"H προσφορά του ανάδοχου σκύλου οδηγού", άρθρο του Γιώργου Σταμάτη

Ο θεσμός των σκύλων οδηγών είναι μια υποστηρικτική υπηρεσία, που συμβάλλει καταλυτικά στην επίτευξη της ανεξάρτητης διαβίωσης για τα άτομα με οπτική αναπηρία. Η σύγχρονη Ιστορία της εκπαίδευσης σκύλων οδηγών για τυφλούς ξεκινά κατά τη διάρκεια του Α Παγκοσμίου Πολέμου, από την επιτακτική ανάγκη που δημιουργήθηκε, να επανενταχθούν στην κοινωνία και να κινούνται αυτόνομα οι στρατιώτες που γύριζαν από το μέτωπο τυφλωμένοι από τα δηλητηριώδη αέρια.

Την ιδέα συνέλαβε ο Γερμανός γιατρός Gerhard Stalling, όταν στο νοσοκομείο που εργαζόταν παρατήρησε τον σκύλο του να προσπαθεί να καθοδηγήσει έναν τυφλό ασθενή. Έτσι δημιουργήθηκε το πρώτο κέντρο εκπαίδευσης σκύλων οδηγών, ενώ γρήγορα η πρακτική αυτή διαδόθηκε στην υπόλοιπη Ευρώπη και την Αμερική. Ωστόσο, ο θεσμός στη χώρα μας ξεκίνησε να αναπτύσσεται πριν περίπου 15 χρόνια.


Το 2008 με τη συνεργασία των φορέων της οπτικής αναπηρίας, της ΕΣΑμεΑ και του Ελληνικού Κέντρου Εκπαίδευσης Σκύλων, ιδρύθηκε η σχολή «Σκύλοι Οδηγοί Ελλάδας», ενώ λίγους μήνες νωρίτερα είχε ιδρυθεί η «Σχολή Σκύλων Οδηγών Λάρα». Είναι και οι δύο μη κερδοσκοπικοί οργανισμοί και δραστηριοποιούνται και σε διεθνές επίπεδο, μέσω της Διεθνούς Ομοσπονδίας Σκύλων Οδηγών και της Ευρωπαϊκής Ομοσπονδίας Σκύλων Οδηγών.

Σύμφωνα με την κείμενη νομοθεσία, κάθε τυφλό άτομο δικαιούται να συνοδεύεται από ειδικά εκπαιδευμένο σκύλο οδηγό κατά την είσοδο και παραμονή του σε όλες τις δημόσιες εγκαταστάσεις και στους χώρους συνάθροισης κοινού, καθώς επίσης και στις ιδιωτικές εγκαταστάσεις και υπηρεσίες. Η μετακίνηση με σκύλο οδηγό μεγιστοποιεί το βαθμό αυτονομίας του ατόμου με οπτική αναπηρία, παρέχοντας του απόλυτη ασφάλεια, άνεση και ανεξαρτησία, αφού μετακινείται ευχερέστερα ακόμη και σε πόλεις που δεν πληρούν επαρκώς τα πρότυπα προσβασιμότητας. Οι σκύλοι οδηγοί παρέχονται στους χειριστές δωρεάν, ενώ η εκπαίδευση των σκύλων γίνεται από εξειδικευμένους εκπαιδευτές.

Μόλις το κουτάβι γίνει περίπου τριών μηνών και επιλεγεί για σκύλος οδηγός, ξεκινά το ταξίδι της εκπαίδευσης και της προσφοράς. Σε αυτό το στάδιο, κομβικός είναι ο ρόλος των εθελοντών αναδόχων, χωρίς την πολύτιμη συμβολή των οποίων το εγχείρημα δε θα μπορούσε να είχε πετύχει. Η σχολή «Σκύλοι Οδηγοί Ελλάδας» τρέχει το πρόγραμμα αναδοχής κουταβιών, ενώ και η σχολή «Λάρα» βασίζεται εξίσου στην ουσιαστική συνδρομή των αναδόχων. Ο ανάδοχος εθελοντής αναλαμβάνει τη φροντίδα του κουταβιού και το φιλοξενεί σπίτι του για 12 με 14 μήνες περίπου, ανάλογα με το χαρακτήρα και την πρόοδο του σκύλου.


