Ελληνοτουρκικά: Το σκάκι στο Αιγαίο και το «αίνιγμα» της Χάγης - Επόμενη συνάντηση Μητσοτάκη με Ερντογάν τον Σεπτέμβριο στη Νέα Υόρκη

Στην Αθήνα εκτιμούν ότι υπάρχει και ένα (χρονικό) παράθυρο ευκαιρίας για μία ουσιαστική επανεκκίνηση των ελληνοτουρκικών σχέσεων

ΠΟΛΙΤΙΚΗ 17.07.2023 06:08

Σπυρος Μουρελατος

Στις όχθες του ποταμού Νέρις, στο δροσερό για τα δικά μας... Ιουλιανά δεδομένα Βίλνιους, φαίνεται πως οι ελληνοτουρκικές σχέσεις επιχειρείται να επανέλθουν σε... εύκρατο κλίμα μετά το βαρομετρικό χαμηλό της τελευταίας 3ετίας.

Καίτοι ουδείς μπορεί να ισχυριστεί πως το ραντεβού του Κυριάκου Μητσοτάκη και του Ταγίπ Ερντογάν παρήγαγε χειροπιαστά αποτελέσματα στην κατεύθυνση της επίλυσης της διαχρονικής μας διαφοράς, και μόνον η εικόνα των εκατέρωθεν χαμόγελων, αλλά και η ταυτόχρονη και το σημαντικότερο ταυτόσημη ανακοίνωση των δύο πλευρών αμέσως μετά τη συνάντηση στο περιθώριο της Συνόδου του ΝΑΤΟ προδίδει την -αν μη τι άλλο- θεαματική αλλαγή κλίματος ανάμεσα στις δύο πρωτεύουσες.

Και μολονότι το τανγκό χρειάζεται δύο, όπως έχει επικρατήσει να λέγεται, η εικόνα, αλλά περισσότερο η αύρα που ανέδιδαν οι ηγέτες Ελλάδας και Τουρκίας προϋπέθετε στροφή 180 μοιρών από την πλευρά του Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, τουλάχιστον στο ύφος και τη φρασεολογία.

Απαλλαγμένος από το εκλογικό άγχος, που ήταν φανερό ότι τον κατέτρωγε τους προηγούμενους μήνες, αλλά και με μία οικονομία στο χείλος της κατάρρευσης, ή επί το ακριβέστερο στο ΔΝΤ, ο Τούρκος πρόεδρος μοιάζει να βιάζεται να κλείσει το συντομότερο δυνατό το μέτωπο που άνοιξε με τη Δύση, τις ΗΠΑ και κατ’ επέκταση την Ελλάδα.

Από το περιβόητο «Μητσοτάκης γιοκ», λίγο μετά την ιστορική ομιλία του Έλληνα πρωθυπουργού στο αμερικανικό Κογκρέσο, ο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν διήνυσε τάχιστα την απόσταση έως το «η Τουρκία επιθυμεί να κάνει φίλους και όχι εχθρούς», που λανσάρει πλέον ως το νέο δόγμα της εξωτερικής πολιτικής του.

Λόγω της προφανούς ανάγκης, άλλωστε, να μη μείνει και άλλο πίσω στο ισοζύγιο ισχύος σε σχέση με την Ελλάδα στο Αιγαίο και την Ανατολική Μεσόγειο, ο Τούρκος πρόεδρος έσπευσε έστω και ρητορικά να κατευνάσει τις ισχυρές αντιρρήσεις του Κογκρέσου, σε σχέση με τη χρήση των αμερικανικών οπλικών συστημάτων, ώστε να εξασφαλίσει το «ναι» για τον εκσυγχρονισμό και την απόκτηση 40 νέων αμερικανικών μαχητικών τύπου F-16.

Καθ’ όλη τη διάρκεια και ενόσω είναι σε εξέλιξη η... προσεδάφιση της Άγκυρας στον ρεαλισμό, η Αθήνα παρέμεινε σταθερή στη γραμμή της αποφασιστικότητας και της σύνεσης, η οποία απέναντι στις τουρκικές ρητορικές εξάρσεις μπορεί να μην κέρδιζε πάντα τις εντυπώσεις, φαίνεται ωστόσο να κερδίζει την παρτίδα.

Ο Έλληνας πρωθυπουργός ουδέποτε έκλεισε την πόρτα του διαλόγου με την Τουρκία, θέτοντας πάντα τα όρια αυτού, φρόντιζε, ωστόσο, να κόβει την αναθεωρητική όρεξη κάθε φορά που η Άγκυρα υπερέβαινε τα εσκαμμένα είτε στο πεδίο είτε στα λόγια.

