Σχέδιο για νέα και πιο στοχευμένα επιδόματα - Έρχονται τέσσερις νέες μεγάλες αλλαγές στο επίδομα ανεργίας
Τι αναμένεται
Με διαφορετική φιλοσοφία έχει βάλει στο τραπέζι την επιδοματική πολιτική η κυβέρνηση, που εξετάζει την αύξηση του ποσού ενίσχυσης για το δεύτερτο και το τρίτο παιδί, όπως και ευνοϊκότερο πλαίσιο κριτηρίων για νέους και αναπήρους
Κωστας Παπαχλιμιντζος
Μια «πιο αποτελεσµατική επιδοµατική πολιτική» -όπως έχει σε ανύποπτο χρόνο τονίσει ο Κυριάκος Μητσοτάκης- είναι ένα από τα µεγάλα ζητούµενα για την κυβέρνηση, που µπήκε πια στο δεύτερο έτος της νέας της θητείας και έχει µπροστά της τρία χρόνια ακριβώς για να υλοποιήσει το µεταρρυθµιστικό της έργο.
Ο πυρήνας της σκέψης του πρωθυπουργού αφορά µια επιδοµατική πολιτική που θα παρέχει ένα δίχτυ προστασίας στους ανέργους και ταυτόχρονα θα αποτελεί ένα «εργαλείο» παρακίνησης στην εργασία. Παράλληλα, λαµβάνει υπόψη προτάσεις που έχουν διατυπωθεί, όπως αυτήν του διοικητή της Τραπέζης της Ελλάδος, Γιάννη Στουρνάρα, ο οποίος σηµειώνει (στην πρόσφατη έκθεση για τη νοµισµατική πολιτική) ότι «σε οικονοµίες όπως η ελληνική, στις οποίες υπάρχει εκτεταµένη απόκρυψη των εισοδηµάτων, η στόχευση των κοινωνικών δαπανών θα πρέπει να λαµβάνει υπόψη κριτήρια πέραν των φορολογικών δηλώσεων».
Ετσι, για παράδειγµα, θα µπορούσε να επεκταθεί ένα κριτήριο που εφαρµόζεται ήδη στο Ελάχιστο Εγγυηµένο Εισόδηµα και προβλέπει πως η συνολική φορολογητέα αξία της ακίνητης περιουσίας του ωφελούµενου νοικοκυριού δεν µπορεί να υπερβαίνει στο σύνολό της το ποσό των 90.000 ευρώ για το µονοπρόσωπο νοικοκυριό, προσαυξανόµενη κατά 15.000 ευρώ για κάθε πρόσθετο µέλος και έως 150.000 ευρώ.
Τα επιδόµατα που αφορούν τα πιο αδύναµα και ευάλωτα στρώµατα της κοινωνίας, αλλά και εκείνα που σχετίζονται µε το ∆ηµογραφικό τίθενται από τον πρωθυπουργό εκτός συζήτησης για τις σχεδιαζόµενες αλλαγές, εκτός βέβαια αν πρόκειται οι αλλαγές αυτές να αφορούν µια πιο στοχευµένη και αποτελεσµατική ενίσχυση. Τον Μάιο, για παράδειγµα, ο ΟΠΕΚΑ δαπάνησε 320 εκατοµµύρια ευρώ για επιδόµατα ενοικίου, τέκνων, αναπηρίας κ.ά. Τα επιδόµατα αυτά «κατευθύνονται στις οικογένειες που έχουν ανάγκη -γιατί για εµάς το ∆ηµογραφικό είναι το µείζον πρόβληµα, το οποίο πρέπει να αντιµετωπίσουµε- και στους πιο ευάλωτους συµπολίτες µας», όπως έχει χαρακτηριστικά αναφέρει ο κ. Μητσοτάκης.
