Η οργάνωση και η λειτουργία του κράτους, καθώς και η ανάκτηση της εμπιστοσύνης των πολιτών προς αυτό ήταν ένας εκ των βασικών προεκλογικών στόχων της κυβέρνησης του Κυριάκου Μητσοτάκη.

Τα τελευταία σχεδόν τρία χρόνια η κυβέρνηση έχει υλοποιήσει τολμηρές μεταρρυθμίσεις, για να βελτιώσει τη λειτουργία του κρατικού μηχανισμού τόσο στο υψηλότερο επίπεδο, αυτό της θεσμικής μεταρρύθμισης (επιτελικό κράτος, νέος νόμος ΑΣΕΠ, νόμος για την ψηφιακή διακυβέρνηση, νόμος για τον εσωτερικό έλεγχο στο Δημόσιο κ.ά.), όσο και στο επίπεδο των πρακτικών λύσεων για τον πολίτη, μέσα από την ψηφιοποίηση και απλούστευση διαδικασιών ή τη βελτίωση του επιχειρηματικού περιβάλλοντος.

Στο ίδιο πλαίσιο, εδώ και μερικούς μήνες, με εντολή του υπουργού Ψηφιακής Διακυβέρνησης, Κυριάκου Πιερρακάκη, και του υφυπουργού Θοδωρή Λιβάνιου προετοιμάζεται από το εν λόγω υπουργείο και το υπουργείο Εσωτερικών, υπό τον Μάκη Βορίδη, ένα κομβικό νομοσχέδιο, ένα «digital Σύνταγμα», που θα αλλάξει το τοπίο στις σχέσεις κράτους - πολίτη.

Αναγκαιότητα

Ένα νομοσχέδιο που θα επαναοριοθετεί το τοπίο των διοικητικών διαδικασιών εν γένει και όχι μόνο των ψηφιακών. Η αναγκαιότητα του νομοσχεδίου είναι πασιφανής, εάν κάποιος αναλογιστεί πως ο υφιστάμενος Κώδικας Διοικητικής Διαδικασίας, όπως ονομάζεται, χρονολογείται 23 χρόνια πριν (Ν. 2690/1999) και προφανώς δεν ενσωματώνει τις τεχνολογικές και διοικητικές εξελίξεις που έχουν συμβεί μέσα σε δύο δεκαετίες. Φιλοδοξία του υπουργείου Ψηφιακής Διακυβέρνησης είναι ο νόμος αυτός να αποτελέσει μια ευρύτερη παρέμβαση για το πώς οργανώνονται οι σχέσεις κράτους - πολίτη σε μια σύγχρονη Πολιτεία, λαμβάνοντας υπόψη και τις αλλαγές που έχουν επέλθει κυρίως στο ψηφιακό κράτος. Ο στόχος του να δημιουργηθεί ένα κείμενο εύληπτο, περιεκτικό και χρήσιμο στην καθημερινότητα των πολιτών, το οποίο θα λειτουργεί και ως ένα είδος «εγχειριδίου χρηστής διοίκησης» για τους δημόσιους υπαλλήλους, είναι αρκετά φιλόδοξος και εντάσσεται στην κεντρική πολιτική επιλογή της κυβέρνησης του Κυριάκου Μητσοτάκη, «το κράτος να γίνεται κάθε μέρα και πιο αποτελεσματικό και συγχρόνως πιο φιλικό για τους πολίτες και τις επιχειρήσεις».

Οι πυλώνες

Βασικοί άξονες του νομοσχεδίου, όπως αναφέρουν πηγές, είναι οι εξής:
  • (α) Επανακαθορισμός του πεδίου εφαρμογής και των βασικών αρχών που διέπουν τις σχέσεις κράτους - πολίτη, ειδικά ως προς την παροχή δημόσιων υπηρεσιών.
  • (β) Εκσυγχρονισμός των διατάξεων που μέχρι σήμερα άφηναν την ευχέρεια δικαστικών ερμηνειών και ενσωμάτωση της νομολογίας που έχει παραχθεί τα τελευταία 23 χρόνια.
  • (γ) Ευθυγράμμιση των διατάξεων με τις σύγχρονες τεχνολογικές εξελίξεις, καθώς και με νομοθετήματα που έχουν ήδη ψηφιστεί, όπως ο νόμος για την ψηφιακή διακυβέρνηση, ο νόμος για τον εσωτερικό έλεγχο στη Δημόσια Διοίκηση κ.λπ.
  • (δ) Δημιουργία ενός συνεκτικού κυβερνητικού πλαισίου για την καταγραφή, συνεχή αξιολόγηση και απλούστευση των διοικητικών διαδικασιών μέσω μιας Εθνικής Πολιτικής Διοικητικών Διαδικασιών.
  • (ε) Επικαιροποίηση της λειτουργίας των Υπηρεσιών Μίας Στάσης στο Δημόσιο και των διατάξεων που αφορούν τα Κέντρα Εξυπηρέτησης Πολιτών (ΚΕΠ), ειδικά ως προς τη φυσική και την εξ αποστάσεως εξυπηρέτηση του πολίτη.
  • (στ) Επικαιροποίηση διατάξεων που αφορούν ευπαθείς ομάδες σχετικά με την προσβασιμότητά τους στις δημόσιες υπηρεσίες.
Στο παραπάνω πλαίσιο, η ειδική ομάδα που έχει δημιουργηθεί με στελέχη των δύο υπουργείων, καθώς και με εμπειρογνώμονες της Εθνικής Αρχής Διαφάνειας, του Νομικού Συμβουλίου του Κράτους, αλλά και καθηγητών πανεπιστημίου, εργάζεται πυρετωδώς εδώ και κάποιους μήνες για τη σύνταξη προσχεδίου, με ορίζοντα το τέλος Ιουλίου, προκειμένου να υπάρξει ένα πρώτο κείμενο, το οποίο μετά θα γίνει αντικείμενο εκτενούς διαβούλευσης ενδοδιοικητικά.

Τον συντονισμό της διαδικασίας έχει η Γενική Γραμματεία Ψηφιακής Διακυβέρνησης και Διαδικασιών του υπουργείου Ψηφιακής Διακυβέρνησης υπό τον Λεωνίδα Χριστόπουλο, η οποία συνεπικουρείται στον ρόλο αυτόν από τη Γενική Γραμματεία Ανθρώπινου Δυναμικού Δημοσίου Τομέα του υπουργείου Εσωτερικών, στα θέματα αρμοδιότητας της τελευταίας.

Τι θα περιλαμβάνει

Για πρώτη φορά σε έναν νόμο θα αποκρυσταλλώνονται οι θεμελιώδεις αρχές που επιβάλλεται να διέπουν τις σχέσεις του κράτους με τον πολίτη, όπως -μεταξύ άλλων- η χρηστή διοίκηση, η ισότητα, η διαφάνεια, η καθολική προσβασιμότητα χωρίς διακρίσεις, η πολιτοκεντρική δράση, αλλά και η ειλικρίνεια του πολίτη, καθώς και η αμεροληψία των διοικητικών οργάνων και η προληπτική δράση της διοίκησης. Επιπλέον, ο νόμος θα επαναοριοθετεί ζητήματα νομικής φύσης, που όμως έχουν σημαντική επίπτωση στην καθημερινότητα των πολιτών, όπως η φύση των διοικητικών πράξεων, η έκδοση ή η ανάκλησή τους και η δημοσίευσή τους.

Στόχος, να αποσαφηνιστούν οι έννοιες και οι «γκρίζες περιοχές», να εκδίδονται οι αποφάσεις πιο γρήγορα και να υπάρχει νομική ασφάλεια τόσο για τους πολίτες όσο και για τη διοίκηση. Ο νόμος θα επαναπροσδιορίζει με όσο το δυνατόν πιο κατανοητό τρόπο τις υποχρεώσεις της διοίκησης ως προς την εξυπηρέτηση των πολιτών: από τον τρόπο που καλούνται να κάνουν αίτηση, φυσικά ή ψηφιακά, τις προθεσμίες διεκπεραίωσης που ισχύουν, την επίδοση/κοινοποίηση διοικητικών εγγράφων, αλλά και τους τρόπους, πιο απλούς πλέον, με τους οποίους ένας πολίτης προσφεύγει στη Διοίκηση για να βρει το δίκιο του (διοικητικές προσφυγές).

Η αναζήτηση

Στον νέο νόμο θα επανακαθοριστεί η αυτεπάγγελτη αναζήτηση των δικαιολογητικών, εφαρμόζοντας την αρχή «once only», και οι πολίτες δεν θα χρειάζεται να υποβάλλουν για 2η φορά τις ίδιες πληροφορίες για διοικητική χρήση, δηλαδή το ίδιο δικαιολογητικό. Με τον τρόπο αυτόν νομοθετείται η υποχρέωση των υπηρεσιών να διαλειτουργούν και να αναζητούν μέσω εσωτερικής διακίνησης δικαιολογητικά και έγγραφα τα οποία ο πολίτης έχει ήδη υποβάλει τουλάχιστον μία φορά.

