Η ανθρωπογεωγραφία μισθών και συμβάσεων - Οι τρεις "ρωγµές" στις αυξήσεις που καταγράφει το Υπουργείο Εργασίας
H νέα νοµοθετική ρύθµιση για την ενίσχυσή τους το φθινόπωρο
Τι γίνεται µε την υποχρεωτικότητα των τριετιών και ποιοι "ξεγλιστρούν" από το επίδοµα γάµου
Αντωνης Βασιλοπουλος
Τρεις «ρωγµές» καταγράφει η ηγεσία του Υπουργείου Εργασίας στις αυξήσεις µισθών στον ιδιωτικό τοµέα, οι οποίες προέρχονται αφενός από την απροθυµία µέρους της εργοδοτικής πλευράς να εφαρµόσει τις συλλογικές συµβάσεις (εφόσον υπάρχουν, αρνούνται τη διαδικασία διαλόγου µεταξύ των κλάδων, προκειµένου να συµφωνήσουν σε αυξήσεις), αφετέρου δε στη µη δεσµευτικότητα των αποφάσεων όσων προσφεύγουν στον Οργανισµό Μεσολάβησης και ∆ιαιτησίας (ΟΜΕ∆).
*Διαβάστε εδώ: Συντάξεις: Αυξημένες από 34 έως 81 ευρώ τον μήνα για όσους συνταξιοδοτούνται το τρέχον έτος - Παραδείγματα και πίνακες
Έτσι, το υπουργείο εξετάζει το πρόβληµα και αναζητεί νοµοθετική λύση. Κάποιοι από τους παραπάνω αποτελούν τους λόγους που εξανάγκασαν πρόσφατα την υπουργό Εργασίας, ∆όµνα Μιχαηλίδου, να αναφέρει ότι η «η καταβολή των τριετιών -σε αυτούς που τις δικαιούνται- είναι υποχρεωτική και όχι προαιρετική», µε τη δε έκθεση του ΟΟΣΑ να δείχνει τη χώρα δεύτερη από το τέλος, πάνω µόνο από τη Βουλγαρία, στους µισθούς.
Σύµφωνα µε τα τελευταία στοιχεία του ΕΦΚΑ, στον ιδιωτικό τοµέα για όλο το 2023 κυµαίνονταν στα 444,33 ευρώ ο µέσος καθαρός µισθός µερικής απασχόλησης και στα 962 ευρώ ο µέσος καθαρός µισθός της πλήρους απασχόλησης.
Πρόσφατα, µε εντολή της υπουργού, συστάθηκε ειδική επιτροπή η οποία ανέλαβε να µελετήσει και να ενσωµατώσει τους όρους της κοινοτικής οδηγίας 2022/2041 για την επάρκεια των κατώτατων µισθών και τις κλαδικές συλλογικές συµβάσεις, αλλά και τις αµοιβές που αυτές ορίζουν. Το χρονοδιάγραµµα αφορά την παρουσίαση προτάσεων για την ενίσχυση του θεσµού στη βάση της οδηγίας, πόρισµα το οποίο θα πρέπει να έχει κατατεθεί µέχρι τα µέσα του προσεχούς φθινοπώρου, ώστε στη συνέχεια να γίνουν οι κατάλληλες νοµοθετικές παρεµβάσεις.
Σύµφωνα µε διαθέσιµα στοιχεία, έχουν υπογραφεί 40 κλαδικές και οµοιοεπαγγελµατικές ΣΣΕ από το 2020 έως σήµερα και έχουν κηρυχθεί υποχρεωτικές µόνο 7 από αυτές, µε πρόσφατες τις κλαδικές συµβάσεις των ξενοδόχων Χανίων και του ασφαλιστικού κλάδου, που προβλέπει αυξήσεις κατά 7%.
