Ο εκλογικός κύκλος του 2023 με τον δεύτερο γύρο των αυτοδιοικητικών εκλογών μπορεί να ολοκληρώθηκε την περασμένη Κυριακή, αλλά οι... ευρωεκλογές έρχονται τον Ιούνιο του 2024. Τα κόμματα ήδη καταστρώνουν τα προσχέδια της στρατηγικής τους, καθώς η Ν.Δ. θα επιδιώξει τη διατήρηση του πλειοψηφικού ρεύματος που κατέγραψε στις κάλπες μέσα σε ένα εξαιρετικά δυσοίωνο διεθνές περιβάλλον και ένα δύσβατο εσωτερικό μέτωπο. Τα κόμματα της αντιπολίτευσης -κυρίως ο ΣΥΡΙΖΑ και το ΠΑΣΟΚ- θα επιδοθούν σε έναν αγώνα υπεροχής -παρά τα σενάρια περί σύγκλισης-, ενώ τα μικρότερα θα επιχειρήσουν να καρπωθούν τη λεγόμενη «αντισυστημική ψήφο».

Γιατί όμως τα κόμματα σηκώνουν από τώρα τα μανίκια ενόψει των ευρωεκλογών; Είναι οι εξελίξεις που επιτάσσουν άμεσες επιλογές. Ενα εκρηκτικό κοκτέιλ ασύμμετρων απειλών, με επίκεντρο πλέον την Ανατολική Μεσόγειο, το Μεταναστευτικό, οι φυγόκεντρες τάσεις στην Ε.Ε. και η διεθνής οικονομική δυσπραγία συνδυάζονται με έναν δύσκολο ελληνικό χειμώνα, με αγωνία για την ακρίβεια και την ενεργειακή κρίση. Ταυτόχρονα, όμως, σε αυτό το γκρίζο φόντο, οι πολιτικές δυνάμεις της χώρας θα επιδιώξουν την πολιτική τους κυριαρχία ή επιβίωση, τη διατήρηση ή αλλαγή των πολιτικών συσχετισμών. Με άλλα λόγια, οι ευρωεκλογές μετατρέπονται σε ένα εκρηκτικό μείγμα πολιτικών επιλογών, με πολλούς «άγνωστους Χ».

Ποιοι είναι οι παράγοντες αυτοί που θα καθορίσουν τον οδικό χάρτη των πολιτικών δυνάμεων στη χώρα μέχρι την ευρωκάλπη;

Πόλεμος στο Ισραήλ: Τα πρώτα «ωστικά κύματα» στην Ευρώπη

Ο πρωθυπουργός, το βράδυ του δεύτερου γύρου των εκλογών, δήλωνε πως «η κυβέρνηση οφείλει να πορεύεται με τα πόδια καλά γειωμένα στη γη». Ενα 24ωρο πριν, εκδηλωνόταν η φονική επίθεση της «Χαμάς» στο Ισραήλ, με αλυσιδωτές επιπτώσεις - η κυριότερη, ο άμεσος κίνδυνος ανθρωπιστικής κρίσης στη Λωρίδα της Γάζας. Η κρίση προβλέπεται να είναι μακρόχρονη, με την Ευρώπη να δέχεται ήδη τα πρώτα «ωστικά κύματα» με επιθέσεις και απειλές.

Για τον Κυριάκο Μητσοτάκη, η προάσπιση του ευρωπαϊκού οικοδομήματος, στις νέες συνθήκες κρίσης, αποκτά πρωταρχική σημασία. Η Ν.Δ. θα προτάξει το ότι είναι πιο συνεπής δύναμη στην ευρωπαϊκή ιδέα. Θα εκμεταλλευτεί και τη μεταστροφή μέρους της ελληνικής κοινής γνώμης προς την Ευρώπη, που εκδηλώθηκε ιδιαίτερα με τη βοήθεια κατά τη διάρκεια του κορονοϊού. Παράλληλα, ο πρωθυπουργός θα εμφανιστεί ως ο ηγέτης που διασφαλίζει για τη χώρα τη σταθερότητα και την ασφάλεια σε συνθήκες ασύμμετρων απειλών.

