«Δουλειά» εκατομμυρίων ευρώ με τα συσσίτια των προσφύγων
Από το 2017 και μετά, και για χρονικό διάστημα τουλάχιστον ενάμιση χρόνου, συστηματικά διακηρύσσονταν μεγαλύτερες ποσότητες φαγητού κατά 50%-100% από τον αριθμό των προσφύγων στα πλαίσια απευθείας αναθέσεων σε εταιρείες catering
Κάτι… σάπιο υπήρχε στο «βασίλειο» της τροφοδοσίας των προσφύγων. Σύμφωνα με το Protagon, που ανέλυσε εκατοντάδες διακηρύξεις σίτισης σε κέντρα φιλοξενίας για τα οποία αρμόδιο είναι το υπουργείο Εθνικής Άμυνας (ΥΠΕΘΑ), και βρήκε καταμετρήσεις του πλήθους φιλοξενουμένων στα κέντρα και εντόπισε τη φωτιά πίσω από τον καπνό: από το 2017 και μετά, και για χρονικό διάστημα τουλάχιστον ενάμιση χρόνου, συστηματικά διακηρύσσονταν μεγαλύτερες ποσότητες φαγητού κατά 50%-100% από τον αριθμό των προσφύγων στα πλαίσια απευθείας αναθέσεων σε εταιρείες catering. Σε μία περίπτωση μάλιστα, ενώ από στοιχεία της Ύπατης Αρμοστείας του ΟΗΕ φαίνεται ότι το πλήθος των προσφύγων που είχαν δεχθεί βοήθεια δεν ξεπερνούσε τους 60 και η γενική εκτίμηση για τον αριθμό τους δεν ήταν πάνω από 120, η διακήρυξη σίτισης για τη δομή όπου φιλοξενούνταν έκανε λόγο για 450 άτομα.
Όπως αποκάλυψε τον περασμένο Σεπτέμβριο το Politico, η OLAF, η Ευρωπαϊκή Υπηρεσία Καταπολέμησης της Απάτης που έχει ως αντικείμενο την διερεύνηση υποθέσεων διασπάθισης ευρωπαϊκών κονδυλίων και διαφθοράς, έχει ξεκινήσει έρευνες σε σχέση με τη σίτιση των προσφύγων στην Ελλάδα.
Τότε, ο εκπρόσωπος της ευρωπαϊκής υπηρεσίας ανέφερε ότι η έρευνα ξεκίνησε έπειτα από πληροφορίες που υπέβαλε το 2017 η Γενική Διεύθυνση Μετανάστευσης και Εσωτερικών Υποθέσεων της Κομισιόν και ότι δεν μπορεί να διατυπώσει «περαιτέρω σχόλια σε αυτό το στάδιο της έρευνας». Επεσήμανε δε ότι «το γεγονός ότι η OLAF εξετάζει το θέμα δεν σημαίνει ότι τα εμπλεκόμενα πρόσωπα έχουν διαπράξει κάποια παρατυπία ή απάτη». Από τον Σεπτέμβριο του 2018, οπότε έγιναν οι παραπάνω δηλώσεις, δεν υπάρχουν ενδείξεις για την σύνταξη ολοκληρωμένου πορίσματος σε σχέση με την υπόθεση.
Πηγή με γνώση των ευρωπαϊκών θεμάτων στο Μεταναστευτικό ανέφερε στο Protagon ότι με την έρευνα της OLAF υπάρχει κίνδυνος κάποιες δαπάνες να χαρακτηριστούν «μη επιλέξιμες», δηλαδή να μην γίνεται να καλυφθούν από ευρωπαϊκά κονδύλια. Στην περίπτωση αυτή ενδέχεται δεκάδες εκατομμύρια για τη σίτιση των προσφύγων να βαρύνουν τον κρατικό προϋπολογισμό.
Το Protagon ανέλυσε περισσότερες από 420 διακηρύξεις της περιόδου 2016 - 2018 για απευθείας αναθέσεις με διαπραγμάτευση σε εταιρείες catering και τις συνέκρινε με διαθέσιμα στοιχεία από καταμετρήσεις της Ύπατης Αρμοστείας του ΟΗΕ για το πλήθος φιλοξενουμένων στις δομές ανά την Ελλάδα. Επιπλέον, στην έρευνα του Protagon ελήφθησαν υπόψη οι προσφυγικές ροές ανά μήνα από το 2016, επί υπουργίας Πάνου Καμμένου, οπότε νομοθετήθηκε η συνδρομή του ΥΠΕΘΑ για τη σίτιση στα κέντρα φιλοξενίας, καθώς και οι χρονικές στιγμές κατά τις οποίες νομιμοποιείτο η παράταση των απευθείας αναθέσεων – κατά παρέκκλιση του ευρωπαϊκού Δικαίου - μέσω Πράξεων Νομοθετικού Περιεχομένου για λόγους «κατεπείγουσας και απρόβλεπτης ανάγκης».
Μία τέτοια πράξη «πέρασε» την περίοδο που οι προσφυγικές ροές βρίσκονταν στο χαμηλότερο σημείο τους τα τελευταία τρία χρόνια και ενώ η ανεξάρτητη αρχή για τις δημόσιες συμβάσεις είχε εξαρχής γνωμοδοτήσει αρνητικά για τη συγκεκριμένη πρακτική των απευθείας αναθέσεων.
Σε αρκετές διακηρύξεις αναφέρεται ότι ο αριθμός των μερίδων μπορεί να τροποποιηθεί ανάλογα με τις ανάγκες του εκάστοτε κέντρου. Ωστόσο, οι τεράστιες αποκλίσεις ανάμεσα στο αριθμό των φιλοξενουμένων και των μερίδων, σε συνδυασμό με το ότι εντοπίζονται συστηματικά από το 2017 και μετά, συνιστούν ισχυρή ένδειξη ότι τα «καπέλα» στις ποσότητες φαγητού ήταν μία μέθοδος κακοδιαχείρισης ευρωπαϊκού χρήματος που πιθανώς αποσκοπούσε στο κέρδος των εμπλεκομένων. Εκτός όμως από τις αποκλίσεις, εντοπίστηκαν και διάφορα «ευτράπελα», όπως για παράδειγμα μία διακήρυξη που φαίνεται ότι δημοσιεύθηκε και συντάχθηκε τέσσερις ημέρες μετά την διαδικασία απευθείας ανάθεσης, ενώ θα έπρεπε –λογικά- να είχε δημοσιευθεί πριν.
Ελάχιστες ροές, πολλαπλάσιες μερίδες
Ιανουάριος 2017. Οι προσφυγικές ροές στα νησιά σημειώνουν ιστορικό χαμηλό. Ήδη από το φθινόπωρο του 2016 έχουν πέσει κάτω από τις 2000 αφίξεις το μήνα και η κατάσταση εμφανίζει μία σταθεροποίηση, τουλάχιστον σε σχέση με το πρώτο τρίμηνο του 2016 οπότε έφταναν και ξεπερνούσαν τις 50.000 κατά μέσο όρο το μήνα. Σε σχέση με την πρώτη γραμμή των νησιών του Βορειοανατολικού Αιγαίου, όπου ο κίνδυνος ενός ξαφνικού ανοίγματος της στρόφιγγας των ροών από τα τουρκικά παράλια θεωρείτο πιθανός, ακόμα πιο σταθερά εμφανίζονται τα πράγματα στα κέντρα φιλοξενίας στην ενδοχώρα.
