Επιτελικό κράτος 2: Ξεκαθαρίζονται χιλιάδες αρμοδιότητες μεταξύ υπουργείων, Δήμων και Περιφερειών - Οι βασικότερες αλλαγές
Καθιερώνεται για πρώτη φορά η έννοια της «Πολυεπίπεδης Διακυβέρνησης»
Κωστας Παπαχλιμιντζος
Ο νόμος για το επιτελικό κράτος ήταν ο πρώτος που συντάχθηκε και ψηφίστηκε από τη νεοεκλεγείσα τότε κυβέρνηση του Κυριάκου Μητσοτάκη τον Ιούλιο του 2019. Μεταξύ άλλων, έθετε κανόνες στη λειτουργία του Μεγάρου Μαξίμου και των υπουργείων, άλλαζε την οργάνωση και λειτουργία του γραφείου του πρωθυπουργού και της κυβέρνησης και βελτίωνε το συντονισμό και την εποπτεία του κυβερνητικού έργου.
Αυτό, ωστόσο, ήταν το πρώτο από τα δύο μεγάλα βήματα που είχε σχεδιάσει ο πρωθυπουργός με το επιτελείο του για την αλλαγή του μοντέλου διακυβέρνησης της χώρας. Το δεύτερο, το οποίο έχει ήδη προαναγγείλει ως «Επιτελικό Κράτος 2» ο Υπουργός Επικρατείας, Γιώργος Γεραπετρίτης, αφορά πλέον στο ξεκαθάρισμα των χιλιάδων αρμοδιοτήτων που κατανέμονται μεταξύ υπουργείων, αποκεντρωμένων διοικήσεων, Δήμων και Περιφερειών, την ορθολογική κατανομή τους και – κυρίως – τη δημιουργία ενός μόνιμου μηχανισμού που θα αποτρέπει να δημιουργηθεί ξανά στο μέλλον ένα τέτοιο «κουβάρι» αρμοδιοτήτων. Με τον μηχανισμό αυτό, θα συζητώνται κάθε φορά οι αρμοδιότητες που ανακύπτουν από κάθε νομοσχέδιο που ψηφίζεται από τη Βουλή, θα εκτιμάται η αναγκαιότητά τους και θα λαμβάνεται ξεχωριστή απόφαση για το επίπεδο στο οποίο θα απονέμονται.
Αυτό λοιπόν το δεύτερο μεγάλο βήμα, τον «μηχανισμό εξορθολογισμού αρμοδιοτήτων πολυεπίπεδης διακυβέρνησης», θα παρουσιάσει σήμερα κατά τη συνεδρίαση του υπουργικού συμβουλίου ο αρμόδιος Υπουργός Εσωτερικών, Μάκης Βορίδης. Τα βασικότερα προβλήματα που έρχεται να επιλύσει η νομοθετική αυτή παρέμβαση είναι η αποσαφήνιση αρμοδιοτήτων ανά επίπεδο διακυβέρνησης, η άρση επικαλύψεων σε ίδια αντικείμενα και η εισαγωγή νέων αρμοδιοτήτων σε φορείς, καθώς και η κατάργηση άλλων.
- Βέλτιστος συντονισμός των διαφορετικών επιπέδων διακυβέρνησης
- Άρση ασαφειών για το ρόλο του κάθε συμμετέχοντα σε ένα πεδίο πολιτικής
- Σχεδιασμός μεθοδολογίας για την συστηματοποίηση του τρόπου κατανομής των αρμοδιοτήτων μεταξύ των επιπέδων διακυβέρνησης.
Ειδικότερα, το νομοσχέδιο Βορίδη στοχεύει στην καθιέρωση ενός συστήματος διακυβέρνησης σύμφωνα με το οποίο καθιδρύονται και κατανέμονται αρμοδιότητες στα επιμέρους επίπεδα Διοίκησης (εθνικό, περιφερειακό και τοπικό επίπεδο). Καθιερώνεται για πρώτη φορά η έννοια της «Πολυεπίπεδης Διακυβέρνησης» και το «Εθνικό Σύστημα Πολυεπίπεδης Διακυβέρνησης». Η «πολυεπίπεδη διακυβέρνηση», σχετίζεται με τις δημόσιες πολιτικές, τον σχεδιασμό και την εφαρμογή αυτών στα επιμέρους επίπεδα Διοίκησης.
