Την κάμψη των άμεσων ξένων επενδύσεων (ΑΞΕ) και των εξαγωγών αγαθών παραδέχεται ο νέος Γενικός Γραμματέας Διεθνών Οικονομικών Σχέσεων & Εξωστρέφειας Δημήτρης Σκάλκος, χαρακτηρίζοντάς την ως φυσιολογική μετά από μια δυναμική πορεία. Σημειώνει ωστόσο ότι η πορεία τόσο των ΑΞΕ όσο και των εξαγωγών βρίσκονται καλή πορεία σε σχέση με το παρελθόν και ότι θ’ αυξηθούν περαιτέρω, χάρις και στις μεταρρυθμίσεις μείωσης της γραφειοκρατίας, ενίσχυσης της καινοτομίας και της εξωστρέφειας, βελτίωση του επιχειρηματικού περιβάλλοντος κ.ά. που έρχονται. Ο ΓΓ ΔΟΣΕ εξηγεί ακόμη στο powergame.gr τους λόγους που καθυστέρησε η εκκίνηση της επένδυσης της Microsoft στην χώρα μας, όπως επίσης και τα βήματα που θα κάνει η χώρα, ώστε να συμμετάσχει στην ανοικοδόμηση της Ουκρανίας.


Τα μεγέθη της ΤτΕ δείχνουν ότι, μετά το ιστορικό υψηλό του 2022, οι άμεσες ξένες επενδύσεις στη χώρα μας υποχωρούν. Γιατί συμβαίνει αυτό;
Πραγματικά, το έτος 2022 αποτέλεσε χρονιά που καταγράφηκε ιστορικό ρεκόρ στις άμεσες ξένες επενδύσεις (ΑΞΕ) στη χώρα μας ξεπερνώντας τα 7,5 δισ. ευρώ ενώ, σύμφωνα με τα διαθέσιμα στοιχεία, το πρώτο τρίμηνο του 2024 σημείωσαν υποχώρηση κατά 14% συγκριτικά με το αντίστοιχο τρίμηνο του 2023. Καταρχάς, έπειτα από μια δυναμική φάση ανάκαμψης που ακολούθησε την περίοδο της πανδημίας, οι ΑΞΕ καταγράφουν σχετική κάμψη σε παγκόσμιο και ευρωπαϊκό επίπεδο. Και το διεθνές περιβάλλον επηρεάζει καθοριστικά τις επιχειρηματικές αποφάσεις (πόλεμος στην Ουκρανία, αναδιάταξη των παγκόσμιων αλυσίδων αξίας και επανεγκατάσταση της παραγωγής-reshoring, ενεργειακή κρίση).


Στη χώρα μας οι ΑΞΕ στα τελευταία χρόνια καταγράφουν αξιοσημείωτες επιδόσεις καθώς την περίοδο 2019-2023 επενδύθηκαν στην ελληνική οικονομία 25 δισ. ευρώ, ποσό που αντιστοιχεί περίπου στο 11,3% του ΑΕΠ. Σύμφωνα μάλιστα με τις προβλέψεις της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, η Ελλάδα θα είναι πρώτη στην ποσοστιαία αύξηση των ΑΞΕ για τα έτη 2024 και 2025.

Αυτή τη στιγμή διεξάγεται σε διεθνές επίπεδο ένα έντονος ανταγωνισμός για την προσέλκυση επενδύσεων και η χώρα μας συμμετέχει δυναμικά, με όχημα τη διαρκή βελτίωση του επιχειρηματικού περιβάλλοντος.


Επίσης και οι εξαγωγές, μετά από το ιστορικό υψηλό τους το 2022, φαίνεται να υποχωρούν. Αναφέρομαι περισσότερο στις εξαγωγές αγαθών και λιγότερο υπηρεσιών. Τι συμβαίνει και τα ελληνικά προϊόντα γίνονται λιγότερο ανταγωνιστικά;
Σε ότι αφορά τις εξαγωγές τα τελευταία στοιχεία δείχνουν όντως μία ήπια κάμψη των εξαγωγών το πρώτο επτάμηνο του 2024 (-1,7% συγκριτικά με το αντίστοιχο του 2023) η οποία είναι ανάλογα εξηγήσιμη (κόστος ενέργειας, κ.ά.). Συνολικά βέβαια δεν πρέπει να παραγνωρίζουμε ότι το πρόσημο είναι απόλυτα θετικό. Σημειώνω ενδεικτικά ότι οι ελληνικές εξαγωγές έχουν διπλασιαστεί, με έτος βάσης το 2010. Οι εξαγωγές αγαθών αυξάνονται με τετραπλάσιο ρυθμό από τον αντίστοιχο ρυθμό της ευρωζώνης, ενώ επίσης έχει αυξηθεί σημαντικά το μερίδιο των εξαγωγών ως ποσοστό των παγκόσμιων εξαγωγών.

