Ο Hegel ήταν ο φιλόσοφος που μίλησε για το ''κακό άπειρο''-την μορφή του απείρου που δεν έχει τέλος και που ξεπερνάει κάθε ανθρώπινη κατανόηση κάτι που μας θυμίζει ο Harvey στο τελευταίο βιβλίο του (Marx,Capital and the Madness of Economic Reason, Profile Books, 2017). Κάνω αυτή την εισαγωγή διότι διαβάζοντας αυτές τις ημέρες για τον πακτωλό των χρημάτων που εκδίδουν οι κεντρικές τράπεζες στον κόσμο με τα τρίς δολαρίων, ευρώ, γεν, στερλίνων, καθώς και τα δις που θα διαθέσουν κυβερνήσεις και υπερεθνικοί οργανισμοί ( ΕΕ, ΔΝΤ, Παγκόσμια Τράπεζα κ.α) αναρωτιέμαι αν πρόκειται για μια κατάσταση ''ενάρετου'' ή ''κακού'' άπειρου σχετικά με την προσφορά χρήματος -χρέους (σημ: διότι περί χρέους πρόκειται).

Ζούμε με όλα αυτά τα πακέτα υποτιθέμενης διάσωσης των χωρών-εν μέσω στατιστικής θανάτου- την στατιστική του Απείρου. Διότι αυτή η κατάσταση με την εκτόξευση του ορίου στο τύπωμα χρήματος μπορεί να μοιάζει σήμερα -μέρες παγκόσμιας καραντίνας- ως σωσίβιο σωτηρίας (αναμφισβήτητα αναγκαίο) μακροπρόθεσμα όμως δεν μπορούμε παρά να του δώσουμε ένα όνομα: χρέος. Και όπως σωστά λέει ο Harvey πρόκειται για μια μορφή ''αναπαράστασης αντιαξίας'' που περιμένει να παραχθεί αξία ώστε να εξοφληθεί. Ζούμε δηλαδή στον αστερισμό μιας ανάγκης ανεκπλήρωτης απειροσύνης όσον αφορά την εξόφληση του χρέους των κοινωνιών(περί αυτού πρόκειται) που είναι υπέρτερη απο την ανάγκη διαγραφής των υφισταμένων χρεών( δημοσίων και ιδιωτικών).Ποσότητα χρήματος/χρέους θα πέσει στην διεθνή οικονομία χωρίς πρώτα να μειωθεί το αστρονομικό χρέος.

Όταν ο Baudrilliard έγραφε για την ''έκσταση της αξίας''(στο La Transparence du Mal, Galilee 1990) μας προειδοποιούσε πριν 30 χρόνια ακριβώς για την έλλειψη αναφοράς στην παραγωγή και στις πραγματικές συνθήκες της. Διότι αυτό είναι το διακύβευμα.Όταν σήμερα ο μηχανισμός στήριξης της ΕΕ(ΕSM) ανοίγει πιστωτική γραμμή κάποιων 400-500 δις στα κράτη, άραγε τι υποθηκεύει ; Μα τι άλλο από την μελλοντική παραγωγή των κοινωνιών, τον μελλοντικό μόχθο και τον πλούτο που θα παραχθεί( και θα φορολογήσουν οι κυβερνήσεις ώστε να αποπληρώνουν τα δανεικά...)

Ας μην κρυβόμαστε πίσω από το δάχτυλο μας. Η ύφεση που πλησιάζει απειλητικά ολοένα και εντονότερη, κάθε μέρα που δεν παράγουμε και δεν καταναλώνουμε, αρχίζει να δημιουργεί μια νέα σπειροειδή ανέλιξη του καταραμένου αποθέματος χρέους που σαν δορυφόρος γυρίζει πάνω από τις κοινωνίες. Θα πει κάποιος ότι δεν έχουμε άλλη λύση απο το να πιστώσουμε τις εθνικές οικονομίες με νέο χρήμα. Σύμφωνοι. Η πίστωση όμως αυτή είναι εσωτερικευμένη αξίωση πάνω στην μελλοντική κοινωνική εργασία δεν είναι χρήμα χωρίς αξίωση μελλοντικής παραγωγής.Γιατί είναι άλλο να εκδίδεις τέτοιου είδους θεσμικές πιστώσεις και άλλο να χρησιμοποιείς εργαλεία αμοιβαιοποίησης του χρέους (βλ. πχ ευρωομόλογα ή ομοσπονδιακά ΗΠΑ). Λεπτές τεχνοκρατικές διαφορές που καταλήγουν φυσικά στο ίδιο ενέχυρο: τον ιδρώτα του μέλλοντος.

