Συνέδριο Economist: Στο επίκεντρο το δημογραφικό - Οι 5 πυλώνες του εθνικού σχεδίου για την αντιμετώπιση της υπογεννητικότητας, τα στοιχεία-σοκ
Τι ανέφερε η υφυπουργός Κοινωνικής Συνοχής και Οικογένειας αναφορικά με το σχέδιο αντιμετώπισης του δημογραφικού προβλήματος - Ποια η έμφαση από τη Δόμνα Μιχαηλίδου στο ζήτημα της αγοράς εργασίας και την ενσωμάτωση δημογραφικών ομάδων
Με τίτλο «Αντιμετωπίζοντας το δημογραφικό ως έκτακτη ανάγκη: Ο ρόλος της επιστήμης, των κυβερνήσεων, των πολιτών» διεξάγεται αυτό το διήμερο (18 και 19 Ιανουαρίου) στο Καβούρι το 3ο συνέδριο του Economist, θέτοντας επί τάπητος ένα κομβικό ζήτημα, με τα στοιχεία που παρουσιάστηκαν να προκαλούν σοκ. Δραματική προβλέπεται να είναι η μείωση των γγεννήσεων στην Ελλάδα, ενώ προβληματισμό προκαλεί ο αριθμός των γεννήσεων που καταγράφηκαν το 2023, αφού εκτιμάται ότι θα είναι ο μικρότερος που καταγράφηκε ποτέ.
Μάλιστα, για τα τελευταία 91 χρόνια, από το 1932, οι γεννήσεις το 2023 είναι λιγότερες από 73.000, για την ακρίβεια 72.244, που αναμένεται βεβαίως να οριστικοποιηθούν από τα ληξιαρχεία και την ΕΛΣΤΑΤ το επόμενο διάστημα.
Ο δείκτης γονιμότητας έχει πέσει κάτω από το 1,5% από το 1987 και μετά. Αυτό σημαίνει ότι έχουμε ενάμισι παιδί ανά γυναίκα αναπαραγωγικής ηλικίας, κάτι ιδιαίτερα ανησυχητικό.
Αυτό μεταφράζεται σε συρρίκνωση του πληθυσμού, ο οποίος αναμένεται, σύμφωνα με τις πιο ζοφερές εκτιμήσεις, να μειωθεί την τελευταία 25ετία έως και ενάμισι εκατομμύριο, ενώ με κάποια πιο αισιόδοξα στοιχεία, ίσως η μείωση του πληθυσμού θα είναι 1,15 εκατομμύριο.
Την ολοένα και μεγαλύτερη ένταξη συγκεκριμένων δημογραφικών ομάδων στην αγορά εργασίας έθεσε ως βασικό στόχο η κ. Δόμνα Μιχαηλίδου, Υπουργός Εργασίας και Κοινωνικής Ασφάλισης. Μεταξύ άλλων, αναφέρθηκε στην ανάγκη υποστήριξης των γυναικών ώστε να νιώθουν πιο ασφαλείς στην αγορά εργασίας και να ισορροπούν μεταξύ οικογενειακής και εργασιακής ζωής. «Πρέπει να δούμε πώς θα εντάξουμε περισσότερες γυναίκες στην αγορά εργασίας. Με ποια κίνητρα και ποια μέτρα», σημείωσε, προσθέτοντας ότι σε κάθε περίπτωση δεν έχει σημασία μόνο η συμμετοχή στην αγορά εργασίας αλλά και το ευρύτερο πλαίσιο κοινωνικής κουλτούρας. Στο πλαίσιο αυτό, έφερε το παράδειγμα της Ιαπωνίας: το ποσοστό συμμετοχής των γυναικών στην εργασία είναι υψηλό, αλλά το ποσοστό συμμετοχής των ανδρών στις λεγόμενες δουλειές του σπιτιού είναι πολύ μικρό. Ακόμη ένα γκρουπ το οποίο χρήζει μεγαλύτερης συμμετοχής στην εργασία είναι οι πολίτες μεγαλύτερης ηλικίας και οι συνταξιούχοι, τα άτομα με αναπηρία αλλά και οι νεότεροι - δεδομένου ότι στην Ελλάδα έχουμε από τα υψηλότερα ηλικιακά όρια εισαγωγής στην αγορά εργασίας - παρατήρησε η κ. Μιχαηλίδου, η οποία αναφέρθηκε επίσης στην παράμετρο όσων εισέρχονται και όσων εξέρχονται από τη χώρα - βλ. brain drain, brain gain ή πολίτες τρίτων χωρών.
