Στη δίνη του πολέµου στο Ισραήλ κινδυνεύει να παρασυρθεί το πλέγµα των οικονοµικών και αµυντικών σχέσεων που έχει αναπτύξει η Ελλάδα µε τις χώρες της Μέσης Ανατολής. Ταυτόχρονα, όµως, αυτές οι σχέσεις αποτελούν το εφαλτήριο για σηµαντικές διπλωµατικές πρωτοβουλίες που σχεδιάζει -και οφείλει να αναλάβει πιο δυναµικά- η κυβέρνηση.

Ισραήλ, Αίγυπτος και Σαουδική Αραβία είναι το βασικό «τρίγωνο» των σχέσεων που έχει αναπτύξει η χώρα µας τα τελευταία χρόνια. Ανοίγµατα έχουν γίνει και µε άλλες χώρες, κυρίως µε τα Ηνωµένα Αραβικά Εµιράτα και το Κατάρ.

Τα τελευταία χρόνια έχουν ενταθεί οι προσπάθειες για µια πιο δυναµική ανάπτυξη των εµπορικών σχέσεων - και αυτό αρχίζει να αποδίδει καρπούς, ιδιαίτερα στον τοµέα της ενέργειας αλλά και του τουρισµού. Παρ’ όλα αυτά, οι εξαγωγές προς τις χώρες αυτές καταλαµβάνουν ακόµη µικρό µερίδιο. Το β’ τρίµηνο του 2023 αποτελούσαν το 4,3% του συνόλου των ελληνικών εξαγωγών.

Διαβάστε ακάομα: Πόλεμος στο Ισραήλ: Οι επιπτώσεις που μπορεί να έχει στην Ελλάδα μια χερσαία επέμβαση στη Γάζα

«Παγώνουν» οι συμφωνίες-κλειδιά με Ισραήλ και τη Σαουδική Αραβία

Αν, όµως, κάτι µπορεί να συνυπολογίζει κανείς, είναι οι συµφωνίες-κλειδιά που έκλεισαν ή βρίσκονται σε προχωρηµένο στάδιο διαπραγµάτευσης, τόσο για τις ελληνικές επιχειρήσεις όσο και για τα επενδυτικά σχέδια των χωρών αυτών στην Ελλάδα. Ολα αυτά, βεβαίως, «παγώνουν», καθώς οι δραµατικές εξελίξεις στη Μέση Ανατολή δηµιουργούν ένα εκρηκτικό κλίµα και απειλούν µε ανατροπή των γεωπολιτικών ισορροπιών.

Πιο ενδεικτικό παράδειγµα ήταν οι προοπτικές ανάπτυξης των σχέσεών µας µε το Ισραήλ και τη Σαουδική Αραβία, που ευνοούνταν από τις ιστορικές Συµφωνίες του Αβραάµ, γεγονός που ενίσχυε το κλίµα εµπιστοσύνης και άνοιγε νέες προοπτικές συνεργασίας. Η κρίση στη Μέση Ανατολή είχε ως αποτέλεσµα να παγώσει η διµερής συνεργασία των δύο χωρών, µε ό,τι αυτό συνεπάγεται για τα εγχώρια σχέδια - κυβερνητικά και επιχειρηµατικά.

Η κυβέρνηση, βέβαια, επιδιώκει να παραµείνουν τα σχέδια αυτά στο τραπέζι, αλλά πολλά θα εξαρτηθούν από την έκβαση της κρίσης, ιδιαίτερα σε ό,τι αφορά το Ισραήλ.

Διαβάστε ακόμα: Πόλεμος στο Ισραήλ: Οι επιπτώσεις στην Ελλάδα σε εμπόριο και τουρισμό - 1,37 δισ. ευρώ o όγκος εµπορίου µεταξύ των δύο χωρών

Το Ισραήλ ένας από τους σηµαντικότερους εµπορικούς της Ελλάδας

Λίγες ώρες πριν από την εισβολή της «Χαµάς» στο Ισραήλ, ο Α∆ΜΗΕ ανακοίνωνε ότι αναλαµβάνει τον κρίσιµο ρόλο της ηλεκτρικής διασύνδεσης Ελλάδας, Κύπρου και Ισραήλ… Η εξέλιξη αυτή καθρεφτίζει την αγωνία για την επόµενη µέρα των σχέσεων µε το Ισραήλ.

Καθώς δεν λέει να καταλαγιάσει ο «κουρνιαχτός» από την τροµοκρατική επίθεση της «Χαµάς» και την κρίση στη Λωρίδα της Γάζας, έρχονται στην επιφάνεια οι επιπτώσεις της κρίσης στο Ισραήλ. Ειδικά την Ελλάδα η κρίση αυτή την επηρεάζει βαθύτατα, καθώς το Ισραήλ αποτελεί έναν από τους σηµαντικότερους εµπορικούς της εταίρους στην περιοχή.

