Οι άγνωστες πτυχές της αμυντικής συμφωνίας που θωρακίζει το Αιγαίο και προκαλεί νευρική κρίση στην Άγκυρα
Η αρχή του διαλόγου μεταξύ των δύο ηγετών για την αμυντική συμφωνία και τις φρεγάτες έγινε στις 30 Ιανουαρίου 2020 όταν συναντήθηκαν κατ’ ιδίαν στο γαλλικό Προεδρικό Μέγαρο
Κωστας Παπαχλιμιντζος
Αν κάποιος έγραφε την ιστορία της ελληνογαλλικής συμφωνίας που υπεγράφη αυτή την Τρίτη στο Ελιζέ, θα ξεκινούσε από ένα χειμερινό μεσημέρι στο κέντρο του Παρισιού τον Ιανουάριο του 2020 και θα κατέληγε σε έναν φθινοπωρινό βραδινό περίπατο στην Ακρόπολη, τον Σεπτέμβριο του 2021.
Το μεσημέρι της 30ής Ιανουαρίου 2020, ο Κ. Μητσοτάκης και ο Εμ. Μακρόν συναντήθηκαν κατ’ ιδίαν στο γαλλικό Προεδρικό Μέγαρο. Οι δηλώσεις τους στη συνέχεια επικεντρώθηκαν στη Λιβύη, στο Μεταναστευτικό, στην κλιματική αλλαγή κ.λπ.
Μια φράση όμως του Ελληνα πρωθυπουργού έδειξε -στους γνωρίζοντες τότε- πως η πρώτη συζήτηση για αυτό που είδαμε αυτή την Τρίτη να υπογράφεται είχε μόλις γίνει πίσω από κλειστές πόρτες.
«Διαμορφώνουμε επί της ουσίας έναν οδικό χάρτη για μια νέα στρατηγική εταιρική σχέση, που θα αναβαθμίσει σημαντικά το επίπεδο των σχέσεων των δύο χωρών μας», είπε χαρακτηριστικά ο κ. Μητσοτάκης.
Μόλις τρεις εβδομάδες αργότερα, η Γαλλίδα υπουργός Αμυνας, Φλοράνς Παρλί, ήρθε στην Αθήνα και συναντήθηκε με τον Νίκο Παναγιωτόπουλο. Η προμήθεια σύγχρονων φρεγατών τύπου Belh@rra έπεσε στο τραπέζι, με τον Ελληνα υπουργό Αμυνας να λέει στη Γαλλίδα ομόλογό του πως δεν έχει τη δυνατότητα η χώρα μας να πληρώσει σχεδόν 5 δισ. ευρώ για τέσσερις φρεγάτες.
Ακολούθησαν αλλεπάλληλες συζητήσεις και διαβουλεύσεις μεταξύ των υπουργών Εξωτερικών και Αμυνας των δύο χωρών, καθώς και της διευθύντριας του διπλωματικού γραφείου του πρωθυπουργού, Ελένης Σουρανή, με το Μέγαρο των Ηλυσίων. Τον Σεπτέμβριο, από το Βελλίδειο, ο πρωθυπουργός ανακοίνωσε ότι «η Πολεμική μας Αεροπορία αποκτά αμέσως μία μοίρα 18 μαχητικών αεροσκαφών Rafale με ταυτόχρονη αντικατάσταση των παλαιότερων Mirage».
Το σχέδιο για την απόκτηση φρεγατών ανακοινώθηκε για πρώτη φορά από τον κ. Μητσοτάκη στην ίδια ομιλία, αλλά η τελική συμφωνία ήταν πιο σύνθετη. Το ένα ζήτημα ήταν το υψηλό κόστος τους. Το δεύτερο ήταν πως υπήρχαν και άλλοι «μνηστήρες»: Γαλλία, Γερμανία, Ηνωμένο Βασίλειο, ΗΠΑ, Ιταλία, Ισπανία και Ολλανδία ήθελαν να πουλήσουν τις δικές τους φρεγάτες στη χώρα μας.
