ESM: Αυτά είναι τα λάθη που έγιναν στα ελληνικά μνημόνια
Τα λάθη, τις αστοχίες αλλά και τις στρατηγικές επιδιώξεις του δεύτερου και του τρίτου προγράμματος διάσωσης της Ελλάδας – των οποίων η διάσωση της Ελλάδας δεν ήταν αναγκαστικά η πρώτη προτεραιότητα – αναδεικνύει η αναλυτική, ανεξάρτητη μελέτη «Lessons from Financial Assistance to Greece».
Τα μελλοντικά προγράμματα διάσωσης της Ευρωζώνης πρέπει να στοχεύουν περισσότερο στην αποκατάσταση της οικονομικής ανάπτυξης παρά να εστιάζουν κυρίως στη δημοσιονομική σύσφιξη και η διάρκειά τους πρέπει να καθορίζεται αντίστοιχα, αναφέρει ανεξάρτητη έκθεση που παρήγγειλε ο Ευρωπαϊκός Μηχανισμός Σταθερότητας (ESM), όπως αναφέρει δημοσίευμα του Reuters.
«Εκτός από τις αναγκαστικά φιλόδοξες δημοσιονομικές προσαρμογές για την αποκατάσταση των θέσεων του προϋπολογισμού και του δημόσιου χρέους, η ενίσχυση της ενδογενούς ανάπτυξης πρέπει να είναι ένας από τους βασικούς στόχους κάθε προγράμματος χρηματοδοτικής βοήθειας», σημειώνουν οι συγγραφείς της έκθεσης, οι οποίοι εξέτασαν τα τρία προγράμματα διάσωσης της Ελλάδας.
Το ιστορικό
Η Ελλάδα έχασε την πρόσβαση στις αγορές το 2010, καθώς προέκυψε ότι το έλλειμμα του προϋπολογισμού του 2009 ανερχόταν στο 15,4% του ΑΕΠ αντί της πρόβλεψης για έλλειμμα 3,7% που είχε γίνει νωρίτερα. Η Αθήνα χρειάστηκε να στηριχτεί σε φθηνά δάνεια από τις χώρες της Ευρωζώνης επί σχεδόν εννιά χρόνια για να καλύψει τις χρηματοδοτικές ανάγκες της.
Τα τριετή προγράμματα, που σχεδιάστηκαν από κοινού από την Ευρωζώνη και το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο, επέβαλαν σκληρές μεταρρυθμίσεις και προκάλεσαν μεγάλη δυσαρέσκεια στην Ελλάδα, καθώς εστίασαν ιδιαίτερα στην αποκατάσταση της βιωσιμότητας των δημόσιων οικονομικών της χώρας, Όντας ήδη σε ύφεση το 2008 και το 2009, η Ελλάδα υπέστη τέσσερα ακόμη χρόνια συρρίκνωσης του ΑΕΠ της μετά την κατάρρευση των δημόσιων οικονομικών το 2010.
Το 2014, η ελληνική οικονομία κατάφερε να έχει ανάπτυξη, καθώς άρχισαν να εμφανίζονται τα πρώτα αποτελέσματα των μεταρρυθμίσεων των προγραμμάτων, αλλά έπεσε ξανά σε ύφεση το 2015 και το 2015, όταν η νέα αριστερή κυβέρνηση του Αλέξη Τσίπρα αποφάσισε να υπαναχωρήσει από ήδη συμφωνημένες μεταρρυθμίσεις, αναφέρει το δημοσίευμα του Reuters.
Τα πίσω-μπρος με την Αθήνα απογοήτευσαν αξιωματούχους της Ευρωζώνης, οι οποίοι παραπονέθηκαν για την αδυναμία της Ελλάδας να εφαρμόσουν τα συμφωνηθέντα.
Τα συμπεράσματα
Το πρόγραμμα του EFSF για την Ελλάδα και ιδιαίτερα του ESM ήταν μόνο εν μέρει επιτυχημένο ως προς τη σταθεροποίηση της οικονομίας και τη δημιουργία βάσης για μακροπρόθεσμες μεταρρυθμίσεις, αλλά έδωσε τη δυνατότητα στη χώρα να παραμείνει στην ευρωζώνη -κάτι που αποτελούσε βασικό πολιτικό σκοπό.
