Αλλάζουν τα δεδομένα σε Κοινοβούλιο, περιφέρειες και δήμους το 2020 - Οι 2 νόμοι που καταργούν την απλή αναλογική
Κωστας Παπαχλιμιντζος
Δύο νέους εκλογικούς νόμους θα βγάλει από το «σακούλι» της η κυβέρνηση το επόμενο έτος, αλλάζοντας έτσι τους κανόνες του πολιτικού παιχνιδιού στο Κοινοβούλιο, τις περιφέρειες και τους δήμους.
Ο σχεδιασμός που είχε εξαρχής κατά νου ο Κυριάκος Μητσοτάκης εφαρμόζεται πιστά: Πρώτη προτεραιότητα ήταν η ολοκλήρωση της αναθεώρησης του Συντάγματος, με αιχμή το Aρθρο 32. Ο στόχος, που ήταν η πλήρης αποδέσμευση της διαδικασίας εκλογής Προέδρου της Δημοκρατίας από τις βουλευτικές εκλογές, επετεύχθη. Ετσι, με αφετηρία τον Φεβρουάριο που έρχεται, θα εκλέγεται Πρόεδρος της Δημοκρατίας ακόμα κι εκείνος που θα συγκεντρώνει τη σχετική πλειοψηφία, ως έσχατη λύση για να αποφευχθεί σε κάθε περίπτωση η διάλυση της Βουλής.
Δεύτερο κομμάτι του σχεδιασμού ήταν η αλλαγή πρώτα του σχετικού άρθρου του Συντάγματος και στη συνέχεια του εκλογικού νόμου, ώστε να δοθεί για πρώτη φορά το δικαίωμα στους Ελληνες του εξωτερικού να ψηφίζουν από τον τόπο διαμονής τους. Επειτα από μια δύσκολη άσκηση συναίνεσης με τα κόμματα της αντιπολίτευσης, ο στόχος αυτός εκπληρώθηκε κι έτσι από τις επόμενες εθνικές εκλογές περισσότεροι από 400.000 Ελληνες της Διασποράς θα μπορούν να ψηφίζουν σε εκλογικό κέντρο που θα στηθεί στην πόλη όπου μένουν. Παράλληλα, οι βουλευτές επικρατείας αυξήθηκαν από 12 σε 15 και χάνουν έτσι από μία έδρα η Αχαΐα, η Α’ Αθηνών και ο Νότιος Τομέας Αθηνών.Με αυτές τις δύο κινήσεις, ο κ. Μητσοτάκης έγινε ο πρώτος πρωθυπουργός στη Μεταπολίτευση που δεν έχει τον φόβο της πρόωρης προσφυγής στις κάλπες λόγω αδυναμίας εκλογής Προέδρου της Δημοκρατίας και, ταυτόχρονα, ο πρώτος που απευθύνεται εκλογικά στο μεγαλύτερο (όχι όλο, λόγω των περιορισμών που μπήκαν) τμήμα της ομογένειας.
Πλέον, αμέσως μετά τις γιορτές και την επίσκεψη στον Λευκό Οίκο, ο πρωθυπουργός θα επικεντρωθεί μαζί με το επιτελείο του και με τον αρμόδιο υπουργό Εσωτερικών, Τάκη Θεοδωρικάκο, στις αλλαγές στον εκλογικό νόμο για τις εθνικές εκλογές και σε εκείνον για τις αυτοδιοικητικές. Ο δεύτερος, σύμφωνα με πληροφορίες, θα προηγηθεί και σε κάθε περίπτωση θα έχει ψηφιστεί εντός του πρώτου εξαμήνου του έτους. Θα έρθει δε στο ίδιο νομοσχέδιο που θα περιέχει τη μεταρρύθμιση στην Τοπική Αυτοδιοίκηση, με τη μεταβίβαση σημαντικών αρμοδιοτήτων στους δήμους και τις περιφέρειες. Για τον πρώτο θα επιδιωχθεί η απαιτούμενη συναίνεση, αλλά στην κυβέρνηση θεωρούν εξαιρετικά δύσκολο να συγκεντρώσουν τις 200 ψήφους που χρειάζονται για να καταργηθεί η απλή αναλογική και να ισχύσει ο νέος εκλογικός νόμος με την ενισχυμένη αναλογική από τις επόμενες κιόλας βουλευτικές εκλογές.
