Για την ιστορία των 14 εκλογικών συστημάτων και των πολύ περισσότερων εκλογικών νόμων που υπήρξαν μέχρι τώρα στη χώρα μας, μίλησε στην εκπομπή «Με το Πρώτο στην Ευρώπη και τον Κόσμο» στο Πρώτο Πρόγραμμα ο Παναγιώτης Κουστένης.

Ο στατιστικός αναλυτής, ερευνητής θεμάτων Εκλογικής Κοινωνιολογίας και Συγκριτικής Πολιτικής, αναφέρθηκε επίσης στο τι συμβαίνει σε άλλες δυτικές χώρες, αλλά και στο ποια πολιτική κουλτούρα δημιουργεί το πλειοψηφικό και οι διάφορες μορφές ενισχυμένης και απλής αναλογικής.

Από ιδρύσεως του νεοελληνικού κράτους, όπως προαναφέρεται, στη χώρα μας εφαρμόστηκαν 14 διαφορετικά εκλογικά συστήματα, μέσω πολλαπλάσιων εκλογικών νόμων, εκ των οποίων εννέα από τα 1974 και τη Μεταπολίτευση μέχρι σήμερα. Συγκεκριμένα, μόνον για την τελευταία αυτή περίοδο, πηγαίνοντας από τον πιο πρόσφατο προς τα πίσω, είχαμε: 

 -τον Νόμο 4654/2020 που επαναφέρει την ενισχυμένη αναλογική, τον Νόμο 4406/2016, που εισάγει την απλή αναλογική με όριο 3% -τον Νόμο 3636/2008, με σύστημα ενισχυμένης αναλογικής παρέχοντας μπόνους 50 εδρών στο α’ κόμμα και με τον οποίο έγιναν οι εκλογές του Μάιου 2012, του Ιούνιου 2012, του Ιανουάριου 2015, του Σεπτέμβριου 2015 και του Ιουλίου 2019 –τον Νόμο 3231/2004, με ενισχυμένη αναλογική και μπόνους 40 εδρών που ίσχυσε στις εκλογές του  2007 και του 2009 – τον Νόμο 1907/1990, που επανάφερε την ενισχυμένη αναλογική  και ίσχυσε στις εκλογές του 1993, του 1996, του 2000 και του 2004  -τον  Νόμο 1847/1989, που εισήγαγε για πρώτη φορά στη Μεταπολίτευση σύστημα απλής αναλογικής και με τον οποίο έγιναν οι εκλογές του Ιούνιου 1989, του Νοέμβριου 1989 και του Απριλίου 1990 –τον Νόμο 1516/1985 με σύστημα ενισχυμένης αναλογικής και εφαρμογή στις εκλογές του 1985  -τον Νόμο 626/1977, επίσης με σύστημα ενισχυμένης αναλογικής με τον οποίο έγιναν  οι εκλογές του 1977 και του 1981 –το Νομοθετικό Διάταγμα 65/1974 με το οποίο έγιναν οι πρώτες εκλογές της μεταπολίτευσης το  1974 και το οποίο εισήγαγε την ενισχυμένη αναλογική.

Η συχνή εναλλαγή εκλογικών νόμων

Και το ερώτημα είναι τι μας δείχνει αυτή η συχνή αλλαγή εκλογικών νόμων από μόνη της, αλλά και συγκριτικά και με τις περισσότερες δυτικές δημοκρατίες, όπου τα εκλογικά συστήματα είναι σταθερότερα και συνήθως ισχύουν 10ετίες  ή ακόμη περισσότερο με το να είναι  συνταγματικά κατοχυρωμένα σε ορισμένα κράτη.

Πέραν τούτων, το σύνολο των προαναφερόμενων εκλογικών συστημάτων και νόμων μπορεί να χωριστεί σε τρεις μεγάλες περιόδους:

  • Από το 1843 έως το 1926 υπάρχει επικράτηση διαφόρων μορφών πλειοψηφικών συστημάτων.
  • - Από το 1926 έως το 1956 διαμορφώνεται μια εποχή εναλλαγής μορφών απλής αναλογικής και πλειοψηφικού.
  • Από το 1956 έως και σήμερα είναι μια περίοδος συστημάτων ενισχυμένης αναλογικής, με εξαίρεση τις εκλογές 1989-1990 και τις τωρινές.

Μεγάλη πάντως τομή αποτελεί η συμπερίληψη στη συνταγματική μεταρρύθμιση του 2001 της πρόβλεψης πως ένας νέος εκλογικός νόμος μπορεί να εφαρμοστεί από τις μεθεπόμενες εκλογές, εκτός αν έχει ψηφιστεί από τα 2/3 της Βουλής. Έτσι, μια κυβερνητική πλειοψηφία δεν μπορεί πλέον να αλλάζει μόνη της τους κανόνες του παιχνιδιού, τουλάχιστον για τις εκλογές  που ακολουθούν το τέλος της θητείας της. 

Τι ισχύει σε άλλες δυτικές χώρες

Πάντως, η πλειονότητα των χωρών του G7 διαθέτουν μορφές πλειοψηφικών συστημάτων (ΗΠΑ, Βρετανία, Καναδάς, Γαλλία με πλειοψηφικό 2 γύρων σε προεδρικές και κοινοβουλευτικές εκλογές, Ιαπωνία με πλειοψηφικό για 2/3 των εδρών).

Εξαίρεση αποτελεί η Γερμανία που έχει σύστημα απλής αναλογικής, όμως με το όριο του 5% για την είσοδο στη Βουλή και τη ιδιαιτερότητα της διπλής ψήφου που διαθέτει ο ψηφοφόρος (τοπική/προσωπική και επικρατείας μέσω κομματικής λίστας) και παλιότερα η Ιταλία, καθώς τα τελευταία χρόνια έχει υιοθετήσει μορφές ενισχυμένης αναλογικής.

Η απλή αναλογική συναντάται -σχεδόν παντού με όριο εισόδου- σε ορισμένες νοτιοευρωπαϊκές χώρες, τα τρία κράτη της παλιάς Μπενελούξ  (Ολλανδία, Βέλγιο, Λουξεμβούργο), τις Σκανδιναβικές χώρες και ορισμένες της ΚΑ Ευρώπης.

Μπορείτε να ακούσετε ΕΔΩ τα όσα είπε ο Παναγιώτης Κουσιέντης