Ειδικά στο ∆ηµογραφικό, στο τραπέζι έχει πέσει και η ιδέα να αυξηθεί το επίδοµα παιδιού για το δεύτερο και το τρίτο παιδί, ως ένα επιπλέον σηµαντικό κίνητρο για τις οικογένειες. «Εγώ θα εστίαζα την προσοχή µου σε οικογένειες που έχουν ήδη παιδιά, που έχουν ένα παιδί και αντιµετωπίζουν δυσκολία να πάνε για δεύτερο παιδί. Αυτό έχω συζητήσει µε το αρµόδιο υπουργείο για τις οικογένειες µε ένα παιδί που θέλουν να κάνουν δεύτερο, µε δύο παιδιά που θέλουν να πάνε για τρίτο», είχε πει σε ανύποπτο χρόνο ο πρωθυπουργός, που εξετάζει σοβαρά την πρόταση αυτή για αύξηση του επιδόµατος µε τον τρόπο αυτόν. Στις ευάλωτες οικονοµικά οµάδες ανήκουν και οι νέοι 18-25 ετών, που αναζητούν συνήθως την πρώτη τους δουλειά. Γι’ αυτό και υπό σκέψη είναι ο µισθός και οι λοιπές απολαβές που λαµβάνουν να µην προσµετρώνται στο εισόδηµά τους ως προς τα επιδόµατα µέχρι την ηλικία των 25 ετών, ώστε να µη χάνουν ορισµένα που, διαφορετικά, δικαιούνται, όπως για παράδειγµα αυτό της στέγασης
Ενα άλλο σηµείο που εξετάζεται αφορά όσους λαµβάνουν το επίδοµα βαριάς αναπηρίας. Εδώ επίσης η σκέψη είναι να µην το χάνουν εφόσον εργάζονται, ανεξαρτήτως ηλικίας, αλλά, αντίθετα, να έχει το εν λόγω επίδοµα έναν σταθερό χαρακτήρα. «Τα επιδόµατα πρέπει να είναι στοχευµένα. Οσο πιο στοχευµένα είναι τα επιδόµατα, τόσο πιο πολύ µπορείς να τα αυξήσεις», σηµείωσε τις προάλλες ο διευθυντής του οικονοµικού γραφείου του πρωθυπουργού, Αλέξης Πατέλης. «Στόχος είναι να καταφέρεις να περιορίσεις τα επιδόµατα στους ανθρώπους που πραγµατικά τα χρειάζονται, έτσι ώστε να µπορέσεις να αυξήσεις το επίδοµα σε αυτούς που έχουν πραγµατικά ανάγκη να λάβουν ακόµα µεγαλύτερη βοήθεια», πρόσθεσε. Το ποια επιδόµατα µπορούν να περιοριστούν, ώστε στη συνέχεια να ενισχυθούν άλλα, είναι µια σύνθετη και σίγουρα δύσκολη άσκηση, στην οποία, πέρα από το Μέγαρο Μαξίµου, εµπλέκονται τα υπουργεία Οικονοµικών, Εργασίας και Οικογένειας.
Σε κάθε περίπτωση, η λογική των επιδοµάτων τύπου Pass, όπως ήταν το Market Pass, το Fuel Pass, το Dentist Pass κ.ά., έχει παρέλθει. Η εκτίµηση που υπάρχει στην κυβέρνηση είναι ότι τέτοιου είδους µέτρα είχαν αξία την περίοδο της πανδηµίας και το διάστηµα της έκρηξης των τιµών στην ενέργεια τον πρώτο χρόνο του πολέµου στην Ουκρανία, αλλά πλέον η επιδοµατική πολιτική αλλάζει χαρακτήρα. Τα µόνα αντίστοιχα που διατηρούνται είναι το Youth Pass, που λαµβάνει εφάπαξ ένας νέος µόλις συµπληρώσει τα 18 του χρόνια, τα οποία αποσκοπούν στην ενίσχυση περιοχών που έχουν πληγεί από φυσική καταστροφή, όπως για παράδειγµα ο Εβρος και η Θεσσαλία.