Στην Αθήνα εκτιμούν ότι υπάρχει και ένα (χρονικό) παράθυρο ευκαιρίας για μία ουσιαστική επανεκκίνηση των ελληνοτουρκικών σχέσεων. Με ορατό, μάλιστα, και τον μείζονα στόχο, όπως τον περιέγραψε ευκρινώς ο πρωθυπουργός στην πρόσφατη συνέντευξή του στο Σκάι: «Ο μεγάλος στόχος είναι να λύσουμε τον πυρήνα της διαφοράς. Η μεγάλη μας διαφορά εξακολουθεί να είναι η οριοθέτηση των θαλασσίων ζωνών. Σκοπός μου είναι να μπούμε στον πυρήνα της βασικής μας διαφοράς, εφόσον καταφέρουμε να συμφωνήσουμε να πάμε στη Χάγη», τόνισε ο κ. Μητσοτάκης.

Βαθύς γνώστης, εξάλλου, του διεθνούς περιγύρου και έμπειρος πλέον, ο Έλληνας πρωθυπουργός περιγράφει με ρεαλισμό την όλη διαδικασία, εφόσον, βεβαίως, Ελλάδα και Τουρκία φτάσουν έως τη Χάγη: «Οποιαδήποτε συμφωνία αυτού του τύπου μπορεί να συνεπάγεται κάποιες υποχωρήσεις από κάποιες θέσεις που μπορεί να αποτελούν την αφετηρία της διαπραγμάτευσης. Είμαστε μακριά από αυτό το σενάριο και θα είχαν ρόλο και η Βουλή και τα κόμματα», είπε την Πέμπτη, μιλώντας στον Σκάι.

Προσέγγιση

Σε κάθε περίπτωση, η Αθήνα, πάντως, επιμένει σε μία βήμα προς βήμα προσέγγιση. Και σε κάθε περίπτωση προ του Βίλνιους ο στόχος της Αθήνας εν όψει του τετ α τετ Μητσοτάκη - Ερντογάν ήταν εξ αρχής σαφώς οριοθετημένος και πολύ συγκεκριμένος.

Κορυφαίος υπουργός επεσήμαινε, ελάχιστα 24ωρα μετά τη συνάντηση, στην «ΑΠΟΓΕΥΜΑΤΙΝΗ» ότι όταν δύο γείτονες τσακώνονται επί μακρόν δεν μπορούν να βγουν για φαγητό την επόμενη στιγμή, μπορούν ωστόσο να τα πουν προς άρση των παρεξηγήσεων στο ισόγειο της πολυκατοικίας.

Ως εκ τούτου, στην κυβέρνηση εκτιμούν ότι ο διττός στόχος της επιμήκυνσης του άτυπου μορατόριουμ της μηδενικής έντασης των τελευταίων μηνών, αλλά και της καθιέρωσης τακτικών διαύλων επικοινωνίας στο ανώτατο πολιτικό επίπεδο φαίνεται πως επιτυγχάνονται στο φόντο της συνάντησης στο Βίλνιους.

Στην Αθήνα επισημαίνουν, δε, πως η επανέναρξη της επικοινωνίας των δύο κυβερνήσεων μπορεί προοπτικά να αποκαταστήσει μέρος τουλάχιστον της απαραίτητης εμπιστοσύνης, ώστε οι δύο πλευρές να επιχειρήσουν να επιλύσουν τη μόνη διαφορά που τις χωρίζει και δεν είναι άλλη από την οριοθέτηση των θαλασσίων ζωνών, ήτοι της ΑΟΖ και της υφαλοκρηπίδας.

Έως τότε βεβαίως το... παιχνίδι των ελληνοτουρκικών θα περνάει μέσα από το κουαρτέτο Μητσοτάκη - Γεραπετρίτη και Ερντογάν - Φιντάν, συνεπικουρούμενο τουλάχιστον στη διαχείρισή του από τους Άννα-Μαρία Μπούρα και Τσαγατάι Κιλίτς. Η συνάντηση της Τετάρτης στο Βίλνιους ευελπιστούν να είναι η πρώτη από μία σειρά τακτικών επαφών των δύο ηγετών στο εγγύς μέλλον.

Όπως σας ενημέρωσε εγκαίρως η «ΑΠΟΓΕΥΜΑΤΙΝΗ», φαίνεται πως ακόμη ένα ραντεβού των δύο ηγετών έχει κλείσει και πάλι σε ουδέτερο έδαφος, στο περιθώριο της Γενικής Συνέλευσης των Ηνωμένων Εθνών στη Νέα Υόρκη, το τρίτο 10ήμερο του Σεπτεμβρίου αυτή τη φορά.