Σε αυτό το συμπέρασμα καταλήγει η ανεξάρτητη έκθεση αξιολόγησης του Χοακίν Αλμούνια, την οποία ζήτησε το συμβούλιο των διοικητών του ESM αναφορικά με τα μαθήματα της παροχής χρηματοοικονομικής βοήθειας στην Ελλάδα, ιδιαίτερα μέσω του προγράμματος του ESM. Σε αυτή γίνεται μάλιστα παραδεκτό ότι η αυστηρή προσαρμογή που ξεκίνησε με το δανειακό πρόγραμμα προς την Ελλάδα είχε σημαντικά υψηλότερο κοινωνικό κόστος απ’ ό,τι στις άλλες χώρες της ευρωζώνης, που βοηθήθηκαν οικονομικά.
Όπως αναφέρεται στην έκθεση, τα προγράμματα του EFSF και του ESM είχαν σχεδιαστεί για να μειώσουν τον κίνδυνο, βάζοντας σε προτεραιότητα τη βιωσιμότητα μέσω της εξάρτησης από το υψηλό πρωτογενές ισοζύγιο. Αν και οι φιλόδοξοι δημοσιονομικοί στόχοι επιτεύχθηκαν, ωστόσο το πρόγραμμα του ESM αντιμετώπισε μόνο εν μέρει το τεράστιο χάσμα στην οικονομική παραγωγή, με τις συνεχείς μειώσεις του προγράμματος δημοσίων επενδύσεων να υπονομεύει τις βελτιώσεις ενός πιο ισορροπημένου μείγματος μέτρων για τα έσοδα και τις δαπάνες, μετριάζοντας τη θετική επίπτωση της δημοσιονομικής πολιτικής στην ανάπτυξη.
Ο ανεξάρτητος εκτιμητής διαπιστώνει πως η μεταρρύθμιση της αγοράς προϊόντων δεν κατάφερε να συμπληρώσει τις προσαρμογές που έγιναν στην αγορά εργασίας, επιδεινώνοντας την αρνητική επίπτωση στους φτωχότερους και δημιουργώντας εντάσεις στην προώθηση διαρθρωτικών μεταρρυθμίσεων.
Από την άλλη πλευρά, τα μέτρα για την αντιμετώπιση της αδυναμίας του χρηματοπιστωτικού κλάδου αποκατέστησαν σε μεγάλο βαθμό την εμπιστοσύνη και τη χρηματοπιστωτική σταθερότητα στην Ελλάδα, αν και ακόμα δεν έχουν θέσει τα θεμέλια για μια ισχυρότερη μεσοπρόθεσμη ανάπτυξη.
Επίσης, τα προγράμματα του EFSF και του ESM, τα οποία αναγνώριζαν την ανάγκη για εκσυγχρονισμό της δημόσιας διοίκησης και του δικαστικού συστήματος στην Ελλάδα, ήταν και αυτά μόνο εν μέρει αποτελεσματικά στη βελτίωση της δικαστικής αποτελεσματικότητας.
Οι συγγραφείς της έκθεσης, με τίτλο: «Διδάγματα από τη χρηματοδοτική βοήθεια στην Ελλάδα», σημείωσαν ότι τα μελλοντικά προγράμματα διάσωσης πρέπει να προβλέπουν τέτοια προβλήματα.
«Ο σχεδιασμός των προγραμμάτων πρέπει να καθορίζει τους στόχους και τη διάρκειά τους από μία ανάλυση των κύριων προβλημάτων που πρέπει να αντιμετωπιστούν, λαμβανομένων υπόψη των κοινωνικών πραγματικοτήτων. Η διάρκεια των προγραμμάτων πρέπει να εξαρτάται από τους στόχους αυτούς», τόνισαν.
«Ορισμένα από τα σημαντικά στοιχεία που πρέπει να αξιολογηθούν στον σχεδιασμό των προγραμμάτων είναι ο βαθμός της ικανότητας των θεσμών της χώρας. Τα προγράμματα πρέπει, επίσης, να περιλαμβάνουν μία ανάλυση για… την προσαρμογή του αρχικού χρονοδιαγράμματος σε μεταβαλλόμενες συνθήκες», προσέθεσαν.
Οι συντάκτες της έκθεσης ανέφεραν ότι οι μελλοντικές διασώσεις πρέπει να περιορίζουν τον αριθμό των οικονομικών προβλημάτων που έχουν στόχο να επιλύσουν και να εστιάζουν σε λίγες μόνο προτεραιότητες.
Θα πρέπει να υπάρχουν λιγότερες διαμάχες μεταξύ των εμπλεκόμενων θεσμών για τον καθορισμό των όρων της διάσωσης και καλύτερη παρακολούθηση της συνέχισης της εφαρμογής των μεταρρυθμίσεων μετά τη λήξη των προγραμμάτων.
Σεντένο: Τα προγράμματα έπρεπε να είχαν δώσει μεγαλύτερη προσοχή στις ανάγκες της ελληνικής κοινωνίας
Τα προγράμματα κράτησαν την Ελλάδα στην Ευρωζώνη, αλλά η προσαρμογή της ήταν πολύ μακρά και θα έπρεπε να είχε δοθεί μεγαλύτερη προσοχή στις κοινωνικές ανάγκες του ελληνικού πληθυσμού, σύμφωνα με ανεξάρτητη έκθεση αξιολόγησης, που θα συζητηθεί στο Συμβούλιο των Διοικητών του Ευρωπαϊκού Μηχανισμού Σταθερότητας (ESM) που συνεδριάζει αυτή την ώρα.
Σε ανάρτηση που έκανε στον προσωπικό λογαριασμό του στο Twitter, ο πρόεδρος του Eurogroup, Μάριο Σεντένο, ο οποίος προεδρεύει και στο Συμβούλιο Διοικητών του ESM, αναφέρθηκε στα παραπάνω συμπεράσματα της έκθεσης που συνέταξε ο ανεξάρτητος αξιολογητής, Χοακίν Αλμούνια, με εντολή του ESM.
«Η εμπειρία των ελληνικών προγραμμάτων έχει επηρεάσει την αναθεώρηση της συνθήκης που είναι σε εξέλιξη και θα διαμορφώσει τα μελλοντικά προγράμματα του ESM, περιλαμβανομένης της αντίδρασής μας στην κρίση της COVID-19», πρόσθεσε ο Σεντένο.
Αναφερόμενος στη στήριξη που παρέχει ο ESM για την αντιμετώπιση των επιπτώσεων του κοροναϊού (Pandemic Crisis Support), με τη χορήγηση δανείων σε όλες τις χώρες της Ευρωζώνης ύψους 2% του ΑΕΠ τους, ο πρόεδρος του Eurogroup είπε ότι με αυτό ο ESM «έδειξε ότι μπορεί να προσαρμοστεί σε διαφορετικές κρίσεις και να λειτουργήσει χωρίς πολιτικές τύπου τρόικας».
Τα μελλοντικά προγράμματα διάσωσης της Ευρωζώνης πρέπει να στοχεύουν περισσότερο στην αποκατάσταση της οικονομικής ανάπτυξης παρά να εστιάζουν κυρίως στη δημοσιονομική σύσφιξη και η διάρκειά τους πρέπει να καθορίζεται αντίστοιχα, αναφέρει ανεξάρτητη έκθεση που παρήγγειλε ο Ευρωπαϊκός Μηχανισμός Σταθερότητας (ESM), όπως αναφέρει δημοσίευμα του Reuters.
«Εκτός από τις αναγκαστικά φιλόδοξες δημοσιονομικές προσαρμογές για την αποκατάσταση των θέσεων του προϋπολογισμού και του δημόσιου χρέους, η ενίσχυση της ενδογενούς ανάπτυξης πρέπει να είναι ένας από τους βασικούς στόχους κάθε προγράμματος χρηματοδοτικής βοήθειας», σημειώνουν οι συγγραφείς της έκθεσης, οι οποίοι εξέτασαν τα τρία προγράμματα διάσωσης της Ελλάδας.
Το ιστορικό
Η Ελλάδα έχασε την πρόσβαση στις αγορές το 2010, καθώς προέκυψε ότι το έλλειμμα του προϋπολογισμού του 2009 ανερχόταν στο 15,4% του ΑΕΠ αντί της πρόβλεψης για έλλειμμα 3,7% που είχε γίνει νωρίτερα. Η Αθήνα χρειάστηκε να στηριχτεί σε φθηνά δάνεια από τις χώρες της Ευρωζώνης επί σχεδόν εννιά χρόνια για να καλύψει τις χρηματοδοτικές ανάγκες της.
Τα τριετή προγράμματα, που σχεδιάστηκαν από κοινού από την Ευρωζώνη και το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο, επέβαλαν σκληρές μεταρρυθμίσεις και προκάλεσαν μεγάλη δυσαρέσκεια στην Ελλάδα, καθώς εστίασαν ιδιαίτερα στην αποκατάσταση της βιωσιμότητας των δημόσιων οικονομικών της χώρας, Όντας ήδη σε ύφεση το 2008 και το 2009, η Ελλάδα υπέστη τέσσερα ακόμη χρόνια συρρίκνωσης του ΑΕΠ της μετά την κατάρρευση των δημόσιων οικονομικών το 2010.
Το 2014, η ελληνική οικονομία κατάφερε να έχει ανάπτυξη, καθώς άρχισαν να εμφανίζονται τα πρώτα αποτελέσματα των μεταρρυθμίσεων των προγραμμάτων, αλλά έπεσε ξανά σε ύφεση το 2015 και το 2015, όταν η νέα αριστερή κυβέρνηση του Αλέξη Τσίπρα αποφάσισε να υπαναχωρήσει από ήδη συμφωνημένες μεταρρυθμίσεις, αναφέρει το δημοσίευμα του Reuters.
Τα πίσω-μπρος με την Αθήνα απογοήτευσαν αξιωματούχους της Ευρωζώνης, οι οποίοι παραπονέθηκαν για την αδυναμία της Ελλάδας να εφαρμόσουν τα συμφωνηθέντα.
From #ESM Annual Report 2019: Total budget savings for all programme countries https://t.co/HCMrLPdvnI #ESMAR2019 pic.twitter.com/a2wImmN1Wh
— ESM (@ESM_Press) June 11, 2020
Τα συμπεράσματα
Το πρόγραμμα του EFSF για την Ελλάδα και ιδιαίτερα του ESM ήταν μόνο εν μέρει επιτυχημένο ως προς τη σταθεροποίηση της οικονομίας και τη δημιουργία βάσης για μακροπρόθεσμες μεταρρυθμίσεις, αλλά έδωσε τη δυνατότητα στη χώρα να παραμείνει στην ευρωζώνη -κάτι που αποτελούσε βασικό πολιτικό σκοπό.
Σε αυτό το συμπέρασμα καταλήγει η ανεξάρτητη έκθεση αξιολόγησης του Χοακίν Αλμούνια, την οποία ζήτησε το συμβούλιο των διοικητών του ESM αναφορικά με τα μαθήματα της παροχής χρηματοοικονομικής βοήθειας στην Ελλάδα, ιδιαίτερα μέσω του προγράμματος του ESM. Σε αυτή γίνεται μάλιστα παραδεκτό ότι η αυστηρή προσαρμογή που ξεκίνησε με το δανειακό πρόγραμμα προς την Ελλάδα είχε σημαντικά υψηλότερο κοινωνικό κόστος απ’ ό,τι στις άλλες χώρες της ευρωζώνης, που βοηθήθηκαν οικονομικά.
Όπως αναφέρεται στην έκθεση, τα προγράμματα του EFSF και του ESM είχαν σχεδιαστεί για να μειώσουν τον κίνδυνο, βάζοντας σε προτεραιότητα τη βιωσιμότητα μέσω της εξάρτησης από το υψηλό πρωτογενές ισοζύγιο. Αν και οι φιλόδοξοι δημοσιονομικοί στόχοι επιτεύχθηκαν, ωστόσο το πρόγραμμα του ESM αντιμετώπισε μόνο εν μέρει το τεράστιο χάσμα στην οικονομική παραγωγή, με τις συνεχείς μειώσεις του προγράμματος δημοσίων επενδύσεων να υπονομεύει τις βελτιώσεις ενός πιο ισορροπημένου μείγματος μέτρων για τα έσοδα και τις δαπάνες, μετριάζοντας τη θετική επίπτωση της δημοσιονομικής πολιτικής στην ανάπτυξη.
Ο ανεξάρτητος εκτιμητής διαπιστώνει πως η μεταρρύθμιση της αγοράς προϊόντων δεν κατάφερε να συμπληρώσει τις προσαρμογές που έγιναν στην αγορά εργασίας, επιδεινώνοντας την αρνητική επίπτωση στους φτωχότερους και δημιουργώντας εντάσεις στην προώθηση διαρθρωτικών μεταρρυθμίσεων.
Από την άλλη πλευρά, τα μέτρα για την αντιμετώπιση της αδυναμίας του χρηματοπιστωτικού κλάδου αποκατέστησαν σε μεγάλο βαθμό την εμπιστοσύνη και τη χρηματοπιστωτική σταθερότητα στην Ελλάδα, αν και ακόμα δεν έχουν θέσει τα θεμέλια για μια ισχυρότερη μεσοπρόθεσμη ανάπτυξη.
Επίσης, τα προγράμματα του EFSF και του ESM, τα οποία αναγνώριζαν την ανάγκη για εκσυγχρονισμό της δημόσιας διοίκησης και του δικαστικού συστήματος στην Ελλάδα, ήταν και αυτά μόνο εν μέρει αποτελεσματικά στη βελτίωση της δικαστικής αποτελεσματικότητας.
Read the independent evaluation report “Lessons from financial assistance to Greece” prepared by Joaquín Almunia https://t.co/WXpcJ8Lhlp #ESMEvaluation pic.twitter.com/m7Z3gCceeD
— ESM (@ESM_Press) June 11, 2020
Οι συγγραφείς της έκθεσης, με τίτλο: «Διδάγματα από τη χρηματοδοτική βοήθεια στην Ελλάδα», σημείωσαν ότι τα μελλοντικά προγράμματα διάσωσης πρέπει να προβλέπουν τέτοια προβλήματα.
«Ο σχεδιασμός των προγραμμάτων πρέπει να καθορίζει τους στόχους και τη διάρκειά τους από μία ανάλυση των κύριων προβλημάτων που πρέπει να αντιμετωπιστούν, λαμβανομένων υπόψη των κοινωνικών πραγματικοτήτων. Η διάρκεια των προγραμμάτων πρέπει να εξαρτάται από τους στόχους αυτούς», τόνισαν.
«Ορισμένα από τα σημαντικά στοιχεία που πρέπει να αξιολογηθούν στον σχεδιασμό των προγραμμάτων είναι ο βαθμός της ικανότητας των θεσμών της χώρας. Τα προγράμματα πρέπει, επίσης, να περιλαμβάνουν μία ανάλυση για… την προσαρμογή του αρχικού χρονοδιαγράμματος σε μεταβαλλόμενες συνθήκες», προσέθεσαν.
Οι συντάκτες της έκθεσης ανέφεραν ότι οι μελλοντικές διασώσεις πρέπει να περιορίζουν τον αριθμό των οικονομικών προβλημάτων που έχουν στόχο να επιλύσουν και να εστιάζουν σε λίγες μόνο προτεραιότητες.
Θα πρέπει να υπάρχουν λιγότερες διαμάχες μεταξύ των εμπλεκόμενων θεσμών για τον καθορισμό των όρων της διάσωσης και καλύτερη παρακολούθηση της συνέχισης της εφαρμογής των μεταρρυθμίσεων μετά τη λήξη των προγραμμάτων.
Σεντένο: Τα προγράμματα έπρεπε να είχαν δώσει μεγαλύτερη προσοχή στις ανάγκες της ελληνικής κοινωνίας
Τα προγράμματα κράτησαν την Ελλάδα στην Ευρωζώνη, αλλά η προσαρμογή της ήταν πολύ μακρά και θα έπρεπε να είχε δοθεί μεγαλύτερη προσοχή στις κοινωνικές ανάγκες του ελληνικού πληθυσμού, σύμφωνα με ανεξάρτητη έκθεση αξιολόγησης, που θα συζητηθεί στο Συμβούλιο των Διοικητών του Ευρωπαϊκού Μηχανισμού Σταθερότητας (ESM) που συνεδριάζει αυτή την ώρα.
Σε ανάρτηση που έκανε στον προσωπικό λογαριασμό του στο Twitter, ο πρόεδρος του Eurogroup, Μάριο Σεντένο, ο οποίος προεδρεύει και στο Συμβούλιο Διοικητών του ESM, αναφέρθηκε στα παραπάνω συμπεράσματα της έκθεσης που συνέταξε ο ανεξάρτητος αξιολογητής, Χοακίν Αλμούνια, με εντολή του ESM.
«Η εμπειρία των ελληνικών προγραμμάτων έχει επηρεάσει την αναθεώρηση της συνθήκης που είναι σε εξέλιξη και θα διαμορφώσει τα μελλοντικά προγράμματα του ESM, περιλαμβανομένης της αντίδρασής μας στην κρίση της COVID-19», πρόσθεσε ο Σεντένο.
Αναφερόμενος στη στήριξη που παρέχει ο ESM για την αντιμετώπιση των επιπτώσεων του κοροναϊού (Pandemic Crisis Support), με τη χορήγηση δανείων σε όλες τις χώρες της Ευρωζώνης ύψους 2% του ΑΕΠ τους, ο πρόεδρος του Eurogroup είπε ότι με αυτό ο ESM «έδειξε ότι μπορεί να προσαρμοστεί σε διαφορετικές κρίσεις και να λειτουργήσει χωρίς πολιτικές τύπου τρόικας».