Το Μπόνους
Η συζήτηση ωστόσο με τα κόμματα της αντιπολίτευσης θα γίνει στη βάση της διασφάλισης πλειοψηφίας στη Βουλή για το κόμμα που θα έρχεται πρώτο. Το κλιμακωτό μπόνους εδρών, π.χ. οι 50 που παίρνει σήμερα το πρώτο κόμμα, να δίνονται μόνο αν περάσει το 40%, 40 αν περάσει το 35% κ.ο.κ., είναι ένα από τα σενάρια που εξετάζει το Μαξίμου. Παράλληλα, έχει αποκλειστεί το γερμανικό μοντέλο με τις μονοεδρικές περιφέρειες και άλλες ανάλογες εισηγήσεις για αλλαγές εκλογικών περιφερειών, που είχαν τεθεί προς συζήτηση.
Σε κάθε περίπτωση, με την ψήφιση του νόμου θα έχουν πια ολοκληρωθεί οι αλλαγές στους κανόνες του εκλογικού «παιχνιδιού» κι έτσι ο Κυριάκος Μητσοτάκης θα έχει ανοιχτό το πεδίο μπροστά του ώστε να αξιοποιήσει το στοιχείο του αιφνιδιασμού της προσφυγής στις κάλπες εφόσον και αν το κρίνει απαραίτητο.
Από το Μέγαρο Μαξίμου διαμηνύουν σταθερά ότι οι εκλογές θα γίνουν στο τέλος της τετραετίας, το 2023, ωστόσο, σύμφωνα με πληροφορίες, οι εισηγήσεις για πρόωρη προσφυγή στις κάλπες ώστε να «καεί» η απλή αναλογική και να γίνουν αμέσως μετά εκλογές με τον νέο εκλογικό νόμο, που θα διασφαλίζει κυβερνητική πλειοψηφία, παραμένουν στο τραπέζι.
Το νομοσχέδιο για τον εκλογικό νόμο της Τοπικής Αυτοδιοίκησης απαιτεί απλή πλειοψηφία για να περάσει και να ισχύσει άμεσα. Συνεπώς, οι δήμαρχοι και οι περιφερειάρχες θα αναδειχθούν στις κάλπες που θα στηθούν το 2023 με νέο εκλογικό σύστημα, που θα καταργεί την απλή αναλογική, αλλά θα διατηρεί την τετραετή τους θητεία, κάτι που αποσυνδέει χρονικά τις αυτοδιοικητικές εκλογές από τις ευρωεκλογές.
«ΑΚΥΒΕΡΝΗΣΙΑ»
O Τάκης Θεοδωρικάκος μίλησε στα «Π» για τους δύο νέους εκλογικούς νόμους που ετοιμάζει η κυβέρνηση. Ο υπουργός Εσωτερικών αρχικά σχολίασε τα αποτελέσματα της απλής αναλογικής, υποστηρίζοντας ότι: «Αυτό το εξάμηνο αποδείχθηκε ότι η εφαρμογή της απλής αναλογικής στους δήμους και στις περιφέρειες οδηγεί σε ακυβερνησία. Αν δεν υπήρχε η νομοθετική παρέμβαση της κυβέρνησης, τα προβλήματα λειτουργίας στην Αυτοδιοίκηση θα ήταν τεράστια». Στη συνέχεια, ο κ. Θεοδωρικάκος τόνισε: «Το 2020 θα προχωρήσουμε στην κατάργηση της απλής αναλογικής και θα φέρουμε στη Βουλή έναν νέο νόμο που θα διασφαλίζει την πλειοψηφία της παράταξης του δημάρχου στα Δημοτικά Συμβούλια». Ο υπουργός Εσωτερικών, μάλιστα, μίλησε και για τα επόμενα βήματα: «Τον νέο εκλογικό νόμο θα τον συζητήσουμε με την ΚΕΔΕ, τα κόμματα και την κοινωνία, προκειμένου να πετύχουμε τις μέ-γιστες συναινέσεις. Θα ήταν σπουδαίο αν οι συγκλίσεις που υπήρχαν στον νόμο για την ψήφο των Ελλήνων του εξωτερικού μπορούσαν να επιτευχθούν και στον εκλογικό νόμο, ο οποίος περιγράφει τους όρους ανταγωνισμού ανάμεσα στα κόμματα».