Η έννοια «πολυεπίπεδη διακυβέρνηση» (ΠΕΔ) ορίζεται ως το ενιαίο λειτουργικά διοικητικό πλέγμα, στο πλαίσιο του οποίου διασφαλίζεται η συστημική συνεργασία των διαφόρων διοικητικών επιπέδων (κεντρικό, αποκεντρωμένο, περιφερειακό και τοπικό επίπεδο) τόσο κάθετα, όσο και οριζόντια ανά δημόσια πολιτική, υπό το πρίσμα ιδίως των αρχών της επικουρικότητας, της εγγύτητας και της εταιρικής σχέσης.
Το «Εθνικό Σύστημα Πολυεπίπεδης Διακυβέρνησης» είναι το σύστημα σύμφωνα με το οποίο οι ασκούμενες δημόσιες πολιτικές καταγράφονται, κατηγοριοποιούνται, κατανέμονται και εποπτεύονται ανά επίπεδο διοίκησης, ανά λειτουργική περιοχή και τομέα, ανά θεματικό αντικείμενο, με σκοπό τη βελτιστοποίηση του συντονισμού, της διάδρασης και της συλλειτουργίας των διαφορετικών αυτών διοικητικών επιπέδων της Κεντρικής Δημόσιας Διοίκησης και της Τοπικής Αυτοδιοίκησης.
Ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα της μεταρρύθμισης αυτής, σύμφωνα με τον σχεδιασμό που έχει γίνει στο Μέγαρο Μαξίμου και στο Υπουργείο Εσωτερικών, είναι η πολιτική αντιμετώπισης των πυρκαγιών, όπου παρατηρείται η εμπλοκή πολλών φορέων, σε πολλά επίπεδα.
Με το σύστημα Πολυεπίπεδης Διακυβέρνησης σε πλήρη επιχειρησιακή ετοιμότητα, φιλοδοξία είναι να μπορούν να παρασχεθούν ενδεικτικά οι εξής δυνατότητες:
- Τεκμηρίωση τόσο εκ των προτέρων όσο και εκ των υστέρων σε σχέση με την αντικειμενική ευθύνη όπως αυτή προκύπτει από τις αρμοδιότητες, κάθε εμπλεκόμενου φορέα στην πολιτική αντιμετώπιση πυρκαγιών.
- Εντοπισμός με ακρίβεια των επικαλυπτόμενων αρμοδιοτήτων κατά περίπτωση και φορέα ώστε αυτές να διορθωθούν και να διευκρινιστεί σε επίπεδο ευθύνης ποιος κάνει τι, εκ των προτέρων.
- Εντοπισμός επιχειρησιακών συνεργειών μεταξύ των φορέων ώστε να βελτιωθεί η διάδραση μεταξύ των εμπλεκόμενων φορέων κατά θέμα και περίπτωση.
- Ανίχνευση και αποτύπωση της οργάνωσης των αρμοδιοτήτων όλων των εμπλεκόμενων φορέων σε όλα τα επίπεδα διακυβέρνησης με αποτέλεσμα να μπορεί να αποτυπωθεί και να γίνει αντιληπτό ποιοι εμπλέκονται και πως. Δηλαδή για πρώτη φορά θα μπορεί να ορισθεί το πλαίσιο μιας ολοκληρωμένης πολιτικής ΠΕΔ στα στοιχεία που το συνθέτουν (εμπλεκόμενοι φορείς, αρμοδιότητες, νομικό πλαίσιο, διατιθέμενοι πόροι).
- Αξιολόγηση της οργάνωσης των αρμοδιοτήτων για τις πυρκαγιές με δυνατότητα εφαρμογής κριτηρίων κατανομής στους φορείς και κλιμάκωσης σε επίπεδα καθώς και αξιοποιώντας πραγματικά στοιχεία από την πρόληψη, αντιμετώπιση κτλ ώστε να αναπτύσσονται στοιχειοθετημένα οι βελτιώσεις.
- Ανοικτή διαβούλευση ώστε να συγκεντρώνονται πληροφορίες από τρίτους ενδιαφερόμενους/ εμπλεκόμενους (πολίτες, επιχειρήσεις κτλ) οι οποίες μπορεί να συμβάλουν στην προστασία από τις Πυρκαγιές.
- Ανακατανομή και των πόρων για την εφαρμογή της πολιτικής αντιμετώπισης των πυρκαγιών σε συνάρτηση με την ανακατανομή των αρμοδιοτήτων ώστε οι αποφάσεις αναδόμησης της πολιτικής αυτής να έχουν επιχειρησιακή αντίκρισμα επί του πεδίου.