Τους πέντε πυλώνες του εθνικού σχεδίου για την αντιμετώπιση της υπογεννητικότητας, το οποίο θα παρουσιαστεί την άνοιξη του 2024, περιέγραψε η κ. Μαρία Κεφάλα, Υφυπουργός Κοινωνικής Συνοχής και Οικογένειας. Όπως είπε, θα εστιάζει α) στη στήριξη της οικογένειας, β) στην ενίσχυση του εργατικού δυναμικού, γ) στη διαχείριση της γήρανσης, δ) στη διασφάλιση της ποιότητας ζωής και ε) στην προώθηση της ανάπτυξης. Ο ελληνικός λαός, σημείωσε, είναι από τους πιο γερασμένους σε όλη την Ευρώπη, με την πτώση των γεννήσεων να ξεκινά από το '80. Σε αυτό το σημείο, υπενθύμισε τις πρωτοβουλίες της κυβέρνησης για τη στήριξη των γεννήσεων, μέσω της παροχής έμμεσων και άμεσων κινήτρων, όπως το εφάπαξ επίδομα των 2.000 ευρώ, οι φορολογικές ελαφρύνσεις, ο χαμηλός συντελεστής ΦΠΑ σε βρεφικά είδη, το πλαφόν στο περιθώριο κέρδους του βρεφικού γάλακτος και η αναδιαμόρφωση των γονεϊκών αδειών. Ειδική αναφορά έκανε, τέλος, στην παρέμβαση για την οικονομική στέγαση με το πρόγραμμα «Σπίτι Μου».
Την ανάγκη να απενεργοποιήσουμε όσο το δυνατόν πιο άμεσα τη βόμβα του δημογραφικού προβλήματος υπογράμμισε η κ. Κωνσταντίνα Γιαννακοπούλου, Βουλευτής του ΠΑΣΟΚ. Χρειαζόμαστε, όπως είπε, ένα ολιστικό πρόγραμμα με διακομματική συναίνεση. Εστίασε στην ανάσχεση του brain drain, τονίζοντας ότι χρειάζεται να γίνουν πολλά περισσότερα. Επικεντρώθηκε επίσης στην παροχή επιπλέον διευκολύνσεων στα νέα ζευγάρια προκειμένου να τεκνοποιήσουν, στην αύξηση του κτιριακού αποθέματος της χώρας, και στην ένταξη των νόμιμων μεταναστών στην ελληνική κοινωνία. Στο τελευταίο σημείο επικαλέστηκε ως θετική εμπειρία την ένταξη των Αλβανών μεταναστών, κρατώντας πάντως αποστάσεις από μια πολιτική των ανοιχτών συνόρων.
Τα στοιχεία έρευνας για την υπογεννητικότητα παρουσίασε η κ. Φαίη Μακαντάση, Διευθύντρια Ερευνών στο διαΝΕΟσις, τονίζοντας ότι η «Νούμερο 1» απειλή για την ελληνική κοινωνία αφορά το δημογραφικό. Χαρακτηριστικό είναι το γεγονός ότι όλοι οι συμμετέχοντες θα ήθελαν να κάνουν περισσότερα παιδιά από αυτά που έχουν. Στο ερώτημα γιατί δεν κάνουν περισσότερα παιδιά, απέδωσαν τα αίτια στην οικονομική δυσκολία και ανασφάλεια. Η κ. Μακαντάση αναφέρθηκε επίσης στην άνιση κατανομή του πληθυσμού, καθώς το 50% ζει μόλις στο 4% της επιφάνειας της χώρας. Ειδική αναφορά έκανε και στον πραγματικά ενεργό οικονομικό πληθυσμό, ο οποίος αναμένεται να συρρικνωθεί περαιτέρω, λόγω της διαρκούς μείωσης των γεννήσεων, της μη ενσωμάτωσης των μεταναστών αλλά και των χαμηλών ποσοστών γυναικών στην αγορά εργασίας.
