Η αναβάθμιση του ΤΑΙΠΕΔ σε εργαλείο για την ανάπτυξη - Πώς με το πέρασμα τον χρόνων μετασχηματίζεται σε βασικό μοχλό αξιοποίησης της δημόσιας περιουσίας
Τι αναμένεται να αλλάξει στο μέλλον – Κομβική η δημιουργία της Μονάδας Συμβάσεων Στρατηγικής Σημασίας
Βαγγελης Μανδραβελης
Αν και η επωνυμία του ΤΑΙΠΕΔ δηλώνει ευθέως ότι είναι ένας μηχανισμός αξιοποίησης της (ιδιωτικής) περιουσίας του ελληνικού Δημοσίου, εντούτοις κατά την πρώτη δεκαετία της ζωής του αποτέλεσε κατ’ ουσίαν ένα ταμείο αποκρατικοποιήσεων. Οι πιστωτές της χώρας, μέσω των μνημονίων, είχαν επιβάλει μια λίστα περιουσιακών στοιχείων προς πώληση μέσω του Ταμείου Αποκρατικοποιήσεων και σε αυτό το πλαίσιο κινήθηκε το ΤΑΙΠΕΔ όλα τα προηγούμενα χρόνια (2011-2021). Μάλιστα, δεν είναι λίγοι εκείνοι που κατηγόρησαν τις κυβερνήσεις των προηγούμενων ετών ότι «ξεπουλούν τα ασημικά της χώρας» σε πολύ χαμηλές τιμές.
Η εικόνα αυτή άρχισε να αλλάζει από το 2019 και μετά. Το ΤΑΙΠΕΔ δεν είναι πλέον απλώς ένας μηχανισμός ιδιωτικοποιήσεων εγχώριων δημόσιων περιουσιακών στοιχείων. Με νόμο του 2019 (Ν. 4635/2019) ορίστηκε να ενεργεί ως Αρχή Σχεδιασμού Λιμένων (ΑΣΛ), κατά την έννοια της περιβαλλοντικής νομοθεσίας, για τον ΟΛΠ και τον ΟΛΘ. Τρία χρόνια αργότερα, η αρμοδιότητα αυτή επεκτάθηκε για τα υπόλοιπα 10 περιφερειακά λιμάνια που βρίσκονται στο χαρτοφυλάκιο του ΤΑΙΠΕΔ, αλλά και για το σύνολο των μικρών λιμένων και μαρίνων της χώρας (Ν. 4938/2022).
Γι' αυτό το τελευταίο, το νομοθετικό πλαίσιο προβλέπει ότι το ΤΑΙΠΕΔ, έπειτα από απόφαση του υπουργού Ναυτιλίας και Νησιωτικής Πολιτικής, θα μπορεί να αναλάβει τον ρόλο της Αρχής και για λιμάνια που δεν υπάγονται στο χαρτοφυλάκιό του. Μάλιστα, στο πλαίσιο αυτό, σύντομα αναμένεται να εκδοθεί η σχετική απόφαση προκειμένου το ΤΑΙΠΕΔ να λειτουργήσει ως ΑΣΛ για το λιμάνι της Χαλκίδας, ενώ άμεσα αναμένονται οι εγκριτικές διαδικασίες και για τα λιμάνια της Πάτρας, του Λαυρίου και της Ραφήνας. Τον ίδιο ρόλο, φυσικά, θα διαδραματίσει το ΤΑΙΠΕΔ και στο λιμάνι της Αλεξανδρούπολης, για το οποίο ακυρώθηκε ο διαγωνισμός αποκρατικοποίησης την περασμένη Πέμπτη. Το Ταμείο θα επιφορτιστεί με το να φέρει τη Στρατηγική Μελέτη Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων (ΣΜΠΕ) και, φυσικά, με το νέο master plan ανάπτυξης του λιμένα της Αλεξανδρούπολης.