Οι λόγοι «κατεπείγουσας και απρόβλεπτης ανάγκης» που κατά παρέκκλιση παρέκαμπταν το ενωσιακό δίκαιο για την διαδικασία προκήρυξης διαγωνισμών και έδιναν τη δυνατότητα απευθείας διαπραγμάτευσης για τη σίτιση των φιλοξενουμένων, φαινόταν την συγκεκριμένη περίοδο ότι δεν ήταν ούτε κατεπείγοντες ούτε απρόβλεπτοι. Τουλάχιστον σε σχέση με το 2015, οπότε η Ελλάδα είχε δεχθεί συνολικά πάνω από 855.000 πρόσφυγες και μετανάστες – δηλαδή περισσότερους από 70.000 κατά μέσο όρο το μήνα.
Στα στοιχεία της Ύπατης Αρμοστείας του ΟΗΕ για τον Ιανουάριο του 2017, τα οποία αντλήθηκαν από την Ελληνική Αστυνομία, τους υπεύθυνους των κέντρων και άλλες πηγές, υπάρχει και μία καταγραφή για το κέντρο φιλοξενίας της Σίνδου: σε 59 φιλοξενούμενους έχει διανεμηθεί βοήθεια για το χειμώνα, ενώ η γενική εκτίμηση για τον αριθμό τους ανέρχεται σε 120.
Λίγες ημέρες πριν, στα μέσα Δεκεμβρίου του 2016, είχε αναρτηθεί στη Διαύγεια η διακήρυξη για την απευθείας διαπραγμάτευση χωρίς προκήρυξη διαγωνισμού με αντικείμενο τη σίτιση των φιλοξενουμένων στο εν λόγω κέντρο. Για φαγητό 30 ημερών, τρεις μερίδες την ημέρα, διετίθεντο σχεδόν 80.000 ευρώ και ως μέγιστος αριθμός σιτιζομένων αναφερόταν «450 άτομα». Δηλαδή, τουλάχιστον 8 φορές πάνω από αυτούς στους οποίους είχε διανεμηθεί βοήθεια και σχεδόν τετραπλάσια από την γενική εκτίμηση της Ύπατης Αρμοστείας του ΟΗΕ. Στα μέσα Ιανουαρίου, η επόμενη διακήρυξη έκανε λόγο για 300 άτομα. Σε μικρή απόσταση από τη Σίνδο, στο κέντρο του Ωραιοκάστρου, η διακήρυξη σίτισης ύψους 211.000 ευρώ που δημοσιεύθηκε στα μέσα Δεκεμβρίου του 2016 ανέγραφε ως μέγιστο αριθμό αποδεκτών τα 1200 άτομα. Η Ύπατη Αρμοστεία τον Ιανουάριο είχε καταγράψει 129 στους οποίους έχει διανεμηθεί βοήθεια και 698 ως γενική εκτίμηση. Στη διακήρυξη στα μέσα Ιανουαρίου ο αριθμός σιτιζομένων έπεσε στους 1000.
Κατά παρέκκλιση διαδικασίες
Σύμφωνα με το το Protagon που ανέλυσε τις εκατοντάδες διακηρύξεις, οι περισσότερες περιελάμβαναν τη διατύπωση ότι οι διαδικασίες διαπραγμάτευσης διενεργούνται «κατά παρέκκλιση κάθε άλλης διάταξης της εθνικής νομοθεσίας, με την επιφύλαξη εφαρμογής της νομοθεσίας της Ευρωπαϊκής Ένωσης για τις δημόσιες συμβάσεις», επικαλούμενες λόγους κατεπείγουσας και απρόβλεπτης ανάγκης. Αυτοί οι λόγοι από το 2016 έως και το 2018 -με τον Πάνο Καμμένο να συνεχίζει να είναι υπουργός Άμυνας- φαίνεται ότι χρησιμοποιούνται συστηματικά. Βάσει των καταμετρήσεων των ροών, η προσφυγική κρίση βρισκόταν σε έξαρση από το 2015 έως και τον Μάρτιο του 2016, οπότε τέθηκε σε εφαρμογή η συμφωνία ΕΕ Τουρκίας για τους πρόσφυγες.
Αυτή η κατά παρέκκλιση εφαρμογή της διαδικασίας διαπραγμάτευσης (δηλαδή των απευθείας αναθέσεων) χωρίς τη δημοσίευση προκήρυξης διαγωνισμού για τη σίτιση –ανάμεσα σε άλλα θέματα φιλοξενίας- των προσφύγων και των μεταναστών παρατάθηκε με σχετικό νομοθέτημα πρώτη φορά τον Μάιο του 2015, με ισχύ έως τα τέλη του ίδιου έτους. Λίγες μέρες πριν από την ψήφιση του Νόμου, η Ενιαία Ανεξάρτητη Αρχή Δημοσίων Συμβάσεων -η οποία γνωμοδοτεί επί των διατάξεων σχεδίων νόμων που αφορούν στις δημόσιες συμβάσεις πριν από την κατάθεσή τους στη Βουλή- εξέδωσε ομόφωνα αρνητική γνώμη. Το σκεπτικό ήταν κατά βάση ότι πρόκειται για διαρκείς ανάγκες, την κάλυψη των οποίων η δημόσια διοίκηση οφείλει να σχεδιάζει και να προγραμματίζει εγκαίρως, μέσω ανοικτής διαγωνιστικής διαδικασίας και όχι με τρόπο αποσπασματικό.
Επίσης, στο σκεπτικό αναφερόταν ότι το σχέδιο τροπολογίας-προσθήκης περιλαμβάνει ρύθμιση που έρχεται σε αντίθεση με τις σχετικές διατάξεις του εθνικού και ενωσιακού δικαίου περί ανάθεσης δημοσίων συμβάσεων και ότι πάσχει από αοριστία. Η αρνητική γνωμοδότηση της αρμόδιας ανεξάρτητης αρχής δεν ελήφθη υπόψη, όπως απέδειξαν οι εξελίξεις.
Τον Μάιο του 2015 που τέθηκε σε ισχύ η απόφαση παράτασης για τις απευθείας αναθέσεις οι αφίξεις έφταναν τις 20.000 με αυξητικές τάσεις. Τέσσερις μήνες μετά, τον Σεπτέμβριο, οι πρόσφυγες και μετανάστες που εισήλθαν στην Ελλάδα από τα νησιά ξεπέρασαν τους 160.000. Τον Δεκέμβριο του 2015 καταμετρήθηκαν περί τους 100.000 νεοεισερχόμενους πρόσφυγες και μετανάστες. Τότε, για δεύτερη φορά μέσα σε διάστημα επτά μηνών, με Πράξη Νομοθετικού Περιεχομένου (ΠΝΠ) παρατάθηκε το καθεστώς διαπραγμάτευσης χωρίς προκήρυξη διαγωνισμού έως τις 31 Δεκεμβρίου 2016.
Το ΥΠΕΘΑ και οι αντιδράσεις της Αρχής
Δύο μήνες μετά την δεύτερη παράταση καθορίζεται νομοθετικά η συνδρομή του υπουργείου Εθνικής Άμυνας στη διαχείριση της προσφυγικής κρίσης και η δυνατότητά του να προβαίνει σε όλες τις αναγκαίες ενέργειες για θέματα που άπτονται -ανάμεσα σε άλλα- και στη σίτιση των φιλοξενούμενων στα κέντρα κατά παρέκκλιση κάθε άλλης διάταξης της εθνικής νομοθεσίας.
Ο συγκεκριμένος νόμος ψηφίστηκε στις 21 Φεβρουαρίου 2016 και μόλις τρεις ημέρες μετά πηγές της Ενιαίας Ανεξάρτητης Αρχής Δημοσίων Συμβάσεων, η οποία είχε γνωμοδοτήσει αρνητικά από την αρχή, έκαναν λόγο ότι μόνο δύο στα δέκα νομοθετήματα και κανονιστικές πράξεις που αφορούν σε δημόσιες συμβάσεις περνούν από έλεγχο.
