Ελληνοτουρκικά: Τα νέα δεδομένα στο Αιγαίο μετά την επανεκλογή Ερντογάν και ο επιφυλακτικός Δένδιας - «Η προσέγγιση με την Τουρκία πρέπει να επιχειρηθεί κατά τον πρώτο μήνα μετά τις εκλογές»
Όποια ελληνική κυβερνητική σύνθεση κι αν «κληρονομήσει» τις καλές ελληνοτουρκικές σχέσεις θα κληθεί να συζητήσει τη διαφορά μας: την οριοθέτηση των θαλάσσιων οικονομικών ζωνών
Από σαράντα κύματα έχουν περάσει οι αμερικανοτουρκικές σχέσεις τα τελευταία χρόνια. Η γείτονα -ως μια ομολογουμένως υπολογίσιμη περιφερειακή δύναμη- ανέκαθεν αποτελούσε σύμμαχο των ΗΠΑ. Συγκεκριμένες κινήσεις του Ταγίπ Ερντογάν, όμως, με αποκορύφωμα την αγορά ρωσικών S-400 αλλά και τις απειλές σε βάρος της Ελλάδας, ανέτρεψαν τις ισορροπίες. Το ερώτημα είναι αν το κλίμα μπορεί να αλλάξει ή αν τα σύννεφα στις διμερείς σχέσεις τους ήρθαν για να μείνουν. Εξέλιξη που προφανώς θα επηρεάσει τα Ελληνοτουρκικά και τη διαφαινόμενη έναρξη του διαλόγου μεταξύ Αθήνας και Άγκυρας.
Ρήξη με Κογκρέσο
Η Τουρκία έχει αλλάξει ριζικά τα τελευταία 20 χρόνια. Ο Ερντογάν έχει μάθει να μιλά στην καρδιά των πολιτών, τους οποίους ο ίδιος έχει γαλουχήσει με έναν ιδιότυπο τουρκισμό, ο οποίος συνδέει τον παντουρανισμό και το πολιτικό Ισλάμ.
«Θεωρητικά, η Τουρκία βρισκόταν προεκλογικά σε ένα κρίσιμο σταυροδρόμι που αφορούσε όχι μόνο το μέλλον της στο εσωτερικό, αλλά και τον ίδιο τον στρατηγικό προσανατολισμό της. Οι σχέσεις της Τουρκίας με τη Δύση, τη Ρωσία, την Κίνα και τους αναδυόμενους πόλους του πολύπλοκου κόσμου μας θα καθοριστούν εν πολλοίς από τη νέα θητεία του ΑΚΡ», εξηγεί στην «Απογευματινή» ο Αλέξανδρος Δρίβας, διδάκτωρ Διεθνών Σχέσεων στο Πάντειο Πανεπιστήμιο.
Αμερικανοτουρκικές σχέσεις
Οι αμερικανοτουρκικές σχέσεις έχουν αγγίξει το ιστορικό τους χαμηλό. Μετά το αποτυχημένο πραξικόπημα του Ιουλίου του 2016 ο Τούρκος πρόεδρος θεώρησε πως η απόπειρα πραξικοπήματος έγινε μέσω μιας συνωμοσίας των ΗΠΑ με τον Φετουλάχ Γκιουλέν.
Έκτοτε ο Ερντογάν προτίμησε να συνδέσει τα γεωπολιτικά συμφέροντα της Τουρκίας με τη Ρωσία και να αφήσει τις ΗΠΑ και το ΝΑΤΟ ως συμπληρωματικούς πυλώνες της τουρκικής ασφάλειας.
«Η αγορά των ρωσικών S-400, η συνεργασία στην πυρηνική ενέργεια με την είσοδο της Rosatom στην Τουρκία, οι συμπληρωματικές ρωσοτουρκικές σχέσεις σε Λιβύη, Συρία και Ναγκόρνο Καραμπάχ και φυσικά η ενίσχυση των Κούρδων ΥPG από τις ΗΠΑ αποτελούν τις μεγαλύτερες διαφορές μεταξύ ΗΠΑ και Τουρκίας», συμπληρώνει ο κ. Δρίβας.
F-16
Παρά το «πράσινο φως» που τελικά άναψε η Άγκυρα για το Ελσίνκι, συνεχίζει να κρατά «όμηρο» τη Σουηδία. Εκεί λοιπόν «πατούν» οι ΗΠΑ και αντιστρέφουν τον διπλωματικό εκβιασμό. Θέτουν στους Τούρκους ένα άτυπο δίλημμα, λέγοντάς τους: Αν θέλετε τα F-16, πείτε «ναι» στην ένταξη της Σουηδίας στη Συμμαχία.