Λίγες ημέρες πριν ανέβει στη Θεσσαλονίκη, ο κ. Μητσοτάκης είχε συναντηθεί με τον κ. Μακρόν στην Κορσική, στο περιθώριο της συνόδου των EU-MED7. Η συζήτηση περιστράφηκε γύρω από τη στρατηγική σχέση και από τις φρεγάτες, αλλά η γαλλική πλευρά δεν είχε δείξει ακόμη διάθεση να ρίξει την τιμή τους.
Ωστόσο, όπως επισημαίνει στα «Π» συνεργάτης του πρωθυπουργού, σε εκείνη την κατ’ ιδίαν συνάντηση φάνηκε ότι καλλιεργείται «συνολικά πολύ καλή χημεία μεταξύ των δύο», καθώς «και οι δύο πιστεύουν ότι η ανάπτυξη στενής συνεργασίας μεταξύ Ελλάδας και Γαλλίας είναι αμοιβαία εξαιρετικά επωφελής». Στη συνέντευξη Τύπου των επτά ηγετών, ο πρόεδρος της Γαλλίας έδωσε πρώτα τον λόγο στον Ελληνα πρωθυπουργό, προσφωνώντας τον «αγαπητέ μου Κυριάκο».
Ωστόσο, ακόμα και μέσα στους κόλπους των Ενόπλων Δυνάμεων δεν υπήρχε ενιαία αντίληψη για τη βέλτιστη επιλογή, καθώς ο αρχηγός ΓΕΕΘΑ, Κωνσταντίνος Φλώρος, φέρεται να προτιμούσε τη λύση των αμερικανικών πλοίων, ενώ ο αρχηγός ΓΕΝ, Στυλιανός Πετράκης, εκείνη των γαλλικών, ως καταλληλότερων για τα χαρακτηριστικά του Αιγαίου. Το πρωί του Σαββάτου 5 Ιουνίου της φετινής χρονιάς, σε έκτακτη σύσκεψη στο Μέγαρο Μαξίµου, ο Κυριάκος Μητσοτάκης ενηµερώθηκε από την πολιτική και τη στρατιωτική ηγεσία για την αξιολόγηση των προτάσεων που είχαν υποβληθεί στο Πολεµικό Ναυτικό ως προς την ενίσχυσή του µε τέσσερις νέες φρεγάτες.
Ακουσε µε προσοχή τις απόψεις, συµφώνησε στον αποκλεισµό της ισπανικής πρότασης κατόπιν σχετικής εισήγησης και ήταν πλέον έτοιµος να δώσει µια οριστική πολιτική λύση στο θέµα.
Τον Αύγουστο, ο γερουσιαστής Ρόµπερτ Μενέντεζ, επικεφαλής της Επιτροπής Εξωτερικών Σχέσεων της Γερουσίας των ΗΠΑ, επισκέφθηκε την Αθήνα και είχε σειρά επαφών.
«Αν είµαστε στρατηγικοί εταίροι, δεν πρέπει να το νιώσουµε κιόλας;», του είπε κορυφαίο κυβερνητικό στέλεχος σε κατ’ ιδίαν, άτυπη συζήτηση που είχαν, µιλώντας για την παρουσία των ΗΠΑ στην Ανατολική Μεσόγειο. Στη συζήτηση, το ίδιο κυβερνητικό στέλεχος αντιλήφθηκε ότι το ενδιαφέρον της Ουάσινγκτον µετατοπίζεται ουσιωδώς από τη Μεσόγειο και τη Μέση Ανατολή προς τον Ειρηνικό Ωκεανό.
Κι αυτό διότι η Αυστραλία ακύρωσε παραγγελία ύψους άνω των 50 δισ. ευρώ για υποβρύχια από τη γαλλική εταιρεία Naval Group. Οι εξελίξεις στον άξονα Αθήνας - Παρισιού ήδη έτρεχαν γρήγορα.
