Το «πράσινο φως» από Σαρμά για τα ιδιωτικά ΑΕΙ - Πώς η παρέμβαση του 2018 ανοίγει το δρόμο για την αναθεώρηση του άρθρου 16
Η θέση του Μανιτάκη και τα συμπεράσματα - κλειδιά για την αλλαγή
Κωστας Παπαχλιμιντζος
Ένα «βαρύ» νοµικό και συνάµα θεσµικό «όπλο» έχει στα χέρια της η κυβέρνηση για την ταχεία εκκίνηση της λειτουργίας ξένων πανεπιστηµίων στην Ελλάδα, ενόψει και της συνταγµατικής αναθεώρησης, που θα περιλαµβάνει το Αρθρο 16, αλλά δεν µπορεί τυπικά να ξεκινήσει πριν από το 2025.
Ο Κυριάκος Μητσοτάκης έχει ήδη εξαγγείλει την αναθεώρηση του Αρθρου 16, που προβλέπει το κρατικό µονοπώλιο στην Ανώτατη Εκπαίδευση, ενώ έχει παράλληλα προαναγγείλει ότι πολύ σύντοµα θα δούµε ξένα Ανώτατα Εκπαιδευτικά Ιδρύµατα στη χώρα µας µέσω διακρατικών συµφωνιών (π.χ. µε τη Μεγάλη Βρετανία ή µε τη Γαλλία), που προβλέπει το Αρθρο 28 του Συντάγµατος, και µε την ευθύνη της Εθνικής Αρχής Ανώτατης Εκπαίδευσης για την αδειοδότηση και την εποπτεία της λειτουργίας τους. Το 2018, λοιπόν, ο πρώην υπηρεσιακός πρωθυπουργός, Ιωάννης Σαρµάς, τότε αντιπρόεδρος του Ελεγκτικού Συνεδρίου, είχε γράψει ένα άρθρο στο επιστηµονικό περιοδικό «Τα ∆ικαιώµατα του Ανθρώπου». Το πόνηµά του είχε τίτλο «Η ελευθερία ίδρυσης ιδιωτικών πανεπιστηµίων ως ενωσιακό θεµελιώδες δικαίωμα».
Αξίζει να σηµειωθεί ότι σε δικό του αναλυτικό άρθρο προ ηµερών ο πρώην υπουργός και οµότιµος καθηγητής Συνταγµατικού ∆ικαίου Αντώνης Μανιτάκης αξιοποιεί τόσο το άρθρο αυτό όσο και τη νοµολογία του Ευρωπαϊκού ∆ικαστηρίου και καταλήγει στο συµπέρασµα ότι «η συνταγµατική διάταξη της απαγόρευσης σύστασης ιδιωτικών ανώτατων εκπαιδευτικών ιδρυµάτων έχει καταστεί ανενεργός και είναι ανεφάρµοστη»!
1) Ο Χάρτης Θεµελιωδών ∆ικαιωµάτων της Ευρωπαϊκής Ενωσης «κατοχυρώνει» στο Αρθρο 14, παρ. 3 αυτού την ελευθερία ίδρυσης εκπαιδευτικών ιδρυµάτων, καθώς δεν γίνεται στο άρθρο αυτό διάκριση µεταξύ εκπαιδευτικών ιδρυµάτων και καλύπτονται από αυτό και τα ιδρύµατα της τριτοβάθµιας εκπαίδευσης, δηλαδή και τα πανεπιστήµια.
2) Το ∆ίκαιο της Ευρωπαϊκής Ενωσης έχει επεκταθεί στο σύνολο σχεδόν της πανεπιστηµιακής εκπαίδευσης, καθώς σε αυτήν καταρτίζονται κατά κύριο λόγο οι µελλοντικοί εργαζόµενοι, φορείς θεµελιωδών ελευθεριών της εσωτερικής αγοράς. Η δε ίδρυση ιδιωτικού πανεπιστηµίου, είτε ως «εγκατάσταση» ιδιωτικής επιχείρησης είτε ως «παροχή υπηρεσιών επ’ αµοιβή» αντιµετωπιστεί, υπάγεται στο πεδίο εφαρµογής του ενωσιακού ∆ικαίου και τίθεται υπό την προστασία των θεµελιωδών ελευθεριών της εσωτερικής αγοράς.
