Οι πέντε κινήσεις για τα δημόσια έργα - Πώς θα λυθεί το ζήτημα με το αυξημένο κόστος των υλικών

Μπορεί να μην έμειναν όλοι ευχαριστημένοι, ειδικά ορισμένοι εργολάβοι που έχουν αναλάβει έργα σε δήμους και περιφέρειες με τεράστιες εκπτώσεις (άνω του 50%), αλλά η ηγεσία του υπουργείου Υποδομών προχωρά σε πέντε κινήσεις για να βγάλει τα δημόσια έργα από την κινούμενη άμμο όπου βρίσκονταν λόγω της έκρηξης τιμών στα υλικά κατασκευών και στις πρώτες ύλες. Οι πέντε αυτές πρωτοβουλίες δεν αποκλείουν και δεύτερο γύρο παρεμβάσεων, στην περίπτωση που κριθεί απαραίτητο τους επόμενους μήνες.

Οι αυξήσεις (από 20% έως και 300%) σε υλικά, από την άσφαλτο μέχρι τον χάλυβα, το ξύλο και τα πλαστικά, έρχονται να προστεθούν στην έκρηξη τιμών στα καύσιμα, με αποτέλεσμα να έχουν «παγώσει» ορισμένα εργοτάξια. Μπροστά στον κίνδυνο να τιναχθούν στον αέρα ή να καθυστερήσουν κρίσιμοι διαγωνισμοί ή συμβάσεις, ειδικά σε μια προεκλογική χρονιά, η κυβέρνηση αξιοποιεί τα ελάχιστα δημοσιονομικά περιθώρια που διαθέτει για να αντιμετωπίσει την ακρίβεια.

300% η ανώτερη και 20% η κατώτερη αύξηση που παρουσιάστηκε σε υλικά από την άσφαλτο μέχρι τον χάλυβα, το ξύλο και τα πλαστικά

Τις προειδοποιήσεις του υπουργείου Οικονομικών πως «λεφτά δεν υπάρχουν» μετέφεραν και στις συναντήσεις με τους εργολάβους ο υπουργός Υποδομών, Κώστας Καραμανλής, και ο υφυπουργός, Γιώργος Καραγιάννης. Ωστόσο, οι πρωτοβουλίες ήταν απαραίτητες και για ακόμα έναν λόγο: Υπήρχαν φόβοι (και απειλές) για προσφυγές τεχνικών εταιρειών στα δικαστήρια, ώστε να ακυρωθούν οι συμβάσεις, με επίκληση «ανωτέρας βίας» λόγω της έκρηξης στις διεθνείς τιμές. Τέλος, στην κυβέρνηση γνωρίζουν πως αρκετά έργα που έχουν ενταχθεί στο Ταμείο Ανάκαμψης προωθούνται με εξαιρετικά ασφυκτικά χρονοδιαγράμματα. Συνεπώς, δεν υπάρχουν περιθώρια για καθυστερήσεις και δικαστικές προσφυγές. Δεν είναι τυχαίο πως το υπουργείο Υποδομών έδωσε μεν εξάμηνη παράταση στις υφιστάμενες συμβάσεις, αλλά ταυτόχρονα προσφέρει και πριμ σε όσους εργολάβους παραδώσουν τα έργα στο αρχικό χρονοδιάγραμμα.

Εκτός από τα περιορισμένα κρατικά κονδύλια και τις προειδοποιήσεις των δημάρχων πως δεν διαθέτουν χρήματα για να πληρώσουν αναθεωρήσεις συμβάσεων, οι δύο υπουργοί είχαν να αντιμετωπίσουν και τα «στρατόπεδα» εντός των εργοληπτών. Οι μεγαλύτεροι όμιλοι έχουν και μεγαλύτερο «μαξιλάρι» ρευστότητας και κάποια έργα με ρήτρες αναθεώρησης, αλλά και συμβάσεις με χαμηλές εκπτώσεις. Οι μικρότεροι βρίσκονται σε πιο δύσκολη κατάσταση και ορισμένοι θεώρησαν πως η έκρηξη τιμών είναι ευκαιρία για να βγάλουν τα σπασμένα και από τις υψηλές εκπτώσεις με τις οποίες έχουν αναλάβει αρκετά έργα.