Αλλη µία αλλαγή που έχει ήδη ξεκινήσει να υλοποιείται είναι η καταβολή των επιδοµάτων όχι σε µετρητά, µέσω τραπέζης, αλλά είτε µέσω ψηφιακής χρεωστικής κάρτας, όπως καταβάλλεται το Youth Pass, είτε µε καταβολή των χρηµάτων σε λογαριασµούς των δικαιούχων που κινούνται αποκλειστικά µε τη χρήση ειδικής, προπληρωµένης κάρτας, όπως καταβάλλονται εδώ και µερικούς µήνες κατά το ήµισυ τα επιδόµατα της ∆ΥΠΑ και του ΟΠΕΚΑ.
Προφανώς είναι διαφορετική η κατάσταση ενός ο οποίος έχει δουλέψει δύο µήνες στη ζωή του και ενός άλλου ο οποίος έχει δουλέψει δεκαπέντε χρόνια στη ζωή του», ανέφερε προ ηµερών µιλώντας στη Βουλή η νέα υπουργός Εργασίας, Νίκη Κεραµέως, υπογραµµίζοντα πως «όλα αυτά είναι στο πλαίσιο µιας νέας πολιτικής για το επίδοµα ανεργίας, η οποία είναι υπό επεξεργασία». Μέσα σε όσα εξετάζονται είναι και οι προϋποθέσεις της διάρκειας εργασίας για τη λήψη επιδόµατος.
Η δεύτερη αλλαγή αφορά την κατανοµή του συνολικού ποσού του επιδόµατος, που σήµερα για κάποιον, π.χ., που το λαµβάνει για δώδεκα µήνες είναι σταθερό κάθε µήνα. «Ισως πρέπει να γίνει εµπροσθοβαρές, χωρίς να αλλάζει το συνολικό ποσό που θα λάβει ο άνεργος», επισηµαίνει η ίδια πηγή. «Αυτό θα βοηθήσει στην αρχή να µειώσουµε το οικονοµικό σοκ που υφίσταται κάποιος την πρώτη περίοδο. Τι σηµαίνει αυτό πρακτικά - εφόσον βέβαια εφαρµοστεί; Οτι τον πρώτο µήνα της ανεργίας ο δικαιούχος θα πάρει ένα µεγαλύτερο ποσό, το οποίο θα µειώνεται σταδιακά µέχρι τη συµπλήρωση των δώδεκα µηνών. Αυτό εκτιµάται ότι θα δηµιουργήσει και ένα µεγαλύτερο κίνητρο επανένταξης εν συνεχεία στην απασχόληση.
Η τρίτη υπό εξέταση αλλαγή αφορά στο επίδοµα µακροχρονίως ανέργων, µια παροχή που χορηγείται σε µακροχρόνια ανέργους, ηλικίας 20 µέχρι και 66 ετών, οι οποίοι είναι ασφαλισµένοι κατά της ανεργίας και βρίσκονται σε διαρκή κατάσταση ανεργίας για χρονικό διάστηµα µεγαλύτερο από 12 µήνες, εφόσον έχουν εξαντλήσει το δικαίωµα δωδεκάµηνης, τακτικής επιδότησης ανεργίας. Το υπό διαµόρφωση σχέδιο περιλαµβάνει τη συγχώνευσή του µε το επίδοµα τακτικής ανεργίας, ώστε συνολικά το σύστηµα να γίνει πιο απλό και κατανοητό. Η τέταρτη αλλαγή αφορά στο εποχικό επίδοµα, που εκτιµάται ότι πολλές φορές λειτουργεί ως αντικίνητρο στην εργασία και υπό το ισχύον καθεστώς δεν είναι αρκετά αποτελεσµατικό. Η τελική κατεύθυνση αυτού του σκέλους της µεταρρύθµισης είναι ακόµη υπό επεξεργασία.