Ο ίδιος ο πρόεδρος της Αρχής Δημήτρης Ράικος, με αφορμή την τροπολογία για τη συνδρομή του ΥΠΕΘΑ, είχε εκδώσει ανακοίνωση στην οποία ανέφερε ότι «εκφράζει την έντονη αντίθεσή του απέναντι στην πρακτική της κατάθεσης τροπολογιών που ορίζουν παρεκκλίσεις από τις ανοικτές και διαφανείς διαδικασίες που προβλέπει το ενωσιακό και εθνικό δίκαιο δημοσίων συμβάσεων για “λόγους κατεπείγουσας και απρόβλεπτης ανάγκης”, επιτρέποντας τη διαδικασία της διαπραγμάτευσης χωρίς προηγούμενη δημοσίευση προκήρυξης». Η ανακοίνωση του προέδρου της Αρχής προκάλεσε λίγες ημέρες μετά επίκαιρη ερώτηση βουλευτών της Νέας Δημοκρατίας για τις απευθείας αναθέσεις, η οποία δεν απαντήθηκε ποτέ.
Ταυτόχρονα, με την έναρξη εφαρμογής της συμφωνίας ΕΕ-Τουρκίας για την επιστροφή αυτών που εισέρχονται παράτυπα σε ευρωπαϊκό έδαφος, οι προσφυγικές ροές προς την χώρα μας μειώνονται κατακόρυφα. Οι αριθμοί των συνολικών αφίξεων στα νησιά έπεσαν στο μισό τον Μάρτιο του 2016 σε σχέση με τον προηγούμενο μήνα, ενώ η καθοδική πορεία συνεχίστηκε καθ’ όλη τη διάρκεια του έτους. Κατά το πρώτο χρονικό διάστημα που ανέλαβε το ΥΠΕΘΑ τη σίτιση σε δομές φιλοξενίας, δεν εμφανίζονταν μεγάλες αποκλίσεις ανάμεσα στον αριθμό των καταμετρημένων προσφύγων και των διακηρυσσομένων ποσοτήτων.
Για παράδειγμα, στα Διαβατά Θεσσαλονίκης είχαν καταγραφεί από την Ύπατη Αρμοστεία του ΟΗΕ 2280 φιλοξενούμενοι στα τέλη Μαρτίου του 2016, ενώ ο αριθμός των ατόμων που αναφερόταν στην διακήρυξη για τη σίτισή τους τον ίδιο μήνα ήταν 2400. Δεδομένου ότι οι προσφυγικές ροές προς τα νησιά τον Μάρτιο του 2016 ανήλθαν σε 26.000, οι περιορισμένες επιπλέον ποσότητες σε δομή της ενδοχώρας, η οποία δεν δέχεται το πρώτο κύμα των αφίξεων, ακούγονται λογικές.
Επίσης, στην Βέροια, οι φιλοξενούμενοι μετρήθηκαν τον Μάρτιο του 2016 σε 377 και η διακήρυξη του Απριλίου κάνει λόγο για 400, στην Νέα Καρβάλη Καβάλας ήταν 755 πρόσφυγες και μετανάστες και δημοσιεύονται δύο διακηρύξεις για σύνολο 800 ατόμων, στην Ανδραβίδα ήταν τον Μάρτιο 328 και τον Απρίλιο διακηρύχθηκαν ποσότητες φαγητού για 400.
Στα τέλη Απριλίου 2016 ο πρόεδρος της Ενιαίας Ανεξάρτητης Αρχής Δημοσίων Συμβάσεων Δημήτρης Ράικος υπέβαλε με επιστολή την παραίτησή του, χωρίς να αναφέρεται σε συγκεκριμένους λόγους. Ωστόσο, επεσήμανε ότι εντολή του και παρακαταθήκη προς τα στελέχη της Αρχής, «είναι η αποτελεσματική και κυρίως η ανεξάρτητη και αμερόληπτη εκτέλεση των καθηκόντων τους, μακριά από κομματικές ή άλλες επιρροές και εξαρτήσεις, που δυστυχώς ταλαιπωρούν ακόμη και σήμερα τον λαό και το έθνος μας, και συνιστούν σοβαρή απειλή για την ορθή και απρόσκοπτη εκτέλεση των καθηκόντων κάθε δημόσιου λειτουργού, πολλώ δε μάλλον του επιφορτισμένου με τον έλεγχο της νομιμότητας του τομέα των δημοσίων συμβάσεων, όπου τα συγκρουόμενα οικονομικά και πολιτικά συμφέροντα είναι ιδιαίτερα έντονα». Λίγους μήνες μετά αναδείχθηκε στον πρώτο Έλληνα που επελέγη από τη γενική συνέλευση του ΟΗΕ για τη θέση του δικαστή στο Δευτεροβάθμιο Δικαστήριο του διεθνούς οργανισμού.
Με ανακοίνωσή του το ΠΑΣΟΚ σημείωνε τότε ότι η παραίτηση του κ. Ράικου ήρθε μετά τη «σκανδαλώδη» νομοθετική ρύθμιση της Κυβέρνησης να συνάπτει δημόσιες συμβάσεις με φαστ τρακ διαδικασίες κατά παρέκκλιση του προβλεπόμενου από τη νομοθεσία ελέγχου τον οποίο έπρεπε να ασκεί η Αρχή.
Μετά η Νέα Δημοκρατία, με επιστολή του Κυριάκου Μητσοτάκη προς τον τότε Πρόεδρο της Βουλής Νίκο Βούτση, απέδιδε στον ΣΥΡΙΖΑ τριπλάσιο αριθμό Πράξεων Νομοθετικού Περιεχομένου σε ετήσια βάση σε σύγκριση με τα χρόνια διακυβέρνησής της, ενώ όσο ο ΣΥΡΙΖΑ ήταν αντιπολίτευση κατηγορούσε την ΝΔ ότι εξέδιδε ΠΝΠ.
Το «απευθείας» διαιωνίζεται
Από τον Μάιο του 2016 και μετά οι ροές μειώνονται σε 1500-3500 αφίξεις το μήνα, δηλαδή συνολικά μέσα σε οκτώ μήνες έφτασαν στη χώρα λιγότεροι πρόσφυγες και μετανάστες απ’ όσοι τον Φεβρουάριο του ίδιου έτους. Η κατάσταση θεωρείται διαχειρίσιμη – οι αφίξεις έχουν πέσει κάτω από 2000 το μήνα στο γύρισμα του 2017, οπότε και εντοπίστηκαν οι μεγάλες αποκλίσεις των διακηρύξεων σε Σίνδο και Ωραιόκαστρο σε σχέση με τον αριθμό των καταγραμμένων φιλοξενούμενων από την Ύπατη Αρμοστεία του ΟΗΕ. Όμως τα συγκεκριμένα κέντρα δεν ήταν τα μόνα.