Τις μεγάλες αλλαγές στη φύση του ίδιου του δημογραφικού προβλήματος περιέγραψε η κ. Αλεξάνδρα Τραγάκη, Καθηγήτρια στο Χαροκόπειο Πανεπιστήμιο. Τα μέτρα πολιτικής, επεσήμανε, συνήθως στοχεύουν στο να θεραπεύουν τα συμπτώματα αλλά όχι τις αιτίες. «Δίνουμε επιδόματα, αλλά έχουμε τους νέους με χαμηλούς μισθούς. Δίνουμε κίνητρα στους Έλληνες του εξωτερικού να επιστρέψουν, αλλά δεν κάνουμε τίποτα γι' αυτούς που τώρα ετοιμάζονται να φύγουν», ανέφερε χαρακτηριστικά. Τα τελευταία 30 χρόνια, πρόσθεσε, είναι σαν να μην έχει αλλάξει τίποτα, αλλά στην ουσία έχει αλλάξει το ίδιο το δημογραφικό πρόβλημα. «Είναι αναπόφευκτη πλέον η τάση μείωσης του πληθυσμού [...] Το δημογραφικό δεν συνοψίζεται στις μειωμένες γεννήσεις, είναι κάτι πολύ μεγαλύτερο και έτσι πρέπει να αντιμετωπιστεί», συμπλήρωσε. Αναφέρθηκε δε στη μεγάλη πρόκληση του 21ου αιώνα, που δεν είναι άλλη από τη διαχείριση της μακροχρόνιας φροντίδας των ηλικιωμένων, η οποία συνιστά αποτέλεσμα της μεγάλης αύξησης του προσδόκιμου ζωής.
Μάλιστα, για τα τελευταία 91 χρόνια, από το 1932, οι γεννήσεις το 2023 είναι λιγότερες από 73.000, για την ακρίβεια 72.244, που αναμένεται βεβαίως να οριστικοποιηθούν από τα ληξιαρχεία και την ΕΛΣΤΑΤ το επόμενο διάστημα.
Ο δείκτης γονιμότητας έχει πέσει κάτω από το 1,5% από το 1987 και μετά. Αυτό σημαίνει ότι έχουμε ενάμισι παιδί ανά γυναίκα αναπαραγωγικής ηλικίας, κάτι ιδιαίτερα ανησυχητικό.
Αυτό μεταφράζεται σε συρρίκνωση του πληθυσμού, ο οποίος αναμένεται, σύμφωνα με τις πιο ζοφερές εκτιμήσεις, να μειωθεί την τελευταία 25ετία έως και ενάμισι εκατομμύριο, ενώ με κάποια πιο αισιόδοξα στοιχεία, ίσως η μείωση του πληθυσμού θα είναι 1,15 εκατομμύριο.