Σύµφωνα µε το Ινστιτούτο Εργασίας της ΓΣΕΕ, η µείωση της κάλυψης των συµβάσεων είναι αποτέλεσµα των νοµοθετικών αλλαγών των συλλογικών διαπραγµατεύσεων κατά την περίοδο των µνηµονίων, οι οποίες είχαν στόχο την αποκέντρωση των συλλογικών συµβάσεων από τον εθνικό και κλαδικό επίπεδο στο επιχειρησιακό επίπεδο, και ιδιαίτερα µε την αυστηροποίηση του µηχανισµού της επεκτασιµότητας, δηλαδή της κήρυξης των εθνικών και κλαδικών συλλογικών συµβάσεων εργασίας ως γενικά υποχρεωτικών. Συνέπειες των αλλαγών αυτών ήταν επίσης η δραστική µείωση του ίδιου του αριθµού των κλαδικών συλλογικών συµβάσεων και η αντικατάσταση της ΕΓΣΣΕ ως µηχανισµού διαµόρφωσης του κατώτατου µισθού από το νέο σύστηµα του νοµοθετικά καθοριζόµενου κατώτατου µισθού ύστερα από διαδικασίες διαβούλευσης. Η τελευταία έκθεση της ∆ιεθνούς Οργάνωσης Εργασίας (ILO) τονίζει ότι οι συµβάσεις εργασίας συµβάλλουν στην οικονοµική και την κοινωνική σταθερότητα και στη µείωση της ανισότητας των αποδοχών, προωθώντας την ισότητα των φύλων και τη βελτίωση των εργασιακών συνθηκών.
Σύµφωνα µε τη ∆ιεθνή Οργάνωση Εργασίας, για τη στήριξη των συλλογικών διαπραγµατεύσεων για τον καθορισµό των µισθών, τα κράτη-µέλη, µε τη συµµετοχή των κοινωνικών εταίρων, πρέπει:
Η Οµοσπονδία Ιδιωτικών Υπαλλήλων Ελλάδος, που καλύπτει όλους τους εργαζόµενους στα τουριστικά και επισιτιστικά επαγγέλµατα, ανέδειξε πρόσφατα το θέµα των εκβιαστικών πρακτικών που µετέρχονται, προκειµένου να αποφύγουν την καταβολή των τριετιών. Κυρίως προέρχονται από εταιρείες εργολαβίας, φύλαξης και καθαριότητας, αλλά δεν περιορίζονται µόνο σε αυτές.
Η Οµοσπονδία παραθέτει σειρά εταιρειών που προχωρούν σε αυθαίρετες και αδικαιολόγητες απολύσεις εργαζοµένων, κυρίως αυτών που διαθέτουν εργασιακή προϋπηρεσία πριν από το 2012, η οποία πάγωσε µε την ΠΥΣ 6/2012.
Μόλις οι συγκεκριµένοι εργαζόµενοι εµφανίζουν τα ένσηµά τους, ώστε να εφαρµοστεί ο νόµος και να λάβουν τη σχετική αύξηση, βρίσκονται µε συνοπτικές διαδικασίες εκτός εταιρείας. Άλλες εταιρείες εφαρµόζουν την πρακτική της τροποποίησης των ατοµικών συµβάσεων εργασίας, βάσει της οποίας ως βασικός µισθός ορίζεται ο κατώτατος µισθός χωρίς τριετίες, συν µια «πρόσθετη καταβολή» ως οικειοθελής παροχή.
Φυσικά υπάρχει ο γνωστός όρος ότι «η οικειοθελής παροχή είναι ανά πάσα στιγµή ελεύθερα ανακλητή από τον εργοδότη ή µπορεί να συµψηφίζεται µε οποιαδήποτε αύξηση αποδοχών ή επιδόµατα, που θα χορηγούνται µε νόµο ή άλλη νόµιµη διάταξη».
Αρκετές εταιρείες στις τροποποιήσεις των ατοµικών συµβάσεων φροντίζουν να προσθέσουν και όρο υποχρέωσης των εργαζοµένων να µετακινούνται για δουλειά σε «διαθέσιµες» θέσεις εργασίας σε όλη τη χώρα, διαφορετικά απειλούνται µε απόλυση.
