To σχέδιο νόμου για το άσυλο παρουσίασε η κυβέρνηση, εξηγώντας τις αλλαγές και τις καινοτομίες του πλαισίου προκειμένου να αντιμετωπιστεί αποτελεσματικά το φλέγον για τη χώρα ζήτημα.

Το σχέδιο νόμου θέλει να βάλει τέλος στη νομοθετική ασάφεια που επηρέαζε την λειτουργία των διοικητικών υπηρεσιών, αλλά και να δημιουργήσει ένα συγκεκριμένο διαδικαστικό πλαίσιο έτσι ώστε να ξέρουν οι αιτούντες πώς λειτουργεί το σύστημα, ποια είναι τα δικαιώματα και ποιες είναι οι υποχρεώσεις τους.

Τρίτος στόχος είναι να απαλείψει τα στοιχεία της ιδεοληπτικής νομοθέτησης, που οδήγησαν σε ένα προβληματικό σύστημα και να επαναφέρει το αίσθημα ασφάλειας στην κοινωνία, αλλά και το αίσθημα ύπαρξης κράτους στους υπηκόους τρίτων χωρών.

Στο ενημερωτικό σημείωμα της κυβέρνησης σημειώνεται: «Τ σύστημα που άφησε η κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ λειτουργεί ως πόλος έλξης υπηκόων τρίτων χωρών, αφήνει ουσιαστικά απροστάτευτους τους αιτούντες που είχε υποχρέωση να προστατέψει και καλύπτει όσους δεν έχουν καμία σχέση με την έννοια της διεθνούς προστασίας. Οι ρυθμίσεις αφορούν εκείνους που ζητούν άσυλο ως πρόσφυγες.»

Οι βασικές αρχές του νομοσχεδίου για τους πρόσφυγες:

-Πλήρης και πραγματικός σεβασμός των δικαιωμάτων των προσφύγων που δικαιούνται άσυλο, με βάση το ενωσιακό δίκαιο.
-Απαίτηση από τους αιτούντες να ανταποκρίνονται στην υποχρέωση συνεργασίας με τις εθνικές Αρχές.
- Ένταξη στο σύστημα μόνο εκείνων που έχουν προσφυγικό προφίλ και διατήρηση μόνο όσων συμμορφώνονται προς τις υποχρεώσεις τους.
- Γρήγορη απένταξη όσων παρελκυστικά υποβάλλουν αιτήματα ασύλου.
- H μεγάλη τομή του σχεδίου νόμου είναι πως για πρώτη φορά η χώρα αποκτά έναν νόμο περί διεθνούς προστασίας, στον οποίο συμπεριλαμβάνονται οι Οδηγίες που συγκροτούν το Κοινό Ευρωπαϊκό Σύστημα Ασύλου και διέπουν την υποδοχή, την διαδικασία εξέτασης και την αναγνώριση των αιτούντων. Και αυτό είναι απάντηση σε όσους μιλούν για κράτος δικαίου, αλλά δημιούργησαν ένα νομικό τερατούργημα.

Στις καινοτομίες-αλλαγές:

Προβλέπεται -για πρώτη φορά- πως σε περίπτωση που οι αλλοδαποί κατά την υποδοχή δεν συμμορφώνονται στις αποφάσεις μεταφοράς τους σε άλλες δομές θα σημαίνει ότι δεν επιθυμούν την προστασία και θα παραπέμπονται σε διαδικασίες επιστροφής. Δεν θα μπαίνουν καθόλου στο σύστημα όσοι εξαρχής -ακόμα και πριν την καταγραφή τους- δεν συμμορφώνονται. Σε αυτές τις περιπτώσεις η αίτησή τους εξετάζεται εντός 3 ημερών. Επίσης,προβλέπεται ρητά ότι η παραβίαση των όρων και κανονισμών λειτουργίας των κέντρων συνεπάγεται την αποπομπή των αιτούντων από αυτά.

Κατ’ εξαίρεση και για συγκεκριμένους λόγους,οι αιτούντες άσυλο μπορεί να τεθούν υπό κράτηση αρχικά για 50 ημέρες η οποία μπορεί να παραταθεί, χωρίς όμως να ξεπερνά τους 18 μήνες. Δεν συνυπολογίζονται τα διαστήματα κράτησης που έχουν επιβληθεί στο πλαίσιο άλλων διαδικασιών. Με τρόπο αυτό μπαίνει τέλος στα παρελκυστικά αιτήματα ασύλου που υπέβαλλαν κάποιοι μόνο και μόνο για να αποφύγουν την επιστροφή τους.

