Μπορεί τυπικά η συζήτηση για την αναθεώρηση του Συντάγµατος να αρχίσει το 2025, ουσιαστικά ωστόσο έχει ξεκινήσει ήδη: Η κυβέρνηση προανήγγειλε ότι θα προτείνει την αναθεώρηση του Αρθρου 16, που προβλέπει το µονοπώλιο του κράτους στην Ανώτατη Εκπαίδευση, ώστε να ανοίξει ο δρόµος για την ίδρυση ιδιωτικών πανεπιστηµίων στη χώρα - και όχι µόνο µη κρατικών ΑΕΙ που είναι υποχρεωτικά παραρτήµατα ξένων πανεπιστηµίων.

Πότε θα γίνει αυτό στην πράξη; Η παρούσα Βουλή θα είναι η προτείνουσα και η επόµενη η αναθεωρητική, συνεπώς, εφόσον η κυβέρνηση ολοκληρώσει την τετραετία, η αναθεώρηση θα ολοκληρωθεί στα τέλη του 2027.

«Γενναία συνταγµατική αναθεώρηση»

Ο Κυριάκος Μητσοτάκης έχει κάνει λόγο σε ανύποπτο χρόνο για µια «γενναία συνταγµατική αναθεώρηση», µια τολµηρή µεταρρύθµιση δηλαδή του καταστατικού χάρτη της χώρας. Είναι άγνωστο ακόµη πώς θα επηρεάσει τη διαδικασία αυτή η διαδικτυακή συλλογή υπογραφών, που έχει αποκτήσει µαζικό χαρακτήρα και ζητά την εκ νέου (άλλαξε στο κοµµάτι της παραγραφής µε την τελευταία αναθεώρηση) αλλαγή του Αρθρου 86 περί ευθύνης υπουργών.

Το Αρθρο 16 θα είναι στον βασικό πυρήνα των αλλαγών, καθώς θα πρόκειται -εφόσον βρεθεί η πλειοψηφία των 180 βουλευτών και το στηρίξει- για µια ιστορική µεταρρύθµιση για τα ελληνικά δεδοµένα. Πέραν τούτου, όπως έχει επισηµάνει ο πρωθυπουργός, «υπάρχουν ζητήµατα που αφορούν το ίδιο το πολιτικό σύστηµα και το πώς µπορούµε να παρέµβουµε ενδεχοµένως και στον εκλογικό νόµο και στη διάρθρωση της εξουσίας», εννοώντας δηλαδή µια συνταγµατική επί της ουσίας κατοχύρωση του λεγόµενου επιτελικού κράτους, αλλά και την πιο ισχυρή θωράκιση του συστήµατος των σταθερών τετραετών εκλογικών κύκλων.

Σταθερή θέση της Ν.∆. επί προεδρίας Μητσοτάκη είναι ότι χρήζουν αναθεώρησης και τα Αρθρα 78 (νόµοι φορολογικού περιεχοµένου) και 79 (Προϋπολογισµός, απολογισµός, γενικός ισολογισµός) του Συντάγµατος. Οπως έχει τονίσει ο ίδιος, «αν η χώρα µας κινηθεί τελικά στην κατεύθυνση συνταγµατικά κατοχυρωµένων δηµοσιονοµικών κανόνων, µε άµεση ενσωµάτωση και µεταγενέστερη εφαρµογή, προφανώς αυτό θα βοηθήσει πάρα πολύ να αποκατασταθεί η εµπιστοσύνη στη χώρα. ∆ιότι η αξιοπιστία µας µόνο να ενισχυθεί µπορεί µέσα από την αποφασιστικότητα για τήρηση της δηµοσιονοµικής πειθαρχίας, την οποία θα αποδείξει η εισαγωγή πρόβλεψης τήρησης αυτής της πειθαρχίας στο ίδιο το Σύνταγµά µας».