Παράλληλα, πάνω από 300.000 εργαζόµενοι του ιδιωτικού τοµέα δεν λαµβάνουν το επίδοµα γάµου (10%) που προβλέπει η Εθνική Γενική Συλλογική Σύµβαση Εργασίας, ενώ 130.000 εξ αυτών δεν έχουν λάβει το συγκεκριµένο επίδοµα από το 2012 και εντεύθεν. Πρόκειται για εργαζόµενους σε σούπερ µάρκετ, πολυκαταστήµατα, εταιρείες υψηλής τεχνολογίας, εργολαβικές εταιρείες και εταιρείες ενοικίασης προσωπικού, οι οποίες συστηµατικά αρνούνται να καταβάλουν το επίδοµα γάµου, ενώ φέρνουν προσκόµµατα και στην καταβολή των τριετιών.
Το πρόσχηµα που χρησιµοποιούν αφορά τη µη συµµετοχή αυτών των εταιρειών στις εργοδοτικές οργανώσεις που συνυπογράφουν την Εθνική Γενική Συλλογική Σύµβαση Εργασίας.
Έτσι, το επίδοµα γάµου παραµένει «παγωµένο» δηµιουργώντας όχι µόνο µισθολογικές ανισότητες µεταξύ εργαζοµένων του ιδιωτικού τοµέα, δικαιούχων του επιδόµατος γάµου που παρέχουν τις ίδιες υπηρεσίες, αλλά και συνθήκες αθέµιτου ανταγωνισµού µεταξύ οµοειδών επιχειρήσεων.
Σύµφωνα µε τα πιο πρόσφατα στοιχεία της Eurostat, της Ευρωπαϊκής Στατιστικής Υπηρεσίας, οι εργαζόµενοι στην Ελλάδα είναι οι πιο σκληρά εργαζόµενοι σε όλη την Ε.Ε. δουλεύοντας 41 ώρες την εβδοµάδα, όταν ο ευρωπαϊκός µέσος όρος είναι οι 37,5 ώρες, και δεν απολαµβάνουν στοιχειώδεις όρους αµοιβής και εργασίας.
Ελάχιστες είναι οι κλαδικές συµβάσεις που επηρέασαν θετικά τους µισθούς το 2023, ωστόσο κινούνται κάτω από το 30% του µέσου όρου κάλυψης των εργαζοµένων, ενώ σύµφωνα µε την ευρωπαϊκή οδηγία θα πρέπει το ποσοστό αυτό να βρίσκεται στο 80%!
Τον περασµένο χρόνο υπογράφηκαν 209 νέες επιχειρησιακές συλλογικές συµβάσεις (για 137.179 µισθωτούς) και µόνο οι 59 προβλέπουν αυξήσεις µισθών.
Πρόκειται για:
*Διαβάστε εδώ: Συντάξεις: Αυξημένες από 34 έως 81 ευρώ τον μήνα για όσους συνταξιοδοτούνται το τρέχον έτος - Παραδείγματα και πίνακες
Έτσι, το υπουργείο εξετάζει το πρόβληµα και αναζητεί νοµοθετική λύση. Κάποιοι από τους παραπάνω αποτελούν τους λόγους που εξανάγκασαν πρόσφατα την υπουργό Εργασίας, ∆όµνα Μιχαηλίδου, να αναφέρει ότι η «η καταβολή των τριετιών -σε αυτούς που τις δικαιούνται- είναι υποχρεωτική και όχι προαιρετική», µε τη δε έκθεση του ΟΟΣΑ να δείχνει τη χώρα δεύτερη από το τέλος, πάνω µόνο από τη Βουλγαρία, στους µισθούς.
Σύµφωνα µε τα τελευταία στοιχεία του ΕΦΚΑ, στον ιδιωτικό τοµέα για όλο το 2023 κυµαίνονταν στα 444,33 ευρώ ο µέσος καθαρός µισθός µερικής απασχόλησης και στα 962 ευρώ ο µέσος καθαρός µισθός της πλήρους απασχόλησης.
