Κατά πλειοψηφία ψηφίστηκε στη Βουλή η ανάδειξη άυλης πολιτιστικής κληρονομιάς – Μενδώνη: "Ημέρα χαράς για δημιουργούς και ερμηνευτές"
Υπέρ του νομοσχεδίου ΝΔ και ΠΑΣΟΚ
"H διάσωση της άυλης πολιτιστικής κληρονομίας και η ποικιλομορφία της είναι δεδομένη και περισσότερο από ποτέ επιβεβλημένη λόγω των νέων συνθηκών", ανέφερε η υπουργός Πολιτισμού Λίνα Μενδώνη
Ψηφίστηκε κατά πλειοψηφία το νομοσχέδιο του υπουργείου Πολιτισμού για τη διαφύλαξη και την ανάδειξη της άυλης πολιτιστικής κληρονομιάς, την προστασία και ενίσχυση του ελληνόφωνου τραγουδιού και των ηχογραφημάτων νέων δημιουργών ή καλλιτεχνών, καθώς και την προστασία και διάχυση της ελληνικής γλώσσας, στο πλαίσιο της διαφύλαξης και ανάδειξης της άυλης πολιτιστικής κληρονομιάς.
«Υπέρ» του νομοσχεδίου επί της αρχής ψήφισε η ΝΔ και το ΠΑΣΟΚ. Καταψήφισαν ΣΥΡΙΖΑ, ΚΚΕ, Ελληνική Λύση, Νέα Αριστερά και Νίκη, ενώ με το «παρών» τάχθηκαν Σπαρτιάτες και Πλεύση Ελευθερίας.
Η υπουργός Πολιτισμού Λίνα Μενδώνη ολοκληρώνοντας την συζήτηση στην Ολομέλεια του νομοσχεδίου ανέφερε ότι «η διάσωση της άυλης πολιτιστικής κληρονομίας και η ποικιλομορφία της είναι δεδομένη και περισσότερο από ποτέ επιβεβλημένη λόγω των νέων συνθηκών».
Η εισήγηση των εμπειρογνωμώνων, είπε κυρία Μενδώνη, ήταν εκείνη που υπέδειξε την σύσταση των δύο οργάνων που δημιουργούνται με το νομοσχέδιο για την προστασία της άυλης πολιτιστικής κληρονομιάς μας. Για το ελληνόφωνο τραγούδι, είπε ότι δημιουργείται ένα πλέγμα προστασίας του. Μέλημα και πρόθεσή μας είναι η αναβάθμιση του Οργανισμού Πνευματικής Ιδιοκτησίας, καθώς το θεσμικό του πλαίσιο, είναι πολλών ετών, γιατί νοιαζόμαστε και αγαπάμε τους δημιουργούς. Με το νομοσχέδιο δεν αλλάζουν ούτε αλλοιώνονται οι βασικοί νόμοι περί προστασίας πνευματικών και συγγενικών δικαιωμάτων, το ύψος ή ο τρόπος είσπραξης αυτών των δικαιωμάτων, τις παθογένειες που υφίστανται επί χρόνια στην λειτουργία των οργανισμών διαχείρισης, όσο και στην αγορά των χρηστών, αλλά αυτό που επέρχεται με τις παρούσες ρυθμίσεις είναι ότι αναγνωρίζουμε για πρώτη φορά το ελληνόφωνο τραγούδι ως αναγκαίο προστατευόμενο αγαθό στο πλαίσιο της άυλης πολιτιστικής μας κληρονομίας. Το αντιμετωπίζουμε ως ισότιμο κρίκο της σύγχρονης πολιτικής κληρονομιάς. Η βούληση της προστασίας αυτής δεν γίνεται σε βάρος της ελευθερίας άσκησης επαγγελματικής δραστηριότητας ούτε αγνοώντας την συνέργεια των διάφορων κλάδων, σε αυτή την προσπάθεια. Τα κίνητρα που δίνονται στους ραδιοφωνικούς σταθμούς έχουν την σύμφωνη γνώμη του ΕΣΡ. Δεν εμποδίζεται η ελευθερία επιλογής στους οπτικοακουστικούς παραγωγούς ή στον τουριστικό κλάδο, είναι όμως θεμιτή και εντός κοινοτικού δικαίου η ενίσχυση με σταθμίσεις των Ελλήνων δημιουργών και των δημιουργημάτων τους».