Άλλωστε Κυριάκος Μητσοτάκης και Ερντογάν συμφώνησαν για την επανάληψη του θεσμού του Ανώτατου Συμβουλίου Συνεργασίας Ελλάδας και Τουρκίας, κατά πάσα πιθανότητα τον ερχόμενο Οκτώβριο στη Θεσσαλονίκη.

Η συνάντηση στη Θεσσαλονίκη έχει στόχο να δώσει έμφαση στην προώθηση της «θετικής» ατζέντας σε πεδία όπως η Οικονομία, το Εμπόριο, η Ενέργεια, ο Τουρισμός και η Πολιτική Προστασία, που θεωρούνται σχετικά ανώδυνα, αλλά και ταυτοχρόνως ικανά να προαγάγουν τις διμερείς σχέσεις. Σύμφωνα με πληροφορίες, εξάλλου, οι δύο ηγέτες έχουν συμφωνήσει και σε ανταλλαγές επισκέψεων επί ελληνικού και τουρκικού εδάφους αντιστοίχως.

Ο διάλογος

Σημαντική ευθύνη πέφτει στους ώμους των δύο υπουργών Εξωτερικών, οι οποίοι αναλαμβάνουν πλέον καθοριστικό ρόλο. Πρόσωπα της απολύτου εμπιστοσύνης των δύο ηγετών, οι Γιώργος Γεραπετρίτης και Χακάν Φιντάν έχουν λάβει την εντολή να αναβαθμίσουν τις διερευνητικές επαφές, στην ουσία να «τρέξουν» τον πολιτικό διάλογο, «ακουμπώντας» το βαρύ ζήτημα της οριοθέτησης των θαλασσίων ζωνών, ενώ αναμένεται να έχουν την πολιτική ομπρέλα και σε ό,τι αφορά στα Μέτρα Οικοδόμησης Εμπιστοσύνης, αλλά και στην προώθηση της θετικής ατζέντας.

Δεν αποκλείεται, σύμφωνα με τις πληροφορίες της «ΑΠΟΓΕΥΜΑΤΙΝΗΣ», να υπάρξει τις επόμενες ημέρες μία τηλεφωνική ή ακόμη και μία διά ζώσης επικοινωνία ανάμεσα στους δύο υπουργούς, προκειμένου να τεθεί επί τάπητος και σε πραγματικό πλέον χρόνο ο εφεξής οδικός χάρτης. Ούτως ή άλλως, αυτό που μεταδίδουν πρόσωπα που γνωρίζουν το παρασκήνιο στο νεοκλασικό της Βασιλίσσης Σοφίας είναι πως οι επαφές Γεραπετρίτη - Φιντάν θα διέπονται πλέον από μία περιοδικότητα. Υπενθυμίζεται ότι ο επόμενος γύρος, ο 65ος των διερευνητικών επαφών, είναι προγραμματισμένος να φιλοξενηθεί στην Άγκυρα.

Αξίζει να σημειωθεί, δε, ότι Γεραπετρίτης και Φιντάν θα ασχολούνται με ζητήματα όπως το Μεταναστευτικό, το οποίο πέραν της προφανούς ευρωτουρκικής του διάστασης, αφορά συχνά-πυκνά και το διμερές επίπεδο.

Ο κρίσιμος ρόλος Γεραπετρίτη και Φιντάν και ο δίαυλος επικοινωνίας Δένδια με τον Γκιουλέρ

Σημαντική αναμένεται και η απ’ ευθείας επαφή στο δίπολο Μπούρα - Κιλίτς, που μπορεί να κρατά σε επίπεδο καθημερινής διαχείρισης, όταν αυτό βεβαίως χρειάζεται, «ζεστό» τον ελληνοτουρκικό διάλογο, αλλά και να προλαμβάνει τυχόν παρεξηγήσεις.

Ακόμη ένας σημαντικός δίαυλος επικοινωνίας είναι αυτός ανάμεσα στους δύο υπουργούς Άμυνας, Νίκο Δένδια και Γιασάρ Γκιουλέρ, οι οποίοι αναμένεται να μιλήσουν τις επόμενες ημέρες, προκειμένου να θέσουν το πλαίσιο της επανέναρξης των Μέτρων Οικοδόμησης Εμπιστοσύνης. Αποστολή τους, δε, θα είναι και η άμεση διευθέτηση εστιών πιθανών τριβών ή έντασης.

H Αθήνα ουδόλως αιφνιδιάστηκε από την επί της αρχής συμφωνία Ουάσινγκτον - Άγκυρας για το ξεμπλοκάρισμα του εκσυγχρονισμού και της προμήθειας από την Τουρκία των αμερικανικών μαχητικών F-16. Και αυτό γιατί ήταν εξ αρχής ενήμερη για όλα τα στάδια των παρασκηνιακών διεργασιών περί τις 10 ημέρες πριν από τη Σύνοδο του ΝΑΤΟ στο Βίλνιους, αλλά το κυριότερο ήταν ωσάν να είναι παρούσα στις αμερικανοτουρκικές διαπραγματεύσεις.