3) Οποιο κράτος-µέλος της Ε.Ε. εµποδίζει την υπό την ανωτέρω έννοια «εγκατάσταση» ή την «παροχή υπηρεσιών επ’ αµοιβή» σε ιδιωτικό πανεπιστήµιο παρακωλύει την εφαρµογή του ενωσιακού ∆ικαίου και, έτσι, κατά το Αρθρο 51, παρ. 1 του Χάρτη, «εφαρµόζει» ∆ίκαιο της Ενωσης, µε συνέπεια ο θιγόµενος να µπορεί να προβάλει παραβίαση εις βάρος του της ελευθερίας που κατοχυρώνεται στο Αρθρο 14, παρ. 3 του Χάρτη.
4) Το κράτος-µέλος µπορεί να επικαλεσθεί, προς δικαιολόγηση του µέτρου, ότι η πανεπιστηµιακή εκπαίδευση είναι γι’ αυτό ένα «δηµόσιο αγαθό», του οποίου η ποιότητα πρέπει να διαφυλαχθεί.
Μια απόλυτη, πάντως, απαγόρευση, θεσπιζοµένη ως µέσο προς επίτευξη της διαφύλαξης αυτής, στοιχειοθετεί κατάλυση και όχι ρύθµιση της διαδικασίας άσκησης της ελευθερίας και, ως εκ τούτου, έρχεται σε ευθεία αντίθεση µε το γράµµα της διάταξης του Αρθρου 14, παρ. 3 του Χάρτη, ενώ επιπλέον δεν φαίνεται, από τη νοµολογία του ∆ικαστηρίου που παρατέθηκε, να έχει καµία σοβαρή πιθανότητα να επιβιώσει επιτυχώς στην εφαρµογή σε αυτήν του τεστ της αναλογικότητας.
Θυµίζουµε ότι ο Ιωάννης Σαρµάς ξεκίνησε τη σταδιοδροµία του στο δικαστικό σώµα από το Συµβούλιο της Επικρατείας (ως εισηγητής) το 1987 και συνέχισε στο Ελεγκτικό Συνέδριο το 1993, χαράσσοντας µια πλούσια διαδροµή: ∆ιετέλεσε µέλος του Ευρωπαϊκού Ελεγκτικού Συνεδρίου, πρόεδρος του πρώτου τµήµατος του Ευρωπαϊκού Ελεγκτικού Συνεδρίου (γεωργία και αγροτική ανάπτυξη), µέλος και πρόεδρος της επιτροπής ελέγχου της Europol, ενώ δίδαξε στην Εθνική Σχολή ∆ηµόσιας ∆ιοίκησης και στην Εθνική Σχολή ∆ικαστών.
Το 2019 επελέγη πρόεδρος του Ελεγκτικού Συνεδρίου, µε τετραετή θητεία, και φέτος τον Μάιο επελέγη από την Πρόεδρο της ∆ηµοκρατίας ως πρωθυπουργός της υπηρεσιακής κυβέρνησης, που κράτησε τα ηνία της χώρας για το διάστηµα ενός µήνα.
