Όπως αναφέρει η ανακοίνωση ο νόμος 4808/2021 για την Προστασία της Εργασίας ενίσχυσε τους απασχολούμενους στον κλάδο των delivery και courier, κατοχυρώνοντας για πρώτη φορά δικαιώματα συνδικαλισμού, συλλογικής διαπραγμάτευσης και απεργίας που δεν υπήρχαν πριν, προστατεύοντάς τους από αθέμιτες πρακτικές που αφορούν μεταξύ άλλων στην μετατροπή των συμβάσεων εξαρτημένης εργασίας σε συμβάσεις ελεύθερων επαγγελματιών και θεσπίζοντας υποχρεώσεις υγιεινής και ασφάλειας για τις πλατφόρμες.
Τα συμπεράσματα αυτά προκύπτουν από την ανάλυση του νομικού καθεστώτος αναφορικά με τις εργασιακές σχέσεις στα delivery και courier πριν και μετά την ψήφιση του 4808/2021.
Συγκεκριμένα, είναι ψευδές ότι η αθέμιτη προσπάθεια παράκαμψης της νομοθεσίας που επιχειρήθηκε από μια εταιρεία, συνδέεται με τις προβλέψεις του νέου νόμου. Αντίθετα, ο νόμος– σύμφωνα με τη νομολογία του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου - ορίζει τέσσερα συγκεκριμένα κριτήρια που πρέπει να ισχύουν σωρευτικά προκειμένου οι εργαζόμενοι να συνεργάζονται με τις πλατφόρμες ως ελεύθεροι επαγγελματίες και όχι ως μισθωτοί. Αν δεν ισχύει έστω και μια από αυτές τις προϋποθέσεις, οι απασχολούμενοι έχουν πλέον, με βάση το νέο νόμο, τη δυνατότητα να ζητήσουν να αναγνωριστεί ότι είναι μισθωτοί.
Η αλήθεια είναι επίσης ότι συμβάσεις ανεξάρτητων υπηρεσιών και μισθωτής εργασίας εφαρμόζονταν στις πλατφόρμες εδώ και χρόνια, πολύ πριν την ψήφιση του νέου εργασιακού νόμου. Η όποια απόπειρα μετατροπής μισθωτών σε ελεύθερους επαγγελματίες θα μπορούσε να είχε συμβεί οποτεδήποτε, η διαφορά σήμερα είναι ότι νομοθετήθηκαν με τον 4808/2021 συγκεκριμένα κριτήρια που αποτρέπουν τις αθέμιτες πρακτικές.
Αναλυτικά, οι διαφορές ανάμεσα στο προηγούμενο και το νέο καθεστώς έχουν ως εξής:
Πριν από τον ν. 4808/2021 το νομικό καθεστώς όσων παρείχαν υπηρεσίες delivery και courier στις συνεργατικές πλατφόρμες ήταν αρρύθμιστο. Είχαν το δικαίωμα, βάσει της γενικής ελευθερίας των συναλλαγών, όσοι ήθελαν να συμβάλλονται με τις πλατφόρμες ως ελεύθεροι επαγγελματίες. Δεν είχαν κανένα συνδικαλιστικό δικαίωμα, οι πλατφόρμες δεν εθεωρούντο εργοδότες τους και γι’ αυτό δεν είχαν καμία υποχρέωση υγιεινής και ασφάλειας απέναντι στους συνεργάτες τους.
Σε ορισμένες περιπτώσεις κρινόταν από τα Δικαστήρια ότι η σύμβαση ανεξάρτητων υπηρεσιών υπέκρυπτε σύμβαση εργασίας. Αυτό, όμως, γινόταν βάσει των κριτηρίων που έθετε η γενική θεωρία του εργατικού δικαίου, δηλαδή εξεταζόταν εάν ανάμεσα στον συνεργάτη και την πλατφόρμα υπήρχε πραγματική και νομική εξάρτηση (= ο εργοδότης καθόριζε τον χρόνο, τόπο και τρόπο της εργασίας). Επομένως, υπήρχαν πολλές περιπτώσεις, στις οποίες συνεργάτες εργάζονταν ουσιαστικά με ίδιο καθεστώς με τους μισθωτούς (υπήρχε, δηλαδή, η πραγματική και νομική εξάρτηση από την πλατφόρμα), αλλά δεν μπορούσαν να το τεκμηριώσουν, αφού ο νόμος δεν παρείχε συγκεκριμένα κριτήρια.