Ακόμη, η υπουργός ανέφερε πως δεν υπήρξε ποτέ άλλοτε ένα νομοσχέδιο με τόσες ρυθμίσεις για την προστασία και ενίσχυση της άυλης πολιτιστικής μας κληρονομιάς, την προστασία και διάχυση της ελληνικής γλώσσας, μέρος της οποίας είναι και το ελληνόφωνο τραγούδι. Πρόκειται «για μια ημέρα χαράς γιατί στο υπουργείο εργαστήκαμε πολύ για να αναγνωριστεί ένας ολόκληρος κλάδος, των δημιουργών και ερμηνευτών και της συνεισφοράς τους στον ελληνικό πολιτισμό. Είμαστε χαρούμενοι γιατί συνεργαστήκαμε με τους δημιουργούς . Γιατί μαζί τους δώσαμε μια ακτίνα φωτός, μια ελπίδα για το παρόν και το μέλλον τους. Οι ρυθμίσεις αυτές, είναι η ελάχιστη αναγνώριση της ελληνικής Πολιτείας στα όσα προσφέρουν οι δημιουργοί καθημερινά στον ελληνικό μουσικό πολιτισμό και δικαιωματικά τους ανήκουν».
Η κυρία Μενδώνη διέψευσε ότι έχει υποστηρίξει στο ΣτΕ ή εγγράφως ότι τα παραχωρημένα κτήρια από το υπουργείο Πολιτισμού σε φορείς, δεν χρειάζονται να λαμβάνουν άδεια από το υπουργείο για τις εκδηλώσεις τους. Ο ΣΕΑ είπε διέθετε αυτό το κτήριο για πωλήσεις ρούχων, βιολογικών προϊόντων (κηραλοιφές), για πωλήσεις σπιτιών σκύλων, σε δεξιώσεις γάμων, βαφτίσεων και μνημόσυνων, για συνελεύσεις λόγου χάρη της Αερολέσχης Αθηνών, μέχρι δράσεις παιδοτόπου, για κοπή πιτών όπως των Φίλων της Αλσατίας, αλλά και σε προεκλογικές εκδηλώσεις. Μέσα στο κτήριο είχαν γίνει πολύ μεγάλες ζημιές καθώς υπήρχε μια διαρκής φιλοξενία και βρέθηκαν πλυντήρια, στεγνωτήρια ρούχων, πάγκοι και καθίσματα μπαρ, σιδερώστρες και απλώστρες… Ανέφερε πως το ύψος του 1,3 εκατ. ευρώ για τις αποκαταστάσεις του κτηρίου είναι μια απολύτως ορθολογική προσέγγιση, η εκτίμηση αυτή δεν έγινε αυθαίρετα από το υπουργείο αλλά αξιολογήθηκε από την αρμόδια υπηρεσία Νεότερων Μνημείων μετά από μια σειρά αυτοψιών που έκαναν. Η υπουργός, παράλληλα, κάλεσε την αντιπολίτευση να διαβάσει τις διαπιστώσεις του ελέγχου της Εθνικής Αρχή Διαφάνειας στο πόρισμά της, μια σειρά από σοβαρές διοικητικές και οικονομικές παραλείψεις του ΣΕΑ, παρουσιάζοντας τις μισθώσεις ως δωρεές γι΄ αυτό και το έστειλε το πόρισμά της στην εισαγγελία και την ΑΑΔΕ.
Η κ. Μενδώνη είπε ότι αυτό που ενοχλεί την αντιπολίτευση είναι ότι γίνεται έργο πολιτισμού σε όλη την Ελλάδα που δεν έχει ξαναγίνει. Χαρακτήρισε «μίζερη την αντιπολίτευση» που γίνεται είτε ηθελημένα είτε από άγνοια, υπογραμμίζοντας ότι το υπουργείο Πολιτισμού σήμερα έχει ένα πρόγραμμα 826 έργων υποδομών με προϋπολογισμό 1, 2 δισ. ευρώ με τα μισά περίπου χρήματα να είναι εξασφαλισμένα από το Ταμείο Ανάκαμψης χάρη στην πολιτική της κυβέρνησης του Κυριάκου Μητσοτάκη.