Πρόσφατα, µε εντολή της υπουργού, συστάθηκε ειδική επιτροπή η οποία ανέλαβε να µελετήσει και να ενσωµατώσει τους όρους της κοινοτικής οδηγίας 2022/2041 για την επάρκεια των κατώτατων µισθών και τις κλαδικές συλλογικές συµβάσεις, αλλά και τις αµοιβές που αυτές ορίζουν. Το χρονοδιάγραµµα αφορά την παρουσίαση προτάσεων για την ενίσχυση του θεσµού στη βάση της οδηγίας, πόρισµα το οποίο θα πρέπει να έχει κατατεθεί µέχρι τα µέσα του προσεχούς φθινοπώρου, ώστε στη συνέχεια να γίνουν οι κατάλληλες νοµοθετικές παρεµβάσεις.
Σύµφωνα µε διαθέσιµα στοιχεία, έχουν υπογραφεί 40 κλαδικές και οµοιοεπαγγελµατικές ΣΣΕ από το 2020 έως σήµερα και έχουν κηρυχθεί υποχρεωτικές µόνο 7 από αυτές, µε πρόσφατες τις κλαδικές συµβάσεις των ξενοδόχων Χανίων και του ασφαλιστικού κλάδου, που προβλέπει αυξήσεις κατά 7%.
Σύµφωνα µε το Ινστιτούτο Εργασίας της ΓΣΕΕ, η µείωση της κάλυψης των συµβάσεων είναι αποτέλεσµα των νοµοθετικών αλλαγών των συλλογικών διαπραγµατεύσεων κατά την περίοδο των µνηµονίων, οι οποίες είχαν στόχο την αποκέντρωση των συλλογικών συµβάσεων από τον εθνικό και κλαδικό επίπεδο στο επιχειρησιακό επίπεδο, και ιδιαίτερα µε την αυστηροποίηση του µηχανισµού της επεκτασιµότητας, δηλαδή της κήρυξης των εθνικών και κλαδικών συλλογικών συµβάσεων εργασίας ως γενικά υποχρεωτικών. Συνέπειες των αλλαγών αυτών ήταν επίσης η δραστική µείωση του ίδιου του αριθµού των κλαδικών συλλογικών συµβάσεων και η αντικατάσταση της ΕΓΣΣΕ ως µηχανισµού διαµόρφωσης του κατώτατου µισθού από το νέο σύστηµα του νοµοθετικά καθοριζόµενου κατώτατου µισθού ύστερα από διαδικασίες διαβούλευσης. Η τελευταία έκθεση της ∆ιεθνούς Οργάνωσης Εργασίας (ILO) τονίζει ότι οι συµβάσεις εργασίας συµβάλλουν στην οικονοµική και την κοινωνική σταθερότητα και στη µείωση της ανισότητας των αποδοχών, προωθώντας την ισότητα των φύλων και τη βελτίωση των εργασιακών συνθηκών.
Σύµφωνα µε τη ∆ιεθνή Οργάνωση Εργασίας, για τη στήριξη των συλλογικών διαπραγµατεύσεων για τον καθορισµό των µισθών, τα κράτη-µέλη, µε τη συµµετοχή των κοινωνικών εταίρων, πρέπει:
- Να προωθούν την ανάπτυξη και ενίσχυση της ικανότητας των κοινωνικών εταίρων.
- Να συµµετέχουν σε συλλογικές διαπραγµατεύσεις για τον καθορισµό των µισθών, ιδίως σε κλαδικό ή διακλαδικό επίπεδο.
- Να ενθαρρύνουν τις εποικοδοµητικές, ουσιαστικές και εµπεριστατωµένες διαπραγµατεύσεις για τους µισθούς µεταξύ των κοινωνικών εταίρων.