Στο πλαίσιο αυτό, η προσπάθεια για συνέχιση του διαλόγου με την Τουρκία, για την αποφυγή εντάσεων, θα συνεχιστεί. Γενικά, ο πρωθυπουργός στην πορεία για τις ευρωεκλογές θα σηκώσει ψηλά την ατζέντα των εθνικών στόχων, συμπεριλαμβανομένου του ρόλου που μπορεί να παίξει για την αποφυγή της κλιμάκωσης της κρίσης στη Μέση Ανατολή. Ολα αυτά βεβαίως εφόσον δεν υπάρχουν απρόοπτα και ανατροπές. Ενδεικτικά, εάν οι φόβοι για ένα νέο μεταναστευτικό κύμα μέσω της χώρας μας επαληθευτούν, τότε η διαχείριση του προβλήματος θα κρίνει πολλά για την επίτευξη ή μη του αφηγήματος της «εθνικής ατζέντας» στην πορεία για τις ευρωεκλογές.

Οι φόβοι για την αποχή και την αντισυστηµική ψήφο - Τα διλήµµατα και οι ανταγωνισµοί σε ΣΥΡΙΖΑ, ΠΑΣΟΚ


Παράλληλα, η κυβέρνηση θα κριθεί στο προσεχές διάστημα για τις επιδόσεις της στο εσωτερικό μέτωπο: η αντιμετώπιση της ακρίβειας, η διαχείριση των περιβαλλοντικών κρίσεων που µπορεί να προκύψουν, ο ενεργειακός γρίφος ενόψει του χειµώνα, λόγω του πολέµου στην Ουκρανία και της κρίσης στη Μ. Ανατολή, αλλά κυρίως η υλοποίηση ή µη της µεταρρυθµιστικής ατζέντας στην κρατική µηχανή, την Υγεία, τη ∆ικαιοσύνη και την Παιδεία, θα παίξουν καθοριστικό ρόλο για τις διαθέσεις της κοινής γνώµης. Ισως αυτό επιτάσσει περισσότερο µετά τις αυτοδιοικητικές εκλογές ένα «λίφτινγκ» στο κυβερνητικό σχήµα, ικανό να διαχειριστεί µε επάρκεια τους στόχους. Το Μαξίµου γνωρίζει ήδη τη δυσαρέσκεια των πολιτών για την ακρίβεια -κάτι που ώθησε τον πρωθυπουργό να κάνει και σχετική ανάρτηση στο TikTok-, αλλά και την απογοήτευση για µεταρρυθµίσεις που καρκινοβατούν. Γνωρίζει επίσης πως όλα αυτά θα ζυγιστούν στην πορεία προς την ευρωκάλπη. Η αναδιάταξη του κυβερνητικού σχήµατος αποκτά, συνεπώς, ιδιαίτερη σηµασία για τους επόµενους µήνες µέχρι τον Ιούνιο.

Αυτοδιοικητικές εκλογές: «Η γκρίζα ζώνη της µεγάλης αποχής θα πρέπει άµεσα να απασχολήσει την κυβέρνηση»

Ο Κυριάκος Μητσοτάκης υπογράµµισε και κάτι εξίσου σηµαντικό το βράδυ της περασµένης Κυριακής: «Θέλω να επισηµάνω ότι είναι ιδιαίτερα χαµηλή η συµµετοχή σε αυτή την κάλπη, κάτι το οποίο νοµίζω ότι πρέπει να µας προβληµατίσει όλους». Ενδεικτικά, η αποχή στις περιφερειακές εκλογές άγγιξε το εξωπραγµατικό 64,84%. Στις δηµοτικές, άγγιξε το 60%. Ας σηµειωθεί ότι στις κάλπες του Ιουνίου του 2023 γινόταν λόγος για ιστορική αποχή µε 47,22%.