Φόβοι (και απειλές) για προσφυγές τεχνικών εταιρειών στα δικαστήρια, ώστε να ακυρωθούν οι συμβάσεις, με επίκληση «ανωτέρας βίας» λόγω της έκρηξης στις διεθνείς τιμές

Ενδεικτικές της διαφοράς κλίματος μεταξύ ισχυρών και μικρότερων κατασκευαστικών είναι οι δηλώσεις του επικεφαλής του ομίλου ΓΕΚ ΤΕΡΝΑ, Γιώργου Περιστέρη. Στην τηλεδιάσκεψη της περασμένης εβδομάδας με τους αναλυτές για τα οικονομικά αποτελέσματα του 2021, ο κ. Περιστέρης υποστήριξε πως είναι νωρίς ακόμη να αποτιμηθεί πλήρως η επίδραση από την αύξηση του κόστους πρώτων υλών, ωστόσο η καμπύλη ήδη γίνεται σταδιακά επίπεδη και αναμένεται να ομαλοποιηθεί. Ο ίδιος πρόσθεσε πως υπάρχουν συμβάσεις της ΤΕΡΝΑ με ρήτρες αναπροσαρμογής ανάλογα με τη διαμόρφωση των τιμών.

Λίγες εβδομάδες νωρίτερα, και ο πρόεδρος της ΑΚΤΩΡ, Χρ. Παναγιωτόπουλος, είχε δηλώσει πως η κατασκευαστική εταιρεία είδε να αναπροσαρμόζονται αυτόματα προς τα πάνω οι συμβάσεις που υλοποιεί στη Ρουμανία. Στον ετήσιο απολογισμό της Αβαξ για το 2021 αναφερόταν πως τα έργα της εταιρείας στο εξωτερικό δεν καλύπτονται από αναθεωρήσεις τιμών και εκτιμάται ότι η αρνητική επίδραση στο μεικτό αποτέλεσμα του 2021 ανέρχεται σε 26 εκατ. ευρώ τουλάχιστον.

Οι απαιτήσεις των εργοληπτικών οργανώσεων

Αντίθετα, σε πολύ υψηλότερους τόνους κινούνταν τις τελευταίες εβδομάδες οι δηλώσεις και οι ανακοινώσεις των εργοληπτικών οργανώσεων που εκπροσωπούν μικρότερες τεχνικές εταιρείες. Ορισμένοι, μάλιστα, πλειοδοτούσαν σε απαιτήσεις, κι ας γνώριζαν πως είναι αδύνατον να ικανοποιηθούν από την κυβέρνηση. Για παράδειγμα, σε ομόφωνο ψήφισμα της Γενικής Συνέλευσης του εργοληπτικού συνδέσμου ΣΑΤΕ ζητείτο «θέσπιση πλαισίου επαναδιαπραγμάτευσης των όρων όλων των εν εξελίξει και υπό υπογραφή δημοσίων συμβάσεων έργων, ώστε να γίνει με αντικειμενικά κριτήρια διαχωρισμός τους σε όσες μπορούν να συνεχιστούν και σε όσες δεν μπορούν και πρέπει να διαλυθούν».

 Κάτι τέτοιο θα απαιτούσε πολύ χρόνο, αρκετούς μήνες, και ταυτόχρονα θα προκαλούσε σίγουρα παρέμβαση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για τα έργα που χρηματοδοτούνται από κοινοτικά κονδύλια. Η Κομισιόν θα ζητούσε, επίσης, αναλυτικές μελέτες στην περίπτωση που γινόταν οριζόντια αύξηση όλων των προϋπολογισμών στα υπό δημοπράτηση έργα ή αντίστοιχη αύξηση στα εκτελούμενα έργα. Από την άλλη πλευρά, είναι λογική η απαίτηση για επικαιροποίηση προϋπολογισμών σε αρκετά έργα, καθώς διαμορφώθηκαν πριν από δύο και τρία χρόνια, όταν οι τιμές στα υλικά βρίσκονταν σε πολύ χαμηλότερα επίπεδα. Υπάρχουν όμως αυτά τα χρονικά περιθώρια; Και τι θα συμβεί αν, όπως στο πρόσφατο παρελθόν, οι τιμές στις πρώτες ύλες και στα υλικά υποχωρήσουν σημαντικά; Όπως λένε και στο υπουργείο, «οι αναθεωρήσεις προς τα πάνω είναι εύκολες, αλλά προς τα κάτω είναι πολύ δύσκολες»!

Οι εργολήπτες καλούνται να αντιμετωπίσουν και άλλα δύο θέματα, που δεν μπορεί να λύσει εύκολα καμία κυβέρνηση. Πρώτον, τις ελλείψεις υλικών λόγω της διαταραχής στη διεθνή εφοδιαστική αλυσίδα, καθώς ήδη καταγράφονται μεγάλες καθυστερήσεις στις παραδόσεις από προμηθευτές. Δεύτερον, τις ελλείψεις εργατικού δυναμικού, που θεωρείται ένα από τα σημαντικότερα προβλήματα του κλάδου με βάση και την τελευταία έρευνα οικονομικής συγκυρίας του ΙΟΒΕ.