Δόμνα Μιχαηλίδου: Να υποστηριχθούν οι γυναίκες για να ισορροπούν μεταξύ οικογενειακής και εργασιακής ζωής
Την ολοένα και μεγαλύτερη ένταξη συγκεκριμένων δημογραφικών ομάδων στην αγορά εργασίας έθεσε ως βασικό στόχο η κ. Δόμνα Μιχαηλίδου, Υπουργός Εργασίας και Κοινωνικής Ασφάλισης. Μεταξύ άλλων, αναφέρθηκε στην ανάγκη υποστήριξης των γυναικών ώστε να νιώθουν πιο ασφαλείς στην αγορά εργασίας και να ισορροπούν μεταξύ οικογενειακής και εργασιακής ζωής. «Πρέπει να δούμε πώς θα εντάξουμε περισσότερες γυναίκες στην αγορά εργασίας. Με ποια κίνητρα και ποια μέτρα», σημείωσε, προσθέτοντας ότι σε κάθε περίπτωση δεν έχει σημασία μόνο η συμμετοχή στην αγορά εργασίας αλλά και το ευρύτερο πλαίσιο κοινωνικής κουλτούρας. Στο πλαίσιο αυτό, έφερε το παράδειγμα της Ιαπωνίας: το ποσοστό συμμετοχής των γυναικών στην εργασία είναι υψηλό, αλλά το ποσοστό συμμετοχής των ανδρών στις λεγόμενες δουλειές του σπιτιού είναι πολύ μικρό. Ακόμη ένα γκρουπ το οποίο χρήζει μεγαλύτερης συμμετοχής στην εργασία είναι οι πολίτες μεγαλύτερης ηλικίας και οι συνταξιούχοι, τα άτομα με αναπηρία αλλά και οι νεότεροι - δεδομένου ότι στην Ελλάδα έχουμε από τα υψηλότερα ηλικιακά όρια εισαγωγής στην αγορά εργασίας - παρατήρησε η κ. Μιχαηλίδου, η οποία αναφέρθηκε επίσης στην παράμετρο όσων εισέρχονται και όσων εξέρχονται από τη χώρα - βλ. brain drain, brain gain ή πολίτες τρίτων χωρών.
Υφυπουργός Κοινωνικής Συνοχής και Οικογένειας: Οι 5 πυλώνες για την αντιμετώπιση της υπογεννητικότητας
Τους πέντε πυλώνες του εθνικού σχεδίου για την αντιμετώπιση της υπογεννητικότητας, το οποίο θα παρουσιαστεί την άνοιξη του 2024, περιέγραψε η κ. Μαρία Κεφάλα, Υφυπουργός Κοινωνικής Συνοχής και Οικογένειας. Όπως είπε, θα εστιάζει α) στη στήριξη της οικογένειας, β) στην ενίσχυση του εργατικού δυναμικού, γ) στη διαχείριση της γήρανσης, δ) στη διασφάλιση της ποιότητας ζωής και ε) στην προώθηση της ανάπτυξης. Ο ελληνικός λαός, σημείωσε, είναι από τους πιο γερασμένους σε όλη την Ευρώπη, με την πτώση των γεννήσεων να ξεκινά από το '80. Σε αυτό το σημείο, υπενθύμισε τις πρωτοβουλίες της κυβέρνησης για τη στήριξη των γεννήσεων, μέσω της παροχής έμμεσων και άμεσων κινήτρων, όπως το εφάπαξ επίδομα των 2.000 ευρώ, οι φορολογικές ελαφρύνσεις, ο χαμηλός συντελεστής ΦΠΑ σε βρεφικά είδη, το πλαφόν στο περιθώριο κέρδους του βρεφικού γάλακτος και η αναδιαμόρφωση των γονεϊκών αδειών. Ειδική αναφορά έκανε, τέλος, στην παρέμβαση για την οικονομική στέγαση με το πρόγραμμα «Σπίτι Μου».