Βασική τους στόχευση να γνωρίσουν στα κουτάβια τον κόσμο, να τα κοινωνικοποιήσουν και να τα παραδώσουν ώριμα πια κοινωνικά και πειθαρχημένα, έτοιμα να περάσουν στο στάδιο της εκπαίδευσης. Οι εθελοντές προσφέρουν το χρόνο, την αγάπη και την ενέργεια τους, ενώ τα έξοδα διατροφής, τα κτηνιατρικά έξοδα και όλος ο εξοπλισμός και τα παιχνίδια παρέχονται από τη σχολή.

Οι υποψήφιοι σκύλοι οδηγοί μπορεί να φιλοξενούνται σε αναδόχους που ζουν μόνοι τους, σε ανάδοχες οικογένειες, ακόμη και σε σπίτια που υπάρχει άλλο κατοικίδιο. Οι ανάδοχοι αποτελούν τον πρώτο κρίκο της αλυσίδας για την παροχή ενός μέσου, που εξασφαλίζει στα άτομα με οπτική αναπηρία, μια ζωή ανεξάρτητη, με αξιοπρέπεια, ασφάλεια και αυτονομία.

Ο ανάδοχος αφιερώνει χρόνο στο κουτάβι σε καθημερινή βάση για παιχνίδι, βόλτα, εκτόνωση και κοινωνικοποίηση, ενώ υπάρχει διαρκής συνεργασία και υποστήριξη από τους εκπαιδευτές του Κέντρου. Επιπλέον, το κουτάβι συνοδεύει τον ανάδοχο στις καθημερινές του δραστηριότητες, σε καταστήματα, τράπεζες, εμπορικά κέντρα, πλατείες, φαρμακεία, καφέ και εστιατόρια, χώρους διασκέδασης, μέσα μαζικής μεταφοράς, ιδανικά ακόμη και στην εργασία του.

Έτσι το κουτάβι θα έχει την ευκαιρία να κοινωνικοποιηθεί και να εξοικειωθεί με ένα ευρύ φάσμα ερεθισμάτων, που θα διευκολύνουν την εκπαίδευση του και την μετέπειτα συνεργασία του με τον τυφλό χειριστή. Με την αναδοχή και τη φιλοξενία ενός κουταβιού, ο εθελοντής δεν προσφέρει μόνο αγάπη και φροντίδα σε έναν σκύλο, αλλά κάτι πολύ περισσότερο.

Συμβάλλει καταλυτικά στη δημιουργία των συνθηκών, έτσι ώστε ένας συμπολίτης μας με οπτική αναπηρία να εκπληρώσει το όνειρο του για μια ζωή με πολύ λιγότερα εμπόδια και περιορισμούς, άρα με πολύ περισσότερες ευκαιρίες και επιλογές. Μιλώντας με εθελοντές αναδόχους, μου έχουν εκφράσει τη μεγάλη ικανοποίηση και υπερηφάνεια που νιώθουν όταν βλέπουν το κουτάβι που εκείνοι μεγάλωσαν, να συνοδεύει το χειριστή του με άνεση και ασφάλεια. Μετά την ολοκλήρωση της περιόδου κοινωνικοποίησης, ο υποψήφιος σκύλος οδηγός αφού αξιολογηθεί, ακολουθεί ένα πρόγραμμα εκπαίδευσης για έξη μήνες περίπου και στη συνέχεια παραδίδεται στο χειριστή του, με τον οποίον συνεκπαιδεύονται για διάστημα τριών εβδομάδων.

Η ευαισθητοποίηση της κοινωνίας και η αύξηση των διαθέσιμων εθελοντών αναδόχων επιταχύνει τη συνολική διαδικασία απόκτησης σκύλου οδηγού από τα άτομα με οπτική αναπηρία που το επιθυμούν. Οι εθελοντές αντλούν τη χαρά που δίνει σε όλους μας η καθημερινή επαφή με ένα ζώο συντροφιάς, ενώ παράλληλα, με αλληλεγγύη και ενσυναίσθηση, συμβάλλουν στην πραγμάτωση του οράματος για ορατότητα, ανεξάρτητη διαβίωση και πλήρη κοινωνική συμπερίληψη των ατόμων με οπτική αναπηρία.