Το Ισραήλ είναι µια µικρή χώρα. Εχει τον ίδιο πληθυσµό µε την Ελλάδα, αλλά υπερδιπλάσιο ΑΕΠ. Το ΑΕΠ πέρυσι ανήλθε σε 497 δισ. δολ. (περίπου 475 δισ. ευρώ), όταν η χώρα µας πέρυσι είχε 208 δισ. ευρώ. Εποµένως, το κατά κεφαλήν εισόδηµα στο Ισραήλ ξεπερνά τα 50.000 ευρώ, ενώ στη χώρα µας δεν ξεπερνά τα 22.000 ευρώ.

Το Ισραήλ είναι ένας σηµαντικός εισαγωγέας ελληνικών προϊόντων, µε το συνολικό διµερές εµπόριο να ανέρχεται σε 1,37 δισ. ευρώ. Εξ αυτών τα 0,85 δισ. ευρώ αφορούν εξαγωγές της Ελλάδας στο Ισραήλ και τα υπόλοιπα 0,52 δισ. ευρώ αφορούν εισαγωγές από το Ισραήλ. Οι πιο δυναµικές τάσεις εµφανίζονται στους τοµείς του τουρισµού και των ακινήτων. Το 2022 είχαµε ιστορικό ρεκόρ επενδυτικών ροών προς την Ελλάδα, ρεκόρ τουριστικών αφίξεων από το Ισραήλ, µε 722.000 επισκέπτες, καθώς και ιστορικό ρεκόρ της τάξης των 800 εκατ. ευρώ προς το Ισραήλ. Στον τοµέα των ακινήτων δραστηριοποιούνται οι Brown Hotels, Frank Group, Zoia Fund και άλλες. Οι τάσεις αυτές διατηρήθηκαν και φέτος µέχρι το ξέσπασµα της κρίσης.

Οι σχέσεις της Ελλάδας με τις αραβικές χώρες

Η κρίση στη Μέση Ανατολή, ωστόσο, µπορεί να επηρεάσει τις σχέσεις της χώρας και µε τις άλλες αραβικές χώρες. Αυτό ισχύει ειδικά για τη Σαουδική Αραβία, όπου το διµερές εµπόριό της µε την Ελλάδα έχει αυξηθεί σηµαντικά τα τελευταία χρόνια, σε αντίθεση µε ό,τι συµβαίνει µεταξύ Τουρκίας και Σαουδικής Αραβίας.

Μάλιστα, ο όγκος των εµπορικών συναλλαγών µεταξύ Ελλάδας και Σαουδικής Αραβίας είναι µεγαλύτερος από εκείνον του Ισραήλ, χάρη κυρίως στις σηµαντικές εισαγωγές πετρελαίου από τη συγκεκριµένη χώρα. Ειδικότερα, για το α’ εξάµηνο του 2022 ο όγκος του διµερούς εµπορίου Ελλάδας - Σ. Αραβίας ανήλθε σε 1,28 δισ. ευρώ, εκ των οποίων τα 0,36 δισ. ευρώ αφορούσαν εξαγωγές της Ελλάδας προς τη Σ. Αραβία και τα υπόλοιπα 0,92 δισ. ευρώ εισαγωγές της χώρας από τη Σ. Αραβία. Ηταν η πρώτη χρονιά που το διµερές εµπόριο αναµενόταν να ξεπεράσει τα 2 δισ. ευρώ.

Οµως, σηµαντική εξέλιξη υπήρξε πριν από έναν χρόνο, όταν υπογράφτηκε η ίδρυση κοινής επιχείρησης, ύψους ενός 1 δισ. ευρώ, για την ανάπτυξη υποθαλάσσιου καλωδιακού συστήµατος µεταφοράς δεδοµένων που θα συνδέει την Ευρώπη µε την Ασία µέσω Ελλάδας και Σαουδικής Αραβίας (East to Med data Corridor). Η τρίτη χώρα που επηρεάζεται από τις εξελίξεις στη Μέση Ανατολή είναι αναµφιβόλως η Αίγυπτος. Ξεχωρίζει η επένδυση ύψους 3 δισ. ευρώ για την ηλεκτρική διασύνδεση Ελλάδας - Αιγύπτου και τη µεταφορά καθαρής ενέργειας στην Ευρώπη.

Παράλληλα, το διµερές εµπόριο της Ελλάδας µε τη χώρα αυτή ξεπέρασε στο 7µηνο Ιανουαρίου-Ιουλίου 2023 το 1,2 δισ. ευρώ. Λόγω των εισαγωγών ενέργειας (φυσικού αερίου) που πραγµατοποιεί η χώρα από την Αίγυπτο, είναι ελλειµµατικό το εµπορικό ισοζύγιο αγαθών. Συγκεκριµένα, οι εξαγωγές της χώρας µας προς την Αίγυπτο στο 7µηνο του 2023 ανήλθαν σε 272 εκατ. ευρώ, ενώ οι εισαγωγές της από την αραβική αυτή χώρα έφτασαν τα 940 εκατ. ευρώ.