Επιπλέον, ο νέος νόμος θα ρυθμίζει εκ νέου τα Κέντρα Εξυπηρέτησης Πολιτών (ΚΕΠ), προκειμένου να ενσωματωθούν όλες οι αλλαγές που έχουν γίνει τα τελευταία χρόνια, όπως για παράδειγμα η εξ αποστάσεως εξυπηρέτηση, και να αποσαφηνιστούν ζητήματα λειτουργίας τους, όπως ο τρόπος ένταξης και κατάργησης διαδικασιών από αυτά. Ο νόμος θα περιέχει μια διεξοδική καταγραφή των αρμοδιοτήτων των υπηρεσιών μίας στάσης, ώστε να υπάρχουν καταγεγραμμένες όλες οι μέχρι στιγμής διάσπαρτες διατάξεις για το οργανωτικό πλαίσιο αυτών των υπηρεσιών και να είναι συγκεντρωμένες σε έναν νόμο, αλλά και παράλληλα να εκσυγχρονιστούν, όπου απαιτείται.

Αναλυτικά

Τέλος, στο πλαίσιο αυτής της μεγάλης «ομπρέλας», θα αποκρυσταλλώνονται αναλυτικά και οι τρεις πυλώνες της Εθνικής Πολιτικής Διοικητικών Διαδικασιών, το Εθνικό Μητρώο Διαδικασιών, το Εθνικό Πρόγραμμα Απλούστευσης Διαδικασιών (ΕΠΑΔ) και το Παρατηρητήριο Γραφειοκρατίας, ως μια συνεκτική δημόσια πολιτική, με στόχο τη διαφάνεια, την οικονομική ανάπτυξη και συγχρόνως την αποτελεσματικότερη και φιλικότερη εξυπηρέτηση πολιτών και επιχειρήσεων. Επί της ουσίας, το υπουργείο φιλοδοξεί με αυτόν τον τρόπο να «στήσει» μια συνεκτική και βιώσιμη πολιτική απλουστεύσεων, προκειμένου να μπορεί το κράτος να παρακολουθεί τον αριθμό και την πολυπλοκότητα των διαδικασιών και να επεμβαίνει όπου χρειάζεται.

Για βελτίωση

Ήδη το μητρώο «Μίτος» είναι ανοιχτό, σε πιλοτική φάση, στον ιστότοπο www.mitos.gov.gr, προκειμένου οι πολίτες να δουν τη δόμησή του και να προτείνουν και τρόπους βελτίωσης, ενώ έχουν καταχωριστεί σχεδόν 1.300 διαδικασίες από τα υπουργεία. Το ΕΠΑΔ υλοποιείται μέσα από τις σχετικές συμφωνίες του υπουργείου με τα αρμόδια υπουργεία, όπως το Μεταφορών ή το Δικαιοσύνης, και έχει παραγάγει δράσεις όπως η απλούστευση και η ψηφιοποίηση των αδειών οδήγησης ή το ενιαίο πιστοποιητικό φερεγγυότητας ή η ψηφιακή γέννηση. Με τον «Κώδικα» η ψηφιακή ολοκλήρωση οποιασδήποτε διοικητικής διαδικασίας θα είναι ο κανόνας, με εφαρμογή των βασικών αρχών του ψηφιακού μετασχηματισμού, ενώ η φυσική παρουσία των πολιτών θα αποτελεί την αναγκαία εξαίρεση.

Εφαρμόζοντας αυτή τη λογική, στόχος είναι η απόλυτη διαφάνεια στις διαδικασίες, αλλά και η μείωση του χρόνου που απαιτείται για να ολοκληρωθεί μια διοικητική διαδικασία, ώστε όλοι, πολίτες και δημόσιοι υπάλληλοι, να γλυτώνουν χρόνο και περιττή ταλαιπωρία. Με τον νέο «Κώδικα Διοικητικής Διαδικασίας», η Δημόσια Διοίκηση θα «επανασυστηθεί» στους πολίτες μέσα από ένα σύγχρονο, συνεκτικό θεσμικό πλαίσιο οργάνωσης, αξιολόγησης και διαρκούς βελτίωσης των διοικητικών διαδικασιών της, με στόχο την εύρυθμη λειτουργία της για τα πολλά επόμενα χρόνια.

*Δημοσιεύτηκε στα Παραπολιτικά στις 21 Μαΐου 2022.