Ως ΑΣΛ, το ΤΑΙΠΕΔ συντονίζει τη διαδικασία για την έγκριση της ΣΜΠΕ για καθέναν από τους οργανισμούς λιμένων. Παράλληλα, συνδράμει το υπουργείο Ναυτιλίας και Νησιωτικής Πολιτικής στις διαδικασίες που αφορούν την έκδοση των Προεδρικών Διαταγμάτων για την έγκριση των Αναπτυξιακών Προγραμμάτων και Μελετών Διαχείρισης (master plan) κάθε λιμανιού. Επομένως, αναλαμβάνει έναν πολύ ευρύτερο ρόλο στη δημιουργία μιας λιμενικής πολιτικής, σε συνεργασία, φυσικά, με το αρμόδιο υπουργείο.
«Κλειδί»
Η πιο σημαντική, ωστόσο, αναβάθμιση του ΤΑΙΠΕΔ ως μηχανισμού αξιοποίησης της περιουσίας του Δημοσίου έγινε με τη δημιουργία της Μονάδας Συμβάσεων Στρατηγικής Σημασίας - του γνωστού πλέον Project Preparation Facility ή PPF. Σκοπός της νέας μονάδας είναι η ωρίμανση συμβάσεων στρατηγικής σημασίας που έχουν ενταχθεί στο Αναπτυξιακό Πρόγραμμα Συμβάσεων Στρατηγικής Σημασίας του Ν. 4799/2021, η διενέργεια των σχετικών διαγωνιστικών διαδικασιών και η παρακολούθηση της εκτέλεσης των έργων που ανατίθενται στο πλαίσιο αυτών.
Μέχρι σήμερα στο PPF έχουν ανατεθεί έργα για ωρίμανση ή/και διενέργεια διαγωνισμών ύψους 6 δισ. ευρώ. Εξ αυτών, έργα ύψους 4,1 δισ. ευρώ θα χρηματοδοτηθούν από το Ταμείο Ανάκαμψης και τα υπόλοιπα 1,9 δισ. ευρώ από άλλες πηγές (Πρόγραμμα Δημοσίων Επενδύσεων, ιδιώτες επενδυτές κ.λπ.). Η κατανομή αυτή δείχνει ότι η ύπαρξη πλέον του μηχανισμού του PPF στο ΤΑΙΠΕΔ, παρόλο που δημιουργήθηκε με αφορμή το Ταμείο Ανάκαμψης, δεν συνδέεται αποκλειστικά με αυτό. Αντίθετα, ο μηχανισμός υποστήριξης των φορέων που δεν διαθέτουν το προσωπικό ή την απαιτούμενη επάρκεια για το «τρέξιμο» τέτοιων διαδικασιών ήρθε για να μείνει. Και μπορεί σήμερα να εστιάζεται στα έργα του Ταμείου που επείγουν, αλλά στο μέλλον είναι σίγουρο πως με την εμπειρία που θα έχει συσσωρευτεί θα λειτουργήσει ως Αρχή διενέργειας διαγωνισμών έργων του Δημοσίου.
Σε τι άλλο θα μπορούσε να μετασχηματιστεί το ΤΑΙΠΕΔ; Σε μια Αρχή διενέργειας όλων των προμηθειών του ελληνικού Δημοσίου, αντικαθιστώντας πλήρως τους μηχανισμούς του υπουργείου Ανάπτυξης (πρώην υπουργείο Εμπορίου). Ηδη το PPF έχει αναλάβει μεγάλο μέρος των προμηθειών εξοπλισμού για λογαριασμό του υπουργείου Κλιματικής Κρίσης και Πολιτικής Προστασίας, στο πλαίσιο του προγράμματος «Αιγίς». Ειδικότερα, θα ολοκληρώσει διαγωνισμούς προμήθειας οχημάτων, ελικοπτέρων, αεροπλάνων, εξοπλισμού πυροσβεστών κ.ά., συνολικού ύψους 373 εκατ. ευρώ, μέσα στα επόμενα ένα με δύο χρόνια. Πρόκειται για διαγωνισμούς που ο παραδοσιακός μηχανισμός του υπουργείου Ανάπτυξης απαιτεί ίσως και χρόνια για να ολοκληρώσει.