- Διασύνδεση της βελτίωσης της πολιτικής αντιμετώπισης των πυρκαγιών με εθνικούς, συγχρηματοδοτουμενους αλλά και άλλους πόρους και μέσα ήδη από τη βάση αναδιοργάνωσης και ανασχεδιασμού τους.
Αυτό, ωστόσο, ήταν το πρώτο από τα δύο μεγάλα βήματα που είχε σχεδιάσει ο πρωθυπουργός με το επιτελείο του για την αλλαγή του μοντέλου διακυβέρνησης της χώρας. Το δεύτερο, το οποίο έχει ήδη προαναγγείλει ως «Επιτελικό Κράτος 2» ο Υπουργός Επικρατείας, Γιώργος Γεραπετρίτης, αφορά πλέον στο ξεκαθάρισμα των χιλιάδων αρμοδιοτήτων που κατανέμονται μεταξύ υπουργείων, αποκεντρωμένων διοικήσεων, Δήμων και Περιφερειών, την ορθολογική κατανομή τους και – κυρίως – τη δημιουργία ενός μόνιμου μηχανισμού που θα αποτρέπει να δημιουργηθεί ξανά στο μέλλον ένα τέτοιο «κουβάρι» αρμοδιοτήτων. Με τον μηχανισμό αυτό, θα συζητώνται κάθε φορά οι αρμοδιότητες που ανακύπτουν από κάθε νομοσχέδιο που ψηφίζεται από τη Βουλή, θα εκτιμάται η αναγκαιότητά τους και θα λαμβάνεται ξεχωριστή απόφαση για το επίπεδο στο οποίο θα απονέμονται.
Αυτό λοιπόν το δεύτερο μεγάλο βήμα, τον «μηχανισμό εξορθολογισμού αρμοδιοτήτων πολυεπίπεδης διακυβέρνησης», θα παρουσιάσει σήμερα κατά τη συνεδρίαση του υπουργικού συμβουλίου ο αρμόδιος Υπουργός Εσωτερικών, Μάκης Βορίδης. Τα βασικότερα προβλήματα που έρχεται να επιλύσει η νομοθετική αυτή παρέμβαση είναι η αποσαφήνιση αρμοδιοτήτων ανά επίπεδο διακυβέρνησης, η άρση επικαλύψεων σε ίδια αντικείμενα και η εισαγωγή νέων αρμοδιοτήτων σε φορείς, καθώς και η κατάργηση άλλων.
Οι σημαντικότερες αλλαγές
- Αποφυγή των αλληλεπικαλύψεων άσκησης αρμοδιοτήτων είτε στο ίδιο επίπεδο είτε σε διαφορετικά επίπεδα διακυβέρνησης- Βέλτιστος συντονισμός των διαφορετικών επιπέδων διακυβέρνησης
- Άρση ασαφειών για το ρόλο του κάθε συμμετέχοντα σε ένα πεδίο πολιτικής
- Σχεδιασμός μεθοδολογίας για την συστηματοποίηση του τρόπου κατανομής των αρμοδιοτήτων μεταξύ των επιπέδων διακυβέρνησης.
Ειδικότερα, το νομοσχέδιο Βορίδη στοχεύει στην καθιέρωση ενός συστήματος διακυβέρνησης σύμφωνα με το οποίο καθιδρύονται και κατανέμονται αρμοδιότητες στα επιμέρους επίπεδα Διοίκησης (εθνικό, περιφερειακό και τοπικό επίπεδο). Καθιερώνεται για πρώτη φορά η έννοια της «Πολυεπίπεδης Διακυβέρνησης» και το «Εθνικό Σύστημα Πολυεπίπεδης Διακυβέρνησης». Η «πολυεπίπεδη διακυβέρνηση», σχετίζεται με τις δημόσιες πολιτικές, τον σχεδιασμό και την εφαρμογή αυτών στα επιμέρους επίπεδα Διοίκησης.
Η έννοια «πολυεπίπεδη διακυβέρνηση» (ΠΕΔ) ορίζεται ως το ενιαίο λειτουργικά διοικητικό πλέγμα, στο πλαίσιο του οποίου διασφαλίζεται η συστημική συνεργασία των διαφόρων διοικητικών επιπέδων (κεντρικό, αποκεντρωμένο, περιφερειακό και τοπικό επίπεδο) τόσο κάθετα, όσο και οριζόντια ανά δημόσια πολιτική, υπό το πρίσμα ιδίως των αρχών της επικουρικότητας, της εγγύτητας και της εταιρικής σχέσης.