Αν η µερική εξήγηση ήταν το µειωµένο ενδιαφέρον για τις αυτοδιοικητικές εκλογές, καθώς και η κόπωση από τις αλλεπάλληλες εκλογικές αναµετρήσεις τους προηγούµενους µήνες, υπάρχει πλέον η βεβαιότητα στο Μαξίµου ότι εκφράζεται µε τον τρόπο αυτόν η απογοήτευση τόσο από τις επιδόσεις του πολιτικού συστήµατος συνολικά όσο και από τη διαχείριση κρίσιµων τοµέων -στην οικονοµία, στις καταστροφικές πληµµύρες στη Θεσσαλία- από την κυβέρνηση. «Η κυριαρχία της Ν.∆. κάθε άλλο παρά δεδοµένη είναι. Η γκρίζα ζώνη της µεγάλης αποχής θα πρέπει άµεσα να απασχολήσει την κυβέρνηση ενόψει και των ευρωεκλογών, καθώς εκεί υποκρύπτεται και µια εν υπνώσει αντισυστηµική ψήφος», σηµειώνει πολιτικός αναλυτής, µε βάση τα ποιοτικά στοιχεία των τελευταίων µετρήσεων.

O κίνδυνος να ενισχυθούν επικίνδυνα οι αντιευρωπαϊκοί και λαϊκίστικοι σχηµατισµοί είναι σοβαρός


Ιδιαίτερα ανησυχητική κρίνεται η συµπεριφορά του εκλογικού σώµατος στη Βόρεια Ελλάδα, όπου στις τελευταίες βουλευτικές εκλογές η Ελληνική Λύση, η «Νίκη» και οι «Σπαρτιάτες» άγγιξαν συνολικά το 20% των ψήφων. Μάλιστα, ορισµένοι συναρτούν την απώλεια των περιφερειών της ∆υτ. Μακεδονίας και της Αν. Μακεδονίας-Θράκης µε τη µαζική στήριξη του συγκεκριµένου εκλογικού σώµατος προς τους «αντάρτες». Ενα µείγµα αντιευρωπαϊσµού, συµπάθειας προς τον Πούτιν, «αναθέµατος» για το «κράτος των Αθηνών» και πενιχρής οικονοµικής ανάπτυξης δηµιουργεί ένα στρώµα δυσαρέσκειας, που το εκµεταλλεύονται οι δυνάµεις δεξιά της Ν.∆.

∆εν είναι τυχαίο πως το Μαξίµου σχεδιάζει ειδικές παρεµβάσεις στη Βόρεια Ελλάδα µε «αδιαµεσολάβητη» ανάµιξη του ίδιου του πρωθυπουργού στην πορεία προς τις ευρωεκλογές. Αλλωστε, το στοίχηµα δεν αφορά µόνο την Ελλάδα, είναι πανευρωπαϊκό: Στις προσεχείς εκλογές ο κίνδυνος να ενισχυθούν επικίνδυνα οι αντιευρωπαϊκοί και λαϊκίστικοι σχηµατισµοί είναι σοβαρός…
Η δυσαρέσκεια σε συνδυασµό µε την αποχή βάζει σε πειρασµό και τα µικρότερα κόµµατα να δοκιµάσουν τις δυνάµεις τους για εκλογή ευρωβουλευτή - άλλωστε η χαλαρή ψήφος για αποστολή «µηνυµάτων» ήταν πάντα γνώρισµα των ευρωεκλογών. Ενδεικτικά, η διαφαινόµενη αποχώρηση της «Οµπρέλας» από τον ΣΥΡΙΖΑ είναι σε άµεση συνάρτηση µε την επιδίωξη εκλογής του Ευκλείδη Τσακαλώτου στο Ευρωκοινοβούλιο.