Διαβάστε ακόμα: Η γη της φωτιάς και της ερήμου - Η ''ακτινογραφία'' των χωρών της Μέσης Ανατολής

Οι αμυντικές συνεργασίες 

Μια σηµαντική παράµετρος αφορά και την αµυντική συνεργασία της χώρας µας, τόσο µε το Ισραήλ όσο και µε τη Σαουδική Αραβία αλλά και την Αίγυπτο. Οι υπουργοί Αµυνας Ελλάδας και Ισραήλ συναντήθηκαν αρκετές φορές το τελευταίο διάστηµα πριν από την κρίση, ενώ η Ελλάδα έχει εκδηλώσει ενδιαφέρον για αγορά αµυντικών συστηµάτων, καθώς και των πυραύλων SPIKE/NLOS.

Την ίδια ώρα, σταθερή παραµένει η συνεργασία Αθήνας - Τελ Αβίβ στην πίστα της 120 Πτέρυγας Εκπαίδευσης Αέρος, στην Καλαµάτα. Με τη Σαουδική Αραβία θεσµοθετήθηκε πέρυσι το Ανώτατο Συµβούλιο Στρατηγικής Συνεργασίας, ενώ δεν πρέπει να αγνοείται η παραµονή των ελληνικών Patriot στη χώρα αυτή για την αµυντική της θωρά κιση.

Παράλληλα, τον περασµένο Φεβρουάριο υπογράφτηκε µεταξύ Ελλάδας και Αιγύπτου το πρόγραµµα στρατιωτικής συνεργασίας για το 2023.

Η αβεβαιότητα και οι ευκαιρίες της Ελλάδας

Το πανόραµα του πλέγµατος των σχέσεων µε τις χώρες της Μέσης Ανατολής αναδεικνύει δύο παραµέτρους, σε αντίθετη κατεύθυνση.

Αβεβαιότητα: Η κυβέρνηση ανησυχεί σοβαρά για τις επιπτώσεις στην ανάπτυξη των σχέσεων αυτών, ιδιαίτερα µε τις επενδυτικές δραστηριότητες του Ισραήλ, καθώς και τη συµµετοχή του στο τουριστικό πακέτο της χώρας µας. Επιπρόσθετα, σε τυχόν γενίκευση της σύρραξης, οι συνέπειες στην αύξηση των τιµών στα καύσιµα θα είναι απρόβλεπτες, ενώ µπαίνει στην «εντατική» ο ενεργειακός χάρτης (αγωγοί, ηλεκτρική διασύνδεση κ.λπ.) στην Ανατολική Μεσόγειο.

Ευκαιρίες: Η προσπάθεια της κυβέρνησης το προσεχές διάστηµα θα επικεντρωθεί στη διατήρηση των οικονοµικών «κεκτηµένων» αλλά και των ενεργειακών προτεραιοτήτων. Ωστόσο, αυτό ενισχύει την ανάγκη να αναλάβει η Ελλάδα άµεσα διπλωµατικές πρωτοβουλίες για την άµεση εκτόνωση της κρίσης, που θα περιορίσει τις ζηµιές για τη χώρα µας. Η Ελλάδα µπορεί να αποκτήσει µε τον τρόπο αυτόν ένα προβάδισµα στη διεθνή σκηνή, πολύ περισσότερο που την ίδια ώρα η Τουρκία οξύνει την πολεµική της προς τη ∆ύση, και ειδικότερα προς το Ισραήλ, κάνοντας ανοίγµατα στη «Χαµάς» και τη «Χεζµπολάχ».

Οφείλει, επίσης, να εντείνει την παρουσία της στα όργανα της Ευρωπαϊκής Ενωσης. Το ρίσκο ανάληψης πιο τολµηρών διπλωµατικών πρωτοβουλιών στο έδαφος των σχέσεων που έχουν ήδη καλλιεργηθεί κυρίως µε τις τρεις χώρες-κλειδιά για την κρίση µπορεί να έχει επιπτώσεις στο εσωτερικό της χώρας. Τα καθηµερινά επεισόδια στις ευρωπαϊκές χώρες -κυρίως στη Γαλλία- είναι παράγοντας που συνυπολογίζεται πριν από τα επόµενα βήµατα. Ωστόσο, η παράµετρος αυτή δεν µπορεί να σταθεί εµπόδιο για µια πιο ενεργητική παρουσία της Ελλάδας στο διπλωµατικό παιχνίδι για την αποκλιµάκωση της έντασης στη Μέση Ανατολή.

Δημοσιεύθηκε στα Παραπολιτικά στις 21/10/2023