Η λύση γιατα παράδοξα
Τα προβλήματα που έχει δημιουργήσει το εκλογικό σύστημα που έφερε ο «Κλεισθένης», το οποίο νομοθέτησε η κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ, θεωρούνται στο Μαξίμου και στο υπουργείο Εσωτερικών δεδομένα και σημαντικά, παρά τις ρυθμίσεις που ψηφίστηκαν το καλοκαίρι για να «λειανθούν». Περίπου τα δύο τρίτα των δημάρχων και οι μισοί περιφερειάρχες δεν έχουν σήμερα πλειοψηφία στα συμβούλιά τους, με αποτέλεσμα να μην μπορούν να διοικήσουν αποτελεσματικά. Στην Περιφέ-ρεια Ιονίων Νήσων, για παράδειγμα, η περιφερειάρχης έχει 12 περιφερειακούς συμβούλους από την παράταξή της σε σύνολο 41, ενώ στον Δήμο Θεσσαλο-νίκης ο δήμαρχος Κωνσταντίνος Ζέρβας έχει εκλέξει 7 συμβούλους από τον συνδυασμό του, σε σύνολο 49. Στη δε Καλαμάτα, ενώ ο δήμαρχος ήταν υπέρ της πιλοτικής λειτουργίας του δικτύου 5G στην πόλη, το Δημοτικό Συμβούλιο, όπου την πλειοψηφία έχει η αντιπολίτευση, πέτυχε να το καταψηφίσει και να διακοπεί έτσι η λειτουργία του.
Οι δημοτικοί και περιφερειακοί σύμβουλοι, από τις επόμενες αυτοδιοικητικές εκλογές, δεν θα εκλέγονται με απλή αναλογική με βάση τα αποτελέσματα του πρώτου γύρου, όπως συνέβη στις φετινές εκλογές και οδήγησε δήμους και περιφέρειες σε κατάσταση ακυβερνησίας. Ούτε, όμως, ο δήμαρχος και ο περιφερειάρχης θα απολαμβάνουν την άνετη πλειοψηφία που τους έδινε ο «Καλλικράτης».
Με τη μεταρρύθμιση του 2010, τα τρία πέμπτα των εδρών του Δημοτικού Συμβουλίου πήγαιναν στον συνδυασμό του εκλεγέντος δημάρχου και τα δύο πέμπτα κατανέμονταν αναλογικά στους υπόλοιπους συνδυασμούς. Με τη μεταρρύθμιση που σχεδιάζουν η κυβέρνηση και το αρμόδιο υπουργείο Εσωτερικών, κάθε εκλεγμένος δήμαρχος και περιφερειάρχης θα έχουν την πλειοψηφία στο συμβούλιο, λιγότερο ωστόσο διευρυμένη. Εξετάζεται ακόμα και το ενδεχόμενο ο αριθμός των συμβούλων που εκλέγονται να εξαρτάται και από το ποσοστό που λαμβάνει ο συνδυασμός τους, να αυξάνεται δηλαδή κλιμακωτά, ανάλογα με το ποσοστό.
Παράλληλα, εξετάζεται το σενάριο να αλλάξει και ο τρόπος εκλογής των δημάρχων και των περιφερειαρχών. Προφανώς και θα εκλέγεται ο επικεφαλής του επιτυχόντος συνδυασμού, αλλά ίσως, βάσει ενός σεναρίου που βρίσκεται υπό επεξεργασία, να μην απαιτείται αυτός να συγκεντρώσει το 50% των ψήφων είτε στον πρώτο είτε στον δεύτερο γύρο. Βάσει του σεναρίου αυτού, δήμαρχοι και περιφερειάρχες θα εκλέγονται όσοι συγκεντρώσουν κατ’ ελάχιστο ποσοστό 40%, μία ρύθμιση που είχε θεσπιστεί για πρώτη φορά στη χώρα μας το 2006 και προέβλεπε εκλογή από τον πρώτο γύρο με 42%.