Τι προβλέπεται ως προς τη δυνατότητα παραμονής των αιτούντων ασύλου στη χώρα:

Προβλέπεται δικαίωµα παραµονής των αιτούντων στη χώρα µέχρι την ολοκλήρωση της διοικητικής εξέτασης της αίτησής τους στον πρώτο βαθμό. Προβλέπεται, επίσης -και μάλιστα με αυτούσια μεταφορά της σχετικής πρόβλεψης της Οδηγίας- πότε οι αιτούντες δεν δικαιούνται να παραμείνουν στη χώρα ακόμα και αν έχουν ασκήσει προσφυγή στις Ανεξάρτητες Επιτροπές Προσφυγών. Υλοποιείται έτσι η βασική στόχευση του νομοσχεδίου που είναι η επιστροφή των αιτούντων ήδη από τον πρώτο βαθμό.

Πώς θα αντιμετωπιστούν τα θέματα της παροχής ιατροφαρμακευτικής περίθαλψης στους αιτούντες ασύλου, αλλά και της παροχής εκπαίδευσης στους ανήλικους:

Προβλέπεται χορήγηση Κάρτας Υγειονομικής Περίθαλψης Αλλοδαπού (Κ.Υ.Π.Α.) η οποία όμως πλέον συνδέεται με την ισχύ των δελτίων τους. Επίσης, καθιερώνεται η υποχρέωση των ανήλικων προσφύγων να πηγαίνουν σε δημόσιο σχολείο, τόσο για λόγους ένταξης και ενσωμάτωσης στην ελληνική κοινωνία, όσο και για λόγους κοινωνικής προστασίας, καθώς και μέτρα σε βάρος των ενηλίκων μελών της οικογένειας,στις περιπτώσεις που ο ανήλικος δεν εγγράφεται, ούτε και παρακολουθεί τα αντίστοιχα σχολικά μαθήματα.

Τι συνιστά «μέλη οικογένειας» και ποια πρόσωπα θεωρούνται ευάλωτοι:

Μεταφέρονται κατά γράμμα οι ορισμοί της Οδηγίας που συγκροτούν το Κοινό Ευρωπαϊκό Σύστημα Ασύλου. Οικογένεια θα είναι αυτή που δημιουργήθηκε στη χώρα καταγωγής και τα μέλη της θα έχουν δικαιώματα μόνο για όσο χρόνο διατηρούν την ιδιότητα αυτή. Απαλείφεται το μετατραυματικό στρές ως λόγος ευαλωτότητας και ορίζεται πλέον ρητά ότι οι ευάλωτοι δικαιούνται ειδικές συνθήκες υποδοχής χωρίς όμως να αποκλείονται από τις διαδικασίες εξέτασης και επιστροφής.

Τι προβλέπεται σχετικά με τις προσφυγές στα δικαστήρια: Μεταφέρεται η εκδίκαση των υποθέσεων στα Διοικητικά Πρωτοδικεία Αθήνας και Θεσσαλονίκης που μπορούν να ανταποκριθούν με ταχύτητα στην εκδίκαση των αιτήσεων ακυρώσεως. Ανατίθεται σε εξειδικευμένους δικαστές του πρώτου βαθμού η εκδίκαση του εν ευρεία εννοία δικαίου αλλοδαπών. Τίθενται σύντομες προθεσμίες τόσο για την εκδίκαση των υποθέσεων όσο και για την έκδοση των αποφάσεων.

Τι προβλέπεται για τις Επιτροπές Προσφυγών: Διατηρούνται οι Επιτροπές Προσφυγών ως δεύτερο βαθμό κρίσης, ως ένα ισχυρό φίλτρο. Αλλάζει η σύνθεσή τους και προβλέπονται τρεις δικαστές. Προβλέπονται μονομελείς και τριμελείς συνθέσεις στις Ανεξάρτητες Επιτροπές Προσφυγών Το Συμβούλιο της Επικρατείας, παραμένει ως τελικός εγγυητής.

Τι γίνεται για να απλοποιηθούν οι διαδικασίες:

Συγκροτούνται Κλιμακία Ταχείας Συνδρομής της Υπηρεσίας Ασύλου που αποτελούνται από τους χειριστές των υποθέσεων. Οι υποθέσεις θα πηγαίνουν στην Υπηρεσία Ασύλου συγκροτημένα και με προτεραιότητα στις περιπτώσεις προσώπων που είτε δεν συμμορφώνονται στις αποφάσεις για τη μεταφορά τους είτε η συμπεριφορά τους είναι προβληματική.

Τα Κλιμάκια Ταχείας Συνδρομής με την συμμετοχή του Διεθνούς Οργανισμού Μετανάστευσης αμέσως μετά την κατάταξη της αίτησης ενημερώνουν τον αιτούντα για την πορεία της υπόθεσής του. Έτσι διευκολύνεται να επιλέξει ελεύθερα την οικειοθελή επιστροφή του. Όσοι δεν συμμορφώνονται ή όσοι δεν συνεργάζονται για να γίνει η καταγραφή τους θα έχουν συνέπειες. Τέλος οι ιατρικές βεβαιώσεις των αιτούντων ασύλου θα παρέχονται μόνο από δημόσια νοσοκομεία και δημόσιους φορείς.

