Βαθιές τομές στη Δημόσια Διοίκηση, με έμφαση στις σχέσεις κράτους και πολίτη, φιλοδοξούν να κάνουν η κυβέρνηση και η αρμόδια υπουργός Εσωτερικών, Νίκη Κεραμέως.

Η αξιολόγηση των δημοσίων υπαλλήλων, το ξεκαθάρισμα αρμοδιοτήτων μεταξύ κεντρικού κράτους, δήμων και περιφερειών και η χρήση εργαλείων τεχνητής νοημοσύνης είναι μερικές μόνο από τις μεταρρυθμίσεις που θα δούμε να ξεδιπλώνονται τους προσεχείς μήνες. «Στο επίκεντρό μας πάντα είναι ο πολίτης και η παροχή όσο το δυνατόν καλύτερων και πιο ποιοτικών υπηρεσιών από το κράτος σε όλες του τις εκφάνσεις», είναι το «σύνθημα» που έδωσε ο Κυριάκος Μητσοτάκης με την πρόσφατη επίσκεψή του στο Υπουργείο Εσωτερικών.

Σύμφωνα με πληροφορίες, το νομοσχέδιο για το επιτελικό κράτος, το οποίο είχε εξαγγελθεί ότι θα ήταν το πρώτο της νέας διακυβέρνησης, πήγε χρονικά πιο πίσω, προκειμένου να διευρυνθεί το πεδίο των αλλαγών που θα περιλαμβάνει.

Καινοτομίες

Στις βασικές καινοτομίες του νομοσχεδίου, το οποίο πιθανότατα θα είναι πλέον ένα από τα πρώτα που θα έρθουν προς συζήτηση και ψήφιση στη Βουλή το φθινόπωρο, περιλαμβάνονται, μεταξύ άλλων:
  • Διεύρυνση πεδίου εφαρμογής του κώδικα διοικητικής διαδικασίας, ώστε να περιλαμβάνει ανεξάρτητες Αρχές, ανώνυμες εταιρείες του Δημοσίου, αλλά και τις διοικητικές διαδικασίες που διεκπεραιώνονται από τις δικαστικές και τις εισαγγελικές Αρχές. Στόχος είναι η κωδικοποίηση και ο εκσυγχρονισμός βασικών εννοιών, αρχών και διαδικασιών για τον τρόπο με τον οποίο οι πολίτες συναλλάσσονται με τη Δημόσια Διοίκηση στο σύνολό της και η προσαρμογή των διατάξεων αυτών στις τρέχουσες εξελίξεις.
  • Ενιαία ρύθμιση για τις μεθόδους ταυτοποίησης των συναλλασσόμενων φυσικών προσώπων (Ελλήνων, Ευρωπαίων και υπηκόων τρίτων χωρών) με τη Δημόσια Διοίκηση και εισαγωγή της αρχής «μόνον άπαξ» (once only principle) στην προσκόμιση των νομιμοποιητικών εγγράφων φυσικών και νομικών προσώπων. Το Δημόσιο, δηλαδή, δεν θα ζητεί ξανά και ξανά από τον πολίτη δεδομένα που ήδη του έχουν δοθεί, σε οποιαδήποτε υπηρεσία.
  • Ενίσχυση και διεύρυνση της αυτεπάγγελτης αναζήτησης δικαιολογητικών και στοιχείων: Υποχρεωτική αυτεπάγγελτη αναζήτηση και με ηλεκτρονικό τρόπο, κατάργηση έκδοσης πιστοποιητικών που αναζητούνται αυτεπάγγελτα για τον πολίτη και σύσταση Μητρώου Δικαιολογητικών, που θα υποστηρίζει τη διαρκή επικαιροποίηση. Mε άλλα λόγια, τέλος στην ταλαιπωρία χιλιάδων πολιτών και στην περιττή γραφειοκρατία.
  • Κατάργηση της υποχρέωσης βεβαίωσης του γνησίου της υπογραφής σε όλα τα έγγραφα που προσκομίζονται στις δημόσιες Αρχές, πλην των δηλώσεων με περιεχόμενο εξουσιοδότησης.
  • Εισαγωγή νέων ειδικών μορφών εξυπηρέτησης του πολίτη: Διοικητική βοήθεια, η οποία θα παρέχεται κατ’ οίκον για τις ευάλωτες ομάδες πληθυσμού, ενιαίο Κέντρο Τηλεφωνικής Εξυπηρέτησης του ελληνικού Δημοσίου, με έναν δηλαδή τριψήφιο ή τετραψήφιο αριθμό, και κινητές Μονάδες Εκτακτης Διοικητικής Υποστήριξης.
  • Δημιουργία μόνιμου μηχανισμού διακυβέρνησης των διοικητικών διαδικασιών, βασισμένου σε τρεις πυλώνες: Εθνικό Μητρώο Διοικητικών Διαδικασιών - «Μίτος», Εθνικό Πρόγραμμα Απλούστευσης Διαδικασιών (ΕΠΑΔ) και Παρατηρητήριο της Γραφειοκρατίας - Μετρήσεις Διοικητικών Βαρών.