Ο Ερντογάν όμως ζητά τα μαχητικά χωρίς όρους, δείχνοντας μάλλον αυτό που υποστήριζε ο Henri Barkey στο The Carnegie περίπου 13 χρόνια πριν: «Ο Ερντογάν πιστεύει ότι οι ΗΠΑ χρειάζονται περισσότερο την Τουρκία από ό,τι η Τουρκία τις ΗΠΑ». Πάντως, η εκτίμηση έμπειρων διπλωματών και διεθνολόγων είναι ότι αργά ή γρήγορα θα πάρουν τα F-16. Όση αντίσταση και αν έχει προβάλει ο πρόεδρος της Επιτροπής Εξωτερικών Σχέσεων της Γερουσίας, Ρόμπερτ Μενέντεζ.
«Μορατόριουμ»
Το θέμα είναι ότι με αυτά τα μαχητικά οι Τούρκοι θα κάνουν παραβιάσεις και υπερπτήσεις πάνω από τα ελληνικά νησιά στο Αιγαίο. Διότι η σημερινή -πρωτοφανής- ηρεμία στον αέρα του Αιγαίου είναι δύσκολο να διατηρηθεί. Η αλήθεια είναι ότι από τον σεισμό της 6ης Φεβρουαρίου καταγράφεται μηδενική πτητική δραστηριότητα από τουρκικά μαχητικά. Μέχρι και οι μεγάλες ασκήσεις ακυρώθηκαν.
Σύμφωνα με πληροφορίες, οι Τούρκοι δεν θα κάνουν τη μεγάλη άσκηση «Θαλασσόλυκος», ως είθισται, στις αρχές Ιουνίου, αλλά μια μικρότερης κλίμακας άσκηση. Πολλά πολεμικά πλοία τους άλλωστε συνδράμουν ακόμα τους σεισμόπληκτους. Ενώ μετά τις 15 Ιουνίου και έως τις 15 Σεπτεμβρίου θα ισχύσει και το λεγόμενο «μορατόριουμ» μεγάλων ασκήσεων.
Οι Τούρκοι κάνουν καθημερινά κινήσεις καλής θέλησης. Πρόσφατο παράδειγμα οι χαμηλοί τόνοι στους εορτασμούς για τη μαύρη επέτειο της Άλωσης. Μολονότι ο Ερντογάν είχε προαναγγείλει ότι θα πάει στην Αγιά Σοφιά, δεν το έκανε.
Όλα αυτά τα βήματα αποδεικνύουν ότι μετά και τις ελληνικές κάλπες η Αθήνα και η Άγκυρα έχουν πράγματι πρόθεση να καθίσουν στο τραπέζι του διαλόγου.
Τόσο «εύθραυστο»
Μάλιστα, ο Νίκος Δένδιας είπε προσφάτως στο Mega ότι κατά τη γνώμη του η προσέγγιση πρέπει να επιχειρηθεί κατά τον πρώτο μήνα μετά τις εκλογές. Διότι το καλό κλίμα είναι τόσο «εύθραυστο», που μπορεί να χαλάσει ανά πάσα ώρα και στιγμή. Όποια ελληνική κυβερνητική σύνθεση και αν «κληρονομήσει» τις καλές ελληνοτουρκικές σχέσεις θα κληθεί να συζητήσει τη διαφορά μας: την οριοθέτηση των θαλάσσιων οικονομικών ζωνών.
Αυτό είναι το μοναδικό θέμα της ατζέντας, όπως έχει ξεκαθαρίσει ο Κυριάκος Μητσοτάκης. Βέβαια, αν θέλουμε να είμαστε ρεαλιστές, πρέπει να αποδεχθούμε ότι ο επικείμενος διάλογος δεν έχει πολλές πιθανότητες να πετύχει. Οι Τούρκοι αξιωματούχοι εξακολουθούν να αναμασούν το αφήγημα της «Γαλάζιας Πατρίδας» και του αφοπλισμού των ελληνικών νησιών.
Μένει λοιπόν να φανεί πώς οι δύο παράλληλοι αυτοί μονόλογοι θα μπορέσουν να μετατραπούν σε εποικοδομητικό διάλογο και τι ρόλο θα παίξουν σε αυτό οι ΗΠΑ.
Της Κατερίνας Τσαμούρη