Επισήμανε ότι τα 10.564 μνημεία ήταν η κυβέρνηση του ΣΥΡΙΖΑ που τα απέδωσε στο ΤΑΙΠΕΔ, που εσείς σήμερα λέτε για εκμετάλλευσή τους από «κοράκια». Η κυρία Μενδώνη απέρριψε την κριτική της αντιπολίτευσης περί «κανιβαλισμού του Αρχαιολογικού Νόμου» λέγοντας πως αυτό θεσπίστηκε το 2022 από την κυβέρνηση της ΝΔ και πουθενά δεν παραβιάζεται και ο νόμος 4858 του 2021. Η υπουργός τόνισε ότι δεν υπάρχει καμία κατασπατάληση πόρων αλλά ανέδειξε ότι ήταν αναγκαία η ενοικίαση του κτηρίου που χρησιμοποιούσε η ΑΑΔΕ για την στέγαση της διεύθυνσης Αναστήλωσης Αρχαίων Μνημείων και την διεύθυνση Βυζαντινών και Μεταβυζαντινών Κτηρίων για τα επόμενα δέκα χρόνια, καθώς τους είχε γίνει έξωση προκειμένου να μην βρεθούν στον δρόμο, μέχρι μεσο – μακροπρόθεσμα να ετοιμαστούν τα κτήρια της παλαιάς ΠΥΡΚΑΛ.
Η υπουργός, ανέφερε πως θέλουμε ιατρικές και υγειονομικές υπηρεσίες σε έξι αρχαιολογικούς χώρους με υψηλή επισκεψιμότητα με ιδιαίτερα χαρακτηριστικά, χωρίς να στερούνται αυτές τις υγειονομικές δυνάμεις το εθνικό σύστημα υγείας και το ΕΚΑΒ. Η κυρία Μενδώνη για τις διατάξεις που αφορούν τα 124 πωλητήρια του ΟΔΑΠΠ επεσήμανε ότι ενώ έχουν αυξηθεί τα έσοδα τους παραμένουν όμως ελλειμματικά πάνω από ένα εκατομμύριο ευρώ ετησίως και με την ανάθεσή τους σε ιδιώτη σταματά να είναι ελλειμματικά και παράγονται μόνο έσοδα από εγγυημένα μισθώματα και την είσπραξη ποσοστών επί των πωλήσεων. Το ρίσκο είναι μηδενικό, έχουμε μηδενική δέσμευση κεφαλαίων, μηδενικό κόστος διαχείρισης και ο ΟΔΑΠΠ, το υπουργείο και προφανώς με γνώμη όπου χρειάζεται του ΚΑΣ ορίζονται όροι και κανόνες, δημιουργώντας ευελιξία και διεύθυνση των σημείων πώλησης καθώς και η προβολή θα βαρύνει τον ανάδοχο.
Η υπουργός, σημείωσε ότι η αύξηση του ορίου των 30.000 ευρώ για αναθέσεις προμήθειας υλικών σε 60.000 ευρώ γίνεται για ένα έτος (συμπεριλβάνεται προφανώς και ο ΦΠΑ) γιατί οι σχετικοί διαγωνισμοί κατασκευής πιστών αντιγράφων έχουν βγει άγονοι επειδή οι κατασκευαστές είναι μικροβιοτέχνες και τοπικοί χειροτέχνες – καλλιτέχνες που δεν μπορούν ούτε διαδικαστικά μέσω του ΕΣΗΔΙΣ ούτε οικονομικά με τις εγγυητικές επιστολές να ανταπεξέλθουν σε έναν τέτοιο διαγωνισμό. Υπεραμύνθηκε τα ηλεκτρονικά εισιτήρια λέγοντας ότι έτσι δεν θα έχουμε απώλειες εσόδων από πλαστά εισιτήρια.
Για τα έργα στην Ακρόπολη, η υπουργός, κατέθεσε την έκθεση του κλιμακίου της UNESCO και του ΙΚΟΜ που στην έκθεσή τους συνολικής έκτασης 70 σελίδων αναφέρουν ότι όλα έγιναν κατόπιν μελετών, ενδελεχής έρευνας και τεκμηρίωσης, με υποδειγματικό τρόπο που θα μπορούσαν να αποτελέσουν πρότυπα προσπάθειας συντήρησης μνημείων και κληρονομιάς σε παγκόσμιο επίπεδο.