Ετσι το ΤΑΙΠΕΔ, η διάρκεια ζωής του οποίου έχει παραταθεί έως το καλοκαίρι του 2026, φαίνεται ότι θα παραμείνει για περισσότερα χρόνια στη ζωή των Ελλήνων, ίσως με άλλη μορφή και περιεχόμενο από αυτό που μας είχε συνηθίσει μέχρι σήμερα.
Δημοσιεύτηκε στο ΜoneyPro των ΠΑΡΑΠΟΛΙΤΙΚΩΝ στις 12/11
Η εικόνα αυτή άρχισε να αλλάζει από το 2019 και μετά. Το ΤΑΙΠΕΔ δεν είναι πλέον απλώς ένας μηχανισμός ιδιωτικοποιήσεων εγχώριων δημόσιων περιουσιακών στοιχείων. Με νόμο του 2019 (Ν. 4635/2019) ορίστηκε να ενεργεί ως Αρχή Σχεδιασμού Λιμένων (ΑΣΛ), κατά την έννοια της περιβαλλοντικής νομοθεσίας, για τον ΟΛΠ και τον ΟΛΘ. Τρία χρόνια αργότερα, η αρμοδιότητα αυτή επεκτάθηκε για τα υπόλοιπα 10 περιφερειακά λιμάνια που βρίσκονται στο χαρτοφυλάκιο του ΤΑΙΠΕΔ, αλλά και για το σύνολο των μικρών λιμένων και μαρίνων της χώρας (Ν. 4938/2022).
Γι' αυτό το τελευταίο, το νομοθετικό πλαίσιο προβλέπει ότι το ΤΑΙΠΕΔ, έπειτα από απόφαση του υπουργού Ναυτιλίας και Νησιωτικής Πολιτικής, θα μπορεί να αναλάβει τον ρόλο της Αρχής και για λιμάνια που δεν υπάγονται στο χαρτοφυλάκιό του. Μάλιστα, στο πλαίσιο αυτό, σύντομα αναμένεται να εκδοθεί η σχετική απόφαση προκειμένου το ΤΑΙΠΕΔ να λειτουργήσει ως ΑΣΛ για το λιμάνι της Χαλκίδας, ενώ άμεσα αναμένονται οι εγκριτικές διαδικασίες και για τα λιμάνια της Πάτρας, του Λαυρίου και της Ραφήνας. Τον ίδιο ρόλο, φυσικά, θα διαδραματίσει το ΤΑΙΠΕΔ και στο λιμάνι της Αλεξανδρούπολης, για το οποίο ακυρώθηκε ο διαγωνισμός αποκρατικοποίησης την περασμένη Πέμπτη. Το Ταμείο θα επιφορτιστεί με το να φέρει τη Στρατηγική Μελέτη Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων (ΣΜΠΕ) και, φυσικά, με το νέο master plan ανάπτυξης του λιμένα της Αλεξανδρούπολης.
Ως ΑΣΛ, το ΤΑΙΠΕΔ συντονίζει τη διαδικασία για την έγκριση της ΣΜΠΕ για καθέναν από τους οργανισμούς λιμένων. Παράλληλα, συνδράμει το υπουργείο Ναυτιλίας και Νησιωτικής Πολιτικής στις διαδικασίες που αφορούν την έκδοση των Προεδρικών Διαταγμάτων για την έγκριση των Αναπτυξιακών Προγραμμάτων και Μελετών Διαχείρισης (master plan) κάθε λιμανιού. Επομένως, αναλαμβάνει έναν πολύ ευρύτερο ρόλο στη δημιουργία μιας λιμενικής πολιτικής, σε συνεργασία, φυσικά, με το αρμόδιο υπουργείο.