Δημοσιεύτηκε στα ΠΑΡΑΠΟΛΙΤΙΚΑ
Ο πυρήνας της σκέψης του πρωθυπουργού αφορά µια επιδοµατική πολιτική που θα παρέχει ένα δίχτυ προστασίας στους ανέργους και ταυτόχρονα θα αποτελεί ένα «εργαλείο» παρακίνησης στην εργασία. Παράλληλα, λαµβάνει υπόψη προτάσεις που έχουν διατυπωθεί, όπως αυτήν του διοικητή της Τραπέζης της Ελλάδος, Γιάννη Στουρνάρα, ο οποίος σηµειώνει (στην πρόσφατη έκθεση για τη νοµισµατική πολιτική) ότι «σε οικονοµίες όπως η ελληνική, στις οποίες υπάρχει εκτεταµένη απόκρυψη των εισοδηµάτων, η στόχευση των κοινωνικών δαπανών θα πρέπει να λαµβάνει υπόψη κριτήρια πέραν των φορολογικών δηλώσεων».
Ετσι, για παράδειγµα, θα µπορούσε να επεκταθεί ένα κριτήριο που εφαρµόζεται ήδη στο Ελάχιστο Εγγυηµένο Εισόδηµα και προβλέπει πως η συνολική φορολογητέα αξία της ακίνητης περιουσίας του ωφελούµενου νοικοκυριού δεν µπορεί να υπερβαίνει στο σύνολό της το ποσό των 90.000 ευρώ για το µονοπρόσωπο νοικοκυριό, προσαυξανόµενη κατά 15.000 ευρώ για κάθε πρόσθετο µέλος και έως 150.000 ευρώ.
Το μείζον πρόβλημα
Τα επιδόµατα που αφορούν τα πιο αδύναµα και ευάλωτα στρώµατα της κοινωνίας, αλλά και εκείνα που σχετίζονται µε το ∆ηµογραφικό τίθενται από τον πρωθυπουργό εκτός συζήτησης για τις σχεδιαζόµενες αλλαγές, εκτός βέβαια αν πρόκειται οι αλλαγές αυτές να αφορούν µια πιο στοχευµένη και αποτελεσµατική ενίσχυση. Τον Μάιο, για παράδειγµα, ο ΟΠΕΚΑ δαπάνησε 320 εκατοµµύρια ευρώ για επιδόµατα ενοικίου, τέκνων, αναπηρίας κ.ά. Τα επιδόµατα αυτά «κατευθύνονται στις οικογένειες που έχουν ανάγκη -γιατί για εµάς το ∆ηµογραφικό είναι το µείζον πρόβληµα, το οποίο πρέπει να αντιµετωπίσουµε- και στους πιο ευάλωτους συµπολίτες µας», όπως έχει χαρακτηριστικά αναφέρει ο κ. Μητσοτάκης.
Ειδικά στο ∆ηµογραφικό, στο τραπέζι έχει πέσει και η ιδέα να αυξηθεί το επίδοµα παιδιού για το δεύτερο και το τρίτο παιδί, ως ένα επιπλέον σηµαντικό κίνητρο για τις οικογένειες. «Εγώ θα εστίαζα την προσοχή µου σε οικογένειες που έχουν ήδη παιδιά, που έχουν ένα παιδί και αντιµετωπίζουν δυσκολία να πάνε για δεύτερο παιδί. Αυτό έχω συζητήσει µε το αρµόδιο υπουργείο για τις οικογένειες µε ένα παιδί που θέλουν να κάνουν δεύτερο, µε δύο παιδιά που θέλουν να πάνε για τρίτο», είχε πει σε ανύποπτο χρόνο ο πρωθυπουργός, που εξετάζει σοβαρά την πρόταση αυτή για αύξηση του επιδόµατος µε τον τρόπο αυτόν. Στις ευάλωτες οικονοµικά οµάδες ανήκουν και οι νέοι 18-25 ετών, που αναζητούν συνήθως την πρώτη τους δουλειά. Γι’ αυτό και υπό σκέψη είναι ο µισθός και οι λοιπές απολαβές που λαµβάνουν να µην προσµετρώνται στο εισόδηµά τους ως προς τα επιδόµατα µέχρι την ηλικία των 25 ετών, ώστε να µη χάνουν ορισµένα που, διαφορετικά, δικαιούνται, όπως για παράδειγµα αυτό της στέγασης
