Αρχή της ευθυδικίας: Ποια είναι η στρατηγική της Τουρκίας απέναντι στην Ελλάδα
Γιωργος Νοκος
Με ένα άγνωστο στο ευρύ κοινό και σε μεγάλο βαθμό ασαφές νομικό επιχείρημα επιθυμεί να προσέλθει η Τουρκία στο τραπέζι του διαλόγου.
Πρόκειται για την «αρχή της ευθυδικίας» (principle of equity) η οποία περιγράφεται ως μία πολύμορφη έννοια η οποία έρχεται από το αγγλοσαξωνικό δίκαιο και όχι από το ρωμαϊκό, με τον όρο aequitas να είναι αυτός που την περιγράφει στο τελευταίο.
Η αρχή της ευθυδικίας χρησιμοποιείται για την απόδοση της δικαιοσύνης και όχι του δικαίου, χωρίς να λαμβάνει υπόψη του, μερικώς ή συνολικά, όσα προβλέπονται από το Διεθνές Δίκαιο. Η αρχή της ευθυδικίας είναι μία μέθοδος που χρησιμοποιείται για την επίλυση διαφορών μεταξύ κρατών.
Στην προκειμένη περίπτωση, η Τουρκία προβάλλει το συγκεκριμένο επιχείρημα απέναντι στην Ελλάδα για την επίλυση των διαφορών που έχει με τη χώρα μας στις θαλάσσιες ζώνες και συγκεκριμένα στο Αιγαίο Πέλαγος.
Το επιχείρημα της αρχής της ευθυδικίας, προβλέπεται στη Σύμβαση των Ηνωμένων Εθνών για το Δίκαιο της Θάλασσας η οποία κυρώθηκε από την ελληνική Βουλή και δημοσιεύθηκε σε ΦΕΚ στις 23 Ιουνίου του 1995, αλλά βρίσκεται, όχι ονομαστικά αλλά περιγραφικά και στο καταστατικό του Διεθνούς Δικαστηρίου, άρα είναι ένας γενικά παραδεκτός όρος και μία μεθοδολογία που έχει ακολουθηθεί στο παρελθόν.
Συγκεκριμένα στη Σύμβαση των Ηνωμένων Εθνών για το Δίκαιο της Θάλασσας στο άρθρο 74 για την οριοθέτηση της αποκλειστικής οικονομικής ζώνης μεταξύ κρατών με έναντι ή προσκείμενες ακτές, αναφέρει χαρακτηριστικά.
1. Η οριοθέτηση της αποκλειστικής οικονομικής ζώνης μεταξύ κρατών με έναντι ή προσκείμενες ακτές πραγματοποιείται κατόπιν συμφωνίας με βάση το διεθνές δίκαιο όπως ορίζεται στο άρθρο 38 του καταστατικού του διεθνούς δικαστηρίου, με σκοπό την επίτευξη δίκαιης λύσης.
2. Αν δεν επιτευχθεί συμφωνία μέσα σε εύλογο χρονικό διάστημα, τα ενδιαφερόμενα κράτη προσφεύγουν στις διαδικασίες που προβλέπονται στο μέρος XV.
3. Εκκρεμούσης της συμφωνίας που προβλέπεται στην παράγραφο 1, τα ενδιαφερόμενα κράτη, σε πνεύμα κατανόησης και συνεργασίας, καταβάλλουν κάθε προσπάθεια για την επίτευξη προσωρινών διευθετήσεων πρακτικού χαρακτήρα και, κατά τη διάρκεια αυτής της μεταβατικής περιόδου, για να μην θέσουν σε κίνδυνο ή παρεμποδίσουν την επίτευξη οριστικής συμφωνίας. Οι διευθετήσεις αυτές δεν επηρεάζουν την τελική οριοθέτηση.
4. Οπου ισχύει συμφωνία μεταξύ των ενδιαφερομένων κρατών, τα ζητήματα που αναφέρονται στην οριοθέτηση της αποκλειστικής οικονομικής ζώνης καθορίζονται σύμφωνα με τις διατάξεις της εν λόγω συμφωνίας.