«Υπέρ» του νομοσχεδίου επί της αρχής ψήφισε η ΝΔ και το ΠΑΣΟΚ. Καταψήφισαν ΣΥΡΙΖΑ, ΚΚΕ, Ελληνική Λύση, Νέα Αριστερά και Νίκη, ενώ με το «παρών» τάχθηκαν Σπαρτιάτες και Πλεύση Ελευθερίας.
Η υπουργός Πολιτισμού Λίνα Μενδώνη ολοκληρώνοντας την συζήτηση στην Ολομέλεια του νομοσχεδίου ανέφερε ότι «η διάσωση της άυλης πολιτιστικής κληρονομίας και η ποικιλομορφία της είναι δεδομένη και περισσότερο από ποτέ επιβεβλημένη λόγω των νέων συνθηκών».
Η εισήγηση των εμπειρογνωμώνων, είπε κυρία Μενδώνη, ήταν εκείνη που υπέδειξε την σύσταση των δύο οργάνων που δημιουργούνται με το νομοσχέδιο για την προστασία της άυλης πολιτιστικής κληρονομιάς μας. Για το ελληνόφωνο τραγούδι, είπε ότι δημιουργείται ένα πλέγμα προστασίας του. Μέλημα και πρόθεσή μας είναι η αναβάθμιση του Οργανισμού Πνευματικής Ιδιοκτησίας, καθώς το θεσμικό του πλαίσιο, είναι πολλών ετών, γιατί νοιαζόμαστε και αγαπάμε τους δημιουργούς. Με το νομοσχέδιο δεν αλλάζουν ούτε αλλοιώνονται οι βασικοί νόμοι περί προστασίας πνευματικών και συγγενικών δικαιωμάτων, το ύψος ή ο τρόπος είσπραξης αυτών των δικαιωμάτων, τις παθογένειες που υφίστανται επί χρόνια στην λειτουργία των οργανισμών διαχείρισης, όσο και στην αγορά των χρηστών, αλλά αυτό που επέρχεται με τις παρούσες ρυθμίσεις είναι ότι αναγνωρίζουμε για πρώτη φορά το ελληνόφωνο τραγούδι ως αναγκαίο προστατευόμενο αγαθό στο πλαίσιο της άυλης πολιτιστικής μας κληρονομίας. Το αντιμετωπίζουμε ως ισότιμο κρίκο της σύγχρονης πολιτικής κληρονομιάς. Η βούληση της προστασίας αυτής δεν γίνεται σε βάρος της ελευθερίας άσκησης επαγγελματικής δραστηριότητας ούτε αγνοώντας την συνέργεια των διάφορων κλάδων, σε αυτή την προσπάθεια. Τα κίνητρα που δίνονται στους ραδιοφωνικούς σταθμούς έχουν την σύμφωνη γνώμη του ΕΣΡ. Δεν εμποδίζεται η ελευθερία επιλογής στους οπτικοακουστικούς παραγωγούς ή στον τουριστικό κλάδο, είναι όμως θεμιτή και εντός κοινοτικού δικαίου η ενίσχυση με σταθμίσεις των Ελλήνων δημιουργών και των δημιουργημάτων τους».
Ακόμη, η υπουργός ανέφερε πως δεν υπήρξε ποτέ άλλοτε ένα νομοσχέδιο με τόσες ρυθμίσεις για την προστασία και ενίσχυση της άυλης πολιτιστικής μας κληρονομιάς, την προστασία και διάχυση της ελληνικής γλώσσας, μέρος της οποίας είναι και το ελληνόφωνο τραγούδι. Πρόκειται «για μια ημέρα χαράς γιατί στο υπουργείο εργαστήκαμε πολύ για να αναγνωριστεί ένας ολόκληρος κλάδος, των δημιουργών και ερμηνευτών και της συνεισφοράς τους στον ελληνικό πολιτισμό. Είμαστε χαρούμενοι γιατί συνεργαστήκαμε με τους δημιουργούς . Γιατί μαζί τους δώσαμε μια ακτίνα φωτός, μια ελπίδα για το παρόν και το μέλλον τους. Οι ρυθμίσεις αυτές, είναι η ελάχιστη αναγνώριση της ελληνικής Πολιτείας στα όσα προσφέρουν οι δημιουργοί καθημερινά στον ελληνικό μουσικό πολιτισμό και δικαιωματικά τους ανήκουν».