Δημοσιεύτηκε στα ΠΑΡΑΠΟΛΙΤΙΚΑ στις 15/7
Ο Κυριάκος Μητσοτάκης έχει ήδη εξαγγείλει την αναθεώρηση του Αρθρου 16, που προβλέπει το κρατικό µονοπώλιο στην Ανώτατη Εκπαίδευση, ενώ έχει παράλληλα προαναγγείλει ότι πολύ σύντοµα θα δούµε ξένα Ανώτατα Εκπαιδευτικά Ιδρύµατα στη χώρα µας µέσω διακρατικών συµφωνιών (π.χ. µε τη Μεγάλη Βρετανία ή µε τη Γαλλία), που προβλέπει το Αρθρο 28 του Συντάγµατος, και µε την ευθύνη της Εθνικής Αρχής Ανώτατης Εκπαίδευσης για την αδειοδότηση και την εποπτεία της λειτουργίας τους. Το 2018, λοιπόν, ο πρώην υπηρεσιακός πρωθυπουργός, Ιωάννης Σαρµάς, τότε αντιπρόεδρος του Ελεγκτικού Συνεδρίου, είχε γράψει ένα άρθρο στο επιστηµονικό περιοδικό «Τα ∆ικαιώµατα του Ανθρώπου». Το πόνηµά του είχε τίτλο «Η ελευθερία ίδρυσης ιδιωτικών πανεπιστηµίων ως ενωσιακό θεµελιώδες δικαίωμα».
Με σαφήνεια
Τι υποστήριζε αυτό το άρθρο; Οτι ένα από τα βασικότερα κείµενα της Ευρωπαϊκής Ενωσης, ο Χάρτης των Θεµελιωδών ∆ικαιωµάτων της Ε.Ε., αναφέρεται ρητά και µε σαφήνεια στην ελευθερία ίδρυσης «εκπαιδευτικών ιδρυµάτων». Σύµφωνα µε τον πολύπειρο δικαστικό, γίνεται σαφές «ότι η ελευθερία ίδρυσης εκπαιδευτικών ιδρυµάτων κατοχυρώνεται ως “µορφή της επιχειρηµατικής ελευθερίας”, άρα ότι ως “ελευθερία ίδρυσης εκπαιδευτικών ιδρυµάτων” νοείται και η δυνατότητα ενός επιχειρηµατία να ιδρύσει ως επιχείρηση εκπαιδευτικό ίδρυµα», άρα το κράτος-µέλος δεν µπορεί να εµποδίσει κάποιον που θέλει να δηµιουργήσει ιδιωτικό πανεπιστήµιο.Αξίζει να σηµειωθεί ότι σε δικό του αναλυτικό άρθρο προ ηµερών ο πρώην υπουργός και οµότιµος καθηγητής Συνταγµατικού ∆ικαίου Αντώνης Μανιτάκης αξιοποιεί τόσο το άρθρο αυτό όσο και τη νοµολογία του Ευρωπαϊκού ∆ικαστηρίου και καταλήγει στο συµπέρασµα ότι «η συνταγµατική διάταξη της απαγόρευσης σύστασης ιδιωτικών ανώτατων εκπαιδευτικών ιδρυµάτων έχει καταστεί ανενεργός και είναι ανεφάρµοστη»!
Το δίκαιο
Το πολυσέλιδο άρθρο του Ιωάννη Σαρµά, που µπορεί να ενισχύσει και να εµπλουτίσει την επιχειρηµατολογία της κυβέρνησης για τη δηµιουργία µη κρατικών πανεπιστηµιακών ιδρυµάτων στη χώρα µας πριν από την αναθεώρηση του Συντάγµατος –η οποία µπορεί να ολοκληρωθεί ακόµα και το 2028–, καταλήγει σε τέσσερα βασικά συµπεράσµατα:1) Ο Χάρτης Θεµελιωδών ∆ικαιωµάτων της Ευρωπαϊκής Ενωσης «κατοχυρώνει» στο Αρθρο 14, παρ. 3 αυτού την ελευθερία ίδρυσης εκπαιδευτικών ιδρυµάτων, καθώς δεν γίνεται στο άρθρο αυτό διάκριση µεταξύ εκπαιδευτικών ιδρυµάτων και καλύπτονται από αυτό και τα ιδρύµατα της τριτοβάθµιας εκπαίδευσης, δηλαδή και τα πανεπιστήµια.