Εκ βάθρων

Στο ίδιο νομοσχέδιο θα προβλέπεται αναλυτικά και η αλλαγή εκ βάθρων στον τρόπο επιλογής των διοικήσεων των πάσης φύσης φορέων και οργανισμών του Δημοσίου. Συγκεκριμένα, το ελληνικό Δημόσιο αριθμεί σήμερα 522 φορείς της Γενικής Κυβέρνησης, Νομικά Πρόσωπα Δημοσίου Δικαίου, Νομικά Πρόσωπα Ιδιωτικού Δικαίου και δημόσιες εταιρείες.

Πώς επιλέγονται οι επικεφαλής τους; Η αλήθεια είναι πως δεν υπάρχει ένας ενιαίος τρόπος και συγκεκριμένα κριτήρια και προϋποθέσεις - και αυτό θα αλλάξει. Όποιος επιθυμεί να οριστεί πρόεδρος ή διευθύνων σύμβουλος ή διοικητής σε έναν από αυτούς τους 522 φορείς πρέπει πρώτα να έχει τα κατάλληλα προσόντα, δηλαδή πτυχίο και εργασιακή εμπειρία. Στη συνέχεια, θα περνάει από μια δομημένη συνέντευξη, ίσως δε και από γραπτό διαγωνισμό. Η τελική επιλογή ανάμεσα στους τρεις πρώτους υποψηφίους θα γίνεται από τον υπουργό που εποπτεύει τον σχετικό φορέα, ώστε να έχει και την τελική ευθύνη.

Η διαδικασία, ωστόσο, δεν ολοκληρώνεται εκεί: ο νέος επικεφαλής θα πρέπει να φέρει εις πέρας μια συγκεκριμένη αποστολή, με μετρήσιμους στόχους και αποτελέσματα, που θα περιγράφονται στο συμβόλαιο απόδοσης που θα υπογράψει. Αν το πετύχει, θα κερδίσει και πριμ παραγωγικότητας. Αν όχι, τότε στο μέσον της θητείας του, όταν και θα αξιολογείται, μπορεί να απομακρυνθεί από τη θέση του. Οι καινοτόμες λύσεις που σχεδιάζει το υπουργείο Εσωτερικών δεν σταματούν εκεί.

Τεχνητή νοημοσύνη

Υπό διαμόρφωση είναι και η δημιουργία ενός στρατηγικού εργαλείου προγραμματισμού ανθρώπινου δυναμικού με όρους τεχνητής νοημοσύνης. Πρόκειται για μια νέα προσέγγιση στον προγραμματισμό του ανθρώπινου δυναμικού, η οποία συνδέεται άμεσα με τους στρατηγικούς στόχους του φορέα. Το εν λόγω εργαλείο θα παρέχει στους φορείς τη δυνατότητα να χρησιμοποιήσουν για την επίτευξη των στόχων τους μια διαδικασία μοντελοποίησης, που θα λαμβάνει υπόψη πέντε στοιχεία: Τα υφιστάμενα καθώς και τα μελλοντικά κενά εργασίας, την προσαρμογή των δεξιοτήτων στις θέσεις εργασίας, τον αντίκτυπο των τεχνολογικών και οικονομικών αλλαγών, τις αρμοδιότητες των θέσεων εργασίας και τις δεξιότητες του ανθρώπινου δυναμικού, τόσο βραχυπρόθεσμα όσο και μακροπρόθεσμα.