Παρόμοιες αποκλίσεις εντοπίστηκαν και σε άλλες δομές: στην Αλεξύλ, στο Δερβένι Θεσσαλονίκης, όπου τον Ιανουάριο του 2017 βρίσκονταν σύμφωνα με την Ύπατη Αρμοστεία 356 φιλοξενούμενοι ενώ η διακήρυξη αφορούσε 550, στην Μαλακάσα όπου μετρήθηκαν 470 και η διακήρυξη στα μέσα Δεκεμβρίου 2016 έκανε λόγο για 850. Επιπλέον, στην Κω καταγράφηκαν 880 και διακηρύχθηκε φαγητό για 1300, στην Μυτιλήνη ήταν περίπου 2500 και η διακήρυξη ήταν για 3200. Σημειώνεται ότι το ημερήσιο φαγητό κάθε φιλοξενούμενου προϋπολογίζεται στα 5,87 ευρώ, ήτοι 1000 άτομα παραπάνω την ημέρα κοστίζουν 5870 ευρώ την ημέρα ή σχεδόν 175.000 το μήνα. Και ενώ οι ροές έχουν μειωθεί κατακόρυφα, στις αρχές Μαρτίου του 2017, πάντα επί υπουργίας Καμμένου στο ΥΕΘΑ, παρατείνεται με ρύθμιση έως και το τέλος του έτους το καθεστώς των απευθείας αναθέσεων. Ενδεικτικά αναφέρεται ότι, όταν εγκρίθηκε η παράταση, οι προσφυγικές ροές βρίσκονταν στο χαμηλότερο σημείο της τριετίας: από 855.000 που είχαν εισέλθει από τα νησιά το 2015, έπεσαν στις 173.000 το 2016 και στις 30.000 το 2017. Ωστόσο, στις 22 Δεκεμβρίου του 2017 δόθηκε και νέα παράταση στη μη προκήρυξη διαγωνισμών για «κατεπείγουσες και απρόβλεπτες ανάγκες».
Τα ευρήματα για το 2018
Μαζί με την παραπάνω παράταση, ήρθε και μία ακόμα, αυτή των μεγάλων αποκλίσεων ανάμεσα στον αριθμό των φιλοξενουμένων και των διακηρυσσoμένων ποσοτήτων φαγητού. Από την έρευνα του Protagon διαπιστώθηκαν ανάμεσα σε άλλα τα εξής: Στο Βαθύ της Σάμου, από καταμέτρηση του Ιανουαρίου του 2018, προκύπτει ότι στη δομή βρίσκονταν σχεδόν 1700 φιλοξενούμενοι, ενώ τον Μάρτιο ο αριθμός τους πέφτει στους 1390, την περίοδο Απριλίου-Μαΐου ξεπερνάει κατά λίγο τους 1900, τον Ιούνιο φτάνει στους 2130 και τον Ιούλιο του 2600.
Στο ίδιο χρονικό διάστημα οι διακηρυσσόμενες ποσότητες φαγητού ξεκινούν από 2800-2900 σιτιζομένους, και φτάνουν τους 3000 τον Ιούνιο και τους 3500 τον Ιούλιο, σαφής δηλαδή διόγκωση του αριθμού μερίδων. Στη δομή του πρώην εργοστασίου της ΒΙΑΛ στη Χίο η καταμέτρηση της Ύπατης Αρμοστείας τον Ιανουάριο του 2018 δείχνει 1400 φιλοξενούμενους, ενώ στα μέσα Μαρτίου σχεδόν 1270. Αντίστοιχα στις διακηρύξεις αναφέρονται 2200 άτομα τον Ιανουάριο και άλλα τόσα τον Μάρτιο, παρά το γεγονός ότι ο αριθμός των φιλοξενουμένων εμφανίζεται μειωμένος.
Στις δομές της Λέρου καταγράφονται από την Υπατη Αρμοστεία σχεδόν 600 φιλοξενούμενοι τον Ιανουάριο, 460 τον Μάρτιο, 540 τον Απρίλιο, ενώ στις διακηρύξεις 1000 τον Ιανουάριο, 1000 τον Μάρτιο, 800 τον Απρίλιο. Στην Κω, η καταμέτρηση της Ύπατης Αρμοστείας του ΟΗΕ δείχνει 580 τον Ιανουάριο και 770 τον Μάρτιο. Αντίστοιχα, διακήρυξη του Ιανουαρίου αφορά 1000 σιτιζομένους και του Μαρτίου επίσης 1000. Στη Λέσβο, στο στρατόπεδο Παραδέλλη, (το κέντρο της Μόριας), στις 15 Μαρτίου καταγράφονται 5465 από την Ύπατη Αρμοστεία ενώ η διακήρυξη που αφορά τη σίτιση από τις 14 Μαρτίου αναφέρει 6500 άτομα. Στις 22 Μαΐου νέα καταμέτρηση σύμφωνα με τα στοιχεία του ΟΗΕ δείχνει 6000 στην Μόρια και άλλους 1161 στο κέντρο του Καρά Τεπέ. Η διακήρυξη για τη σίτιση των προσφύγων και μεταναστών που δημοσιεύεται ακριβώς την ίδια ημέρα αναφέρει 8300 άτομα. Ξανά στις 20 Ιουνίου η Ύπατη Αρμοστεία καταγράφει 6000 στη Μόρια και 1188 στο Καρά Τεπέ, ενώ δύο διακηρύξεις σίτισης που δημοσιεύονται λίγες ημέρες πριν και μετά την εν λόγω καταμέτρηση αναφέρονται σε 8000 άτομα.
Αναθέσεις με ταχύτητα φωτός
Πέρα από τις αποκλίσεις, η έρευνα του Protagon εντόπισε και διάφορες παραλείψεις, ανακρίβειες και «ευτράπελα» σε έγγραφα του ΥΠΕΘΑ που αναφέρονται στις υπηρεσίες σίτισης. Για παράδειγμα, στη Διαύγεια έχουν αναρτηθεί διακηρύξεις, συγκεκριμένα για το Κέντρο Ανοιχτής Δομής Φιλοξενίας στην Αλεξάνδρεια Ημαθίας, όπου αναφέρεται επανειλημμένα μόνο το ποσό της δαπάνης για τη σίτιση και δεν αναφέρεται ούτε ο αριθμός των σιτιζομένων ούτε η χρονική διάρκεια για την οποία γίνονται οι απευθείας αναθέσεις.
Επίσης, στις αναρτημένες στη Διαύγεια διακηρύξεις, τα έγγραφα που αφορούν το κέντρο της Σάμου επί μήνες δεν εμφανίζουν ούτε ποσά ούτε αριθμό φιλοξενουμένων – τα στοιχεία αρχίζουν να μπαίνουν από τον Νοέμβριο του 2016 και μετά, ενώ η συνδρομή του ΥΠΕΘΑ στη διαδικασία σίτισης στις δομές νομοθετήθηκε από τα τέλη Φεβρουαρίου του 2016.
Σε μερικές περιπτώσεις οι διακηρύξεις συντάσσονται και δημοσιεύονται την ίδια ημέρα κατά την οποία πραγματοποιείται και η ανάθεση, δημιουργώντας εύλογα ερωτηματικά για την διαδικασία που ακολουθείται. Ενδεικτικά, την 1η Σεπτεμβρίου 2017 συντάχθηκε διακήρυξη σίτισης για το κέντρο ΒΙΑΛ στη Χίο, στην οποία ανακοινώθηκε ότι η διαπραγμάτευση θα πραγματοποιηθεί το βράδυ της ίδιας ημέρας για ένα έργο σίτισης που θα ξεκινούσε το πρωί της ίδιας ημέρας!… Τα ίδια φαίνεται ότι επαναλήφθηκαν ενάμιση μήνα μετά.