Γιαννακοπούλου: Χρειαζόμαστε ένα ολιστικό πρόγραμμα για το δημογραφικό με διακομματική συναίνεση
Την ανάγκη να απενεργοποιήσουμε όσο το δυνατόν πιο άμεσα τη βόμβα του δημογραφικού προβλήματος υπογράμμισε η κ. Κωνσταντίνα Γιαννακοπούλου, Βουλευτής του ΠΑΣΟΚ. Χρειαζόμαστε, όπως είπε, ένα ολιστικό πρόγραμμα με διακομματική συναίνεση. Εστίασε στην ανάσχεση του brain drain, τονίζοντας ότι χρειάζεται να γίνουν πολλά περισσότερα. Επικεντρώθηκε επίσης στην παροχή επιπλέον διευκολύνσεων στα νέα ζευγάρια προκειμένου να τεκνοποιήσουν, στην αύξηση του κτιριακού αποθέματος της χώρας, και στην ένταξη των νόμιμων μεταναστών στην ελληνική κοινωνία. Στο τελευταίο σημείο επικαλέστηκε ως θετική εμπειρία την ένταξη των Αλβανών μεταναστών, κρατώντας πάντως αποστάσεις από μια πολιτική των ανοιχτών συνόρων.
Διευθύντρια Ερευνών διαΝΕΟσις: Νούμερο 1 απειλή για την ελληνική κοινωνία το δημογραφικό
Τα στοιχεία έρευνας για την υπογεννητικότητα παρουσίασε η κ. Φαίη Μακαντάση, Διευθύντρια Ερευνών στο διαΝΕΟσις, τονίζοντας ότι η «Νούμερο 1» απειλή για την ελληνική κοινωνία αφορά το δημογραφικό. Χαρακτηριστικό είναι το γεγονός ότι όλοι οι συμμετέχοντες θα ήθελαν να κάνουν περισσότερα παιδιά από αυτά που έχουν. Στο ερώτημα γιατί δεν κάνουν περισσότερα παιδιά, απέδωσαν τα αίτια στην οικονομική δυσκολία και ανασφάλεια. Η κ. Μακαντάση αναφέρθηκε επίσης στην άνιση κατανομή του πληθυσμού, καθώς το 50% ζει μόλις στο 4% της επιφάνειας της χώρας. Ειδική αναφορά έκανε και στον πραγματικά ενεργό οικονομικό πληθυσμό, ο οποίος αναμένεται να συρρικνωθεί περαιτέρω, λόγω της διαρκούς μείωσης των γεννήσεων, της μη ενσωμάτωσης των μεταναστών αλλά και των χαμηλών ποσοστών γυναικών στην αγορά εργασίας.
Αλεξάνδρα Τραγάκη (Καθηγήτρια στο Χαροκόπειο Πανεπιστήμιο): "Αναπόφευκτη η τάση μείωσης του πληθυσμού"
Τις μεγάλες αλλαγές στη φύση του ίδιου του δημογραφικού προβλήματος περιέγραψε η κ. Αλεξάνδρα Τραγάκη, Καθηγήτρια στο Χαροκόπειο Πανεπιστήμιο. Τα μέτρα πολιτικής, επεσήμανε, συνήθως στοχεύουν στο να θεραπεύουν τα συμπτώματα αλλά όχι τις αιτίες. «Δίνουμε επιδόματα, αλλά έχουμε τους νέους με χαμηλούς μισθούς. Δίνουμε κίνητρα στους Έλληνες του εξωτερικού να επιστρέψουν, αλλά δεν κάνουμε τίποτα γι' αυτούς που τώρα ετοιμάζονται να φύγουν», ανέφερε χαρακτηριστικά. Τα τελευταία 30 χρόνια, πρόσθεσε, είναι σαν να μην έχει αλλάξει τίποτα, αλλά στην ουσία έχει αλλάξει το ίδιο το δημογραφικό πρόβλημα. «Είναι αναπόφευκτη πλέον η τάση μείωσης του πληθυσμού [...] Το δημογραφικό δεν συνοψίζεται στις μειωμένες γεννήσεις, είναι κάτι πολύ μεγαλύτερο και έτσι πρέπει να αντιμετωπιστεί», συμπλήρωσε. Αναφέρθηκε δε στη μεγάλη πρόκληση του 21ου αιώνα, που δεν είναι άλλη από τη διαχείριση της μακροχρόνιας φροντίδας των ηλικιωμένων, η οποία συνιστά αποτέλεσμα της μεγάλης αύξησης του προσδόκιμου ζωής.