Πώς θα συντομεύσει ο χρόνος που χρειάζεται για να εγκριθεί ή να απορριφθεί μια αίτηση ασύλου: Ορίζονται συγκεκριμένες προθεσμίες, λαμβάνονται όλα τα αναγκαία μέτρα για στήριξη των υπηρεσιών. Μειώνεται η διάρκεια ισχύος των δελτίων διεθνούς προστασίας. Συνδέεται -για πρώτη φορά- η διάρκεια των δελτίων με την έκδοση της απόφασης και όχι με την επίδοσή της όπως συνέβαινε έως σήμερα. Υποχρεώνονται έτσι οι αιτούντες να έρχονται πιο τακτικά σε επαφή με τις Αρχές και να γίνεται ευχερέστερος ο εντοπισμός τους. Συνδέεται η παροχή υλικών συνθηκών με την κατοχή και διάρκεια των δελτίων αιτούντων διεθνούς προστασίας.

Τι προβλέπεται για τη διάρκεια των αδειών παραμονής: Για τους αναγνωρισμένους πρόσφυγες η άδεια παραμονής θα έχει τριετή διάρκεια, ενώ για τους δικαιούχους επικουρικής προστασίας θα έχει ισχύ ενός έτους με διετή διάρκεια για κάθε ανανέωση.

Ποιο σημαντικό βήμα γίνεται για την επίσπευση των επιστροφών:  Μαζί με τις απορριπτικές αποφάσεις θα εκδίδονται και οι αποφάσεις επιστροφής. Κι αυτό για να μην δαπανάται άσκοπος χρόνος σε διοικητικές διαδικασίες.

Τι προβλέπεται για να σταματήσει η μηχανή παραγωγής προσφυγών: Η προσφυγή στις Ανεξάρτητες Επιτροπές Προσφυγών προϋποθέτει δικόγραφο με λόγους και όχι ένα προεντυπωμένο έγγραφο που έως σήμερα χορηγείτο από την ίδια την υπηρεσία στους αιτούντες. Αυτό, άλλωστε, είχε ως αποτέλεσμα η Ελλάδα να είναι η μοναδική χώρα που παρείχε αυτόματη προσφυγή στον δεύτερο βαθμό.

Τι αλλάζει ως προς τη δυνατότητα πρόσβασης στην απασχόληση: Καταργείται η δυνατότητα πρόσβασης στην απασχόληση αμέσως με την λήψη του δελτίου αιτούντος. Δικαίωμα πρόσβασης χορηγείται μόνο 6 μήνες μετά την υποβολή του αιτήματος εφόσον δεν έχει ληφθεί απόφαση σε πρώτο βαθμό από την αρμόδια αρχή και η καθυστέρηση δεν μπορεί να αποδοθεί στον αιτούντα. Το δικαίωμα πρόσβασης σε εξαρτημένη εργασία ανακαλείται αυτοδικαίως σε περίπτωση απορριπτικής απόφασης και οι αιτούντες δεν έχουν δικαίωμα παραμονής στη χώρα. Προβλέπεται επίσης υποχρέωση να ενημερώνουν τις Αρχές για κάθε έναρξη επαγγέλματος και κάθε σύμβαση εξαρτημένης εργασίας που συνάπτουν. Κι αυτό για να ενημερώνεται το σύστημα τόσο για την εργασία τους (άρα και την διαμονή τους), όσο και για τον περιορισμό των υλικών συνθηκών υποδοχής για όσους δύνανται να αυτοσυντηρηθούν.

Οι αλλαγές για τις ΜΚΟ: Οι ΜΚΟ που θα εμπλέκονται στο σύστημα θα είναι πιστοποιημένες. Και αυτό γιατί πρέπει να προστατευτεί το σύστημα ασύλου από ΜΚΟ που δεν λειτουργούν σωστά αλλά και να αναδειχθούν οι ΜΚΟ που πραγματικά προσφέρουν υπηρεσίες.

Πώς θα εντοπίζονται μετανάστες που είναι διεσπαρμένοι στη χώρα σε μη οργανωμένες δομές: Προβλέπεται αυτοπρόσωπη παράσταση αυτών που κάνουν αίτηση σε κάθε στάδιο της διαδικασίας, από την Υπηρεσία Ασύλου μέχρι και στα δικαστήρια. Έτσι στο σύστημα ασύλου παραμένουν μόνο όσοι πραγματικά επιθυμούν την προστασία, βρίσκονται στη χώρα και δείχνουν την πρέπουσα επιμέλεια. Επίσης οι επιδόσεις μπορούν να γίνουν όχι μόνο στους αιτούντες, αλλά και στους πληρεξούσιους δικηγόρους τους που καθίστανται αυτοδικαίως και αντίκλητοι.