Στο άρθρο 38 του Καταστατικού του Διεθνούς Δικαστηρίου αναφέρεται χαρακτηριστικά ότι το Δικαστήριο, που έργο του έχει να εκδικάζει, σύμφωνα με το διεθνές δίκαιο,τις υποθέσεις που υποβάλλονται σ ́ αυτό, θα εφαρμόζει
α. τις διεθνείς συμβάσεις, γενικές ή ειδικές, που θέτουν κανόνες οι οποίοι αναγνωρίζονται ρητά από τα αντίδικα κράτη
β. το διεθνές εθιμικό δίκαιο, ως απόδειξη γενικής πρακτικής, που γίνεται δεκτή ως κανόνας δικαίου,
γ. τις γενικές αρχές του δικαίου που αναγνωρίζονται από τα πολιτισμένα έθνη,
δ. με την επιφύλαξη όσων προβλέπουν οι διατάξεις του άρθρου 59, τις δικαστικές αποφάσεις και τα διδάγματα των πιο αναγνωρισμένων δημοσιολόγων των διάφορων εθνών, ως βοηθητικά μέσα για τον καθορισμό των κανόνων δικαίου.
2. Αυτή η διάταξη δε θα θίγει την εξουσία του Δικαστηρίου να κρίνει μια υπόθεση «ex aequo etbono», αν οι διάδικοι συμφωνούν σ ́ αυτό.
Η «αρχή της ευθυδικίας» εμπεριέχεται στο λατινικό «ex aequo et bono» το οποίο ερμηνεύεται ως «σύμφωνα με ό,τι είναι δίκαιο και σωστό».
Η επίκληση του παραπάνω επιχειρήματος έχει ως στόχο να εξουδετερώσει το αντίστοιχο ελληνικό που επικαλείται ως βάση επίλυσης των διαφορών ανάμεσα στην Ελλάδα και την Τουρκία την «αρχή της μέσης γραμμής» (median line).
Στην «αρχή της μέσης γραμμής» όπως προβλέπεται στο άρθρο 6 της Σύμβασης του 1958 για την ηπειρωτική υφαλοκρηπίδα και στη Σύμβαση των Ηνωμένων Εθνών για το Δίκαιο της Θάλασσας, όλα τα σημεία της βρίσκονται σε ίση απόσταση από τα εγγύτερα σημεία των γραμμών βάσεως από τις οποίες μετράται το εύρος της χωρικής θάλασσας καθενός από τα δύο κράτη.
Πρόκειται για δύο διαφορετικές φιλοσοφίες στην επίλυση διαφορών μεταξύ χωρών για τη χάραξη θαλασσίων ζωνών και στην προκειμένη περίπτωση η Τουρκία έχει επιλέξει μία ξεκάθαρη στρατηγική απέναντι στην Ελλάδα, υποστηρίζοντας σθεναρά το επιχείρημα ότι το Αιγαίο Πέλαγος είναι μία ξεχωριστή περίπτωση και έτσι πρέπει να αντιμετωπιστεί και κατά τη διάρκεια των διαπραγματεύσεων.
Πρόκειται για την «αρχή της ευθυδικίας» (principle of equity) η οποία περιγράφεται ως μία πολύμορφη έννοια η οποία έρχεται από το αγγλοσαξωνικό δίκαιο και όχι από το ρωμαϊκό, με τον όρο aequitas να είναι αυτός που την περιγράφει στο τελευταίο.
Η αρχή της ευθυδικίας χρησιμοποιείται για την απόδοση της δικαιοσύνης και όχι του δικαίου, χωρίς να λαμβάνει υπόψη του, μερικώς ή συνολικά, όσα προβλέπονται από το Διεθνές Δίκαιο. Η αρχή της ευθυδικίας είναι μία μέθοδος που χρησιμοποιείται για την επίλυση διαφορών μεταξύ κρατών.
Στην προκειμένη περίπτωση, η Τουρκία προβάλλει το συγκεκριμένο επιχείρημα απέναντι στην Ελλάδα για την επίλυση των διαφορών που έχει με τη χώρα μας στις θαλάσσιες ζώνες και συγκεκριμένα στο Αιγαίο Πέλαγος.
Το επιχείρημα της αρχής της ευθυδικίας, προβλέπεται στη Σύμβαση των Ηνωμένων Εθνών για το Δίκαιο της Θάλασσας η οποία κυρώθηκε από την ελληνική Βουλή και δημοσιεύθηκε σε ΦΕΚ στις 23 Ιουνίου του 1995, αλλά βρίσκεται, όχι ονομαστικά αλλά περιγραφικά και στο καταστατικό του Διεθνούς Δικαστηρίου, άρα είναι ένας γενικά παραδεκτός όρος και μία μεθοδολογία που έχει ακολουθηθεί στο παρελθόν.
Συγκεκριμένα στη Σύμβαση των Ηνωμένων Εθνών για το Δίκαιο της Θάλασσας στο άρθρο 74 για την οριοθέτηση της αποκλειστικής οικονομικής ζώνης μεταξύ κρατών με έναντι ή προσκείμενες ακτές, αναφέρει χαρακτηριστικά.
