Μία επίσκεψη με πολλαπλά μηνύματα πραγματοποίησε ο υπουργός Εξωτερικών, Νίκος Δένδιας, στο Άγιον Όρος, η οποία μπορεί να έλαβε μεγάλη προβολή λόγω των απρόοπτων που τη συνόδευσαν, ωστόσο η μεγάλη εικόνα έχει σημαντικές προεκτάσεις για τη θέση της Ελλάδας στα Βαλκάνια και την Ανατολική Ευρώπη αλλά και μεταξύ των ορθόδοξων χωρών.
Η πρώτη επίσκεψη υπουργού Εξωτερικών της Ελλάδας στο Άγιον Όρος από το 2011, όταν το είχε επισκεφθεί τον Ιούνιο εκείνης της χρονιάς ο τότε υπουργός Εξωτερικών, Δημήτρης Δρούτσας, έρχεται σε μία περίοδο αυξημένης έντασης στα Βαλκάνια, με τη Σερβία και το Κόσοβο να είναι στα πρόθυρα ένοπλης σύρραξης και υπό τη σκιά του πολέμου της Ρωσίας στα εδάφη της Ουκρανίας.
Το κοινό σημείο όλων των παραπάνω είναι ότι πρόκειται για ορθόδοξες χώρες οι οποίες έχουν τη μοναστική πολιτεία του Άθω ως σημείο αναφοράς. Ενδεικτικό είναι ότι μεταξύ των 20 μονών της μοναστικής πολιτείας υπάρχουν τρεις μονές που είναι γνωστές ως «Ρωσική», «Βουλγαρική» και «Σερβική». Πρόκειται για τις μονές Παντελεήμονος, Ζωγράφου και Χιλανδαρίου, όπου μεγάλη μερίδα των μοναχών μιλούν τις παραπάνω γλώσσες. Το καθεστώς του Αγίου Όρους απασχόλησε τις διασκέψεις του 20ού αιώνα, με αποτέλεσμα η Συνθήκη του Βουκουρεστίου (Αύγουστος 1913), η Συνθήκη των Αθηνών (Νοέμβριος 1913) και η Συνθήκη του Νεϊγύ (Νοέμβριος 1919) να περιβάλλουν το Άγιον Όρος μέσα στα όρια του ελληνικού κράτους, ενώ με τη Συνθήκη των Σεβρών (Αύγουστος 1920) αναγνωρίζεται η εδαφική κυριαρχία της Ελλάδας στο Άγιον Όρος, κάτι που δεν μεταβλήθηκε με τη Συνθήκη της Λωζάννης (Ιούλιος 1923).
Η Ρωσίαδεν έχει κρύψει εδώ και αιώνες την πρόθεσή της να ασκεί επιρροή στις ομόδοξες χώρες μέσω της Αθωνικής Πολιτείας, χρησιμοποιώντας τη θρησκεία ως μία ήπια ισχύ, με το Πατριαρχείο Μόσχας να αποτελεί το κύριο μέσο έκφρασης. Παρά τη μείωση της υποστήριξης της κομμουνιστικης Σοβιετικής Ένωσης προς το Άγιον Όρος μετά το 1917 και την περαιτέρω μείωσή της με την υπογραφή της Συνθήκης της Λωζάννης και την αναγνώριση της κυριαρχίας του ελληνικού κράτους επί του Αγίου Όρους, τις τελευταίες δύο δεκαετίες της κυριαρχίας Πούτιν έχει αναθερμανθεί το ρωσικό ενδιαφέρον. Ενδεικτικό είναι ότι ο Βλαντίμιρ Πούτινείχε επισκεφθεί το Άγιον Όρος και τη Μονή Αγίου Παντελεήμονος το 2016, ενώ ο Μιχαήλ Μισούστιν βρέθηκε στον Άθω το φθινόπωρο του 2020 και την άνοιξη του 2021.
