Ο υπουργός Δικαιοσύνης, Γιώργος Φλωρίδης, μιλάει στα «Π» για τις αλλαγές που φέρνει το νέο νομοσχέδιο, εξηγεί τη φιλοσοφία των παρεμβάσεων για τις ποινές και τη λειτουργία των δικαστηρίων και αποκαλύπτει τα επόμενα μεταρρυθμιστικά βήματα.

Το νομοσχέδιο του υπουργείου Δικαιοσύνης έχει ήδη σηκώσει πολύ «ντόρο» από τον νομικό κόσμο - και όχι μόνο. Ποια είναι η βασική του φιλοσοφία και γιατί πιστεύετε ότι συμβαίνει αυτό;

Μετά τη σκληρή δικτατορία του 1967, η δημοκρατική και δίκαιη απαίτηση του ελληνικού λαού για τη δημιουργία ενός ισχυρού πλέγματος προστασίας των ατομικών δικαιωμάτων και των πολιτικών ελευθεριών διολίσθησε δυστυχώς με τον χρόνο, σε μεγάλο βαθμό, στην παρεξηγημένη αντίληψη ότι υπάρχουν κυρίως δικαιώματα και ελάχιστες έως καθόλου υποχρεώσεις. Μια λάθος τελικά αντίληψη για την ίδια την έννοια της δημοκρατίας, διότι ελευθερία χωρίς ατομική ευθύνη δεν υπάρχει. Η παραπάνω εξέλιξη αποτυπώθηκε και στο ποινικό σύστημα της χώρας. Οι ρυθμίσεις στράφηκαν, κυρίως, στο ιδιαίτερο μέλημα προστασίας των θυτών, με σαφή υποχώρηση της φροντίδας των δικαιωμάτων των θυμάτων. Το αποτέλεσμα ήταν ένα σύστημα με πληθώρα ποινών, αλλά με «ευρηματικότητα», ώστε οι ποινές αυτές, όταν επιβάλλονται από τα δικαστήρια, να μην εκτίονται. Ετσι διαμορφώθηκε σταδιακά αίσθηση ατιμωρησίας, που παράγει αντίστοιχη εικόνα στην κοινωνία ότι είναι απροστάτευτη απέναντι κυρίως στη λεγόμενη «καθημερινή εγκληματικότητα». Με τις προτεινόμενες διατάξεις, για να περιορίσουμε την ατιμωρησία και να ενισχύσουμε την ασφαλή καθημερινή ζωή των πολιτών, εισάγουμε μια τομή στο υπαρκτό ποινικό σύστημα της χώρας: Τοποθετούμε στο κέντρο της προσοχής μας την έκτιση των ποινών και όχι γενικά και αόριστα τη λογική της αυστηρής νομοθέτησης.

Μια πρώτη απορία πολλών είναι πότε και πού θα δημιουργηθούν νέες φυλακές για να εκτίουν πλέον τις ποινές τους όσοι καταδικάζονται για πλημμελήματα. Τα περισσότερα καταστήματα κράτησης είναι ήδη υπερπλήρη, ενώ και το υπάρχον προσωπικό δεν επαρκεί.

Προτεραιότητα του νομοσχεδίου είναι οι ποινές για πλημμελήματα μικρομεσαίας βαρύτητας να εκτίονται με εναλλακτικούς τρόπους και όχι με στέρηση ελευθερίας. Για τον λόγο αυτό ενεργοποιείται και ενισχύεται σημαντικά ο θεσμός της κοινωφελούς εργασίας και επανέρχεται ο θεσμός της μετατροπής της ποινής σε χρηματική. Σε ό,τι αφορά το θέμα των φυλακών, θα πρέπει να ξεπεράσουμε μια λάθος αντίληψη, που θέλει το ποινικό σύστημα μιας σύγχρονης Δημοκρατίας να καθορίζεται από τον αριθμό των σωφρονιστικών καταστημάτων της χώρας. Το επόμενο που πρέπει να γνωρίζουμε είναι ότι η πληρότητα των ελληνικών φυλακών το 2023 βρίσκεται στον μέσο ευρωπαϊκό όρο και αντίστοιχα σε πολύ καλύτερο επίπεδο επάρκειας συγκριτικά με άλλες περιόδους στη χώρα. Η πρόβλεψη, δε, είναι ότι με την πορεία εφαρμογής των νέων Ποινικών Κωδίκων η σταδιακή αύξηση των κρατουμένων θα κυμαίνεται σε επίπεδα εύκολα διαχειρίσιμα. Ειδικότερα, με την πρόβλεψη για την άμεση λειτουργία των Φυλακών Δράμας και την κατασκευή νέων καταστημάτων κράτησης, γρήγορης κατασκευής, για την έκτιση χαμηλών ποινών, όχι μόνο δεν θα υπάρξει πρόβλημα, αλλά θα αναβαθμιστεί γενικότερα η ποιότητα διαβίωσης και θα αποσυμφορηθούν οι ελληνικές φυλακές.