1. Η οριοθέτηση της αποκλειστικής οικονομικής ζώνης μεταξύ κρατών με έναντι ή προσκείμενες ακτές πραγματοποιείται κατόπιν συμφωνίας με βάση το διεθνές δίκαιο όπως ορίζεται στο άρθρο 38 του καταστατικού του διεθνούς δικαστηρίου, με σκοπό την επίτευξη δίκαιης λύσης.
2. Αν δεν επιτευχθεί συμφωνία μέσα σε εύλογο χρονικό διάστημα, τα ενδιαφερόμενα κράτη προσφεύγουν στις διαδικασίες που προβλέπονται στο μέρος XV.
3. Εκκρεμούσης της συμφωνίας που προβλέπεται στην παράγραφο 1, τα ενδιαφερόμενα κράτη, σε πνεύμα κατανόησης και συνεργασίας, καταβάλλουν κάθε προσπάθεια για την επίτευξη προσωρινών διευθετήσεων πρακτικού χαρακτήρα και, κατά τη διάρκεια αυτής της μεταβατικής περιόδου, για να μην θέσουν σε κίνδυνο ή παρεμποδίσουν την επίτευξη οριστικής συμφωνίας. Οι διευθετήσεις αυτές δεν επηρεάζουν την τελική οριοθέτηση.
4. Οπου ισχύει συμφωνία μεταξύ των ενδιαφερομένων κρατών, τα ζητήματα που αναφέρονται στην οριοθέτηση της αποκλειστικής οικονομικής ζώνης καθορίζονται σύμφωνα με τις διατάξεις της εν λόγω συμφωνίας.
Στο άρθρο 38 του Καταστατικού του Διεθνούς Δικαστηρίου αναφέρεται χαρακτηριστικά ότι το Δικαστήριο, που έργο του έχει να εκδικάζει, σύμφωνα με το διεθνές δίκαιο,τις υποθέσεις που υποβάλλονται σ ́ αυτό, θα εφαρμόζει
α. τις διεθνείς συμβάσεις, γενικές ή ειδικές, που θέτουν κανόνες οι οποίοι αναγνωρίζονται ρητά από τα αντίδικα κράτη
β. το διεθνές εθιμικό δίκαιο, ως απόδειξη γενικής πρακτικής, που γίνεται δεκτή ως κανόνας δικαίου,
γ. τις γενικές αρχές του δικαίου που αναγνωρίζονται από τα πολιτισμένα έθνη,
δ. με την επιφύλαξη όσων προβλέπουν οι διατάξεις του άρθρου 59, τις δικαστικές αποφάσεις και τα διδάγματα των πιο αναγνωρισμένων δημοσιολόγων των διάφορων εθνών, ως βοηθητικά μέσα για τον καθορισμό των κανόνων δικαίου.
2. Αυτή η διάταξη δε θα θίγει την εξουσία του Δικαστηρίου να κρίνει μια υπόθεση «ex aequo etbono», αν οι διάδικοι συμφωνούν σ ́ αυτό.
Η «αρχή της ευθυδικίας» εμπεριέχεται στο λατινικό «ex aequo et bono» το οποίο ερμηνεύεται ως «σύμφωνα με ό,τι είναι δίκαιο και σωστό».
Η επίκληση του παραπάνω επιχειρήματος έχει ως στόχο να εξουδετερώσει το αντίστοιχο ελληνικό που επικαλείται ως βάση επίλυσης των διαφορών ανάμεσα στην Ελλάδα και την Τουρκία την «αρχή της μέσης γραμμής» (median line).
Στην «αρχή της μέσης γραμμής» όπως προβλέπεται στο άρθρο 6 της Σύμβασης του 1958 για την ηπειρωτική υφαλοκρηπίδα και στη Σύμβαση των Ηνωμένων Εθνών για το Δίκαιο της Θάλασσας, όλα τα σημεία της βρίσκονται σε ίση απόσταση από τα εγγύτερα σημεία των γραμμών βάσεως από τις οποίες μετράται το εύρος της χωρικής θάλασσας καθενός από τα δύο κράτη.
Πρόκειται για δύο διαφορετικές φιλοσοφίες στην επίλυση διαφορών μεταξύ χωρών για τη χάραξη θαλασσίων ζωνών και στην προκειμένη περίπτωση η Τουρκία έχει επιλέξει μία ξεκάθαρη στρατηγική απέναντι στην Ελλάδα, υποστηρίζοντας σθεναρά το επιχείρημα ότι το Αιγαίο Πέλαγος είναι μία ξεχωριστή περίπτωση και έτσι πρέπει να αντιμετωπιστεί και κατά τη διάρκεια των διαπραγματεύσεων.
