανεωμένη σειρά σκληρόδετων τόμων. Η Ιστορία του Ελληνικού Έθνους είναι ένα μεγαλειώδες και αξεπέραστο έργο, πολύπλευρο, πολυεδρικό, που δεν περιορίζεται στην καθιερωμένη εξιστόρηση των πολιτικών και των στρατιωτικών γεγονότων κάθε εποχής, αλλά συνθέτει μια καθολική εικόνα του Ελληνισμού διαμέσου των αιώνων. Οι τόμοι της σειράς, εκτός από τα εξαιρετικά κείμενα, εμπλουτίζονται με χιλιάδες εικόνες, πίνακες, προσωπογραφίες, χάρτες και γκραβούρες εποχής, από τα σπουδαιότερα ελληνικά και ξένα μουσεία του κόσμου. Η σειρά συνθέτει τα ιστορικά γεγονότα με την ερμηνεία τους, όπως επιβάλλει η επιστημονική έρευνα. Δεν είναι έργο ενός προσώπου ώστε να υπάρχει το μειονέκτημα της ατομικής θεώρησης. Είναι καρπός πολύμοχθης συλλογικής προσπάθειας από ειδικούς επιστήμονες κάθε κλάδου της Ιστορίας που έχουν ήδη δώσει την εξαιρετική προσφορά τους στην ιστορική έρευνα, στη συγγραφή, στη διδασκαλία από τις πανεπιστημιακές έδρες, έχουν αποδείξει  την επιστημονική τους ακεραιότητα και το πνευματικό τους ήθος. Οι κορυφαίοι καθηγητές: Κωνσταντίνος Τσάτσος, Παναγιώτης Κανελλόπουλος, Μανόλης Ανδρόνικος, Ιωάννης Κακριδής, Ελένη Γλύκατζη-Αρβελέρ Θάνος Βερέμης, Βασίλης Φίλιας, Απόστολος Βακαλόπουλος, Αλέξανδρος Δεσποτόπουλος είναι μόνο κάποια ονόματα, από τα πολλά, που υπήρξαν συγγραφείς και υπεύθυνοι της ύλης της σειράς. Τριακόσιοι ακόμα ακαδημαϊκοί, καθηγητές Πανεπιστημίου και άλλοι ειδικοί επιστήμονες, υπό την εποπτεία επιτροπής καταξιωμένων ανθρώπων του πνεύματος και με τη συμπαράσταση ειδικών συμβούλων για κάθε ιστορική περίοδο, αφοσιώθηκαν στη συγγραφή του μνημειώδους αυτού έργου της Εκδοτικής Αθηνών.