«Κλειδί»
Η πιο σημαντική, ωστόσο, αναβάθμιση του ΤΑΙΠΕΔ ως μηχανισμού αξιοποίησης της περιουσίας του Δημοσίου έγινε με τη δημιουργία της Μονάδας Συμβάσεων Στρατηγικής Σημασίας - του γνωστού πλέον Project Preparation Facility ή PPF. Σκοπός της νέας μονάδας είναι η ωρίμανση συμβάσεων στρατηγικής σημασίας που έχουν ενταχθεί στο Αναπτυξιακό Πρόγραμμα Συμβάσεων Στρατηγικής Σημασίας του Ν. 4799/2021, η διενέργεια των σχετικών διαγωνιστικών διαδικασιών και η παρακολούθηση της εκτέλεσης των έργων που ανατίθενται στο πλαίσιο αυτών. Μέχρι σήμερα στο PPF έχουν ανατεθεί έργα για ωρίμανση ή/και διενέργεια διαγωνισμών ύψους 6 δισ. ευρώ. Εξ αυτών, έργα ύψους 4,1 δισ. ευρώ θα χρηματοδοτηθούν από το Ταμείο Ανάκαμψης και τα υπόλοιπα 1,9 δισ. ευρώ από άλλες πηγές (Πρόγραμμα Δημοσίων Επενδύσεων, ιδιώτες επενδυτές κ.λπ.). Η κατανομή αυτή δείχνει ότι η ύπαρξη πλέον του μηχανισμού του PPF στο ΤΑΙΠΕΔ, παρόλο που δημιουργήθηκε με αφορμή το Ταμείο Ανάκαμψης, δεν συνδέεται αποκλειστικά με αυτό. Αντίθετα, ο μηχανισμός υποστήριξης των φορέων που δεν διαθέτουν το προσωπικό ή την απαιτούμενη επάρκεια για το «τρέξιμο» τέτοιων διαδικασιών ήρθε για να μείνει. Και μπορεί σήμερα να εστιάζεται στα έργα του Ταμείου που επείγουν, αλλά στο μέλλον είναι σίγουρο πως με την εμπειρία που θα έχει συσσωρευτεί θα λειτουργήσει ως Αρχή διενέργειας διαγωνισμών έργων του Δημοσίου.
Σε τι άλλο θα μπορούσε να μετασχηματιστεί το ΤΑΙΠΕΔ; Σε μια Αρχή διενέργειας όλων των προμηθειών του ελληνικού Δημοσίου, αντικαθιστώντας πλήρως τους μηχανισμούς του υπουργείου Ανάπτυξης (πρώην υπουργείο Εμπορίου). Ηδη το PPF έχει αναλάβει μεγάλο μέρος των προμηθειών εξοπλισμού για λογαριασμό του υπουργείου Κλιματικής Κρίσης και Πολιτικής Προστασίας, στο πλαίσιο του προγράμματος «Αιγίς». Ειδικότερα, θα ολοκληρώσει διαγωνισμούς προμήθειας οχημάτων, ελικοπτέρων, αεροπλάνων, εξοπλισμού πυροσβεστών κ.ά., συνολικού ύψους 373 εκατ. ευρώ, μέσα στα επόμενα ένα με δύο χρόνια. Πρόκειται για διαγωνισμούς που ο παραδοσιακός μηχανισμός του υπουργείου Ανάπτυξης απαιτεί ίσως και χρόνια για να ολοκληρώσει.
Ετσι το ΤΑΙΠΕΔ, η διάρκεια ζωής του οποίου έχει παραταθεί έως το καλοκαίρι του 2026, φαίνεται ότι θα παραμείνει για περισσότερα χρόνια στη ζωή των Ελλήνων, ίσως με άλλη μορφή και περιεχόμενο από αυτό που μας είχε συνηθίσει μέχρι σήμερα.
Δημοσιεύτηκε στο ΜoneyPro των ΠΑΡΑΠΟΛΙΤΙΚΩΝ στις 12/11