Στο ίδιο νομοσχέδιο θα περιληφθούν διατάξεις για τον εκσυγχρονισμό και την αλλαγή του Κώδικα Τοπικής Αυτοδιοίκησης, ώστε μεταξύ άλλων να ξεκαθαριστούν πλήρως οι αρμοδιότητες μεταξύ δήμων, περιφερειών και κεντρικού κράτους, αλλά και να εκσυγχρονιστεί η εκλογική διαδικασία συνολικά.
Ο σχεδιασμός που είχε εξαρχής κατά νου ο Κυριάκος Μητσοτάκης εφαρμόζεται πιστά: Πρώτη προτεραιότητα ήταν η ολοκλήρωση της αναθεώρησης του Συντάγματος, με αιχμή το Aρθρο 32. Ο στόχος, που ήταν η πλήρης αποδέσμευση της διαδικασίας εκλογής Προέδρου της Δημοκρατίας από τις βουλευτικές εκλογές, επετεύχθη. Ετσι, με αφετηρία τον Φεβρουάριο που έρχεται, θα εκλέγεται Πρόεδρος της Δημοκρατίας ακόμα κι εκείνος που θα συγκεντρώνει τη σχετική πλειοψηφία, ως έσχατη λύση για να αποφευχθεί σε κάθε περίπτωση η διάλυση της Βουλής.
Δεύτερο κομμάτι του σχεδιασμού ήταν η αλλαγή πρώτα του σχετικού άρθρου του Συντάγματος και στη συνέχεια του εκλογικού νόμου, ώστε να δοθεί για πρώτη φορά το δικαίωμα στους Ελληνες του εξωτερικού να ψηφίζουν από τον τόπο διαμονής τους. Επειτα από μια δύσκολη άσκηση συναίνεσης με τα κόμματα της αντιπολίτευσης, ο στόχος αυτός εκπληρώθηκε κι έτσι από τις επόμενες εθνικές εκλογές περισσότεροι από 400.000 Ελληνες της Διασποράς θα μπορούν να ψηφίζουν σε εκλογικό κέντρο που θα στηθεί στην πόλη όπου μένουν. Παράλληλα, οι βουλευτές επικρατείας αυξήθηκαν από 12 σε 15 και χάνουν έτσι από μία έδρα η Αχαΐα, η Α’ Αθηνών και ο Νότιος Τομέας Αθηνών.Με αυτές τις δύο κινήσεις, ο κ. Μητσοτάκης έγινε ο πρώτος πρωθυπουργός στη Μεταπολίτευση που δεν έχει τον φόβο της πρόωρης προσφυγής στις κάλπες λόγω αδυναμίας εκλογής Προέδρου της Δημοκρατίας και, ταυτόχρονα, ο πρώτος που απευθύνεται εκλογικά στο μεγαλύτερο (όχι όλο, λόγω των περιορισμών που μπήκαν) τμήμα της ομογένειας.
Πλέον, αμέσως μετά τις γιορτές και την επίσκεψη στον Λευκό Οίκο, ο πρωθυπουργός θα επικεντρωθεί μαζί με το επιτελείο του και με τον αρμόδιο υπουργό Εσωτερικών, Τάκη Θεοδωρικάκο, στις αλλαγές στον εκλογικό νόμο για τις εθνικές εκλογές και σε εκείνον για τις αυτοδιοικητικές. Ο δεύτερος, σύμφωνα με πληροφορίες, θα προηγηθεί και σε κάθε περίπτωση θα έχει ψηφιστεί εντός του πρώτου εξαμήνου του έτους. Θα έρθει δε στο ίδιο νομοσχέδιο που θα περιέχει τη μεταρρύθμιση στην Τοπική Αυτοδιοίκηση, με τη μεταβίβαση σημαντικών αρμοδιοτήτων στους δήμους και τις περιφέρειες. Για τον πρώτο θα επιδιωχθεί η απαιτούμενη συναίνεση, αλλά στην κυβέρνηση θεωρούν εξαιρετικά δύσκολο να συγκεντρώσουν τις 200 ψήφους που χρειάζονται για να καταργηθεί η απλή αναλογική και να ισχύσει ο νέος εκλογικός νόμος με την ενισχυμένη αναλογική από τις επόμενες κιόλας βουλευτικές εκλογές.