Σταθερός χαρακτήρας
Ενα άλλο σηµείο που εξετάζεται αφορά όσους λαµβάνουν το επίδοµα βαριάς αναπηρίας. Εδώ επίσης η σκέψη είναι να µην το χάνουν εφόσον εργάζονται, ανεξαρτήτως ηλικίας, αλλά, αντίθετα, να έχει το εν λόγω επίδοµα έναν σταθερό χαρακτήρα. «Τα επιδόµατα πρέπει να είναι στοχευµένα. Οσο πιο στοχευµένα είναι τα επιδόµατα, τόσο πιο πολύ µπορείς να τα αυξήσεις», σηµείωσε τις προάλλες ο διευθυντής του οικονοµικού γραφείου του πρωθυπουργού, Αλέξης Πατέλης. «Στόχος είναι να καταφέρεις να περιορίσεις τα επιδόµατα στους ανθρώπους που πραγµατικά τα χρειάζονται, έτσι ώστε να µπορέσεις να αυξήσεις το επίδοµα σε αυτούς που έχουν πραγµατικά ανάγκη να λάβουν ακόµα µεγαλύτερη βοήθεια», πρόσθεσε. Το ποια επιδόµατα µπορούν να περιοριστούν, ώστε στη συνέχεια να ενισχυθούν άλλα, είναι µια σύνθετη και σίγουρα δύσκολη άσκηση, στην οποία, πέρα από το Μέγαρο Μαξίµου, εµπλέκονται τα υπουργεία Οικονοµικών, Εργασίας και Οικογένειας.
Σε κάθε περίπτωση, η λογική των επιδοµάτων τύπου Pass, όπως ήταν το Market Pass, το Fuel Pass, το Dentist Pass κ.ά., έχει παρέλθει. Η εκτίµηση που υπάρχει στην κυβέρνηση είναι ότι τέτοιου είδους µέτρα είχαν αξία την περίοδο της πανδηµίας και το διάστηµα της έκρηξης των τιµών στην ενέργεια τον πρώτο χρόνο του πολέµου στην Ουκρανία, αλλά πλέον η επιδοµατική πολιτική αλλάζει χαρακτήρα. Τα µόνα αντίστοιχα που διατηρούνται είναι το Youth Pass, που λαµβάνει εφάπαξ ένας νέος µόλις συµπληρώσει τα 18 του χρόνια, τα οποία αποσκοπούν στην ενίσχυση περιοχών που έχουν πληγεί από φυσική καταστροφή, όπως για παράδειγµα ο Εβρος και η Θεσσαλία.
Αλλη µία αλλαγή που έχει ήδη ξεκινήσει να υλοποιείται είναι η καταβολή των επιδοµάτων όχι σε µετρητά, µέσω τραπέζης, αλλά είτε µέσω ψηφιακής χρεωστικής κάρτας, όπως καταβάλλεται το Youth Pass, είτε µε καταβολή των χρηµάτων σε λογαριασµούς των δικαιούχων που κινούνται αποκλειστικά µε τη χρήση ειδικής, προπληρωµένης κάρτας, όπως καταβάλλονται εδώ και µερικούς µήνες κατά το ήµισυ τα επιδόµατα της ∆ΥΠΑ και του ΟΠΕΚΑ.
