H τύχη του πλαφόν στο περιθώριο κέρδους δεκάδων προϊόντων αναμένεται να κριθεί ίσως και σήμερα, όπως και το μέτρο για το καλάθι του νοικοκυριού. Με δεδομένο ότι τυπικά η σχετική διάταξη λήγει στις 30 Απριλίου 2025, η κυβέρνηση φέρεται να εξετάζει αν τελικά η χρονική στιγμή είναι η κατάλληλη για την παύση του ή αν θα συνεχιστεί και υπό ποιες προϋποθέσεις. Σύμφωνα με πληροφορίες της εφημερίδας «Τα Νέα», σήμερα αναμένεται να συζητηθεί το θέμα αυτό στο Υπουργικό Συμβούλιο, καθώς το Υπουργείο Ανάπτυξης θα παρουσιάσει τις επιλογές που υπάρχουν αναφορικά με την τύχη του μέτρου και τις αναγκαιότητες που προκύπτουν από τις συνθήκες που έχουν διαμορφωθεί στην αγορά. Το μέτρο εφαρμόστηκε για πρώτη φορά το 2021 σε συνθήκες υψηλού πληθωρισμού, ιδιαίτερα στα τρόφιμα, σε μια προσπάθεια να περιοριστούν οι αδικαιολόγητες ανατιμήσεις και να προστατευτούν τα νοικοκυριά από ανατιμητικά φαινόμενα. Το μέτρο είχε θετικό αποτύπωμα, ωστόσο σήμερα οι συνθήκες είναι εντελώς διαφορετικές, με τον πληθωρισμό ειδικά των τροφίμων να είναι σε χαμηλά επίπεδα και να έχουν ήδη εφαρμοστεί και μια σειρά άλλων μέτρων για τις τιμές που αρχίζουν να αποδίδουν, με τελευταίο τον Κώδικα Δεοντολογίας για τις προσφορές και τις εκπτώσεις.

Διαβάστε: Υπουργικό Συμβούλιο: Σήμερα το νομοσχέδιο Κυρανάκη για τον σιδηρόδρομο - Ασφάλεια και εκσυγχρονισμός με δορυφορικά συστήματα - Κάμερες στους συρμούς και αξιολόγηση υπαλλήλων

Τρία σενάρια για το πλαφόν

Στο τραπέζι της συζήτησης υπάρχουν, σύμφωνα με το ίδιο ρεπορτάζ, τρία σενάρια και συγκεκριμένα η παράταση του σημερινού καθεστώτος για περιορισμένο χρονικό διάστημα (ένα εξάμηνο), λόγω της διεθνούς αστάθειας που έχει εγείρει τον φόβο ανατιμητικών φαινομένων, η σταδιακή κατάργηση, με διατήρηση σε ορισμένες μόνο κατηγορίες προϊόντων που ακόμα εμφανίζουν υψηλές τιμές και τέλος η οριστική κατάργηση των σχετικών διατάξεων. Ως επικρατέστερο σενάριο φαίνεται να είναι το ενδεχόμενο μικρής παράτασης του μέτρου ώστε να φανούν οι επιπτώσεις που μπορεί να δημιουργηθούν στην αγορά από τον πόλεμο των δασμών. Την ίδια ώρα το Υπουργείο Ανάπτυξης επεξεργάζεται και το νέο νομοσχέδιο για την αναβάθμιση του ρόλου Συνηγόρου του Καταναλωτή με διευρυμένες αρμοδιότητές ώστε να μπορεί να παρεμβαίνει ενεργά σε περιπτώσεις παραβίασης των δικαιωμάτων των καταναλωτών και να μην έχει μόνο διαμεσολαβητικό ρόλο. Πάντως, παράγοντες της αγοράς του λιανεμπορίου τροφίμων όσο και της αγοράς καυσίμων επισημαίνουν ότι δεν θα πρέπει να συνεχιστεί το μέτρο αυτό, καθώς η μακρόχρονη ισχύς του δημιουργεί στρεβλώσεις, ενώ πλέον η αποκλιμάκωση των τιμών ευνοεί στην επιστροφή στο προηγούμενο καθεστώς.