Στις 3 Σεπτεµβρίου, ο Κυριάκος Μητσοτάκης επέλεξε να συµµετάσχει διά ζώσης στην εναρκτήρια συνάντηση υψηλού επιπέδου του συνεδρίου της ∆ιεθνούς Ενωσης ∆ιατήρησης Φύσης στη Μασσαλία, ως µια συµβολική κίνηση αναγνώρισης και σεβασµού προς τον Εµανουέλ Μακρόν, που τον προσκάλεσε. Σε νέα συζήτηση που είχαν, το θέµα της στρατηγικής εταιρικής σχέσης τέθηκε εκ νέου επί τάπητος, αλλά έλειπαν ορισµένα κρίσιµα κοµµάτια του «παζλ» ακόµη.
Το «πράσινο φως» από την Ουάσινγκτον φέρεται να δόθηκε σε επικοινωνία που είχε ο Νίκος ∆ένδιας µε ανώτατο παράγοντα της κυβέρνησης Μπάιντεν. Το ελκυστικότερο για την Ελλάδα οικονοµικό πακέτο ήρθε από τη Naval Group µετά τη συµφωνία AUΚUS και έτσι η χώρα µας είχε πλέον στο τραπέζι πρόταση για προµήθεια τριών φρεγατών στην ίδια τιµή µε την οποία έναν χρόνο νωρίτερα θα προµηθευόµασταν δύο.
Το ζήτηµα της έγκαιρης παράδοσης λύθηκε επίσης: Η πρώτη και η τρίτη φρεγάτα είχαν ήδη προγραµµατιστεί να κατασκευαστούν για το γαλλικό Πολεµικό Ναυτικό, που συµφώνησε να δοθούν τελικά στην Ελλάδα, φέρνοντας την ηµεροµηνία παράδοσης πολύ κοντά, και συγκεκριµένα στο 2025 - ίσως δε και νωρίτερα. Το βράδυ της Παρασκευής 17 Σεπτεµβρίου, µετά τη Σύνοδο των EUMED-9 και το δείπνο στο εστιατόριο του Κέντρου Πολιτισµού - Ιδρυµα «Σταύρος Νιάρχος», οι υπόλοιποι ηγέτες αποχώρησαν.
Οχι όµως ο Εµανουέλ Μακρόν. Ο Γάλλος πρόεδρος και ο Ελληνας πρωθυπουργός µπήκαν στο ίδιο αυτοκίνητο, παραβλέποντας το πρωτόκολλο ασφαλείας, και κατευθύνθηκαν προς την Ακρόπολη. Λίγο πριν από τα µεσάνυχτα, περπατώντας -µετά των συζύγων τους- πάνω στον Ιερό Βράχο έδωσαν τα χέρια για την ελληνογαλλική στρατηγική συµφωνία.
Εχοντας αναχωρήσει πλέον για τη Νέα Υόρκη και τη Σύνοδο του ΟΗΕ, ο Κ. Μητσοτάκης ενηµερωνόταν διαρκώς για τις εξελίξεις που ακολούθησαν. Τις ηµέρες εκείνες, εξάλλου, σύµφωνα µε πληροφορίες, πέρασαν την πύλη του Μαξίµου ο ΑΓΕΝ, Στ. Πετράκης, και ο αρχηγός Στόλου, Π. Λυµπέρης, οι οποίοι συζήτησαν όλες τις λεπτοµέρειες για τις γαλλικές φρεγάτες και κορβέτες µε στενό συνεργάτη του πρωθυπουργού.
Το Σαββατοκύριακο που προηγήθηκε του προγραµµατισµένου ταξιδιού του κ. Μητσοτάκη στο Παρίσι (για τα εγκαίνια έκθεσης στο Λούβρο), όπως σηµειώνει παράγοντας µε γνώση των συνοµιλιών, η απόφαση πλέον είχε οριστικοποιηθεί.
«Παίρνουµε σύγχρονα πλοία, που τα ήθελε το Πολεµικό Ναυτικό, πλήρως εξοπλισµένα και όχι “γυµνά”, µε γρήγορη παράδοση και µέσα στις δηµοσιονοµικές δυνατότητες της χώρας», επισηµαίνει. Και κάτι εξίσου σηµαντικό: «Από εδώ και πέρα δεν είµαστε µόνοι µας», υπογραµµίζει, αναφερόµενος στη ρήτρα αµοιβαίας αµυντικής συνδροµής που εµπεριέχεται στη συµφωνία Ελλάδας - Γαλλίας.