Κλιμακωτά
Σε σχέση µε το επίδοµα ανεργίας, οι αλλαγές που σχεδιάζονται θα κινούνται, σύµφωνα µε πληροφορίες, σε τέσσερις κατευθύνσεις. Μάλιστα, µέσω του Ταµείου Ανάκαµψης έχουν εξασφαλιστεί 100.000.000 ευρώ για την υλοποίηση πιλοτικού έργου, το οποίο θα εφαρµόσει και θα αξιολογήσει αυτή τη µεταρρύθµιση. Η πρώτη αλλαγή αφορά σε ένα κλιµακωτό επίδοµα ανεργίας. «Είτε έχεις δουλέψει για έναν χρόνο είτε για 20, παίρνεις το ίδιο επίδοµα. Αυτό είναι άδικο», επισηµαίνει χαρακτηριστικά κυβερνητική πηγή. Στόχος είναι να υπάρξει διασύνδεση του ύψους του επιδόµατος µε τον εργασιακό και ασφαλιστικό βίο και συν τοις άλλοις να επιβραβεύονται κατά κάποιον τρόπο όσοι έχουν εργαστεί πολλά χρόνια και έχουν συνεισφέρει έτσι σηµαντικά µε τις εισφορές τους στο ασφαλιστικό σύστηµα. «Ο στόχος είναι να παρέχουµε τα σωστά κίνητρα και επίσης να µην αντιµετωπίζουµε όλες τις καταστάσεις µε όµοιο τρόπο.Προφανώς είναι διαφορετική η κατάσταση ενός ο οποίος έχει δουλέψει δύο µήνες στη ζωή του και ενός άλλου ο οποίος έχει δουλέψει δεκαπέντε χρόνια στη ζωή του», ανέφερε προ ηµερών µιλώντας στη Βουλή η νέα υπουργός Εργασίας, Νίκη Κεραµέως, υπογραµµίζοντα πως «όλα αυτά είναι στο πλαίσιο µιας νέας πολιτικής για το επίδοµα ανεργίας, η οποία είναι υπό επεξεργασία». Μέσα σε όσα εξετάζονται είναι και οι προϋποθέσεις της διάρκειας εργασίας για τη λήψη επιδόµατος.
Εμπροσθοβαρές
Η δεύτερη αλλαγή αφορά την κατανοµή του συνολικού ποσού του επιδόµατος, που σήµερα για κάποιον, π.χ., που το λαµβάνει για δώδεκα µήνες είναι σταθερό κάθε µήνα. «Ισως πρέπει να γίνει εµπροσθοβαρές, χωρίς να αλλάζει το συνολικό ποσό που θα λάβει ο άνεργος», επισηµαίνει η ίδια πηγή. «Αυτό θα βοηθήσει στην αρχή να µειώσουµε το οικονοµικό σοκ που υφίσταται κάποιος την πρώτη περίοδο. Τι σηµαίνει αυτό πρακτικά - εφόσον βέβαια εφαρµοστεί; Οτι τον πρώτο µήνα της ανεργίας ο δικαιούχος θα πάρει ένα µεγαλύτερο ποσό, το οποίο θα µειώνεται σταδιακά µέχρι τη συµπλήρωση των δώδεκα µηνών. Αυτό εκτιµάται ότι θα δηµιουργήσει και ένα µεγαλύτερο κίνητρο επανένταξης εν συνεχεία στην απασχόληση.
Η τρίτη υπό εξέταση αλλαγή αφορά στο επίδοµα µακροχρονίως ανέργων, µια παροχή που χορηγείται σε µακροχρόνια ανέργους, ηλικίας 20 µέχρι και 66 ετών, οι οποίοι είναι ασφαλισµένοι κατά της ανεργίας και βρίσκονται σε διαρκή κατάσταση ανεργίας για χρονικό διάστηµα µεγαλύτερο από 12 µήνες, εφόσον έχουν εξαντλήσει το δικαίωµα δωδεκάµηνης, τακτικής επιδότησης ανεργίας. Το υπό διαµόρφωση σχέδιο περιλαµβάνει τη συγχώνευσή του µε το επίδοµα τακτικής ανεργίας, ώστε συνολικά το σύστηµα να γίνει πιο απλό και κατανοητό. Η τέταρτη αλλαγή αφορά στο εποχικό επίδοµα, που εκτιµάται ότι πολλές φορές λειτουργεί ως αντικίνητρο στην εργασία και υπό το ισχύον καθεστώς δεν είναι αρκετά αποτελεσµατικό. Η τελική κατεύθυνση αυτού του σκέλους της µεταρρύθµισης είναι ακόµη υπό επεξεργασία.
Δημοσιεύτηκε στα ΠΑΡΑΠΟΛΙΤΙΚΑ