Πρόσωπα που γνωρίζουν από πρώτο χέρι την υπόθεση, επιμένουν πως τα ελληνικά συμφέροντα διασφαλίζονται πλήρως και σε κάθε περίπτωση, κάτι που εμμέσως πλην σαφώς περιέγραψε στις δηλώσεις του και ο Κυριάκος Μητσοτάκης.

Φόρμουλα

Μάλιστα, η δημόσια διακήρυξη του Αμερικανού προέδρου, Τζο Μπάιντεν, ότι προσπαθούμε να βρούμε μία φόρμουλα για τη στρατιωτική ενίσχυση Ελλάδας και Τουρκίας, φαίνεται να επιβεβαιώνει τις πληροφορίες περί σημαντικών «ανταλλαγμάτων», αλλά και εγγυήσεων προς την Αθήνα, που είναι σαφές ότι εδραιώνει την παρουσία της ως ο κατεξοχήν πυλώνας σταθερότητας στην Ανατολική Μεσόγειο, αλλά και ενισχύει την ειδική σχέση που πλέον απολαμβάνει με τις ΗΠΑ.

Τη συγκεκριμένη υπόθεση τρέχει κατά πληροφορίες ο Αμερικανός υπουργός Εξωτερικών, Άντονι Μπλίνκεν, ο οποίος επικοινώνησε ήδη με τον Έλληνα πρωθυπουργό προ 10ημέρου και αναμένεται να το κάνει εκ νέου στο αμέσως προσεχές διάστημα, προκειμένου να οριστικοποιηθεί το σημαντικό αμερικανικό πρόγραμμα προς την Ελλάδα. Και αυτό γιατί η διαφαινόμενη και εκτός απρόοπτου αμερικανοτουρκική συμφωνία για τα F-16 φαίνεται πως «ξεκλειδώνει» σημαντικά οφέλη για την Ελλάδα, στην προεργασία για τα οποία συμμετείχε ενεργά και το ιδιαιτέρως δραστήριο φιλελληνικό λόμπι στις ΗΠΑ.

Σύμφωνα με τις διαθέσιμες πληροφορίες, η Αθήνα έχει λαμβάνειν περισσότερα αμερικανικά μαχητικά, 5ης γενιάς, F-35 από τα 20 που αρχικώς είχαν συμφωνηθεί -ορισμένοι κάνουν λόγο για συνολικά 40 αεροσκάφη, εφόσον η Τουρκία εξασφαλίσει 40 F-16- ενώ θα της παραδοθούν κατά προτεραιότητα και νωρίτερα του αρχικώς συμφωνηθέντος χρονοδιαγράμματος.

Πολύ σημαντική πτυχή και οι ευνοϊκότεροι όροι χρηματοδότησης των συγκεκριμένων εξοπλιστικών προγραμμάτων, μιας και η Αθήνα φαίνεται ότι εντάσσεται στο ιδιαιτέρως προνομιακό αμερικανικό πρόγραμμα του Foreign Military Financing. Μάλιστα, πληροφορίες κάνουν λόγο και για την προοπτική απόκτη- σης και άλλων οπλικών συστημάτων βάσει των αναγκών των Ενόπλων μας Δυνάμεων και για την πιθανότητα της προμήθειας κορβετών.

Την ίδια ώρα, πάντως, το «ναι» του Κογκρέσου για την προμήθεια των μαχητικών F-16 από την Τουρκία έρχεται με πολύ αυστηρούς όρους για τη χρήση αυτών. Συγκεκριμένα -και όπως πληροφορείται η «ΑΠΟΓΕΥΜΑΤΙΝΗ»- ικανοποιούνται πλήρως οι ανησυχίες της Επιτροπής Εξωτερικών Σχέσεων του Κογκρέσου, καθώς το Στέιτ Ντιπάρτμεντ προσφέρει έγγραφες εγγυήσεις προς το Κογκρέσο ότι τα συγκεκριμένα οπλικά συστήματα δεν θα χρησιμοποιηθούν κατά ΝΑΤΟϊκών και αμερικανικών συμφερόντων, τμήμα των οποίων είναι τα ελληνικά στο Αιγαίο και την Ανατολική Μεσόγειο.

Μάλιστα, οι ίδιες πληροφορίες επιμένουν ότι τυχόν αθέτηση της συγκεκριμένης συμφωνίας από την πλευρά της Τουρκίας θα ενέχει σοβαρές συνέπειες, ακόμη και η διακοπή του συγκεκριμένου προγράμματος.

*Δημοσιεύθηκε στην Απογευματινή

TAGS: