Η ελληνική οικονομία μετά την πανδημία
Τις τελευταίες εβδομάδες βιώνουμε πρωτόγνωρες συνθήκες, η πανδημία που έχει προκαλέσει ο ιός covid-19 έχει οδηγήσει σε ένα παγκόσμιο «lockdown».
Οι κυβερνήσεις σε ολόκληρο τον κόσμο, είτε έγκαιρα, είτε με καθυστέρηση υιοθέτησαν μέτρα με στόχο τη κοινωνική αποστασιοποίηση, ώστε να σπάσει η αλυσίδα μετάδοσης του ιού. Ωστόσο, το γεγονός αυτό έχει τεράστιες επιπτώσεις στις οικονομίες των κρατών και αναμένεται να οδηγήσει σε παγκόσμια ύφεση. Το οικονομικό κόστος του κορονοϊού βαίνει διαρκώς αυξανόμενο, ενώ η δημιουργία ασφαλών προβλέψεων για τις εξελίξεις είναι σχεδόν αδύνατη, καθώς οι οικονομικές διαστάσεις της πανδημίας είναι πρωτοφανείς και άγνωστες.
Η χώρα μας βρίσκεται αντιμέτωπη με αυτή την κατάσταση έπειτα από μια δύσκολη 10ετή οικονομική πραγματικότητα, η οποία χαρακτηρίστηκε από μεγάλη περίοδο ύφεσης.
Τι σημαίνει πρακτικά αυτό; Η Ελλάδα μόλις το τελευταίο χρονικό διάστημα είχε αρχίσει να μπαίνει σε τροχιά επιστροφής στη προ-μνημονίων παραγωγική πορεία. Εύλογα δημιουργείται το ερώτημα, πώς θα μπορέσει να αντιμετωπίσει και να ξεπεράσει την νέα επικείμενη ύφεση, ξεκινώντας από σαφώς χειρότερη αφετηρία σε σχέση με τις περισσότερες χώρες της Ευρώπης.
Σε αυτό το σημείο ιδιαίτερη αναφορά πρέπει να γίνει στην «βαριά βιομηχανία» της χώρας, τον τουρισμό. Σύμφωνα με τις εκτιμήσεις του ΟΟΣΑ, η Ελλάδα κινδυνεύει να χάσει ακόμα και το 35% του ΑΕΠ της λόγω της πανδημίας, διότι ο τουρισμός, η εστίαση και άλλοι κλάδοι που πλήττονται από τα μέτρα αντιμετώπισης του covid-19, έχουν υπερβολικά μεγάλη συμμετοχή στη διαμόρφωση του Ελληνικού ΑΕΠ. Πώς θα μπορέσουμε να διαψεύσουμε τις εκτιμήσεις; Αρχικά πρέπει να δοθούν σημαντικά κίνητρα για ενίσχυση του εσωτερικού τουρισμού, με την προϋπόθεση ότι οι προβλέψεις των επιδημιολόγων θα επιβεβαιωθούν και θα «απαλλαχθούμε» προσωρινά από τον covid-19 μέχρι το τέλος Ιουνίου.
Το σημαντικότερο όμως είναι να γίνουν στοχευμένες κινήσεις προς τις χώρες που έχουν ξεπεράσει ή αναμένεται να ξεπεράσουν σύντομα τον κορονοϊό, ώστε να προσελκύσουμε σημαντικό αριθμό τουριστών, που θα μετριάσει τις αναμενόμενες ζημίες της φετινής τουριστικής περιόδου.
Τέλος δεν πρέπει να ξεχάσουμε τα μέτρα στήριξης στις επιχειρήσεις που σχετίζονται με τους εν λόγω κλάδους.
Εκτός από τις ενέργειες στον τουρισμό πρέπει να γίνουν παρεμβάσεις που θα αφορούν όλο το φάσμα της οικονομικής δραστηριότητας, με πρωταρχικό σκοπό να διατηρηθεί η ρευστότητα και να ενισχυθεί η κατανάλωση.
Για παράδειγμα, θα πρέπει να εξασφαλιστεί η χορήγηση δανειακών κεφαλαίων από τα χρηματοπιστωτικά ιδρύματα σε νοικοκυριά και επιχειρήσεις με πολύ ευνοϊκούς όρους, η παροχή διευκολύνσεων για την αποπληρωμή των ήδη υφιστάμενων δανείων, η πρόσβαση σε κεφάλαια που θα χρησιμοποιηθούν για την χρηματοδότηση νέων θέσεων εργασίας για όσους βρεθούν στην ανεργία την περίοδο της κρίσης. Τέλος, θα πρέπει να ενισχυθεί ο αναπτυξιακός ρόλος του κράτους, με την χρηματοδότηση επενδυτικών σχεδίων και δημοσίων έργων που θα στοχεύουν στην δημιουργία θέσεων εργασίας. Σε αυτή την κατεύθυνση πρέπει να κινούνται και δυνητικές παραγωγικές πρωτοβουλίες Ελλήνων επιχειρηματιών.
Όλα τα παραπάνω θα είναι ανέφικτα αν δεν υπάρξει σημαντική χρηματοδότηση από την Ευρωπαϊκή Ένωση. Μπορεί στο πρόσφατο Eurogroup να έγινε μια καλή αρχή, όμως σίγουρα απαιτούνται γενναίες αποφάσεις για την προσφορά περισσότερων δυνατοτήτων και χρηματοδοτικών εργαλείων. Με αυτό τον τρόπο θα αντιμετωπιστεί αποτελεσματικά η κρίση και θα κεφαλαιοποιηθούν ευκαιρίες που αναδύονται. Αξίζει να σημειωθεί ότι σε αυτές τις δυσμενείς συνθήκες η χώρα μας κατάφερε, μέσα σε λίγες μέρες, να κάνει άλματα προς την ψηφιακή επανάσταση μέσα από την ενίσχυση της τηλεργασίας, την εξ΄ αποστάσεως εκπαίδευση και την δημιουργία νέων δυνατοτήτων ηλεκτρονικής αλληλεπίδρασης με το δημόσιο.
Επιπροσθέτως, ενισχύθηκε το σύστημα υγείας, ένα σύστημα υγείας που μολονότι ήταν αποδυναμωμένο, μέχρι στιγμής αντέχει, σε αντίθεση με όσα παρατηρούμε σε χώρες με καλύτερες οικονομικές συνθήκες από την Ελλάδα. Τέλος είναι έκδηλη η ανάγκη δημιουργίας ενός νέου παραγωγικού μοντέλου που θα ενισχύσει την δημιουργία ανταγωνιστικών μονάδων στον πρωτογενή τομέα.
Το επόμενο διάστημα οι προκλήσεις θα είναι πολλές και χρειάζεται να ληφθούν σημαντικές αποφάσεις, προκειμένου η χώρα να αποφύγει τα χειρότερα. Μέσα σε αυτή τη δύσκολη κοινωνική και οικονομική συγκυρία, η ελληνική κυβέρνηση και ιδίως ο Πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης έχουν δείξει εξαιρετικά αντανακλαστικά στην διαχείριση της υγειονομικής κρίσης και έχουν ωθήσει στην ανάκτηση του αισθήματος εμπιστοσύνης των πολιτών στις κρατικές δομές, γεγονότα που γεννούν ελπίδα για την άμεση αντιμετώπιση της επικείμενης οικονομικής «πανδημίας».
*Ο Θοδωρής Κουναδέας είναι Οικονομολόγος, Υπ. Διδάκτορας ΕΚΠΑ και Μέλος Πολιτικής Επιτροπής Ν.Δ.
Οι κυβερνήσεις σε ολόκληρο τον κόσμο, είτε έγκαιρα, είτε με καθυστέρηση υιοθέτησαν μέτρα με στόχο τη κοινωνική αποστασιοποίηση, ώστε να σπάσει η αλυσίδα μετάδοσης του ιού. Ωστόσο, το γεγονός αυτό έχει τεράστιες επιπτώσεις στις οικονομίες των κρατών και αναμένεται να οδηγήσει σε παγκόσμια ύφεση. Το οικονομικό κόστος του κορονοϊού βαίνει διαρκώς αυξανόμενο, ενώ η δημιουργία ασφαλών προβλέψεων για τις εξελίξεις είναι σχεδόν αδύνατη, καθώς οι οικονομικές διαστάσεις της πανδημίας είναι πρωτοφανείς και άγνωστες.
Η χώρα μας βρίσκεται αντιμέτωπη με αυτή την κατάσταση έπειτα από μια δύσκολη 10ετή οικονομική πραγματικότητα, η οποία χαρακτηρίστηκε από μεγάλη περίοδο ύφεσης.
Τι σημαίνει πρακτικά αυτό; Η Ελλάδα μόλις το τελευταίο χρονικό διάστημα είχε αρχίσει να μπαίνει σε τροχιά επιστροφής στη προ-μνημονίων παραγωγική πορεία. Εύλογα δημιουργείται το ερώτημα, πώς θα μπορέσει να αντιμετωπίσει και να ξεπεράσει την νέα επικείμενη ύφεση, ξεκινώντας από σαφώς χειρότερη αφετηρία σε σχέση με τις περισσότερες χώρες της Ευρώπης.
Σε αυτό το σημείο ιδιαίτερη αναφορά πρέπει να γίνει στην «βαριά βιομηχανία» της χώρας, τον τουρισμό. Σύμφωνα με τις εκτιμήσεις του ΟΟΣΑ, η Ελλάδα κινδυνεύει να χάσει ακόμα και το 35% του ΑΕΠ της λόγω της πανδημίας, διότι ο τουρισμός, η εστίαση και άλλοι κλάδοι που πλήττονται από τα μέτρα αντιμετώπισης του covid-19, έχουν υπερβολικά μεγάλη συμμετοχή στη διαμόρφωση του Ελληνικού ΑΕΠ. Πώς θα μπορέσουμε να διαψεύσουμε τις εκτιμήσεις; Αρχικά πρέπει να δοθούν σημαντικά κίνητρα για ενίσχυση του εσωτερικού τουρισμού, με την προϋπόθεση ότι οι προβλέψεις των επιδημιολόγων θα επιβεβαιωθούν και θα «απαλλαχθούμε» προσωρινά από τον covid-19 μέχρι το τέλος Ιουνίου.
Το σημαντικότερο όμως είναι να γίνουν στοχευμένες κινήσεις προς τις χώρες που έχουν ξεπεράσει ή αναμένεται να ξεπεράσουν σύντομα τον κορονοϊό, ώστε να προσελκύσουμε σημαντικό αριθμό τουριστών, που θα μετριάσει τις αναμενόμενες ζημίες της φετινής τουριστικής περιόδου.
Τέλος δεν πρέπει να ξεχάσουμε τα μέτρα στήριξης στις επιχειρήσεις που σχετίζονται με τους εν λόγω κλάδους.
Εκτός από τις ενέργειες στον τουρισμό πρέπει να γίνουν παρεμβάσεις που θα αφορούν όλο το φάσμα της οικονομικής δραστηριότητας, με πρωταρχικό σκοπό να διατηρηθεί η ρευστότητα και να ενισχυθεί η κατανάλωση.
Για παράδειγμα, θα πρέπει να εξασφαλιστεί η χορήγηση δανειακών κεφαλαίων από τα χρηματοπιστωτικά ιδρύματα σε νοικοκυριά και επιχειρήσεις με πολύ ευνοϊκούς όρους, η παροχή διευκολύνσεων για την αποπληρωμή των ήδη υφιστάμενων δανείων, η πρόσβαση σε κεφάλαια που θα χρησιμοποιηθούν για την χρηματοδότηση νέων θέσεων εργασίας για όσους βρεθούν στην ανεργία την περίοδο της κρίσης. Τέλος, θα πρέπει να ενισχυθεί ο αναπτυξιακός ρόλος του κράτους, με την χρηματοδότηση επενδυτικών σχεδίων και δημοσίων έργων που θα στοχεύουν στην δημιουργία θέσεων εργασίας. Σε αυτή την κατεύθυνση πρέπει να κινούνται και δυνητικές παραγωγικές πρωτοβουλίες Ελλήνων επιχειρηματιών.
Όλα τα παραπάνω θα είναι ανέφικτα αν δεν υπάρξει σημαντική χρηματοδότηση από την Ευρωπαϊκή Ένωση. Μπορεί στο πρόσφατο Eurogroup να έγινε μια καλή αρχή, όμως σίγουρα απαιτούνται γενναίες αποφάσεις για την προσφορά περισσότερων δυνατοτήτων και χρηματοδοτικών εργαλείων. Με αυτό τον τρόπο θα αντιμετωπιστεί αποτελεσματικά η κρίση και θα κεφαλαιοποιηθούν ευκαιρίες που αναδύονται. Αξίζει να σημειωθεί ότι σε αυτές τις δυσμενείς συνθήκες η χώρα μας κατάφερε, μέσα σε λίγες μέρες, να κάνει άλματα προς την ψηφιακή επανάσταση μέσα από την ενίσχυση της τηλεργασίας, την εξ΄ αποστάσεως εκπαίδευση και την δημιουργία νέων δυνατοτήτων ηλεκτρονικής αλληλεπίδρασης με το δημόσιο.
Επιπροσθέτως, ενισχύθηκε το σύστημα υγείας, ένα σύστημα υγείας που μολονότι ήταν αποδυναμωμένο, μέχρι στιγμής αντέχει, σε αντίθεση με όσα παρατηρούμε σε χώρες με καλύτερες οικονομικές συνθήκες από την Ελλάδα. Τέλος είναι έκδηλη η ανάγκη δημιουργίας ενός νέου παραγωγικού μοντέλου που θα ενισχύσει την δημιουργία ανταγωνιστικών μονάδων στον πρωτογενή τομέα.
Το επόμενο διάστημα οι προκλήσεις θα είναι πολλές και χρειάζεται να ληφθούν σημαντικές αποφάσεις, προκειμένου η χώρα να αποφύγει τα χειρότερα. Μέσα σε αυτή τη δύσκολη κοινωνική και οικονομική συγκυρία, η ελληνική κυβέρνηση και ιδίως ο Πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης έχουν δείξει εξαιρετικά αντανακλαστικά στην διαχείριση της υγειονομικής κρίσης και έχουν ωθήσει στην ανάκτηση του αισθήματος εμπιστοσύνης των πολιτών στις κρατικές δομές, γεγονότα που γεννούν ελπίδα για την άμεση αντιμετώπιση της επικείμενης οικονομικής «πανδημίας».
*Ο Θοδωρής Κουναδέας είναι Οικονομολόγος, Υπ. Διδάκτορας ΕΚΠΑ και Μέλος Πολιτικής Επιτροπής Ν.Δ.