Έχετε ωστόσο δίκιο που επισημαίνεται ότι το ελλειμματικό ισοζύγιο αφορά τα αγαθά (πλην καυσίμων και πλοίων) και όχι τις υπηρεσίες όπου, κυρίως λόγω των υπηρεσιών του τουρισμού, καταγράφουμε σταθερά πλεονάσματα. Εδώ υπεισέρχονται ζητήματα που έχουν να κάνουν με το παραγωγικό μοντέλο της οικονομίας μας και τη διαρθρωτική της ανταγωνιστικότητα, όπως το γεγονός οι εξαγωγές μας ενσωματώνουν σε μεγάλο βαθμό εισαγόμενα αγαθά. Επισημαίνω όμως ότι σταδιακά αυξάνονται τα μερίδια που ενσωματώνουν τεχνολογία και καινοτομία, δηλαδή έχουν αυξημένη προστιθέμενη αξία, κάτι που υποδηλώνει ότι το παραγωγικό μοντέλο αλλάζει και η ανταγωνιστικότητα των προϊόντων μας βελτιώνεται.


Ποιες αλλαγές δρομολογεί η κυβέρνηση προκειμένου να καταστήσει την προσέλκυση ξένων επενδύσεων στη χώρα μας πιο πολλές και ίσως πιο ποιοτικές;
Η Ελλάδα στα τελευταία χρόνια καταγράφει αξιοσημείωτη δυναμική στην προσέλκυση άμεσων ξένων επενδύσεων, η οποία είναι εν πολλοίς αποτέλεσμα της συντελεσθείσας βελτίωσης του επιχειρηματικού περιβάλλοντος. Ανάμεσα σε 82 οικονομίες, η ελληνική οικονομία ανέβηκε την περίοδο 2019-2023, 28 θέσεις – από την 62η στην 34η σύμφωνα με το έγκυρο Economist Intelligence Unit. Και βέβαια συνακόλουθα, δεν πρέπει να ξεχνούμε τις αναβαθμίσεις του αξιόχρεου της Ελλάδας από τους οίκους πιστοληπτικής αξιολόγησης, γεγονός που συνιστά ένα ιστορικό παράθυρο ευκαιρίας – «game changer» θα έλεγα- που αλλάζει τους κανόνες του παιχνιδιού, αλλάζοντας παράλληλα τη δημόσια εικόνα της χώρας στο διεθνές περιβάλλον.

Σε αυτή την κατεύθυνση έχουν ήδη γίνει πολλά βήματα την τελευταία πενταετία. Ενδεικτικά αναφέρω τη βελτίωση του επιχειρηματικού περιβάλλοντος, μέσα από φοροελαφρύνσεις και τη μείωση της γραφειοκρατίας με την απλοποίηση και ψηφιοποίηση των διαδικασιών, την αξιοποίηση και την ανάπτυξη νέων χρηματοδοτικών εργαλείων, τις αποκρατικοποιήσεις, αλλά και θεσμικές μεταρρυθμίσεις, όπως είναι το πλαίσιο για τις στρατηγικές επενδύσεις, η ενσωμάτωση του Enterprise Greece στον ενιαίο μηχανισμό οικονομικής διπλωματίας του Υπουργείου Εξωτερικών, ο νόμος για την λειτουργία των data centers στη χώρα μας καθώς και ο πρόσφατος νόμος για την ολοκλήρωση της κτηματογράφησης.

Στο άμεσο μέλλον συνεχίζουμε στην ίδια κατεύθυνση για την ανάδειξη της χώρας μας ως ενός ελκυστικού επενδυτικού προορισμού. Πρωτοβουλίες που αναμένεται να συμβάλουν στην επίτευξη του στόχου αυτού είναι η δημιουργία του Εθνικού Επενδυτικού Ταμείου για την ενίσχυση των επενδύσεων στη χώρα μας σε τομείς, όπως η πράσινη μετάβαση, η ενέργεια, η υψηλή τεχνολογία, η προσεχής θέσπιση ενός πλαισίου φορολογικών και χρηματοδοτικών κινήτρων για την αύξηση των επενδύσεων με έμφαση στον τομέα της έρευνας, η ολοκλήρωση του Κτηματολογίου εντός του επόμενου έτους και η χορήγηση της «golden visa» για επενδύσεις σε νεοφυείς επιχειρήσεις.