Επίσης την 1η Σεπτεμβρίου 2017, συντάχθηκε διακήρυξη για τη σίτιση φιλοξενουμένων στο κέντρο Μόριας της Λέσβου, με την διαδικασία της απευθείας ανάθεσης να γίνεται το πρωί της ίδιας ημέρας, ενώ το έργο της σίτισης θα ξεκινούσε και πάλι την ίδια ημέρα, σύμφωνα με όσα αναγράφονταν στο αναρτημένο έγγραφο στη Διαύγεια. Και στην περίπτωση του κέντρου της Σάμου, στις 20 Σεπτεμβρίου 2017 συντάχθηκε διακήρυξη, με την ημερομηνία διαπραγμάτευσης να είναι η ίδια και το έργο σίτισης να ξεκινάει αυθημερόν. Αυτό όμως που ξεπερνάει κάθε φαντασία, συνέβη στη Μυτιλήνη: στις 13 Αυγούστου του 2018, πάντα επί υπουργίας Καμμένου, συντάχθηκε διακήρυξη προϋπολογισμένου κόστους σχεδόν 470.000 ευρώ για τη σίτιση 8.000 ατόμων. Η διαδικασία της απευθείας ανάθεσης, σύμφωνα με το έγγραφο, θα διενεργούνταν στις 9 Αυγούστου 2018, δηλαδή τέσσερις ημέρες πριν. Προφανώς οι συμμετέχοντες για να διαπραγματευθούν με τους ιθύνοντες θα έπρεπε να ταξιδέψουν στον χρόνο.
Πηγή: Protagon.gr
Όπως αποκάλυψε τον περασμένο Σεπτέμβριο το Politico, η OLAF, η Ευρωπαϊκή Υπηρεσία Καταπολέμησης της Απάτης που έχει ως αντικείμενο την διερεύνηση υποθέσεων διασπάθισης ευρωπαϊκών κονδυλίων και διαφθοράς, έχει ξεκινήσει έρευνες σε σχέση με τη σίτιση των προσφύγων στην Ελλάδα.
Τότε, ο εκπρόσωπος της ευρωπαϊκής υπηρεσίας ανέφερε ότι η έρευνα ξεκίνησε έπειτα από πληροφορίες που υπέβαλε το 2017 η Γενική Διεύθυνση Μετανάστευσης και Εσωτερικών Υποθέσεων της Κομισιόν και ότι δεν μπορεί να διατυπώσει «περαιτέρω σχόλια σε αυτό το στάδιο της έρευνας». Επεσήμανε δε ότι «το γεγονός ότι η OLAF εξετάζει το θέμα δεν σημαίνει ότι τα εμπλεκόμενα πρόσωπα έχουν διαπράξει κάποια παρατυπία ή απάτη». Από τον Σεπτέμβριο του 2018, οπότε έγιναν οι παραπάνω δηλώσεις, δεν υπάρχουν ενδείξεις για την σύνταξη ολοκληρωμένου πορίσματος σε σχέση με την υπόθεση.
Πηγή με γνώση των ευρωπαϊκών θεμάτων στο Μεταναστευτικό ανέφερε στο Protagon ότι με την έρευνα της OLAF υπάρχει κίνδυνος κάποιες δαπάνες να χαρακτηριστούν «μη επιλέξιμες», δηλαδή να μην γίνεται να καλυφθούν από ευρωπαϊκά κονδύλια. Στην περίπτωση αυτή ενδέχεται δεκάδες εκατομμύρια για τη σίτιση των προσφύγων να βαρύνουν τον κρατικό προϋπολογισμό.
Το Protagon ανέλυσε περισσότερες από 420 διακηρύξεις της περιόδου 2016 - 2018 για απευθείας αναθέσεις με διαπραγμάτευση σε εταιρείες catering και τις συνέκρινε με διαθέσιμα στοιχεία από καταμετρήσεις της Ύπατης Αρμοστείας του ΟΗΕ για το πλήθος φιλοξενουμένων στις δομές ανά την Ελλάδα. Επιπλέον, στην έρευνα του Protagon ελήφθησαν υπόψη οι προσφυγικές ροές ανά μήνα από το 2016, επί υπουργίας Πάνου Καμμένου, οπότε νομοθετήθηκε η συνδρομή του ΥΠΕΘΑ για τη σίτιση στα κέντρα φιλοξενίας, καθώς και οι χρονικές στιγμές κατά τις οποίες νομιμοποιείτο η παράταση των απευθείας αναθέσεων – κατά παρέκκλιση του ευρωπαϊκού Δικαίου - μέσω Πράξεων Νομοθετικού Περιεχομένου για λόγους «κατεπείγουσας και απρόβλεπτης ανάγκης».
Μία τέτοια πράξη «πέρασε» την περίοδο που οι προσφυγικές ροές βρίσκονταν στο χαμηλότερο σημείο τους τα τελευταία τρία χρόνια και ενώ η ανεξάρτητη αρχή για τις δημόσιες συμβάσεις είχε εξαρχής γνωμοδοτήσει αρνητικά για τη συγκεκριμένη πρακτική των απευθείας αναθέσεων.
Σε αρκετές διακηρύξεις αναφέρεται ότι ο αριθμός των μερίδων μπορεί να τροποποιηθεί ανάλογα με τις ανάγκες του εκάστοτε κέντρου. Ωστόσο, οι τεράστιες αποκλίσεις ανάμεσα στο αριθμό των φιλοξενουμένων και των μερίδων, σε συνδυασμό με το ότι εντοπίζονται συστηματικά από το 2017 και μετά, συνιστούν ισχυρή ένδειξη ότι τα «καπέλα» στις ποσότητες φαγητού ήταν μία μέθοδος κακοδιαχείρισης ευρωπαϊκού χρήματος που πιθανώς αποσκοπούσε στο κέρδος των εμπλεκομένων. Εκτός όμως από τις αποκλίσεις, εντοπίστηκαν και διάφορα «ευτράπελα», όπως για παράδειγμα μία διακήρυξη που φαίνεται ότι δημοσιεύθηκε και συντάχθηκε τέσσερις ημέρες μετά την διαδικασία απευθείας ανάθεσης, ενώ θα έπρεπε –λογικά- να είχε δημοσιευθεί πριν.
Ελάχιστες ροές, πολλαπλάσιες μερίδες
Ιανουάριος 2017. Οι προσφυγικές ροές στα νησιά σημειώνουν ιστορικό χαμηλό. Ήδη από το φθινόπωρο του 2016 έχουν πέσει κάτω από τις 2000 αφίξεις το μήνα και η κατάσταση εμφανίζει μία σταθεροποίηση, τουλάχιστον σε σχέση με το πρώτο τρίμηνο του 2016 οπότε έφταναν και ξεπερνούσαν τις 50.000 κατά μέσο όρο το μήνα. Σε σχέση με την πρώτη γραμμή των νησιών του Βορειοανατολικού Αιγαίου, όπου ο κίνδυνος ενός ξαφνικού ανοίγματος της στρόφιγγας των ροών από τα τουρκικά παράλια θεωρείτο πιθανός, ακόμα πιο σταθερά εμφανίζονται τα πράγματα στα κέντρα φιλοξενίας στην ενδοχώρα.
Οι λόγοι «κατεπείγουσας και απρόβλεπτης ανάγκης» που κατά παρέκκλιση παρέκαμπταν το ενωσιακό δίκαιο για την διαδικασία προκήρυξης διαγωνισμών και έδιναν τη δυνατότητα απευθείας διαπραγμάτευσης για τη σίτιση των φιλοξενουμένων, φαινόταν την συγκεκριμένη περίοδο ότι δεν ήταν ούτε κατεπείγοντες ούτε απρόβλεπτοι. Τουλάχιστον σε σχέση με το 2015, οπότε η Ελλάδα είχε δεχθεί συνολικά πάνω από 855.000 πρόσφυγες και μετανάστες – δηλαδή περισσότερους από 70.000 κατά μέσο όρο το μήνα.
Στα στοιχεία της Ύπατης Αρμοστείας του ΟΗΕ για τον Ιανουάριο του 2017, τα οποία αντλήθηκαν από την Ελληνική Αστυνομία, τους υπεύθυνους των κέντρων και άλλες πηγές, υπάρχει και μία καταγραφή για το κέντρο φιλοξενίας της Σίνδου: σε 59 φιλοξενούμενους έχει διανεμηθεί βοήθεια για το χειμώνα, ενώ η γενική εκτίμηση για τον αριθμό τους ανέρχεται σε 120.