Το μεσημέρι της 30ής Ιανουαρίου 2020, ο Κ. Μητσοτάκης και ο Εμ. Μακρόν συναντήθηκαν κατ’ ιδίαν στο γαλλικό Προεδρικό Μέγαρο. Οι δηλώσεις τους στη συνέχεια επικεντρώθηκαν στη Λιβύη, στο Μεταναστευτικό, στην κλιματική αλλαγή κ.λπ.
Μια φράση όμως του Ελληνα πρωθυπουργού έδειξε -στους γνωρίζοντες τότε- πως η πρώτη συζήτηση για αυτό που είδαμε αυτή την Τρίτη να υπογράφεται είχε μόλις γίνει πίσω από κλειστές πόρτες.
«Διαμορφώνουμε επί της ουσίας έναν οδικό χάρτη για μια νέα στρατηγική εταιρική σχέση, που θα αναβαθμίσει σημαντικά το επίπεδο των σχέσεων των δύο χωρών μας», είπε χαρακτηριστικά ο κ. Μητσοτάκης.
Μόλις τρεις εβδομάδες αργότερα, η Γαλλίδα υπουργός Αμυνας, Φλοράνς Παρλί, ήρθε στην Αθήνα και συναντήθηκε με τον Νίκο Παναγιωτόπουλο. Η προμήθεια σύγχρονων φρεγατών τύπου Belh@rra έπεσε στο τραπέζι, με τον Ελληνα υπουργό Αμυνας να λέει στη Γαλλίδα ομόλογό του πως δεν έχει τη δυνατότητα η χώρα μας να πληρώσει σχεδόν 5 δισ. ευρώ για τέσσερις φρεγάτες.
Ακολούθησαν αλλεπάλληλες συζητήσεις και διαβουλεύσεις μεταξύ των υπουργών Εξωτερικών και Αμυνας των δύο χωρών, καθώς και της διευθύντριας του διπλωματικού γραφείου του πρωθυπουργού, Ελένης Σουρανή, με το Μέγαρο των Ηλυσίων. Τον Σεπτέμβριο, από το Βελλίδειο, ο πρωθυπουργός ανακοίνωσε ότι «η Πολεμική μας Αεροπορία αποκτά αμέσως μία μοίρα 18 μαχητικών αεροσκαφών Rafale με ταυτόχρονη αντικατάσταση των παλαιότερων Mirage».
Βήματα
Το σχέδιο για την απόκτηση φρεγατών ανακοινώθηκε για πρώτη φορά από τον κ. Μητσοτάκη στην ίδια ομιλία, αλλά η τελική συμφωνία ήταν πιο σύνθετη. Το ένα ζήτημα ήταν το υψηλό κόστος τους. Το δεύτερο ήταν πως υπήρχαν και άλλοι «μνηστήρες»: Γαλλία, Γερμανία, Ηνωμένο Βασίλειο, ΗΠΑ, Ιταλία, Ισπανία και Ολλανδία ήθελαν να πουλήσουν τις δικές τους φρεγάτες στη χώρα μας.
Λίγες ημέρες πριν ανέβει στη Θεσσαλονίκη, ο κ. Μητσοτάκης είχε συναντηθεί με τον κ. Μακρόν στην Κορσική, στο περιθώριο της συνόδου των EU-MED7. Η συζήτηση περιστράφηκε γύρω από τη στρατηγική σχέση και από τις φρεγάτες, αλλά η γαλλική πλευρά δεν είχε δείξει ακόμη διάθεση να ρίξει την τιμή τους.
Ωστόσο, όπως επισημαίνει στα «Π» συνεργάτης του πρωθυπουργού, σε εκείνη την κατ’ ιδίαν συνάντηση φάνηκε ότι καλλιεργείται «συνολικά πολύ καλή χημεία μεταξύ των δύο», καθώς «και οι δύο πιστεύουν ότι η ανάπτυξη στενής συνεργασίας μεταξύ Ελλάδας και Γαλλίας είναι αμοιβαία εξαιρετικά επωφελής». Στη συνέντευξη Τύπου των επτά ηγετών, ο πρόεδρος της Γαλλίας έδωσε πρώτα τον λόγο στον Ελληνα πρωθυπουργό, προσφωνώντας τον «αγαπητέ μου Κυριάκο».