Ποιος ο ρόλος του Enterprise Greece στην προσέλκυση επενδύσεων στη χώρας μας και κατά πόσο μπορεί ν’ ανταποκριθεί στις απαιτήσεις της σημερινής εποχής;
Ο ρόλος του Enterprise Greece – αλλιώς της Ελληνικής Εταιρείας Επενδύσεων και Εξωτερικού Εμπορίου Α.Ε. – είναι κομβικός καθώς αποτελεί τον επιχειρησιακό βραχίονα της οικονομικής διπλωματίας της χώρας μας για την επίτευξη του στόχου της ενίσχυσης της εξωστρέφειας της ελληνικής οικονομίας, τόσο στο σκέλος της προώθησης των εξαγωγών όσο και στο σκέλος της προσέλκυσης άμεσων ξένων επενδύσεων. Από το 2019 το Enterprise Greece αποτέλεσε συστατικό μέρος της μεταρρύθμισης της οικονομικής μας διπλωματίας. Το «οικοσύστημα» της οικονομικής διπλωματίας και της οικονομικής εξωστρέφειας, όπως διαμορφώθηκε τα τελευταία χρόνια με τον μετασχηματισμό του Enterprise Greece και του Export Credit Greece, την αναβάθμιση της λειτουργίας των Γραφείων Οικονομικών και Εμπορικών Υποθέσεων (ΟΕΥ) και τη λειτουργία τους υπό την κοινή εποπτεία του Υπουργείου Εξωτερικών, και ακολουθώντας ένα ενιαίο στρατηγικό σχέδιο, το Εθνικό Στρατηγικό Σχέδιο Εξωστρέφειας, συμβάλλει αποφασιστικά στην προώθηση των ελληνικών οικονομικών συμφερόντων στο σύγχρονο παγκοσμιοποιημένο κόσμο και στην επίτευξη του στόχου αύξησης του ποσοστού εξαγωγών στο 60% του ΑΕΠ έως το 2027.

Έως σήμερα το Enterprise Greece έχει καταγράψει σημαντικές επιδόσεις στην αξιολόγηση και υποστήριξη επενδυτικών σχεδίων, στην φάση της έναρξης αλλά και της υλοποίησής τους, στη διοργάνωση επιχειρηματικών αποστολών και την υποστήριξη της ελληνικής συμμετοχής σε διεθνείς εμπορικές εκθέσεις αλλά και σε στοχευμένες επαφές με δυνητικούς επενδυτές για την προώθηση της χώρας μας ως επενδυτικός προορισμός (awareness). Αναφέρω συνοπτικά και μεταξύ άλλων, την έγκριση 42 στρατηγικών επενδύσεων συνολικού προϋπολογισμού 8,9 δισ. ευρώ στην περίοδο 2019-2023 που υπολογίζεται να δημιουργήσουν περίπου 5.500 νέες θέσεις εργασίας, την υποστήριξη 148 επενδυτικών σχεδίων καθώς και την υποστήριξη 123 εμπορικών εκθέσεων στην περίοδο 2020-2023.

Το Enterprise Greece είναι ένας πλέον σύγχρονος φορέας που μπορεί να ανταποκριθεί πλήρως στις αυξημένες απαιτήσεις της οικονομικής μας διπλωματίας. Πρόθεσή μας στο επόμενο διάστημα είναι η περαιτέρω ενίσχυση του Enterprise Greece με πρόσθετους πόρους και στελεχιακό δυναμικό ώστε να συμβάλλει ακόμη περισσότερο στην εξωστρέφεια της ελληνικής οικονομίας.

Πού βρίσκεται η υπόθεση της επένδυσης της Microsoft και γιατί κατά τη γνώμη σας άργησε αυτή να ξεκινήσει να υλοποιείται;
Όσον αφορά στην επένδυση της Microsoft για την δημιουργία τριών κέντρων δεδομένων και τεχνολογικής υποστήριξης επιχειρήσεων (data centers) στην Αττική, βρισκόμαστε στο στάδιο της έναρξης στο προσεχές διάστημα των εργασιών για την κατασκευή του Κέντρου Δεδομένων στα Σπάτα. Πρόκειται για ένα σημαντικό επενδυτικό σχέδιο, συνολικού ύψους 976 εκατ. ευρώ, το οποίο χαρακτηρίστηκε ως στρατηγική επένδυση τον Ιούνιο του 2022 με απόφαση της Διυπουργικής Επιτροπής Στρατηγικών Επενδύσεων, προκειμένου να λάβει προβλεπόμενα από το νόμο κίνητρα. Είχε προηγηθεί η υποβολή της αίτησης για τον χαρακτηρισμό του επενδυτικού σχεδίου ως στρατηγικής επένδυσης στον αρμόδιο φορέα της ελληνικής πολιτείας, το Enterprise Greece, που ενέκρινε το επενδυτικό σχέδιο τον Απρίλιο του 2022.