Απαραίτητες συγκλίσεις

Υπάρχουν ωστόσο και άλλα άρθρα στα οποία είχε καταλήξει η Ν.∆. ότι πρέπει να αναθεωρηθούν και για τα οποία δεν βρήκε τις απαιτούµενες συναινέσεις στην τελευταία αναθεώρηση. Στα περισσότερα εξ αυτών αναµένεται να επανέλθει το 2025, ίσως µε νέα διατύπωση, ώστε να βρεθούν οι απαραίτητες συγκλίσεις. Τέτοια είναι το Αρθρο 2, για τη διασφάλιση του ευρωπαϊκού προσανατολισµού της χώρας, το 4, για την κατοχύρωση ισότητας ευκαιριών και αξιοκρατίας, και το 17, για να εφαρµόζονται οι διατάξεις περί αναγκαστικής απαλλοτρίωσης και στην περίπτωση απαλλοτριώσεων που κηρύσσονται κατ’ εφαρµογήν πολεοδοµικής, χωροταξικής ή αρχαιολογικής νοµοθεσίας.

Αναµένεται επίσης να µπει στα προς αναθεώρηση άρθρα το 25, ώστε το κράτος να µεριµνά για τη διασφάλιση συνθηκών αξιοπρεπούς διαβίωσης όλων των πολιτών µέσω ενός συστήµατος ελάχιστου εγγυηµένου εισοδήµατος και να ενθαρρύνει µε θετικές δράσεις τον εθελοντισµό, το 29, για να διενεργείται ο έλεγχος των εκλογικών δαπανών των κοµµάτων και των υποψήφιων βουλευτών από το Ελεγκτικό Συνέδριο, αλλά και το 41, που θα καταργεί πλέον τη δυνατότητα διάλυσης της Βουλής µε πρόταση της κυβέρνησης για εθνικό θέµα εξαιρετικής σηµασίας και θα καθιερώνει έτσι σταθερούς εκλογικούς κύκλους. Συνδυαστικά, θα προταθεί να αλλάξει και το Αρθρο 53 και να προβλέπει πως οι βουλευτικές εκλογές θα διενεργούνται σε σταθερή ηµεροµηνία ανά τετραετία, ότι η Βουλή µπορεί να αυτοδιαλυθεί µε απόφασή της, που θα λαµβάνεται µε την απόλυτη πλειοψηφία του συνολικού αριθµού των βουλευτών, και πως η προκήρυξη πρόωρων εκλογών αφορά τον υπολειπόµενο χρόνο έως τη διενέργεια των εκλογών στην ορισµένη ηµεροµηνία.

Σε σχέση µε το περιβάλλον και το Αρθρο 24, ο κ. Μητσοτάκης είχε ήδη εκφράσει κάποιες πρώτες σκέψεις από τότε που ήταν πρόεδρος της Επιτροπής Περιβάλλοντος της Βουλής, προ 15ετίας δηλαδή.

Ειδικότερα, οι προτάσεις για την αναθεώρηση του Αρθρου 24 του Συντάγµατος («προστασία του περιβάλλοντος») κινούνται στο ακόλουθο πλαίσιο:

  • Να αναγνωριστεί ως συνταγµατική υποχρέωση του κράτους η βιώσιµη ανάπτυξη, αλλά και η αντιµετώπιση της κλιµατικής αλλαγής, η διαφύλαξη των υδάτινων πόρων και η ενίσχυση των Ανανεώσιµων Πηγών Ενέργειας.
  • Να καταστεί ρητή η υποχρέωση να κηρύσσονται αναδασωτέα και να µη διατίθενται για άλλον προορισµό δηµόσια και ιδιωτικά δάση που καταστράφηκαν από πυρκαγιά, καθώς και να προβλέπονται κυρώσεις για τους τυχόν παραβάτες.
  • Να απαγορεύεται η µεταβολή του προορισµού των δασών, εκτός αν προκύπτει άλλη χρήση, την οποία να επιβάλλει «επιτακτικό δηµόσιο συµφέρον».
  • Η χωροταξική και πολεοδοµική πολιτική να σέβεται και να προάγει την έννοια του περιβαλλοντικού ισοζυγίου.

*Δημοσιεύθηκε στα «Παραπολιτικά»