Το Μπόνους
Η συζήτηση ωστόσο με τα κόμματα της αντιπολίτευσης θα γίνει στη βάση της διασφάλισης πλειοψηφίας στη Βουλή για το κόμμα που θα έρχεται πρώτο. Το κλιμακωτό μπόνους εδρών, π.χ. οι 50 που παίρνει σήμερα το πρώτο κόμμα, να δίνονται μόνο αν περάσει το 40%, 40 αν περάσει το 35% κ.ο.κ., είναι ένα από τα σενάρια που εξετάζει το Μαξίμου. Παράλληλα, έχει αποκλειστεί το γερμανικό μοντέλο με τις μονοεδρικές περιφέρειες και άλλες ανάλογες εισηγήσεις για αλλαγές εκλογικών περιφερειών, που είχαν τεθεί προς συζήτηση.
Σε κάθε περίπτωση, με την ψήφιση του νόμου θα έχουν πια ολοκληρωθεί οι αλλαγές στους κανόνες του εκλογικού «παιχνιδιού» κι έτσι ο Κυριάκος Μητσοτάκης θα έχει ανοιχτό το πεδίο μπροστά του ώστε να αξιοποιήσει το στοιχείο του αιφνιδιασμού της προσφυγής στις κάλπες εφόσον και αν το κρίνει απαραίτητο.
Από το Μέγαρο Μαξίμου διαμηνύουν σταθερά ότι οι εκλογές θα γίνουν στο τέλος της τετραετίας, το 2023, ωστόσο, σύμφωνα με πληροφορίες, οι εισηγήσεις για πρόωρη προσφυγή στις κάλπες ώστε να «καεί» η απλή αναλογική και να γίνουν αμέσως μετά εκλογές με τον νέο εκλογικό νόμο, που θα διασφαλίζει κυβερνητική πλειοψηφία, παραμένουν στο τραπέζι.
Το νομοσχέδιο για τον εκλογικό νόμο της Τοπικής Αυτοδιοίκησης απαιτεί απλή πλειοψηφία για να περάσει και να ισχύσει άμεσα. Συνεπώς, οι δήμαρχοι και οι περιφερειάρχες θα αναδειχθούν στις κάλπες που θα στηθούν το 2023 με νέο εκλογικό σύστημα, που θα καταργεί την απλή αναλογική, αλλά θα διατηρεί την τετραετή τους θητεία, κάτι που αποσυνδέει χρονικά τις αυτοδιοικητικές εκλογές από τις ευρωεκλογές.
«ΑΚΥΒΕΡΝΗΣΙΑ»
O Τάκης Θεοδωρικάκος μίλησε στα «Π» για τους δύο νέους εκλογικούς νόμους που ετοιμάζει η κυβέρνηση. Ο υπουργός Εσωτερικών αρχικά σχολίασε τα αποτελέσματα της απλής αναλογικής, υποστηρίζοντας ότι: «Αυτό το εξάμηνο αποδείχθηκε ότι η εφαρμογή της απλής αναλογικής στους δήμους και στις περιφέρειες οδηγεί σε ακυβερνησία. Αν δεν υπήρχε η νομοθετική παρέμβαση της κυβέρνησης, τα προβλήματα λειτουργίας στην Αυτοδιοίκηση θα ήταν τεράστια». Στη συνέχεια, ο κ. Θεοδωρικάκος τόνισε: «Το 2020 θα προχωρήσουμε στην κατάργηση της απλής αναλογικής και θα φέρουμε στη Βουλή έναν νέο νόμο που θα διασφαλίζει την πλειοψηφία της παράταξης του δημάρχου στα Δημοτικά Συμβούλια». Ο υπουργός Εσωτερικών, μάλιστα, μίλησε και για τα επόμενα βήματα: «Τον νέο εκλογικό νόμο θα τον συζητήσουμε με την ΚΕΔΕ, τα κόμματα και την κοινωνία, προκειμένου να πετύχουμε τις μέ-γιστες συναινέσεις. Θα ήταν σπουδαίο αν οι συγκλίσεις που υπήρχαν στον νόμο για την ψήφο των Ελλήνων του εξωτερικού μπορούσαν να επιτευχθούν και στον εκλογικό νόμο, ο οποίος περιγράφει τους όρους ανταγωνισμού ανάμεσα στα κόμματα».