Μενδώνη: Ενοχλεί την αντιπολίτευση είναι ότι γίνεται έργο πολιτισμού σε όλη την Ελλάδα που δεν έχει ξαναγίνει
Αναφερθείσα στις επικρίσεις της αντιπολίτευσης, απέρριψε ότι εκδιώχθηκε ο Σύλλογος Αρχαιολόγων Ελλάδα από το κτήριο της οδού Ερμού, που είναι χαρακτηρισμένο μνημείο και έργο τέχνης, γιατί δήθεν βρίσκεται σε μια προσωπική «κόντρα» με αυτό τον φορέα και ξεκαθάρισε πως η παραχώρηση άρθηκε επειδή παραβιάστηκαν οι όροι παραχώρησή του αποκλειστικά για χρήση του ΣΕΑ, καθώς είχε διατεθεί σε τέσσερις ομάδες ιδιωτών (την ομάδα Κατάληψη του Ακινήτου της Νοταρά 126, στην ερασιτεχνική αθλητική ομάδα Αστέρας Εξαρχείων, μια ομάδα μουσικών και μια ομάδα ιδιωτών που κατά δήλωσή της μεριμνά για τις ευπαθείς κοινωνικές ομάδες) για να πραγματοποιούν εκδηλώσεις και κάποιες από αυτές με χρηματικό αντάλλαγμα.Η κυρία Μενδώνη διέψευσε ότι έχει υποστηρίξει στο ΣτΕ ή εγγράφως ότι τα παραχωρημένα κτήρια από το υπουργείο Πολιτισμού σε φορείς, δεν χρειάζονται να λαμβάνουν άδεια από το υπουργείο για τις εκδηλώσεις τους. Ο ΣΕΑ είπε διέθετε αυτό το κτήριο για πωλήσεις ρούχων, βιολογικών προϊόντων (κηραλοιφές), για πωλήσεις σπιτιών σκύλων, σε δεξιώσεις γάμων, βαφτίσεων και μνημόσυνων, για συνελεύσεις λόγου χάρη της Αερολέσχης Αθηνών, μέχρι δράσεις παιδοτόπου, για κοπή πιτών όπως των Φίλων της Αλσατίας, αλλά και σε προεκλογικές εκδηλώσεις. Μέσα στο κτήριο είχαν γίνει πολύ μεγάλες ζημιές καθώς υπήρχε μια διαρκής φιλοξενία και βρέθηκαν πλυντήρια, στεγνωτήρια ρούχων, πάγκοι και καθίσματα μπαρ, σιδερώστρες και απλώστρες… Ανέφερε πως το ύψος του 1,3 εκατ. ευρώ για τις αποκαταστάσεις του κτηρίου είναι μια απολύτως ορθολογική προσέγγιση, η εκτίμηση αυτή δεν έγινε αυθαίρετα από το υπουργείο αλλά αξιολογήθηκε από την αρμόδια υπηρεσία Νεότερων Μνημείων μετά από μια σειρά αυτοψιών που έκαναν. Η υπουργός, παράλληλα, κάλεσε την αντιπολίτευση να διαβάσει τις διαπιστώσεις του ελέγχου της Εθνικής Αρχή Διαφάνειας στο πόρισμά της, μια σειρά από σοβαρές διοικητικές και οικονομικές παραλείψεις του ΣΕΑ, παρουσιάζοντας τις μισθώσεις ως δωρεές γι΄ αυτό και το έστειλε το πόρισμά της στην εισαγγελία και την ΑΑΔΕ.
Η κ. Μενδώνη είπε ότι αυτό που ενοχλεί την αντιπολίτευση είναι ότι γίνεται έργο πολιτισμού σε όλη την Ελλάδα που δεν έχει ξαναγίνει. Χαρακτήρισε «μίζερη την αντιπολίτευση» που γίνεται είτε ηθελημένα είτε από άγνοια, υπογραμμίζοντας ότι το υπουργείο Πολιτισμού σήμερα έχει ένα πρόγραμμα 826 έργων υποδομών με προϋπολογισμό 1, 2 δισ. ευρώ με τα μισά περίπου χρήματα να είναι εξασφαλισμένα από το Ταμείο Ανάκαμψης χάρη στην πολιτική της κυβέρνησης του Κυριάκου Μητσοτάκη.