Λίγες ημέρες πριν, στα μέσα Δεκεμβρίου του 2016, είχε αναρτηθεί στη Διαύγεια η διακήρυξη για την απευθείας διαπραγμάτευση χωρίς προκήρυξη διαγωνισμού με αντικείμενο τη σίτιση των φιλοξενουμένων στο εν λόγω κέντρο. Για φαγητό 30 ημερών, τρεις μερίδες την ημέρα, διετίθεντο σχεδόν 80.000 ευρώ και ως μέγιστος αριθμός σιτιζομένων αναφερόταν «450 άτομα». Δηλαδή, τουλάχιστον 8 φορές πάνω από αυτούς στους οποίους είχε διανεμηθεί βοήθεια και σχεδόν τετραπλάσια από την γενική εκτίμηση της Ύπατης Αρμοστείας του ΟΗΕ. Στα μέσα Ιανουαρίου, η επόμενη διακήρυξη έκανε λόγο για 300 άτομα. Σε μικρή απόσταση από τη Σίνδο, στο κέντρο του Ωραιοκάστρου, η διακήρυξη σίτισης ύψους 211.000 ευρώ που δημοσιεύθηκε στα μέσα Δεκεμβρίου του 2016 ανέγραφε ως μέγιστο αριθμό αποδεκτών τα 1200 άτομα. Η Ύπατη Αρμοστεία τον Ιανουάριο είχε καταγράψει 129 στους οποίους έχει διανεμηθεί βοήθεια και 698 ως γενική εκτίμηση. Στη διακήρυξη στα μέσα Ιανουαρίου ο αριθμός σιτιζομένων έπεσε στους 1000.
Κατά παρέκκλιση διαδικασίες
Σύμφωνα με το το Protagon που ανέλυσε τις εκατοντάδες διακηρύξεις, οι περισσότερες περιελάμβαναν τη διατύπωση ότι οι διαδικασίες διαπραγμάτευσης διενεργούνται «κατά παρέκκλιση κάθε άλλης διάταξης της εθνικής νομοθεσίας, με την επιφύλαξη εφαρμογής της νομοθεσίας της Ευρωπαϊκής Ένωσης για τις δημόσιες συμβάσεις», επικαλούμενες λόγους κατεπείγουσας και απρόβλεπτης ανάγκης. Αυτοί οι λόγοι από το 2016 έως και το 2018 -με τον Πάνο Καμμένο να συνεχίζει να είναι υπουργός Άμυνας- φαίνεται ότι χρησιμοποιούνται συστηματικά. Βάσει των καταμετρήσεων των ροών, η προσφυγική κρίση βρισκόταν σε έξαρση από το 2015 έως και τον Μάρτιο του 2016, οπότε τέθηκε σε εφαρμογή η συμφωνία ΕΕ Τουρκίας για τους πρόσφυγες.
Αυτή η κατά παρέκκλιση εφαρμογή της διαδικασίας διαπραγμάτευσης (δηλαδή των απευθείας αναθέσεων) χωρίς τη δημοσίευση προκήρυξης διαγωνισμού για τη σίτιση –ανάμεσα σε άλλα θέματα φιλοξενίας- των προσφύγων και των μεταναστών παρατάθηκε με σχετικό νομοθέτημα πρώτη φορά τον Μάιο του 2015, με ισχύ έως τα τέλη του ίδιου έτους. Λίγες μέρες πριν από την ψήφιση του Νόμου, η Ενιαία Ανεξάρτητη Αρχή Δημοσίων Συμβάσεων -η οποία γνωμοδοτεί επί των διατάξεων σχεδίων νόμων που αφορούν στις δημόσιες συμβάσεις πριν από την κατάθεσή τους στη Βουλή- εξέδωσε ομόφωνα αρνητική γνώμη. Το σκεπτικό ήταν κατά βάση ότι πρόκειται για διαρκείς ανάγκες, την κάλυψη των οποίων η δημόσια διοίκηση οφείλει να σχεδιάζει και να προγραμματίζει εγκαίρως, μέσω ανοικτής διαγωνιστικής διαδικασίας και όχι με τρόπο αποσπασματικό.
Επίσης, στο σκεπτικό αναφερόταν ότι το σχέδιο τροπολογίας-προσθήκης περιλαμβάνει ρύθμιση που έρχεται σε αντίθεση με τις σχετικές διατάξεις του εθνικού και ενωσιακού δικαίου περί ανάθεσης δημοσίων συμβάσεων και ότι πάσχει από αοριστία. Η αρνητική γνωμοδότηση της αρμόδιας ανεξάρτητης αρχής δεν ελήφθη υπόψη, όπως απέδειξαν οι εξελίξεις.
Τον Μάιο του 2015 που τέθηκε σε ισχύ η απόφαση παράτασης για τις απευθείας αναθέσεις οι αφίξεις έφταναν τις 20.000 με αυξητικές τάσεις. Τέσσερις μήνες μετά, τον Σεπτέμβριο, οι πρόσφυγες και μετανάστες που εισήλθαν στην Ελλάδα από τα νησιά ξεπέρασαν τους 160.000. Τον Δεκέμβριο του 2015 καταμετρήθηκαν περί τους 100.000 νεοεισερχόμενους πρόσφυγες και μετανάστες. Τότε, για δεύτερη φορά μέσα σε διάστημα επτά μηνών, με Πράξη Νομοθετικού Περιεχομένου (ΠΝΠ) παρατάθηκε το καθεστώς διαπραγμάτευσης χωρίς προκήρυξη διαγωνισμού έως τις 31 Δεκεμβρίου 2016.
Το ΥΠΕΘΑ και οι αντιδράσεις της Αρχής
Δύο μήνες μετά την δεύτερη παράταση καθορίζεται νομοθετικά η συνδρομή του υπουργείου Εθνικής Άμυνας στη διαχείριση της προσφυγικής κρίσης και η δυνατότητά του να προβαίνει σε όλες τις αναγκαίες ενέργειες για θέματα που άπτονται -ανάμεσα σε άλλα- και στη σίτιση των φιλοξενούμενων στα κέντρα κατά παρέκκλιση κάθε άλλης διάταξης της εθνικής νομοθεσίας.
Ο συγκεκριμένος νόμος ψηφίστηκε στις 21 Φεβρουαρίου 2016 και μόλις τρεις ημέρες μετά πηγές της Ενιαίας Ανεξάρτητης Αρχής Δημοσίων Συμβάσεων, η οποία είχε γνωμοδοτήσει αρνητικά από την αρχή, έκαναν λόγο ότι μόνο δύο στα δέκα νομοθετήματα και κανονιστικές πράξεις που αφορούν σε δημόσιες συμβάσεις περνούν από έλεγχο.
Ο ίδιος ο πρόεδρος της Αρχής Δημήτρης Ράικος, με αφορμή την τροπολογία για τη συνδρομή του ΥΠΕΘΑ, είχε εκδώσει ανακοίνωση στην οποία ανέφερε ότι «εκφράζει την έντονη αντίθεσή του απέναντι στην πρακτική της κατάθεσης τροπολογιών που ορίζουν παρεκκλίσεις από τις ανοικτές και διαφανείς διαδικασίες που προβλέπει το ενωσιακό και εθνικό δίκαιο δημοσίων συμβάσεων για “λόγους κατεπείγουσας και απρόβλεπτης ανάγκης”, επιτρέποντας τη διαδικασία της διαπραγμάτευσης χωρίς προηγούμενη δημοσίευση προκήρυξης». Η ανακοίνωση του προέδρου της Αρχής προκάλεσε λίγες ημέρες μετά επίκαιρη ερώτηση βουλευτών της Νέας Δημοκρατίας για τις απευθείας αναθέσεις, η οποία δεν απαντήθηκε ποτέ.