Ευρωεκλογές: Σε... ανώμαλο δρόμο ΠΑΣΟΚ και ΣΥΡΙΖΑ

Μεγάλα διλήµµατα και ανταγωνισµοί αναµένεται να σηµαδέψουν την πορεία τόσο του ΣΥΡΙΖΑ όσο και του ΠΑΣΟΚ προς τις ευρωεκλογές. Παρά τα σενάρια για «προοδευτικό µέτωπο» ενόψει των εκλογών τον Ιούνιο του 2024 -που φαίνεται ότι έχουν µικρή διάρκεια ζωής-, ο ΣΥΡΙΖΑ θα δοκιµαστεί σκληρά από µια ταραχώδη πορεία µετάβασης, που δεν προοιωνίζεται αύξηση της επιρροής του εφόσον οι αναταράξεις συνεχιστούν.

Στην ουσία, η ευρωκάλπη θα κρίνει εάν το «πείραµα» µε πρόεδρο τον Στέφανο Κασσελάκη θα ευδοκιµήσει ή εάν -σε περίπτωση αποτυχίας- θα αποτελέσει εφαλτήριο νέων ανακατατάξεων, µε άδηλη κατάληξη. Με νωπή την ήττα στις αυτοδιοικητικές εκλογές, µε την επικείµενη αποχώρηση στελεχών, µε άγνωστο το πότε θα διεξαχθεί το συνέδριο του κόµµατος, ο κύκλος της εσωστρέφειας είναι δύσκολο να κλείσει τους προσεχείς µήνες. Είναι το ΚΚΕ που µπορεί να δώσει συνέχεια στην είσπραξη εκλογικών κερδών από τις απώλειες του ΣΥΡΙΖΑ. Εξάλλου, ο αντικυβερνητικός λόγος δεν θα αποτελέσει ικανή και αναγκαία συνθήκη για την ανάκαµψη του ΣΥΡΙΖΑ - την ώρα µάλιστα που µεγάλης κλίµακας ανακατατάξεις θα ευνοούν το «εθνικό αφήγηµα» του Κυριάκου Μητσοτάκη.

Είναι πιθανό σε µια τέτοια περίπτωση να επωφεληθεί πολιτικά και εκλογικά το ΠΑΣΟΚ, βελτιώνοντας τα εκλογικά του ποσοστά; Η Χαριλάου Τρικούπη πανηγύρισε υπέρ το δέον τις επιτυχίες του κόµµατος στις αυτοδιοικητικές εκλογές, επιχειρώντας να κερδίσει τις εντυπώσεις έναντι του ΣΥΡΙΖΑ. Είναι κοινό µυστικό πως ο Νίκος Ανδρουλάκης φιλοδοξεί να αξιοποιήσει την ευρωκάλπη ως εφαλτήριο για να γίνει η δεύτερη πολιτική δύναµη, υποσκελίζοντας τον ΣΥΡΙΖΑ και καρπωνόµενος µέρος της κυβερνητικής φθοράς. Μια τέτοια επιδίωξη, όµως, έρχεται να υποσκάψει τα σενάρια που διατυπώθηκαν από ορισµένους -του Γιώργου Παπανδρέου µη εξαιρουµένου- για ένα «κοινό µέτωπο προοδευτικών δυνάµεων», µε στόχο την αλλαγή των πολιτικών συσχετισµών εις βάρος της Ν.∆. Παράλληλα, µια κλιµακούµενη σύγκρουση στην πορεία προς τις ευρωεκλογές δεν ισοδυναµεί µε αποκόµιση κερδών. Αντίθετα, µπορεί να οδηγήσει σε στασιµότητα ή φθορά, προς όφελος άλλων, µικρότερων σχηµατισµών.

*Δημοσιεύθηκε στην εφημερίδα «Παραπολιτικά» στις 21/10