Θα ήθελα να σημειώσω ότι παρά το γεγονός ότι η αρχική αίτηση είχε κατατεθεί στο Enterprise Greece τον Οκτώβριο του 2021, προέκυψαν ζητήματα προς διευθέτηση αλλά και τροποποίηση του αρχικού αιτήματος τον Φεβρουάριο του 2022, με αποτέλεσμα να χρειαστεί επαναξιολόγηση του επενδυτικού σχεδίου. Σημειώνω επίσης ότι πρόκειται για την πρώτη επένδυση αυτού του είδους που πραγματοποιείται στη χώρα μας και έπρεπε να ρυθμιστεί ένα σημαντικός αριθμός ζητημάτων.

Σε κάθε περίπτωση βέβαια, είναι διαρκής η προσπάθεια διευκόλυνσης των επενδύσεων κυρίως σε θέματα αδειοδοτήσεων, συντονισμού και αποτελεσματικότερης λειτουργίας της διοικητικής μηχανής.

To τελευταίο διάστημα κινητοποιούνται σημαντικοί πόροι, κυρίως της Ε.Ε., για την στήριξη τόσο της Ουκρανίας όσο και των υποψήφιων προς ένταξη στην Ε.Ε. χωρών των Βαλκανίων. Στο πλαίσιο αυτό υπάρχει συμμετοχή των ελληνικών επιχειρήσεων στην ανοικοδόμηση αυτή και αν ναι, ποια είναι αυτή;
Η βίαιη στρατιωτική εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία αποτέλεσε και συνεχίζει να αποτελεί για τα κράτη-μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης μία γεωπολιτική, οικονομική και- επιτρέψτε μου να προσθέσω- μία αξιακή δοκιμασία. Σε γεωπολιτικό επίπεδο, ο ρωσικός αναθεωρητισμός θέτει σημαντικά ζητήματα ευρωπαϊκής ασφάλειας ενώ στην οικονομία διαταράσσει τις διεθνείς ροές αγαθών και κεφαλαίων και εκτινάσσει το ενεργειακό κόστος. Και βέβαια, αμφισβητεί τις αρχές του απαραβίαστου των συνόρων και της ειρηνικής επίλυσης των διαφορών και είναι αντίθετος προς τις ευρωπαϊκές αξίες της ελευθερίας και του κράτους δικαίου.

Το κόστος ανοικοδόμησης της Ουκρανίας είναι τεράστιο καθώς υπολογίζεται ότι έως σήμερα υπερβαίνει τα 450 δισ. ευρώ, ποσό που αντιστοιχεί σε περίπου 2,8 φορές το ΑΕΠ της χώρας ενώ υπολογίζεται ότι περίπου τα 150 δισ. ευρώ θα προέλθουν από τον ιδιωτικό τομέα. Η Ευρωπαϊκή Ένωση συμβάλλει στην ανοικοδόμηση της Ουκρανίας μέσω του Ukraine Facility, ένα νέο πολυδιάστατο χρηματοδοτικό εργαλείο, ύψους 50 δισ. ευρώ, με στόχο την προσέλκυση ιδιωτικών επενδύσεων μέσω εγγυήσεων, ασφάλισης πιστώσεων και δανείων που μειώνουν τον επενδυτικό κίνδυνο.

Είναι γεγονός πως οι ελληνικές επιχειρήσεις δεν έχουν συμμετάσχει σε επενδυτικά σχέδια στο βαθμό που θα δικαιολογούσαν οι σημαντικές ευκαιρίες που διανοίγονται. Για τον λόγο αυτό, το αμέσως επόμενο διάστημα προγραμματίζουμε επίσκεψη στο Κίεβο και την Οδησσό και επαφές με κυβερνητικούς και επιχειρηματικούς φορείς προκειμένου να διερευνήσουμε τρόπους και δράσεις συνεργασίας που θα διευκολύνουν την συμμετοχή ελληνικών επιχειρήσεων στις προσπάθειες ανοικοδόμησης της Ουκρανίας και την ενίσχυση των διμερών οικονομικών μας σχέσεων, μέσω και της κινητοποίησης της Ελληνικής Εταιρείας Εξαγωγικών Πιστώσεων (Export Credit Greece). Πραγματικά αισιοδοξώ για τα τελικά αποτελέσματα των προσπαθειών μας.