Η κοινωφελής εργασία προβλέπεται στο νομοσχέδιο. Υπάρχουν ωστόσο οι δομές και οι θεσμοί για να την υποστηρίξουν αποτελεσματικά;

Μετά βεβαιότητας, ναι. Επειτα από πολύμηνη προσπάθεια, το υπουργείο Δικαιοσύνης υλοποίησε την Κοινή Υπουργική Απόφαση, σύμφωνα με την οποία εντάσσονται σε ειδική πλατφόρμα οι ενδιαφερόμενοι φορείς για υποδοχή της κοινωφελούς εργασίας των κρατουμένων έπειτα από αξιολόγηση. Ειδική πλατφόρμα από την οποία αντλούνται από τους αρμόδιους εισαγγελείς οι θέσεις στις οποίες, σύμφωνα με τα προσόντα τους και το είδος του εγκλήματος για το οποίο καταδικάστηκαν, θα μπορούν να παρέχουν εργασία οι καταδικασθέντες, υπό την εποπτεία και παρακολούθηση της Υπηρεσίας Επιμελητών Κοινωνικής Αρωγής. Ηδη έχουν εκδηλώσει ενδια φέρον για την ένταξη 1.500 φορείς, έχει επίσης ρυθµιστεί το κρίσιµο ζήτηµα της ασφάλισης των παρεχόντων κοινωφελή εργασία και ο θεσµός είναι καθ’ όλα έτοιµος να λειτουργήσει πλήρως, µε την έναρξη ισχύος των Ποινικών Κωδίκων.

Η µειωµένη σύνθεση δικαστηρίων ακόµα και σε κακουργήµατα συγκεντρώνει κριτική. Μπορούν πολύ σοβαρά αδικήµατα να δικάζονται από µονοµελή δικαστήρια;

Ο θεσµός του Μονοµελούς Εφετείου έχει συµπληρώσει πάνω από δέκα έτη επιτυχούς λειτουργίας και αποδεδειγµένα έχει συµβάλει στην επιτάχυνση της ποινικής δίκης χωρίς έκπτωση στην ποιότητα απονοµής της, αφού συγκροτείται από έναν ανώτερο δικαστή, µε εµπειρία τουλάχιστον είκοσι ετών στα ποινικά δικαστήρια, και δικάζει υποθέσεις χωρίς ιδιαίτερες αποδεικτικές δυσχέρειες (λ.χ. διακίνηση ναρκωτικών, διακεκριµένη κλοπή, ληστεία). Αυτόν τον δοκιµασµένο θεσµό ενισχύουµε περαιτέρω µε τη συµπερίληψη και άλλων αδικηµάτων ειδικών ποινικών νόµων (λ.χ. φοροδιαφυγή, λαθρεµπορία, τυχερά παίγνια) που έχουν τυπικό χαρακτήρα και η εκδίκασή τους µπορεί να περαιωθεί επιτυχώς από µονοµελές δικαστήριο. Είναι βέβαιο πως η εξοικονόµηση δικαστών από τις δυσκίνητες πολυµελείς συνθέσεις, συνδυαστικά µε την ενίσχυση των υποδοµών, θα βοηθήσει στο να συγκροτούνται ταυτόχρονα περισσότερα ολιγοµελή δικαστήρια και να δικάζονται περισσότερες υποθέσεις.

Θα δεχόσασταν εσείς να σας δικάσει ένα δικαστήριο µε βάση την κατάθεση ενός αστυνοµικού που δεν υποχρεούται να παραστεί στο ακροατήριο και να απαντήσει σε ερωτήσεις;

Ασφαλώς θα τη δεχόµουν, αν η προανακριτική του κατάθεση είχε δοθεί σε άµεσο χρόνο και µε νωπή τη µνήµη του σε σχέση µε το συµβάν και περιγράφει µε σαφήνεια τα πραγµατικά περιστατικά. Η παρουσία του στο ακροατήριο αρκετά έτη µετά την τέλεση του συµβάντος, όταν η µνήµη του έχει εξασθενήσει, δεν έχει να εισφέρει στις περισσότερες περιπτώσεις τίποτα, παρά µόνο παρελκύει τη διαδικασία, επιβαρύνοντάς την µε άσκοπες αναβολές. Ειδικά σε περιπτώσεις που λόγω υπηρεσιακών συνθηκών είναι πολύ δύσκολη η παρουσία του, στερεί δε την υπηρεσία του από ένα αναγκαίο για την άσκηση των υπηρεσιακών καθηκόντων του αστυνοµικό και επιβαρύνει µε τα οδοιπορικά έξοδα µετακίνησης το ∆ηµόσιο. Σε κάθε περίπτωση, προβλέπεται ασφαλιστική δικλίδα, αν κρίνει ο εισαγγελέας ή το δικαστήριο απαραίτητη την παρουσία του για την ασφαλή διάγνωση της κατηγορίας. Παρόµοια πρόβλεψη, προαιρετικής κλήτευσης µάρτυρα, υπάρχει εδώ και δεκαετίες και για τους δηµοσίους υπαλλήλους που κατοικούν εκτός της έδρας του δικαστηρίου, χωρίς να έχει δηµιουργηθεί πρόβληµα από την εφαρµογή της.