- Να παίρνουν µέτρα για την προστασία των εργαζοµένων και των συνδικαλιστικών εκπροσώπων, καθώς και των συνδικαλιστικών οργανώσεων και των οργανώσεων των εργοδοτών, όταν το ποσοστό της κάλυψης από συλλογικές διαπραγµατεύσεις είναι χαµηλότερο από το κατώτατο όριο του 80%.
- Να θεσπίζουν πλαίσιο µε τους αναγκαίους πρόσφορους όρους για τις συλλογικές διαπραγµατεύσεις, είτε µε νόµο είτε έπειτα από διαβούλευση µε τους κοινωνικούς εταίρους, και να καταρτίζουν σχέδιο δράσης για την αύξηση της κάλυψης. Οι τρεις µνηµονιακοί νόµοι ουσιαστικά κατήργησαν τα παραπάνω δικαιώµατα, µε αποτέλεσµα πολλές εργοδοτικές οργανώσεις να είναι απρόθυµες σε διάλογο µε τους αντίστοιχους συνδικαλιστικούς φορείς για τη σύναψη και υπογραφή συµβάσεων µε αυξήσεις και να αρέσκονται µόνο στην υποχρέωση εφαρµογής του κατώτατου µισθού και των κλιµακίων του, που στην ουσία «πρέπει να αποτελούν το µισθολογικό “πάτωµα” µόνο για τους ανειδίκευτους εργάτες/εργαζόµενους».
Αποφυγή
Είναι χαρακτηριστικό το γεγονός ότι µε την κατάργηση του «παγώµατος» των τριετιών από τον περασµένο Φεβρουάριο υπάρχουν 50.000 εργαζόµενοι που πρέπει να λάβουν αύξηση 10% λόγω αλλαγής κλιµακίου στην τριετία, µε τους εργοδότες να µετέρχονται διάφορα τεχνάσµατα προκειµένου να αποφύγουν την αύξηση.Η Οµοσπονδία Ιδιωτικών Υπαλλήλων Ελλάδος, που καλύπτει όλους τους εργαζόµενους στα τουριστικά και επισιτιστικά επαγγέλµατα, ανέδειξε πρόσφατα το θέµα των εκβιαστικών πρακτικών που µετέρχονται, προκειµένου να αποφύγουν την καταβολή των τριετιών. Κυρίως προέρχονται από εταιρείες εργολαβίας, φύλαξης και καθαριότητας, αλλά δεν περιορίζονται µόνο σε αυτές.
Αναζήτηση νομοθετικής λύσης, λόγω απροθυμίας μέρους της εργοδοτικής πλευράς να εφαρμόσει τις συλλογικές συμβάσεις
Η Οµοσπονδία παραθέτει σειρά εταιρειών που προχωρούν σε αυθαίρετες και αδικαιολόγητες απολύσεις εργαζοµένων, κυρίως αυτών που διαθέτουν εργασιακή προϋπηρεσία πριν από το 2012, η οποία πάγωσε µε την ΠΥΣ 6/2012.
Μόλις οι συγκεκριµένοι εργαζόµενοι εµφανίζουν τα ένσηµά τους, ώστε να εφαρµοστεί ο νόµος και να λάβουν τη σχετική αύξηση, βρίσκονται µε συνοπτικές διαδικασίες εκτός εταιρείας. Άλλες εταιρείες εφαρµόζουν την πρακτική της τροποποίησης των ατοµικών συµβάσεων εργασίας, βάσει της οποίας ως βασικός µισθός ορίζεται ο κατώτατος µισθός χωρίς τριετίες, συν µια «πρόσθετη καταβολή» ως οικειοθελής παροχή.
Φυσικά υπάρχει ο γνωστός όρος ότι «η οικειοθελής παροχή είναι ανά πάσα στιγµή ελεύθερα ανακλητή από τον εργοδότη ή µπορεί να συµψηφίζεται µε οποιαδήποτε αύξηση αποδοχών ή επιδόµατα, που θα χορηγούνται µε νόµο ή άλλη νόµιµη διάταξη».