2) Το ∆ίκαιο της Ευρωπαϊκής Ενωσης έχει επεκταθεί στο σύνολο σχεδόν της πανεπιστηµιακής εκπαίδευσης, καθώς σε αυτήν καταρτίζονται κατά κύριο λόγο οι µελλοντικοί εργαζόµενοι, φορείς θεµελιωδών ελευθεριών της εσωτερικής αγοράς. Η δε ίδρυση ιδιωτικού πανεπιστηµίου, είτε ως «εγκατάσταση» ιδιωτικής επιχείρησης είτε ως «παροχή υπηρεσιών επ’ αµοιβή» αντιµετωπιστεί, υπάγεται στο πεδίο εφαρµογής του ενωσιακού ∆ικαίου και τίθεται υπό την προστασία των θεµελιωδών ελευθεριών της εσωτερικής αγοράς.
3) Οποιο κράτος-µέλος της Ε.Ε. εµποδίζει την υπό την ανωτέρω έννοια «εγκατάσταση» ή την «παροχή υπηρεσιών επ’ αµοιβή» σε ιδιωτικό πανεπιστήµιο παρακωλύει την εφαρµογή του ενωσιακού ∆ικαίου και, έτσι, κατά το Αρθρο 51, παρ. 1 του Χάρτη, «εφαρµόζει» ∆ίκαιο της Ενωσης, µε συνέπεια ο θιγόµενος να µπορεί να προβάλει παραβίαση εις βάρος του της ελευθερίας που κατοχυρώνεται στο Αρθρο 14, παρ. 3 του Χάρτη.
4) Το κράτος-µέλος µπορεί να επικαλεσθεί, προς δικαιολόγηση του µέτρου, ότι η πανεπιστηµιακή εκπαίδευση είναι γι’ αυτό ένα «δηµόσιο αγαθό», του οποίου η ποιότητα πρέπει να διαφυλαχθεί.
Μια απόλυτη, πάντως, απαγόρευση, θεσπιζοµένη ως µέσο προς επίτευξη της διαφύλαξης αυτής, στοιχειοθετεί κατάλυση και όχι ρύθµιση της διαδικασίας άσκησης της ελευθερίας και, ως εκ τούτου, έρχεται σε ευθεία αντίθεση µε το γράµµα της διάταξης του Αρθρου 14, παρ. 3 του Χάρτη, ενώ επιπλέον δεν φαίνεται, από τη νοµολογία του ∆ικαστηρίου που παρατέθηκε, να έχει καµία σοβαρή πιθανότητα να επιβιώσει επιτυχώς στην εφαρµογή σε αυτήν του τεστ της αναλογικότητας.
Θυµίζουµε ότι ο Ιωάννης Σαρµάς ξεκίνησε τη σταδιοδροµία του στο δικαστικό σώµα από το Συµβούλιο της Επικρατείας (ως εισηγητής) το 1987 και συνέχισε στο Ελεγκτικό Συνέδριο το 1993, χαράσσοντας µια πλούσια διαδροµή: ∆ιετέλεσε µέλος του Ευρωπαϊκού Ελεγκτικού Συνεδρίου, πρόεδρος του πρώτου τµήµατος του Ευρωπαϊκού Ελεγκτικού Συνεδρίου (γεωργία και αγροτική ανάπτυξη), µέλος και πρόεδρος της επιτροπής ελέγχου της Europol, ενώ δίδαξε στην Εθνική Σχολή ∆ηµόσιας ∆ιοίκησης και στην Εθνική Σχολή ∆ικαστών.
Το 2019 επελέγη πρόεδρος του Ελεγκτικού Συνεδρίου, µε τετραετή θητεία, και φέτος τον Μάιο επελέγη από την Πρόεδρο της ∆ηµοκρατίας ως πρωθυπουργός της υπηρεσιακής κυβέρνησης, που κράτησε τα ηνία της χώρας για το διάστηµα ενός µήνα.
Δημοσιεύτηκε στα ΠΑΡΑΠΟΛΙΤΙΚΑ στις 15/7
