Στο περιθώριο του πολέµου στην Ουκρανία σιγοβράζει µια προ των πυλών παγκόσµια κρίση στην επάρκεια και τις τιµές βασικών τροφίµων, πυροδοτούµενη από τις ελλείψεις στο σιτάρι, το καλαµπόκι, το κριθάρι και τα λιπάσµατα, επιβεβαιώνοντας πως «ενός κακού µύρια έπονται». Η Ρωσία είναι, άλλωστε, ο µεγαλύτερος εξαγωγέας σιτηρών στον πλανήτη, καλύπτοντας το 18% των παγκόσµιων εξαγωγών, ενώ εκτιµάται πως -µαζί µε την Ουκρανία- το 2019 προµήθευσαν συνολικά περί το 25,4% της παγκόσµιας κατανάλωσης σε σιτάρι. Για κάποιες χώρες, όπως η Αίγυπτος, η Τυνησία και ο Λίβανος, οι ελλείψεις που προκύπτουν σηµατοδοτούν τον κίνδυνο «εξεγέρσεων του ψωµιού». Για τον ανεπτυγµένο κόσµο µεταφράζονται σε µεγάλες ανατιµήσεις στα σούπερ µάρκετ, που έχουν αρχίσει ήδη να γίνονται αισθητές.

Με βάση τα στοιχεία του Trading Economics στις 22 Μαρτίου, σχεδόν έναν µήνα µετά τη ρωσική εισβολή στην Ουκρανία, οι χρηµατιστηριακές τιµές στο αλεύρι είχαν αυξηθεί κατά 28,5% εντός του µήνα και 78,% σε βάθος δωδεκαµήνου, το καλαµπόκι κατά 10,86% στον µήνα και 37,5% στο δωδεκάµηνο, το γάλα κατά 7,25% και 38%, αντίστοιχα, τα τυροκοµικά 7,87% και 27,56%, ο χυµός πορτοκαλιού κατά 8,7% και 29%, ενώ η βρώµη κατά 5,89% και 90% µέσα στο τελευταίο έτος! Η χρηµατιστηριακή τιµή του καφέ, σε σχέση µε δώδεκα µήνες πριν, εκτοξεύθηκε κατά 78% και του βαµβακιού κατά 54,84% - κατά 5,67% από την έναρξη του πολέµου. Στις ΗΠΑ, σύµφωνα µε τους «New York Times», οι τιµές στα είδη παντοπωλείου αυξήθηκαν κατά 8,6% τον Φεβρουάριο σε σχέση µε έναν χρόνο πριν. Πρόκειται για τη µεγαλύτερη αύξηση 40ετίας.

7896


Οι πιέσεις από τον πόλεµο έρχονται ως επιστέγασµα σε µια δύσκολη χρονιά, µε περιορισµούς στις εφοδιαστικές αλυσίδες και δευτερεύουσες εξελίξεις στην αγορά τροφίµων. Για παράδειγµα, στις 5 Μαρτίου η Κίνα αποκάλυψε πως οι σφοδρές περσινές πληµµύρες καθυστέρησαν τη σπορά στο 1/3 των σιτοβολώνων, που σηµαίνει πως η Κίνα θα αυξήσει φέτος τις εισαγωγές σιτηρών. Παράλληλη είναι η αύξηση των τιµών στα λιπάσµατα κατά 40%, καθώς η Ρωσία είναι και ο µεγαλύτερος εξαγωγέας λιπασµάτων παγκοσµίως, καλύπτοντας το 15% της παγκόσµιας ζήτησης. Κάποιες από αυτές τις εξελίξεις προκαλούν ανυπολόγιστες συνέπειες σε µια παγκοσµιοποιηµένη οικονοµία.

«Ντόμινο» στις εξαγωγές

Για παράδειγµα, η Βραζιλία, ο µεγαλύτερος παραγωγός σόγιας, προµηθεύεται κατά το ήµισυ το ποτάσιο που χρειάζεται από τη Ρωσία και τη Λευκορωσία, η οποία βρίσκεται επίσης στο επίκεντρο διεθνών κυρώσεων. Μεγάλες ποσότητες της βραζιλιάνικης σόγιας καταλήγουν ως ζωοτροφές στην Κίνα, κάτι που µπορεί να µεταφραστεί και σε αύξηση τιµών σε κοτόπουλα, χοιρινό και µοσχαρίσιο κρέας.

Για κάποιες χώρες, όπως η Αίγυπτος, η Τυνησία και ο Λίβανος, η αύξηση των τιµών και οι περιορισµένες ποσότητες βασικών προϊόντων ενδέχεται να προκαλέσουν «εξεγέρσεις του ψωµιού»

 

Στη γεωπολιτική µας γειτονιά, ενδιαφέρον είναι πως το 2019 δεύτερη χώρα σε εισαγωγές σιτηρών από τη Ρωσία και την Ουκρανία είναι η Τουρκία, µε εισαγωγές από τις δύο χώρες αξίας 1,4 δισ. δολαρίων. Μάλιστα, στη σοδειά του 2021-22 η Τουρκία αναδείχθηκε σε πρώτο εισαγωγέα από τη Ρωσία, δεσµεύοντας 4,5 εκατ. µετρικούς τόνους, ξεπερνώντας την Αίγυπτο, µε 3,2 εκατ. µετρικούς τόνους την ίδια χρονολογία. Πέρα από τα φαινόµενα-ντόµινο της παγκοσµιοποίησης, είναι ατυχές το γεγονός πως ο πόλεµος εµπλέκει δύο χώρες που συνδυαστικά την τελευταία πενταετία -εκτός από το 30% των σιτηρών και το 17% του καλαµποκιού του πλανήτη- παρήγαγαν το 32% του κριθαριού (βασικής ζωοτροφής) και το 75% του ηλιελαίου, βασικού µαγειρικού λαδιού σε πολλές περιοχές του κόσµου.

Στη Ρωσία, οι περιορισµοί στις εξαγωγές οφείλονται συνδυαστικά στις διεθνείς κυρώσεις και τις αποφάσεις της χώρας να αναστείλει τις εξαγωγές. Για παράδειγµα, η Μόσχα ανακοίνωσε πως θα περιορίσει τις εξαγωγές κριθαριού, σίκαλης, σιταριού, καλαµποκιού, ανάµεικτων σιτηρών, ζάχαρης και µαύρης ζάχαρης έως τις 30 Ιουνίου, για να καλύψει ίδιες ανάγκες, και πως αναστέλλει τις εξαγωγές ποτάσας και αζώτου (βασικών λιπασµάτων). Ηδη όµως οι µεγάλες εταιρείες κοντέινερ είχαν παύσει προσωρινά τα δροµολόγιά τους προς τα ρωσικά λιµάνια.

Στην περίπτωση της Ουκρανίας, που είναι γνωστή και ως «σιτοβολώνας της Ευρώπης», η Ρωσία τής έχει µπλοκάρει τις εξαγωγές από τη Μαύρη Θάλασσα, ενώ οι σιδηροδροµικές συνδέσεις δεν επαρκούν για τη µεταφορά των εµπορευµάτων. Ταυτόχρονα, στις 11 Μαρτίου ο Ουκρανός υπουργός Γεωργίας εκλιπαρούσε τους ∆υτικούς συµµάχους για καύσιµα, προκειµένου να σπείρουν τις σοδειές, καθώς τα υπάρχοντα είχαν διοχετευθεί στον Στρατό. Ο ΟΗΕ εκτιµά πως περί το 30% της ουκρανικής καλλιεργήσιµης γης κινδυνεύει να µετατραπεί σε πολεµική ζώνη.