Κατ’ αυτόν τον τρόπο, ο προγραμματισμός ανθρώπινου δυναμικού θα καθορίζει όχι μόνον την ποσότητα, αλλά και την ποιότητα του ανθρώπινου δυναμικού του Δημοσίου. Σκοπός του στρατηγικού αυτού εργαλείου είναι οι φορείς να κατανοήσουν πληρέστερα τις δυνατότητες του υφιστάμενου δυναμικού και πώς αυτό θα πρέπει να εξελιχθεί στην κατεύθυνση της βέλτιστης/κατάλληλης κάλυψης των αναγκών τους, επιτυγχάνοντας ισορροπία μεταξύ νέων προσλήψεων και εσωτερικής αγοράς εργασίας.

Καθιέρωση

Τέλος, ακόμα μία μεταρρύθμιση που ωριμάζει είναι η καθιέρωση αξιολόγησης των παρεχόμενων υπηρεσιών του Δημοσίου από τον χρήστη τους, δηλαδή από τον πολίτη. Λαμβάνοντας υπόψη τον νέο νόμο για τη στοχοθεσία και την αξιολόγηση των προϊσταμένων (Ν. 4940/2022), καθώς και την προγραμματισμένη αλλαγή στο σύστημα επιλογής προϊσταμένων και τον νέο Δημοσιοϋπαλληλικό Κώδικα, η μεταρρυθμιστική δράση αφορά στη διαμόρφωση του συνολικού πλαισίου, περιλαμβανομένων των απαραίτητων τεχνολογικών εργαλείων, για την αξιολόγηση της ποιότητας εξυπηρέτησης που παρέχει ο υπάλληλος ή/και η οργανική μονάδα στον πολίτη από τον ίδιο τον πολίτη. Στόχος εδώ είναι η ανάπτυξη ενός ολιστικού συστήματος αξιολόγησης, κάτι που η κυβέρνηση προσδοκά ότι θα επιφέρει τον εκσυγχρονισμό των φορέων και τη βελτίωση των παρεχόμενων υπηρεσιών.

Ολοκληρωμένο πλαίσιο

Σκοπός είναι, επίσης, η δημιουργία ενός ολοκληρωμένου πλαισίου για την αξιολόγηση της ποιότητας των υπηρεσιών με βάση τη συνεργασία και τη συνδιαλλαγή των πολιτών με υπηρεσίες του Δημοσίου, που θα βοηθά στη συνεχή βελτίωσή τους. Παράλληλα με τις μεταρρυθμίσεις, στο υπουργείο Εσωτερικών προχωρά με γρήγορους ρυθμούς η τελική εισήγηση προς το Υπουργικό Συμβούλιο του Σεπτεμβρίου σχετικά με τις προσλήψεις για το 2024. Σε αυτήν τη συνεδρίαση θα δοθεί το «πράσινο φως» για τη νέα ενίσχυση του Δημοσίου με περίπου 14.000 προσλήψεις μόνιμων υπαλλήλων για την επόμενη χρονιά. Περίπου 5.000 εξ αυτών αναμένεται να αφορούν τον τομέα της Υγείας (γιατροί, νοσηλευτές, διασώστες, κ.ά.), ώστε να προχωρήσει γρήγορα η προεκλογική εξαγγελία του Κυριάκου Μητσοτάκη για συνολικά 10.000 νέες προσλήψεις στην Υγεία μέχρι το 2027.

Ο κανόνας 1:1

Θυμίζουμε πως αυτήν τη στιγμή (στοιχεία Απριλίου 2023) το σύνολο των μόνιμων υπαλλήλων (τακτικό προσωπικό) στο Δημόσιο είναι 596.894, ενώ ισχύει σταθερά και τηρείται ο κανόνας 1:1, δηλαδή μία πρόσληψη μόνιμου υπαλλήλου για κάθε έναν μόνιμο υπάλληλο που αποχωρεί. Με τον δε νόμο για το επιτελικό κράτος (Ν. 4622/2019) θεσπίστηκε η διαδικασία έγκρισης του ετήσιου προγραμματισμού προσλήψεων στον δημόσιο τομέα από το Υπουργικό Συμβούλιο του Σεπτεμβρίου, στο πλαίσιο έγκρισης του ενοποιημένου προγράμματος κυβερνητικής πολιτικής.

*Δημοσιεύτηκε στα Παραπολιτικά στις 22 Ιουλίου 2023.