Ωστόσο, ακόμα και μέσα στους κόλπους των Ενόπλων Δυνάμεων δεν υπήρχε ενιαία αντίληψη για τη βέλτιστη επιλογή, καθώς ο αρχηγός ΓΕΕΘΑ, Κωνσταντίνος Φλώρος, φέρεται να προτιμούσε τη λύση των αμερικανικών πλοίων, ενώ ο αρχηγός ΓΕΝ, Στυλιανός Πετράκης, εκείνη των γαλλικών, ως καταλληλότερων για τα χαρακτηριστικά του Αιγαίου. Το πρωί του Σαββάτου 5 Ιουνίου της φετινής χρονιάς, σε έκτακτη σύσκεψη στο Μέγαρο Μαξίµου, ο Κυριάκος Μητσοτάκης ενηµερώθηκε από την πολιτική και τη στρατιωτική ηγεσία για την αξιολόγηση των προτάσεων που είχαν υποβληθεί στο Πολεµικό Ναυτικό ως προς την ενίσχυσή του µε τέσσερις νέες φρεγάτες.
Ακουσε µε προσοχή τις απόψεις, συµφώνησε στον αποκλεισµό της ισπανικής πρότασης κατόπιν σχετικής εισήγησης και ήταν πλέον έτοιµος να δώσει µια οριστική πολιτική λύση στο θέµα.
Τον Αύγουστο, ο γερουσιαστής Ρόµπερτ Μενέντεζ, επικεφαλής της Επιτροπής Εξωτερικών Σχέσεων της Γερουσίας των ΗΠΑ, επισκέφθηκε την Αθήνα και είχε σειρά επαφών.
«Αν είµαστε στρατηγικοί εταίροι, δεν πρέπει να το νιώσουµε κιόλας;», του είπε κορυφαίο κυβερνητικό στέλεχος σε κατ’ ιδίαν, άτυπη συζήτηση που είχαν, µιλώντας για την παρουσία των ΗΠΑ στην Ανατολική Μεσόγειο. Στη συζήτηση, το ίδιο κυβερνητικό στέλεχος αντιλήφθηκε ότι το ενδιαφέρον της Ουάσινγκτον µετατοπίζεται ουσιωδώς από τη Μεσόγειο και τη Μέση Ανατολή προς τον Ειρηνικό Ωκεανό.
«Κατάλληλο τάιμινγκ»
Τι έγινε στη συνέχεια; «Πολλά πράγµατα είναι θέµα κατάλληλου τάιµινγκ», εξηγεί στα «Π» κυβερνητικός παράγοντας, «δείχνοντας» προς τη συµφωνία AUΚUS: Το νέο σύµφωνο ασφαλείας µεταξύ των ΗΠΑ, της Βρετανίας και της Αυστραλίας έδειξε στην πράξη το στρατηγικό ενδιαφέρον των Ηνωµένων Πολιτειών για την περιοχή του Ειρηνικού και ιδίως της Νότιας Κινεζικής Θάλασσας, ενώ άφησε τη Γαλλία µε ένα σοβαρό πλήγµα, τόσο οικονοµικό όσο και γοήτρου.Κι αυτό διότι η Αυστραλία ακύρωσε παραγγελία ύψους άνω των 50 δισ. ευρώ για υποβρύχια από τη γαλλική εταιρεία Naval Group. Οι εξελίξεις στον άξονα Αθήνας - Παρισιού ήδη έτρεχαν γρήγορα.
Στις 3 Σεπτεµβρίου, ο Κυριάκος Μητσοτάκης επέλεξε να συµµετάσχει διά ζώσης στην εναρκτήρια συνάντηση υψηλού επιπέδου του συνεδρίου της ∆ιεθνούς Ενωσης ∆ιατήρησης Φύσης στη Μασσαλία, ως µια συµβολική κίνηση αναγνώρισης και σεβασµού προς τον Εµανουέλ Μακρόν, που τον προσκάλεσε. Σε νέα συζήτηση που είχαν, το θέµα της στρατηγικής εταιρικής σχέσης τέθηκε εκ νέου επί τάπητος, αλλά έλειπαν ορισµένα κρίσιµα κοµµάτια του «παζλ» ακόµη.