Ταυτόχρονα, με την έναρξη εφαρμογής της συμφωνίας ΕΕ-Τουρκίας για την επιστροφή αυτών που εισέρχονται παράτυπα σε ευρωπαϊκό έδαφος, οι προσφυγικές ροές προς την χώρα μας μειώνονται κατακόρυφα. Οι αριθμοί των συνολικών αφίξεων στα νησιά έπεσαν στο μισό τον Μάρτιο του 2016 σε σχέση με τον προηγούμενο μήνα, ενώ η καθοδική πορεία συνεχίστηκε καθ’ όλη τη διάρκεια του έτους. Κατά το πρώτο χρονικό διάστημα που ανέλαβε το ΥΠΕΘΑ τη σίτιση σε δομές φιλοξενίας, δεν εμφανίζονταν μεγάλες αποκλίσεις ανάμεσα στον αριθμό των καταμετρημένων προσφύγων και των διακηρυσσομένων ποσοτήτων.
Για παράδειγμα, στα Διαβατά Θεσσαλονίκης είχαν καταγραφεί από την Ύπατη Αρμοστεία του ΟΗΕ 2280 φιλοξενούμενοι στα τέλη Μαρτίου του 2016, ενώ ο αριθμός των ατόμων που αναφερόταν στην διακήρυξη για τη σίτισή τους τον ίδιο μήνα ήταν 2400. Δεδομένου ότι οι προσφυγικές ροές προς τα νησιά τον Μάρτιο του 2016 ανήλθαν σε 26.000, οι περιορισμένες επιπλέον ποσότητες σε δομή της ενδοχώρας, η οποία δεν δέχεται το πρώτο κύμα των αφίξεων, ακούγονται λογικές.
Επίσης, στην Βέροια, οι φιλοξενούμενοι μετρήθηκαν τον Μάρτιο του 2016 σε 377 και η διακήρυξη του Απριλίου κάνει λόγο για 400, στην Νέα Καρβάλη Καβάλας ήταν 755 πρόσφυγες και μετανάστες και δημοσιεύονται δύο διακηρύξεις για σύνολο 800 ατόμων, στην Ανδραβίδα ήταν τον Μάρτιο 328 και τον Απρίλιο διακηρύχθηκαν ποσότητες φαγητού για 400.
Στα τέλη Απριλίου 2016 ο πρόεδρος της Ενιαίας Ανεξάρτητης Αρχής Δημοσίων Συμβάσεων Δημήτρης Ράικος υπέβαλε με επιστολή την παραίτησή του, χωρίς να αναφέρεται σε συγκεκριμένους λόγους. Ωστόσο, επεσήμανε ότι εντολή του και παρακαταθήκη προς τα στελέχη της Αρχής, «είναι η αποτελεσματική και κυρίως η ανεξάρτητη και αμερόληπτη εκτέλεση των καθηκόντων τους, μακριά από κομματικές ή άλλες επιρροές και εξαρτήσεις, που δυστυχώς ταλαιπωρούν ακόμη και σήμερα τον λαό και το έθνος μας, και συνιστούν σοβαρή απειλή για την ορθή και απρόσκοπτη εκτέλεση των καθηκόντων κάθε δημόσιου λειτουργού, πολλώ δε μάλλον του επιφορτισμένου με τον έλεγχο της νομιμότητας του τομέα των δημοσίων συμβάσεων, όπου τα συγκρουόμενα οικονομικά και πολιτικά συμφέροντα είναι ιδιαίτερα έντονα». Λίγους μήνες μετά αναδείχθηκε στον πρώτο Έλληνα που επελέγη από τη γενική συνέλευση του ΟΗΕ για τη θέση του δικαστή στο Δευτεροβάθμιο Δικαστήριο του διεθνούς οργανισμού.
Με ανακοίνωσή του το ΠΑΣΟΚ σημείωνε τότε ότι η παραίτηση του κ. Ράικου ήρθε μετά τη «σκανδαλώδη» νομοθετική ρύθμιση της Κυβέρνησης να συνάπτει δημόσιες συμβάσεις με φαστ τρακ διαδικασίες κατά παρέκκλιση του προβλεπόμενου από τη νομοθεσία ελέγχου τον οποίο έπρεπε να ασκεί η Αρχή.
Μετά η Νέα Δημοκρατία, με επιστολή του Κυριάκου Μητσοτάκη προς τον τότε Πρόεδρο της Βουλής Νίκο Βούτση, απέδιδε στον ΣΥΡΙΖΑ τριπλάσιο αριθμό Πράξεων Νομοθετικού Περιεχομένου σε ετήσια βάση σε σύγκριση με τα χρόνια διακυβέρνησής της, ενώ όσο ο ΣΥΡΙΖΑ ήταν αντιπολίτευση κατηγορούσε την ΝΔ ότι εξέδιδε ΠΝΠ.
Το «απευθείας» διαιωνίζεται
Από τον Μάιο του 2016 και μετά οι ροές μειώνονται σε 1500-3500 αφίξεις το μήνα, δηλαδή συνολικά μέσα σε οκτώ μήνες έφτασαν στη χώρα λιγότεροι πρόσφυγες και μετανάστες απ’ όσοι τον Φεβρουάριο του ίδιου έτους. Η κατάσταση θεωρείται διαχειρίσιμη – οι αφίξεις έχουν πέσει κάτω από 2000 το μήνα στο γύρισμα του 2017, οπότε και εντοπίστηκαν οι μεγάλες αποκλίσεις των διακηρύξεων σε Σίνδο και Ωραιόκαστρο σε σχέση με τον αριθμό των καταγραμμένων φιλοξενούμενων από την Ύπατη Αρμοστεία του ΟΗΕ. Όμως τα συγκεκριμένα κέντρα δεν ήταν τα μόνα.
Παρόμοιες αποκλίσεις εντοπίστηκαν και σε άλλες δομές: στην Αλεξύλ, στο Δερβένι Θεσσαλονίκης, όπου τον Ιανουάριο του 2017 βρίσκονταν σύμφωνα με την Ύπατη Αρμοστεία 356 φιλοξενούμενοι ενώ η διακήρυξη αφορούσε 550, στην Μαλακάσα όπου μετρήθηκαν 470 και η διακήρυξη στα μέσα Δεκεμβρίου 2016 έκανε λόγο για 850. Επιπλέον, στην Κω καταγράφηκαν 880 και διακηρύχθηκε φαγητό για 1300, στην Μυτιλήνη ήταν περίπου 2500 και η διακήρυξη ήταν για 3200. Σημειώνεται ότι το ημερήσιο φαγητό κάθε φιλοξενούμενου προϋπολογίζεται στα 5,87 ευρώ, ήτοι 1000 άτομα παραπάνω την ημέρα κοστίζουν 5870 ευρώ την ημέρα ή σχεδόν 175.000 το μήνα. Και ενώ οι ροές έχουν μειωθεί κατακόρυφα, στις αρχές Μαρτίου του 2017, πάντα επί υπουργίας Καμμένου στο ΥΕΘΑ, παρατείνεται με ρύθμιση έως και το τέλος του έτους το καθεστώς των απευθείας αναθέσεων. Ενδεικτικά αναφέρεται ότι, όταν εγκρίθηκε η παράταση, οι προσφυγικές ροές βρίσκονταν στο χαμηλότερο σημείο της τριετίας: από 855.000 που είχαν εισέλθει από τα νησιά το 2015, έπεσαν στις 173.000 το 2016 και στις 30.000 το 2017. Ωστόσο, στις 22 Δεκεμβρίου του 2017 δόθηκε και νέα παράταση στη μη προκήρυξη διαγωνισμών για «κατεπείγουσες και απρόβλεπτες ανάγκες».
Τα ευρήματα για το 2018
Μαζί με την παραπάνω παράταση, ήρθε και μία ακόμα, αυτή των μεγάλων αποκλίσεων ανάμεσα στον αριθμό των φιλοξενουμένων και των διακηρυσσoμένων ποσοτήτων φαγητού. Από την έρευνα του Protagon διαπιστώθηκαν ανάμεσα σε άλλα τα εξής: Στο Βαθύ της Σάμου, από καταμέτρηση του Ιανουαρίου του 2018, προκύπτει ότι στη δομή βρίσκονταν σχεδόν 1700 φιλοξενούμενοι, ενώ τον Μάρτιο ο αριθμός τους πέφτει στους 1390, την περίοδο Απριλίου-Μαΐου ξεπερνάει κατά λίγο τους 1900, τον Ιούνιο φτάνει στους 2130 και τον Ιούλιο του 2600.
Στο ίδιο χρονικό διάστημα οι διακηρυσσόμενες ποσότητες φαγητού ξεκινούν από 2800-2900 σιτιζομένους, και φτάνουν τους 3000 τον Ιούνιο και τους 3500 τον Ιούλιο, σαφής δηλαδή διόγκωση του αριθμού μερίδων. Στη δομή του πρώην εργοστασίου της ΒΙΑΛ στη Χίο η καταμέτρηση της Ύπατης Αρμοστείας τον Ιανουάριο του 2018 δείχνει 1400 φιλοξενούμενους, ενώ στα μέσα Μαρτίου σχεδόν 1270. Αντίστοιχα στις διακηρύξεις αναφέρονται 2200 άτομα τον Ιανουάριο και άλλα τόσα τον Μάρτιο, παρά το γεγονός ότι ο αριθμός των φιλοξενουμένων εμφανίζεται μειωμένος.
Στις δομές της Λέρου καταγράφονται από την Υπατη Αρμοστεία σχεδόν 600 φιλοξενούμενοι τον Ιανουάριο, 460 τον Μάρτιο, 540 τον Απρίλιο, ενώ στις διακηρύξεις 1000 τον Ιανουάριο, 1000 τον Μάρτιο, 800 τον Απρίλιο. Στην Κω, η καταμέτρηση της Ύπατης Αρμοστείας του ΟΗΕ δείχνει 580 τον Ιανουάριο και 770 τον Μάρτιο. Αντίστοιχα, διακήρυξη του Ιανουαρίου αφορά 1000 σιτιζομένους και του Μαρτίου επίσης 1000. Στη Λέσβο, στο στρατόπεδο Παραδέλλη, (το κέντρο της Μόριας), στις 15 Μαρτίου καταγράφονται 5465 από την Ύπατη Αρμοστεία ενώ η διακήρυξη που αφορά τη σίτιση από τις 14 Μαρτίου αναφέρει 6500 άτομα. Στις 22 Μαΐου νέα καταμέτρηση σύμφωνα με τα στοιχεία του ΟΗΕ δείχνει 6000 στην Μόρια και άλλους 1161 στο κέντρο του Καρά Τεπέ. Η διακήρυξη για τη σίτιση των προσφύγων και μεταναστών που δημοσιεύεται ακριβώς την ίδια ημέρα αναφέρει 8300 άτομα. Ξανά στις 20 Ιουνίου η Ύπατη Αρμοστεία καταγράφει 6000 στη Μόρια και 1188 στο Καρά Τεπέ, ενώ δύο διακηρύξεις σίτισης που δημοσιεύονται λίγες ημέρες πριν και μετά την εν λόγω καταμέτρηση αναφέρονται σε 8000 άτομα.
Αναθέσεις με ταχύτητα φωτός
Πέρα από τις αποκλίσεις, η έρευνα του Protagon εντόπισε και διάφορες παραλείψεις, ανακρίβειες και «ευτράπελα» σε έγγραφα του ΥΠΕΘΑ που αναφέρονται στις υπηρεσίες σίτισης. Για παράδειγμα, στη Διαύγεια έχουν αναρτηθεί διακηρύξεις, συγκεκριμένα για το Κέντρο Ανοιχτής Δομής Φιλοξενίας στην Αλεξάνδρεια Ημαθίας, όπου αναφέρεται επανειλημμένα μόνο το ποσό της δαπάνης για τη σίτιση και δεν αναφέρεται ούτε ο αριθμός των σιτιζομένων ούτε η χρονική διάρκεια για την οποία γίνονται οι απευθείας αναθέσεις.
Επίσης, στις αναρτημένες στη Διαύγεια διακηρύξεις, τα έγγραφα που αφορούν το κέντρο της Σάμου επί μήνες δεν εμφανίζουν ούτε ποσά ούτε αριθμό φιλοξενουμένων – τα στοιχεία αρχίζουν να μπαίνουν από τον Νοέμβριο του 2016 και μετά, ενώ η συνδρομή του ΥΠΕΘΑ στη διαδικασία σίτισης στις δομές νομοθετήθηκε από τα τέλη Φεβρουαρίου του 2016.
Σε μερικές περιπτώσεις οι διακηρύξεις συντάσσονται και δημοσιεύονται την ίδια ημέρα κατά την οποία πραγματοποιείται και η ανάθεση, δημιουργώντας εύλογα ερωτηματικά για την διαδικασία που ακολουθείται. Ενδεικτικά, την 1η Σεπτεμβρίου 2017 συντάχθηκε διακήρυξη σίτισης για το κέντρο ΒΙΑΛ στη Χίο, στην οποία ανακοινώθηκε ότι η διαπραγμάτευση θα πραγματοποιηθεί το βράδυ της ίδιας ημέρας για ένα έργο σίτισης που θα ξεκινούσε το πρωί της ίδιας ημέρας!… Τα ίδια φαίνεται ότι επαναλήφθηκαν ενάμιση μήνα μετά.
Επίσης την 1η Σεπτεμβρίου 2017, συντάχθηκε διακήρυξη για τη σίτιση φιλοξενουμένων στο κέντρο Μόριας της Λέσβου, με την διαδικασία της απευθείας ανάθεσης να γίνεται το πρωί της ίδιας ημέρας, ενώ το έργο της σίτισης θα ξεκινούσε και πάλι την ίδια ημέρα, σύμφωνα με όσα αναγράφονταν στο αναρτημένο έγγραφο στη Διαύγεια. Και στην περίπτωση του κέντρου της Σάμου, στις 20 Σεπτεμβρίου 2017 συντάχθηκε διακήρυξη, με την ημερομηνία διαπραγμάτευσης να είναι η ίδια και το έργο σίτισης να ξεκινάει αυθημερόν. Αυτό όμως που ξεπερνάει κάθε φαντασία, συνέβη στη Μυτιλήνη: στις 13 Αυγούστου του 2018, πάντα επί υπουργίας Καμμένου, συντάχθηκε διακήρυξη προϋπολογισμένου κόστους σχεδόν 470.000 ευρώ για τη σίτιση 8.000 ατόμων. Η διαδικασία της απευθείας ανάθεσης, σύμφωνα με το έγγραφο, θα διενεργούνταν στις 9 Αυγούστου 2018, δηλαδή τέσσερις ημέρες πριν. Προφανώς οι συμμετέχοντες για να διαπραγματευθούν με τους ιθύνοντες θα έπρεπε να ταξιδέψουν στον χρόνο.
Πηγή: Protagon.gr