Επίσης, οι συνεργάτες αυτοί δεν είχαν α) συνδικαλιστικά δικαιώματα (δεν μπορούσαν να συστήσουν συνδικαλιστικές οργανώσεις, να κάνουν συλλογικές διαπραγματεύσεις, να απεργήσουν), β) δικαίωμα στην κάλυψη κάποιων εξόδων που σχετίζονται με την εκτέλεση του έργου τους (μηχανή, συντήρηση της μηχανής, κράνος, βενζίνη).
Ο ν. 4808/2021 τα άλλαξε αυτά.
1. Έθεσε πολύ συγκεκριμένα κριτήρια, βάσει των οποίων διακρίνεται εάν μία σύμβαση είναι σύμβαση ανεξάρτητων υπηρεσιών ή σύμβαση μισθωτής εργασίας.
2. Έδωσε δικαιώματα και σε όσους είναι σε καθεστώς συνεργάτη/ παρόχου ανεξαρτήτων υπηρεσιών, τα οποία δεν είχαν πιο πριν.
Ειδικότερα:
1. Κριτήρια για τη διάκριση μεταξύ σύμβασης ανεξαρτήτων υπηρεσιών και σύμβασης εξαρτημένης εργασίας:
Για να τεκμαίρεται ότι κάποιος απασχολείται με σύμβαση ανεξάρτητων υπηρεσιών, πρέπει να ισχύουν 4 κριτήρια σωρευτικά:
α) να μπορεί να αναθέτει το έργο που έχει αναλάβει σε υπεργολάβους/ σε τρίτους, δηλαδή να μην είναι απαραίτητη η προσωπική παροχή του έργου,
β) να μπορεί να αρνείται να πραγματοποιήσει έργο (μεταφορά) που του έχει ζητήσει η πλατφόρμα,
γ) να μπορεί να συνδέεται και να αποσυνδέεται από την πλατφόρμα όποτε θέλει και για όσην ώρα θέλει,
δ) να μπορεί να παρέχει υπηρεσίες και σε ανταγωνιστική πλατφόρμα.
Εάν δεν ισχύουν και τα τέσσερα αυτά κριτήρια, δεν ισχύει το τεκμήριο υπέρ των ανεξάρτητων υπηρεσιών. Επομένως, οι απασχολούμενοι, όταν δεν πληρούνται και τα τέσσερα αυτά κριτήρια, μπορούν πλέον πολύ εύκολα να ζητήσουν να αναγνωρισθεί ότι συνδέονται με την πλατφόρμα με σύμβαση εξαρτημένης εργασίας.
2. Δικαιώματα στους παρόχους ανεξάρτητων υπηρεσιών
Ακόμη κι αυτοί που εργάζονται υπό καθεστώς ανεξάρτητων υπηρεσιών αποκτούν για πρώτη φορά τα εξής δικαιώματα:
α) να συνδικαλίζονται, να συστήνουν συνδικαλιστικές οργανώσεις δικές τους, να προσέρχονται σε συλλογικές διαπραγματεύσεις και να συνάπτουν συλλογικές συμβάσεις (όπου μπορεί, λ.χ., να καθορίζουν και ελάχιστο ύψος αμοιβής).
β) να απεργούν.
γ) να απαιτούν από τις πλατφόρμες, με τις οποίες συνεργάζονται, την τήρηση κανόνων υγιεινής και ασφάλειας και την κάλυψη δαπανών που σχετίζονται με την παροχή του έργου (έξοδα για μηχανή και τη συντήρησή της, καύσιμα, προστατευτικό κράνος κ.λπ.).
Μάλιστα, οι πλατφόρμες υποχρεούνται να ενημερώνουν τους συνεργάτες τους για τα δικαιώματα αυτά.