Επισήμανε ότι τα 10.564 μνημεία ήταν η κυβέρνηση του ΣΥΡΙΖΑ που τα απέδωσε στο ΤΑΙΠΕΔ, που εσείς σήμερα λέτε για εκμετάλλευσή τους από «κοράκια». Η κυρία Μενδώνη απέρριψε την κριτική της αντιπολίτευσης περί «κανιβαλισμού του Αρχαιολογικού Νόμου» λέγοντας πως αυτό θεσπίστηκε το 2022 από την κυβέρνηση της ΝΔ και πουθενά δεν παραβιάζεται και ο νόμος 4858 του 2021. Η υπουργός τόνισε ότι δεν υπάρχει καμία κατασπατάληση πόρων αλλά ανέδειξε ότι ήταν αναγκαία η ενοικίαση του κτηρίου που χρησιμοποιούσε η ΑΑΔΕ για την στέγαση της διεύθυνσης Αναστήλωσης Αρχαίων Μνημείων και την διεύθυνση Βυζαντινών και Μεταβυζαντινών Κτηρίων για τα επόμενα δέκα χρόνια, καθώς τους είχε γίνει έξωση προκειμένου να μην βρεθούν στον δρόμο, μέχρι μεσο – μακροπρόθεσμα να ετοιμαστούν τα κτήρια της παλαιάς ΠΥΡΚΑΛ.
Η υπουργός, ανέφερε πως θέλουμε ιατρικές και υγειονομικές υπηρεσίες σε έξι αρχαιολογικούς χώρους με υψηλή επισκεψιμότητα με ιδιαίτερα χαρακτηριστικά, χωρίς να στερούνται αυτές τις υγειονομικές δυνάμεις το εθνικό σύστημα υγείας και το ΕΚΑΒ. Η κυρία Μενδώνη για τις διατάξεις που αφορούν τα 124 πωλητήρια του ΟΔΑΠΠ επεσήμανε ότι ενώ έχουν αυξηθεί τα έσοδα τους παραμένουν όμως ελλειμματικά πάνω από ένα εκατομμύριο ευρώ ετησίως και με την ανάθεσή τους σε ιδιώτη σταματά να είναι ελλειμματικά και παράγονται μόνο έσοδα από εγγυημένα μισθώματα και την είσπραξη ποσοστών επί των πωλήσεων. Το ρίσκο είναι μηδενικό, έχουμε μηδενική δέσμευση κεφαλαίων, μηδενικό κόστος διαχείρισης και ο ΟΔΑΠΠ, το υπουργείο και προφανώς με γνώμη όπου χρειάζεται του ΚΑΣ ορίζονται όροι και κανόνες, δημιουργώντας ευελιξία και διεύθυνση των σημείων πώλησης καθώς και η προβολή θα βαρύνει τον ανάδοχο.
Η υπουργός, σημείωσε ότι η αύξηση του ορίου των 30.000 ευρώ για αναθέσεις προμήθειας υλικών σε 60.000 ευρώ γίνεται για ένα έτος (συμπεριλβάνεται προφανώς και ο ΦΠΑ) γιατί οι σχετικοί διαγωνισμοί κατασκευής πιστών αντιγράφων έχουν βγει άγονοι επειδή οι κατασκευαστές είναι μικροβιοτέχνες και τοπικοί χειροτέχνες – καλλιτέχνες που δεν μπορούν ούτε διαδικαστικά μέσω του ΕΣΗΔΙΣ ούτε οικονομικά με τις εγγυητικές επιστολές να ανταπεξέλθουν σε έναν τέτοιο διαγωνισμό. Υπεραμύνθηκε τα ηλεκτρονικά εισιτήρια λέγοντας ότι έτσι δεν θα έχουμε απώλειες εσόδων από πλαστά εισιτήρια.
Για τα έργα στην Ακρόπολη, η υπουργός, κατέθεσε την έκθεση του κλιμακίου της UNESCO και του ΙΚΟΜ που στην έκθεσή τους συνολικής έκτασης 70 σελίδων αναφέρουν ότι όλα έγιναν κατόπιν μελετών, ενδελεχής έρευνας και τεκμηρίωσης, με υποδειγματικό τρόπο που θα μπορούσαν να αποτελέσουν πρότυπα προσπάθειας συντήρησης μνημείων και κληρονομιάς σε παγκόσμιο επίπεδο.