Η λύση γιατα παράδοξα
Τα προβλήματα που έχει δημιουργήσει το εκλογικό σύστημα που έφερε ο «Κλεισθένης», το οποίο νομοθέτησε η κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ, θεωρούνται στο Μαξίμου και στο υπουργείο Εσωτερικών δεδομένα και σημαντικά, παρά τις ρυθμίσεις που ψηφίστηκαν το καλοκαίρι για να «λειανθούν». Περίπου τα δύο τρίτα των δημάρχων και οι μισοί περιφερειάρχες δεν έχουν σήμερα πλειοψηφία στα συμβούλιά τους, με αποτέλεσμα να μην μπορούν να διοικήσουν αποτελεσματικά. Στην Περιφέ-ρεια Ιονίων Νήσων, για παράδειγμα, η περιφερειάρχης έχει 12 περιφερειακούς συμβούλους από την παράταξή της σε σύνολο 41, ενώ στον Δήμο Θεσσαλο-νίκης ο δήμαρχος Κωνσταντίνος Ζέρβας έχει εκλέξει 7 συμβούλους από τον συνδυασμό του, σε σύνολο 49. Στη δε Καλαμάτα, ενώ ο δήμαρχος ήταν υπέρ της πιλοτικής λειτουργίας του δικτύου 5G στην πόλη, το Δημοτικό Συμβούλιο, όπου την πλειοψηφία έχει η αντιπολίτευση, πέτυχε να το καταψηφίσει και να διακοπεί έτσι η λειτουργία του.
Οι δημοτικοί και περιφερειακοί σύμβουλοι, από τις επόμενες αυτοδιοικητικές εκλογές, δεν θα εκλέγονται με απλή αναλογική με βάση τα αποτελέσματα του πρώτου γύρου, όπως συνέβη στις φετινές εκλογές και οδήγησε δήμους και περιφέρειες σε κατάσταση ακυβερνησίας. Ούτε, όμως, ο δήμαρχος και ο περιφερειάρχης θα απολαμβάνουν την άνετη πλειοψηφία που τους έδινε ο «Καλλικράτης».
Με τη μεταρρύθμιση του 2010, τα τρία πέμπτα των εδρών του Δημοτικού Συμβουλίου πήγαιναν στον συνδυασμό του εκλεγέντος δημάρχου και τα δύο πέμπτα κατανέμονταν αναλογικά στους υπόλοιπους συνδυασμούς. Με τη μεταρρύθμιση που σχεδιάζουν η κυβέρνηση και το αρμόδιο υπουργείο Εσωτερικών, κάθε εκλεγμένος δήμαρχος και περιφερειάρχης θα έχουν την πλειοψηφία στο συμβούλιο, λιγότερο ωστόσο διευρυμένη. Εξετάζεται ακόμα και το ενδεχόμενο ο αριθμός των συμβούλων που εκλέγονται να εξαρτάται και από το ποσοστό που λαμβάνει ο συνδυασμός τους, να αυξάνεται δηλαδή κλιμακωτά, ανάλογα με το ποσοστό.
Παράλληλα, εξετάζεται το σενάριο να αλλάξει και ο τρόπος εκλογής των δημάρχων και των περιφερειαρχών. Προφανώς και θα εκλέγεται ο επικεφαλής του επιτυχόντος συνδυασμού, αλλά ίσως, βάσει ενός σεναρίου που βρίσκεται υπό επεξεργασία, να μην απαιτείται αυτός να συγκεντρώσει το 50% των ψήφων είτε στον πρώτο είτε στον δεύτερο γύρο. Βάσει του σεναρίου αυτού, δήμαρχοι και περιφερειάρχες θα εκλέγονται όσοι συγκεντρώσουν κατ’ ελάχιστο ποσοστό 40%, μία ρύθμιση που είχε θεσπιστεί για πρώτη φορά στη χώρα μας το 2006 και προέβλεπε εκλογή από τον πρώτο γύρο με 42%.
Στο ίδιο νομοσχέδιο θα περιληφθούν διατάξεις για τον εκσυγχρονισμό και την αλλαγή του Κώδικα Τοπικής Αυτοδιοίκησης, ώστε μεταξύ άλλων να ξεκαθαριστούν πλήρως οι αρμοδιότητες μεταξύ δήμων, περιφερειών και κεντρικού κράτους, αλλά και να εκσυγχρονιστεί η εκλογική διαδικασία συνολικά.