Επιχειρείται διεθνώς να δημιουργηθεί μια φαντασιακή κατάσταση κανονικότητας όταν λήξει η πανδημία. Ενέσεις χρήματος όπως επιδοτήσεις 800 ευρώ στον Έλληνα εργαζόμενο, 1200 δολαρίων στον Αμερικανό, πολύ περισσότερα στον Ιάπωνα, που συνθέτουν μια νοερή αντιστάθμιση του κινδύνου. Οι κρίσεις στον καπιταλισμό όμως δεν λειτουργούν έτσι, δεν ισοσκελίζουν έλλειψη χρήματος με έκδοση ομολόγων ή με επιδοτήσεις ζήτησης. Οι κρίσεις δημιουργούν μια μικροφυσική στην ανθρώπινη δραστηριότητα που είναι η μέγιστη πολλαπλασιαστική παράμετρος για παραγωγή, κατανάλωση, εμπόριο. Το Άπειρο των χρημάτων που θα πέσουν σε μια οικονομία δεν έχει προκαθορισμένη τροχιά στην καμπύλη διάχυσης προς τις αγορές εργασίας πρώτα και κύρια. Δεν έχει ισοδύναμες καμπύλες κατανομής στους παραγωγικούς κλάδους που έμειναν 2-3 μήνες εκτός λειτουργίας. Ο μικρομεσαίος, ο εργαζόμενος, ο ελεύθερος επαγγελματίας απέχουν πολύ απο το να συναντήσουν την ισχύ των δισεκατομμυρίων ευρώ που θα πέσουν στην αγορά. Πολύ απλά γιατί δεν πέφτουν αμέσως αυτά τα δισεκατομμύρια στην αγορά. Καναλιζάρονται μέσα απο ένα αδηφάγο τραπεζικό και κρατικό σύστημα και αποδυναμώνεται η ισχύς του εκδοθέντος χρήματος.

Το χρήμα αργεί να κατεβεί στους πολλούς όταν το μοιράζονται οι λίγοι και όταν το ελέγχουν οι λίγοι. Και οι λίγοι είναι θεσμικοί όχι το δαιμονοποιημένο Κεφάλαιο. Κυβερνήσεις και υπερεθνικοί θεσμοί νομιμοποιούν το τραπεζικό σύστημα να διαμεσολαβήσει μεταξύ πίστωσης και παραγωγής και να εφοδιάσει με ρευστότητα επιχειρήσεις και νοικοκυριά. Είδατε εσείς να συμβαίνει κάτι τέτοιο προς το τέλος έστω της πολυετούς κρίσης των μνημονίων στην Ελλάδα, όπου και ανακεφαλαιοποιήθηκαν με δικά μας λεφτά οι τράπεζες ; Μόνο οι ΗΠΑ απέδειξαν ότι μπορούν να δίνουν εντολή στον χρηματοπιστωτικό τομέα ώστε αυτός να τονώνει απασχόληση, παραγωγή, ζήτηση.

Ένα Άπειρο λοιπόν νέου χρέους είναι αυτή την στιγμή η μόνη ορθολογική λύση στην απότομη οικονομική στασιμότητα του πλανήτη. Με μια σημαντική διαφορά που απεικονίζει κάτι απο το γεωπολιτικό status που δομείται αυτό τον καιρό. Η Κίνα έχει χρέος στο νόμισμα της και λόγω της πανδημίας κόβει άφοβα πολλά τρις στο νόμισμα της. Η Ιαπωνία το ίδιο όπως φυσικά και οι ΗΠΑ. Αλλά η κάθε ευρωπαική χώρα έχει χρέη σε νόμισμα που μοιάζει να είναι δικό της δυστυχώς όμως διαφοροποιεί τις οικονομίες βορρά/νότου στην ΕΕ. Και αυτό φαίνεται ότι δεν θέλουν να το καταλάβουν οι προτεστάντες βόρειοι ισχυροί εταίροι...

Το Άπειρο της ποσοτικής χαλάρωσης, των πιστωτικών γραμμών, ενδεχομένως και κάποιων ευρωομολόγων, χρειάζεται να συνδυαστεί με γενναία διαγραφή χρεών όποιος και αν είναι ο ηθικός κίνδυνος - το κακό παράδειγμα δηλαδή. Αλλιώς θα διανύσουμε-ειδικά στην ευρωζώνη-μια ατελείωτη περίοδο φαντασιακής κανονικότητας με την ύφεση να σέρνει τις κοινωνίες και φυσικά να χτυπάει μισθούς, εισοδήματα, ανθρώπους...

*Ο Ηλίας Καραβόλιας είναι οικονομολόγος με σπουδές στο Τμήμα Οικονομικών Επιστημών της Νομικής και Οικονομικής Σχολής του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης και το European Institute of Practical Philosophy and Philosophical Anthropology