Παράλληλα έχουν παρατηρηθεί επισκέψεις Ρώσων αξιωματούχων, πολιτικών και επιχειρηματιών στη μοναστική πολιτεία. Στο πρόσφατο παρελθόν υπήρχαν πληροφορίες ότι Ρώσοι επιχειρηµατίες είχαν βγάλει από τη χώρα τους χρήµατα µέσω χρηµατοδότησης µονών, επιχειρώντας να αποφύγουν τις κυρώσεις, ενώ στο μικροσκόπιο είχαν μπει κινήσεις Ρώσων και Λευκορώσων Μητροπολιτών, οι οποίοι κατά καιρούς φιλοξενούνται στη Χαλκιδική, όπως και η δραστηριότητα του ρωσικού προξενείου στη Θεσσαλονίκη και οι δεσμοί με συγκεκριμένες μονές.
Απόδειξη του ρόλου του Αγίου Όρους για τα Βαλκάνια αποτελεί η πρόθεση που εξέφρασε ο πρόεδρος της Σερβίας, Αλεξάνταρ Βούτσιτς, να επισκεφθεί το Άγιον Όρος στις 7 Ιανουαρίου, την ημέρα που στη Σερβία γιορτάζουν τα Χριστούγεννα κατά το Ιουλιανό ημερολόγιο.
Η παρουσία του Νίκου Δένδια στο Άγιον Όρος υπενθυμίζει το ισχύον status quo, καθώς, σύμφωνα με το άρθρο 105 του Συντάγματος της Ελλάδας, το Άγιον Όρος αποτελεί «αυτοδιοίκητο τμήμα του ελληνικού κράτους», το οποίο διοικητικά τελεί υπό την εποπτεία του κράτους και πνευματικά υπό την ανώτατη εποπτεία του Οικουμενικού Πατριαρχείου Κωνσταντινουπόλεως, εξ ου και δεν επιτρέπεται η μνημόνευση άλλου επισκόπου πλην του Οικουμενικού Πατριάρχη.
Κατά τη διάρκεια της αντιφώνησής του, ο Έλληνας υπουργός Εξωτερικών δεν έκανε αναφορά σε άλλες χώρες, τονίζοντας τη σημασία του Αγίου Όρους σε γεωπολιτικό επίπεδο, αλλά και στο ελληνικό κράτος, αναφέροντας χαρακτηριστικά: «Είχα την ευκαιρία να διατυπώσω προς την Ιερά Κοινότητα την αντίληψη της κυβέρνησης Μητσοτάκη ότι η κιβωτός αυτή της Ορθοδοξίας είναι άξια κάθε στήριξης και κάθε βοήθειας».
«Η παρουσία μου σήμερα κοντά σας δίνει την ευκαιρία να ενστερνιστώ ακόμη βαθύτερα τις ανάγκες και τις αγωνίες σας. Να μου δώσει ο Θεός τη δυνατότητα να ακούσω προσεκτικότερα τα προβλήματα τα οποία σας απασχολούν», ανέφερε μεταξύ άλλων.
Απευθυνόμενος στα μέλη της Ιεράς Κοινότητας είπε: «Είμαι βέβαιος ότι δεν διαφεύγουν της προσοχής σας, αλλά και της ιδιαίτερης ευαισθησίας σας, οι δύσκολες περιστάσεις που πέρασε η Ελλάδα και οι οποίες, συν Θεώ, αντιμετωπίζονται».
Επισήμανε δε με νόημα: «Να μου δώσει ο Θεός τη δυνατότητα να ακούσω προσεκτικότερα τα προβλήματα τα οποία σας απασχολούν. Να σταθώ δίπλα σας, με τις ασήμαντες δυνάμεις μου, και να προσπαθήσω μαζί σας» και συμπλήρωσε καταληκτικά ότι θα ήθελε να έχει την ευκαιρία να αποδείξει με πράξεις και με έργα αυτό που αισθάνεται «για την εξαίσια αυτή Χερσόνησο του Άθω και τους οικιστές της».