Το «Εθνικό Σύστημα Πολυεπίπεδης Διακυβέρνησης» είναι το σύστημα σύμφωνα με το οποίο οι ασκούμενες δημόσιες πολιτικές καταγράφονται, κατηγοριοποιούνται, κατανέμονται και εποπτεύονται ανά επίπεδο διοίκησης, ανά λειτουργική περιοχή και τομέα, ανά θεματικό αντικείμενο, με σκοπό τη βελτιστοποίηση του συντονισμού, της διάδρασης και της συλλειτουργίας των διαφορετικών αυτών διοικητικών επιπέδων της Κεντρικής Δημόσιας Διοίκησης και της Τοπικής Αυτοδιοίκησης.
Ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα της μεταρρύθμισης αυτής, σύμφωνα με τον σχεδιασμό που έχει γίνει στο Μέγαρο Μαξίμου και στο Υπουργείο Εσωτερικών, είναι η πολιτική αντιμετώπισης των πυρκαγιών, όπου παρατηρείται η εμπλοκή πολλών φορέων, σε πολλά επίπεδα.
Με το σύστημα Πολυεπίπεδης Διακυβέρνησης σε πλήρη επιχειρησιακή ετοιμότητα, φιλοδοξία είναι να μπορούν να παρασχεθούν ενδεικτικά οι εξής δυνατότητες:
- Τεκμηρίωση τόσο εκ των προτέρων όσο και εκ των υστέρων σε σχέση με την αντικειμενική ευθύνη όπως αυτή προκύπτει από τις αρμοδιότητες, κάθε εμπλεκόμενου φορέα στην πολιτική αντιμετώπιση πυρκαγιών.
- Εντοπισμός με ακρίβεια των επικαλυπτόμενων αρμοδιοτήτων κατά περίπτωση και φορέα ώστε αυτές να διορθωθούν και να διευκρινιστεί σε επίπεδο ευθύνης ποιος κάνει τι, εκ των προτέρων.
- Εντοπισμός επιχειρησιακών συνεργειών μεταξύ των φορέων ώστε να βελτιωθεί η διάδραση μεταξύ των εμπλεκόμενων φορέων κατά θέμα και περίπτωση.
- Ανίχνευση και αποτύπωση της οργάνωσης των αρμοδιοτήτων όλων των εμπλεκόμενων φορέων σε όλα τα επίπεδα διακυβέρνησης με αποτέλεσμα να μπορεί να αποτυπωθεί και να γίνει αντιληπτό ποιοι εμπλέκονται και πως. Δηλαδή για πρώτη φορά θα μπορεί να ορισθεί το πλαίσιο μιας ολοκληρωμένης πολιτικής ΠΕΔ στα στοιχεία που το συνθέτουν (εμπλεκόμενοι φορείς, αρμοδιότητες, νομικό πλαίσιο, διατιθέμενοι πόροι).
- Αξιολόγηση της οργάνωσης των αρμοδιοτήτων για τις πυρκαγιές με δυνατότητα εφαρμογής κριτηρίων κατανομής στους φορείς και κλιμάκωσης σε επίπεδα καθώς και αξιοποιώντας πραγματικά στοιχεία από την πρόληψη, αντιμετώπιση κτλ ώστε να αναπτύσσονται στοιχειοθετημένα οι βελτιώσεις.
- Ανοικτή διαβούλευση ώστε να συγκεντρώνονται πληροφορίες από τρίτους ενδιαφερόμενους/ εμπλεκόμενους (πολίτες, επιχειρήσεις κτλ) οι οποίες μπορεί να συμβάλουν στην προστασία από τις Πυρκαγιές.
- Ανακατανομή και των πόρων για την εφαρμογή της πολιτικής αντιμετώπισης των πυρκαγιών σε συνάρτηση με την ανακατανομή των αρμοδιοτήτων ώστε οι αποφάσεις αναδόμησης της πολιτικής αυτής να έχουν επιχειρησιακή αντίκρισμα επί του πεδίου.
- Διασύνδεση της βελτίωσης της πολιτικής αντιμετώπισης των πυρκαγιών με εθνικούς, συγχρηματοδοτουμενους αλλά και άλλους πόρους και μέσα ήδη από τη βάση αναδιοργάνωσης και ανασχεδιασμού τους.