Αρκετές εταιρείες στις τροποποιήσεις των ατοµικών συµβάσεων φροντίζουν να προσθέσουν και όρο υποχρέωσης των εργαζοµένων να µετακινούνται για δουλειά σε «διαθέσιµες» θέσεις εργασίας σε όλη τη χώρα, διαφορετικά απειλούνται µε απόλυση.
Φέρνουν προσκόµµατα
Παράλληλα, πάνω από 300.000 εργαζόµενοι του ιδιωτικού τοµέα δεν λαµβάνουν το επίδοµα γάµου (10%) που προβλέπει η Εθνική Γενική Συλλογική Σύµβαση Εργασίας, ενώ 130.000 εξ αυτών δεν έχουν λάβει το συγκεκριµένο επίδοµα από το 2012 και εντεύθεν. Πρόκειται για εργαζόµενους σε σούπερ µάρκετ, πολυκαταστήµατα, εταιρείες υψηλής τεχνολογίας, εργολαβικές εταιρείες και εταιρείες ενοικίασης προσωπικού, οι οποίες συστηµατικά αρνούνται να καταβάλουν το επίδοµα γάµου, ενώ φέρνουν προσκόµµατα και στην καταβολή των τριετιών.Το πρόσχηµα που χρησιµοποιούν αφορά τη µη συµµετοχή αυτών των εταιρειών στις εργοδοτικές οργανώσεις που συνυπογράφουν την Εθνική Γενική Συλλογική Σύµβαση Εργασίας.
Έτσι, το επίδοµα γάµου παραµένει «παγωµένο» δηµιουργώντας όχι µόνο µισθολογικές ανισότητες µεταξύ εργαζοµένων του ιδιωτικού τοµέα, δικαιούχων του επιδόµατος γάµου που παρέχουν τις ίδιες υπηρεσίες, αλλά και συνθήκες αθέµιτου ανταγωνισµού µεταξύ οµοειδών επιχειρήσεων.
Σύµφωνα µε τα πιο πρόσφατα στοιχεία της Eurostat, της Ευρωπαϊκής Στατιστικής Υπηρεσίας, οι εργαζόµενοι στην Ελλάδα είναι οι πιο σκληρά εργαζόµενοι σε όλη την Ε.Ε. δουλεύοντας 41 ώρες την εβδοµάδα, όταν ο ευρωπαϊκός µέσος όρος είναι οι 37,5 ώρες, και δεν απολαµβάνουν στοιχειώδεις όρους αµοιβής και εργασίας.
Κάτω από το 30%
Ελάχιστες είναι οι κλαδικές συµβάσεις που επηρέασαν θετικά τους µισθούς το 2023, ωστόσο κινούνται κάτω από το 30% του µέσου όρου κάλυψης των εργαζοµένων, ενώ σύµφωνα µε την ευρωπαϊκή οδηγία θα πρέπει το ποσοστό αυτό να βρίσκεται στο 80%! Τον περασµένο χρόνο υπογράφηκαν 209 νέες επιχειρησιακές συλλογικές συµβάσεις (για 137.179 µισθωτούς) και µόνο οι 59 προβλέπουν αυξήσεις µισθών.
Πρόκειται για:
- Την τριετούς διάρκειας κλαδική σύµβαση των τραπεζών µε αυξήσεις περίπου 4,5%.
- Τη διετή σύµβαση για τα ξενοδοχεία µε αυξήσεις στην ολοκλήρωσή της που φτάνουν το 10,5%.
- Τη διετούς διάρκειας σύµβαση των εργαζοµένων στην καπνοβιοµηχανία µε αυξήσεις στο τελείωµα στο 10,8%.
- Τη διετή σύµβαση στα τουριστικά και επισιτιστικά επαγγέλµατα µε αυξήσεις στο 10,5% από την 1η Ιουνίου.
- Τη διετή σύµβαση στην τσιµεντοβιοµηχανία µε αυξήσεις 9%.
- Την κλαδική σύµβαση των ξένων αεροπορικών εταιρειών.
