Στην επικαιρότητα επανέρχεται συνεχώς το αίτημα της Τουρκίας για αποστρατικοποίηση των νησιών του Ανατολικού Αιγαίου, ένα αίτημα που επανήλθε μετά την έκδοση τριών νέων NAVTEX από τον υδατογραφικό σταθμό Σμύρνης. Το συγκεκριμένο αίτημα εντάσσεται στη γενικότερη στρατηγική της Τουρκίας.

Στο αιτιολογικό των τριών NAVTEX αναφέρεται και το σκεπτικό πίσω από αυτές και τα βαθύτερα επιχειρήματα που προβάλλει το τουρκικό κράτος για την αποστρατικοποίηση των νησιών.

Συγκεκριμένα στην περίπτωση της Τήλου και της Χάλκης αναφέρει ότι «αποτελεί παραβίαση της συνθήκης των Παρισίων του 1947» για τη Χίο και τη Σάμο ότι «αποτελεί παραβίαση της συνθήκης της Λωζάνης του 1923» καθώς και στην περίπτωση της Σαμοθράκης και της Χίου επικαλούμενη και πάλι «παραβίαση της συνθήκης της Λωζάνης του 1923».

Γιατί όμως το αίτημα της Τουρκίας είναι ανούσιο;

Το καθεστώς των νησιών του Αιγαίου διέπεται από τρεις διεθνείς συνθήκες και συγκεκριμένα από τη Σύμβαση της Λωζάνης για τα Στενά του 1923 και τη Σύμβαση του Μοντρέ του 1936, τη Συνθήκη Ειρήνης της Λωζάννης του 1923 και τη τη Συνθήκη Ειρήνης των Παρισίων του 1947.

Λήμνος και Σαμοθράκη

Για τα νησιά της Λήμνου και της Σαμοθράκης, η αποστρατικοποίηση προβλεπόταν στη Σύμβαση της Λωζάνης του 1923. Στην ίδια σύμβαση προβλεπόταν και η αποστρατικοποίηση των Δαρδανελλίων, της Θάλασσας του Μαρμαρά του Βοσπόρου και των τουρκικών νησιών Ίμβρου, Τενέδου και Λαγουσών.

Οι προβλέψεις της Σύμβασης καταργήθηκαν από τη Σύμβαση του Μόντρε του 1936, η οποία αντικατέστησε στο σύνολό της την Σύμβαση της Λωζάνης. Η Τουρκία μάλιστα έχει αναγνωρίσει το δικαίωμα της Ελλάδας όπως διατυπώνεται σε επιστολή του Τούρκου πρέσβη στην Αθήνα προς την ελληνική κυβέρνηση του 1936.

Λέσβος, Χίος, Σάμος και Ικαρία

Για τα δύο νησιά του Ανατολικού Αιγαίου δεν γίνεται αναφορά στη Συνθήκη Ειρήνης της Λωζάνης περί αποστρατικοποίησης.

Σύμφωνα με την ίδια Συνθήκη η Ελλάδα έχει την υποχρέωση να μην εγκαταστήσει εκεί ναυτικές βάσεις ή οχυρωματικά έργα. Στο άρθρο 13 της Συνθήκης περιγράφεται.

Η Ελληνική Κυβέρνηση ανέλαβε μόνον την υποχρέωση, σύμφωνα με το Aρθρο 13 της Συνθήκης Ειρήνης της Λωζάννης, είναι να μην εγκαταστήσει εκεί ναυτικές βάσεις ή οχυρωματικά έργα. Ειδικότερα, το άρθρο προβλέπει χαρακτηριστικά: «Αι ειρημέναι νήσοι δεν θα χρησιμοποιηθώσιν εις εγκατάστασιν ναυτικής βάσεως ή εις ανέργερσιν οχυρωματικού τινος έργου». Σε άλλη παράγραφο προβλέπεται η δυνατότητα της Ελλάδας να διατηρεί στα νησιά, στρατιώτες που εκπληρώνουν τη στρατιωτική τους θητεία καθώς και αστυνομικές δυνάμεις.

Τήλος, Χάλκη – Δωδεκάνησα

Το καθεστώς που διέπει τα Δωδεκάνησα περιγράφεται στη Σύμβαση Ειρήνης των Παρισίων του 1947, όπου όντως προβλέπεται η αποστρατικοποίηση των νήσων.

Η παραπάνω Συνθήκη αποτελεί για την Τουρκία «res inter alios acta», δηλαδή ζήτημα που αφορά άλλα κράτη, από τη στιγμή που η γειτονική χώρα δεν αποτελούσε συμβαλλόμενο μέρος της συνθήκης. Σύμφωνα δε με το άρθρο 34 της Συνθήκης της Βιέννης για το Δίκαιο των Συνθηκών, «μια συνθήκη δεν δημιουργεί υποχρεώσεις ή δικαιώματα για τρίτες χώρες» εκτός των συμβαλλομένων.

Από τη στιγμή όμως που υπεγράφη η Σύμβαση των Παρισίων, έχουν μεσολαβήσει σημαντικά γεγονότα τα οποία καθιστούν αναγκαία την ύπαρξη στρατιωτικών δυνάμεων στα νησιά.

Υφίσταται απειλή πολέμου (casus belli) από την Τουρκία προς την Ελλάδα, διατηρεί στρατιωτικές δυνάμεις και αποβατικά μέσα στις αντικείμενες ακτές της Μικράς Ασίας, ενώ το 1974 εισέβαλε στην Κύπρο όπου και διατηρεί παράνομες δυνάμεις κατοχής κατά παραβαση των αποφάσεων υ Συμβουλίου Ασφαλείας και της Γενικής Συνέλευσης των Ηνωμένων Εθνών ενώ παραβιάζει διατάξεις της Συνθήκης Εγγυήσεως για την Κύπρο, στην οποία η Ελλάδα αποτελεί συμβαλλόμενο μέρος. Παράλληλα, η Ελλάδα διατηρεί το αναφαίρετο δικαίωμα των κυρίαρχων κρατών για άμυνα σε περίπτωση απειλής που στρέφεται κατά των νησιών της ή οποιουδήποτε άλλου μέρους της επικράτειάς της.