Το πλαφόν και η ντομάτα

Πάντως, για να αναδείξει τις στρεβλώσεις του μέτρου, ο Νίκος Φιλιππίδης στη στήλη του Βαβέλ φέρνει το παράδειγμα του εμπορίου της ντομάτας, το οποίο, κατά τη γνώμη του, απεικονίζει με τον καλύτερο τρόπο τα προβλήματα που προκαλούν κρατικές παρεμβάσεις στο εμπόριο. Το προϊόν είναι γνωστό ότι είναι πολύ νόστιμο τους καλοκαιρινούς μήνες, κατά την εποχικότητα στην παραγωγή. Μάλιστα, στην Ελλάδα το παράγουμε σε άφθονες ποσότητες τους υπαίθριες φυτείες σε όλη τη χώρα. Τον χειμώνα αντικαθίσταται η υπαίθρια παραγωγή από τη θερμοκηπιακή. Βγαίνει σε ποσότητες που αναλογούν στη μικρότερη χειμερινή ζήτηση και όσο περνούν τα χρόνια οι ντομάτες γίνονται νοστιμότερες. Στις ενδιάμεσες περιόδους, πριν βγει η καλοκαιρινή ντομάτα την άνοιξη και πριν μπει στην αγορά η χειμερινή ντομάτα των θερμοκηπίων, η αγορά εξυπηρετείται από τις εισαγωγές ντομάτας. Κάθε χρόνο εισάγουμε σε αυτές τις νεκρές περιόδους συνολικά 20.000-30.000 τόνους κυρίως από την Τουρκία, αλλά και από την Ολλανδία, το Βέλγιο και την Αλβανία. Οι εισαγωγές αυτές βοηθούν να έχουμε ντομάτες σε προσιτές τιμές και στα μεσοδιαστήματα. Το ελεύθερο διεθνές εμπόριο έχει βοηθήσει να έχει στη διάθεσή του ο Έλληνας καταναλωτής ντομάτες όλο τον χρόνο.

Στην περίπτωση των ΗΠΑ, τον ρόλο της «Τουρκίας» παίζει το Μεξικό, το οποίο υπερκαλύπτει τα κενά διαστήματα στην αμερικανική παραγωγή. Οι ντομάτες που θα εισάγονται από το Μεξικό στις ΗΠΑ από τον Ιούλιο και μετά θα είναι επιβαρυμένες με δασμό 21%. Μέσω των Μεξικανών οι Αμερικανοί καταναλωτές απολάμβαναν έναν διαρκώς επιβραδυνόμενο πληθωρισμό ντομάτας, προσφορά προϊόντος όλο τον χρόνο και πιο σταθερές τιμές. Μετά την παρέμβαση Τραμπ αυτό αλλάζει.

Στα μέρη μας, ο κρατικός παρεμβατισμός ανθεί στην τρέχουσα δεκαετία πολύ πριν από την επιστροφή Τραμπ. Όπως, γράφει ο Νίκος Φιλιππίδης στη στήλη του στα Νέα, το φθινόπωρο του 2021 ελήφθη η απόφαση να παγώσει το μεικτό περιθώριο κέρδους σε μια σειρά από κλάδους λιανικών πωλήσεων της οικονομίας, στα επίπεδα όπου ήταν για κάθε επιχείρηση του 2021. Αποφασίσθηκε δηλαδή να ανασταλεί ο όποιος ανταγωνισμός υπήρχε στην οικονομία. Τότε θεωρήθηκε λογικό έκτακτο μέτρο σε καταστάσεις εξαιρετικής ανάγκης, που προκαλούσαν οι πληθωριστικές συνθήκες που επικρατούσαν στην παγκόσμια μεταπανδημική οικονομία. Όλοι πίστευαν ωστόσο ότι το μέτρο θα είναι προσωρινό. Ότι θα αποσύρονταν κάποια στιγμή, όταν -όπως και έγινε- θα επιβράδυνε ο πληθωρισμός σε ανεκτά επίπεδα. Το αντίθετο συμβαίνει.

Ο πληθωρισμός κινείται κοντά στο 3% και στα συγκεκριμένα προϊόντα είναι έως και αρνητικός, αλλά το μέτρο συνεχίζει να βρίσκεται σε ισχύ επί 44 συνεχείς μήνες, φτάνοντας στα όριά τους τις επιχειρήσεις που τα διακινούν. Οι συγκεκριμένες επιχειρήσεις, δηλαδή όλα σχεδόν τα σούπερ μάρκετ και η λιανική των καυσίμων, δεν επιτρέπεται να διαφοροποιηθούν ως προς την τιμολόγηση, περιορίζουν τις επενδύσεις και μειώνουν τη διαθεσιμότητα βασικών προϊόντων στην αγορά. Στην περίπτωση των καυσίμων, έχει παρατηρηθεί ότι η διατήρηση του πλαφόν οδηγεί σε απόσυρση πολλών πρατηριούχων, οι οποίοι παραχωρούν τα πρατήριά τους στους παραβατικούς.