Η επαπειλούµενη φυλάκιση για συκοφαντική δυσφήµηση µπορεί να οδηγήσει σε «αυτολογοκρισία» τους δηµοσιογράφους και να περιορίσει την ελευθερία του Τύπου. Σας ανησυχεί το ενδεχόµενο αυτό;

Ξεκινώντας από την κατάργηση του αδικήµατος της απλής δυσφήµησης, να επισηµάνω ότι αυτό είναι προς όφελος της δηµοσιογραφίας, αλλά και συνολικά της ελευθερίας του λόγου και των ΜΜΕ. Επισηµαίνω ότι η διαφορά της απλής δυσφήµησης από τη συκοφαντική δυσφήµηση είναι ότι στην πρώτη υπάρχει η διάδοση ενός γεγονότος, ενώ στη συκοφαντική δυσφήµηση προϋποτίθεται ότι υπάρχει γνώση του ψευδούς γεγονότος, άρα δόλος. ∆εν µπορεί λοιπόν να µένει ατιµώρητος ο συκοφάντης ή να µην τυποποιείται ποινικά µια τέτοια πρακτική. Η συνειδητή διάδοση ψευδών κατηγοριών που σπιλώνουν υπολήψεις και προκαλούν τεράστια ζηµιά στην προσωπικότητα και τη ζωή των πολιτών πρέπει αναντίρρητα να επιφέρει συνέπειες.

Στο επόµενο στάδιο της µεταρρύθµισης που σχεδιάζετε προβλέπεται η ενοποίηση του πρώτου βαθµού δικαιοδοσίας ειρηνοδικών - πρωτοδικών και µε ποιο σκοπό;

Το υπουργείο ∆ικαιοσύνης, αφού µελέτησε συστηµατικά τις βέλτιστες ευρωπαϊκές εµπειρίες και κυρίως τις ανάγκες µεταρρύθµισης του ελληνικού δικαστικού συστήµατος, θα καταθέσει ολοκληρωµένο πλαίσιο διαλόγου για τον Νέο ∆ικαστικό Χάρτη της χώρας. Ειδικότερα, εκτιµά ότι η πρόταση για την ενοποίηση του πρώτου βαθµού δικαιοδοσίας των πολιτικών και ποινικών δικαστηρίων µε την αναβάθµιση των ειρηνοδικών σε πρωτοδίκες θα αποτελέσει πραγµατική τοµή στην καλύτερη αξιοποίηση του δικαστικού δυναµικού της χώρας. Συγκεκριµένα, οι 963 ειρηνοδίκες σήµερα, παρότι αποτελούν σχεδόν το ήµισυ των δικαστών του πρώτου βαθµού, ασχολούνται µε το 1/3 της πρωτοβάθµιας δικαστικής ύλης. Είναι, εποµένως, αναγκαίο να γίνει εξορθολογισµός της κατανοµής της δικαστικής ύλης στον πρώτο βαθµό µε την ενοποίηση ειρηνοδικών και πρωτοδικών, γεγονός που θα έχει καθοριστική επίδραση στην ταχύτητα της δικαιοσύνης.

Ο υπό διαµόρφωση νέος δικαστηριακός χάρτης της χώρας θα περιλαµβάνει κατάργηση και συγχώνευση δικαστηρίων;

Συνακόλουθο αποτέλεσµα της πρότασης της ενοποίησης θα αποτελέσει και η καλύτερη λειτουργική σύνδεση των δικαστηρίων του α’ βαθµού, ειδικά όπου υπάρχει κοινή χωρική έδρα Ειρηνοδικείου - Πρωτοδικείου, ώστε να έχουµε ορθολογική κατανοµή ανθρώπινων και υλικών πόρων για την ταχύτερη και αποδοτικότερη λειτουργία των δικαστηριακών σχηµατισµών.

Εχετε πλέον µια πολιτική σταδιοδροµία, που απλώνεται σε βάθος τριών δεκαετιών. Σήµερα έχετε προσχωρήσει στη Νέα ∆ηµοκρατία; Θα µπορούσατε να πολιτευτείτε στις επόµενες εκλογές µε τη Ν.∆.;

 Από το 2019 στηρίζω πολιτικά τo εγχείρηµα διακυβέρνησης του Κυριάκου Μητσοτάκη, διότι πιστεύω ακράδαντα ότι αποτελεί τη µόνη πολιτική και κυβερνητική λύση ανάταξης και προόδου της χώρας µετά την κρίση. Σήµερα εκτελώ µια δύσκολη µεταρρυθµιστική αποστολή, την οποία µου ανέθεσε ο πρωθυπουργός µε τη νέα κυβέρνηση το 2023, και δεν σκέφτοµαι οτιδήποτε άλλο.

Δημοσιεύτηκε στα ΠΑΡΑΠΟΛΙΤΙΚΑ στις 9/12