Το «πράσινο φως» από την Ουάσινγκτον φέρεται να δόθηκε σε επικοινωνία που είχε ο Νίκος ∆ένδιας µε ανώτατο παράγοντα της κυβέρνησης Μπάιντεν. Το ελκυστικότερο για την Ελλάδα οικονοµικό πακέτο ήρθε από τη Naval Group µετά τη συµφωνία AUΚUS και έτσι η χώρα µας είχε πλέον στο τραπέζι πρόταση για προµήθεια τριών φρεγατών στην ίδια τιµή µε την οποία έναν χρόνο νωρίτερα θα προµηθευόµασταν δύο.
Το ζήτηµα της έγκαιρης παράδοσης λύθηκε επίσης: Η πρώτη και η τρίτη φρεγάτα είχαν ήδη προγραµµατιστεί να κατασκευαστούν για το γαλλικό Πολεµικό Ναυτικό, που συµφώνησε να δοθούν τελικά στην Ελλάδα, φέρνοντας την ηµεροµηνία παράδοσης πολύ κοντά, και συγκεκριµένα στο 2025 - ίσως δε και νωρίτερα. Το βράδυ της Παρασκευής 17 Σεπτεµβρίου, µετά τη Σύνοδο των EUMED-9 και το δείπνο στο εστιατόριο του Κέντρου Πολιτισµού - Ιδρυµα «Σταύρος Νιάρχος», οι υπόλοιποι ηγέτες αποχώρησαν.
Οχι όµως ο Εµανουέλ Μακρόν. Ο Γάλλος πρόεδρος και ο Ελληνας πρωθυπουργός µπήκαν στο ίδιο αυτοκίνητο, παραβλέποντας το πρωτόκολλο ασφαλείας, και κατευθύνθηκαν προς την Ακρόπολη. Λίγο πριν από τα µεσάνυχτα, περπατώντας -µετά των συζύγων τους- πάνω στον Ιερό Βράχο έδωσαν τα χέρια για την ελληνογαλλική στρατηγική συµφωνία.
Εχοντας αναχωρήσει πλέον για τη Νέα Υόρκη και τη Σύνοδο του ΟΗΕ, ο Κ. Μητσοτάκης ενηµερωνόταν διαρκώς για τις εξελίξεις που ακολούθησαν. Τις ηµέρες εκείνες, εξάλλου, σύµφωνα µε πληροφορίες, πέρασαν την πύλη του Μαξίµου ο ΑΓΕΝ, Στ. Πετράκης, και ο αρχηγός Στόλου, Π. Λυµπέρης, οι οποίοι συζήτησαν όλες τις λεπτοµέρειες για τις γαλλικές φρεγάτες και κορβέτες µε στενό συνεργάτη του πρωθυπουργού.
Το Σαββατοκύριακο που προηγήθηκε του προγραµµατισµένου ταξιδιού του κ. Μητσοτάκη στο Παρίσι (για τα εγκαίνια έκθεσης στο Λούβρο), όπως σηµειώνει παράγοντας µε γνώση των συνοµιλιών, η απόφαση πλέον είχε οριστικοποιηθεί.
«Παίρνουµε σύγχρονα πλοία, που τα ήθελε το Πολεµικό Ναυτικό, πλήρως εξοπλισµένα και όχι “γυµνά”, µε γρήγορη παράδοση και µέσα στις δηµοσιονοµικές δυνατότητες της χώρας», επισηµαίνει. Και κάτι εξίσου σηµαντικό: «Από εδώ και πέρα δεν είµαστε µόνοι µας», υπογραµµίζει, αναφερόµενος στη ρήτρα αµοιβαίας αµυντικής συνδροµής που εµπεριέχεται στη συµφωνία Ελλάδας - Γαλλίας.
