Μεγάλη έρευνα της GPO για τα Παραπολιτικά: 50 χρόνια Μεταπολίτευση - Η κυριαρχία της μεσαίας τάξης, οι ηγέτες, τα ορόσημα, τι σημάδεψε τη σύγχρονη Ελλάδα

Η πλειονότητα των ερευνών που έχουν διεξαχθεί και δημοσιευθεί σχετικά με τα πολιτικά ορόσημα της μεταπολιτευτικής περιόδου στην Ελλάδα συντηρεί και με το πέρασμα του χρόνου περισσότερο επαυξάνει παρά μειώνει τον μύθο του Ανδρέα Παπανδρέου και των κυβερνήσεων του ΠΑΣΟΚ. Είναι χαρακτηριστικό ότι ακόμα και μεταξύ των νεότερων ηλικιακών ομάδων η διακυβέρνηση από τον Α. Παπανδρέου καταγράφεται ως η καλύτερη περίοδος των τελευταίων πενήντα ετών.

Την ίδια στιγμή, ο ίδιος αναγνωρίζεται ως ο σημαντικότερος πολιτικός ηγέτης από το 43,7% των Ελλήνων, ακολουθούμενος από τον έτερο πόλο και πυλώνα του μεταπολιτευτικού συστήματος, τον Κωνσταντίνο Καραμανλή, με 31,1%.



Οι ιδεολογικές αυτοτοποθετήσεις και οι ηλικιακές κατανομές καθορίζουν ωστόσο τις απαντήσεις, με τους κεντροδεξιούς, δεξιούς και άνω των 60 ετών να επιλέγουν τον Κ. Καραμανλή, τη στιγμή που οι κεντροαριστεροί, αριστεροί και γεννημένοι μετά το 1965 τοποθετούν τον Α. Παπανδρέου ως την κυρίαρχη μεταπολιτευτική προσωπικότητα. Τι είναι όμως αυτό που συντηρεί αυτόν τον μύθο; Γιατί ακόμη και σήμερα η πλειοψηφία τόσο των ψηφοφόρων όσο και των σύγχρονων κεντροαριστερών στελεχών ομνύουν σε αυτή τη συγκεκριμένη ιστορική περίοδο; Πέρα από τις αδιαμφισβήτητες πολιτικές ικανότητες και τα στοιχεία της προσωπικότητας του ηγέτη της ελληνικής σοσιαλδημοκρατίας, η δεκαετία του ’80 υπήρξε για τη χώρα μας ό,τι υπήρξε η δεκαετία του ’ 60 για τον υπόλοιπο δυτικό κόσμο. Είναι η δεκαετία της δημοκρατικής ωρίμανσης, της πολιτικής απελευθέρωσης, της κοινωνικής κινητικότητας και της δημιουργίας και μετεξέλιξης της ελληνικής μεσαίας τάξης σε όλες τις διαβαθμίσεις της.

Η ιστορία της Μεταπολίτευσης είναι η ιστορία της μεσαίας τάξης, η οποία αναδύθηκε και οικοδομήθηκε ως η κυρίαρχη κοινωνική δύναμη, παρά τη ρευστότητα που τη χαρακτήρισε, οργανώνοντας και τον ιστορικό χρόνο της μεταπολιτευτικής δημοκρατίας. Η αστικοποίηση της εργατικής και αγροτικής Ελλάδας, η οποία είχε ξεκινήσει από τη δεκαετία του ’60 και απέκτησε μαζικά χαρακτηριστικά, που εκφράστηκαν πολιτικά με την άνοδο του ΠΑΣΟΚ τη δεκαετία του ’80, σχηματοποιεί το με ταπολιτευτικό περιβάλλον σε μια δισυπόστατη κατάσταση, στην οποία αναδεικνύεται ένα πολιτικό και ιδεολογικό υβρίδιο ελληνικής εμπνεύσεως, όπου βρίσκουν χώρο και αναπτύσσονται παράλληλα τόσο οι ιδέες της Κεντροαριστεράς όσο και της Κεντροδεξιάς.

Ετσι, έχουμε από τη μία πλευρά την επικράτηση μιας αριστερής, υπερπολιτικοποιημένης κουλτούρας και από την άλλη την ενσωμάτωση ενός ραγδαίου εκδυτικισμού της καθημερινότητας, που αποθεώνει τον καταναλωτισμό και προτάσσει ως κυρίαρχο ζητούμενο την ατομική ευδαιμονία. Αυτή η ετερόκλητη ιδεολογική προσέγγιση ομογενοποιείται υπό τη σκέπη του πιο εμβληματικού και ισχυρού θεσμού, που είναι η ελληνική οικογένεια, και καθοδηγείται από ένα παράδοξο πολιτικό και οικονομικό, ελληνο-βαλκανικής προελεύσεως δόγμα κρατικού παρεμβατισμού και φιλελεύθερης αντίληψης. «…αυτός ο βιότοπος που θα αναπτυχθεί σε όλη την έκταση της δεκαετίας του ’80 μέσα από τις αναδιανεμητικές πολιτικές του ΠΑΣΟΚ, σε συνέχεια της πρώιμης καραμανλικής αναδιανομής της περιόδου ’74-’81, θα φτάσει στο απόγειό του με την έναρξη της νέας χιλιετίας. Αυτή είναι η στιγμή που θα επικρατήσει η κουλτούρα της νέας μεσαίας τάξης και μαζί της οι προσφυείς συνδυασμοί και κοινωνικές επινοήσεις που την πλαισιώνουν: η παράδοση του ελληνικού κρατισμού ως εργοδοτικού ορίζοντα και το βίωμα το ατομικισμού ως ηθική και συναισθηματική οργάνωση της ύπαρξης» («Περιπέτειες της μεσαίας τάξης», Π. Παναγιωτόπουλος, 2021, σ. 107).

Με αυτόν τον τρόπο ερμηνεύεται και το αντιφατικό με μία πρώτη ανάγνωση δημοσκοπικό εύρημα στο ερώτημα για το ποιου πολιτικού χώρου οι ιδέες κυριάρχησαν στη Μεταπολίτευση, με το 26% να απαντά αυτές της Κεντροαριστεράς και το 25,8% της Κεντροδεξιάς. Η σύνθεση αυτών των δύο ανταγωνιστικών ιδεολογικών σχημάτων συγκροτεί το λεγόμενο «κοινωνικό κέντρο», το οποίο εγκαθίσταται ως το κυρίαρχο ρεύμα, που ορθολογικοποιεί τις πολιτικές αντιφάσεις του ελληνικού λαού και ταυτόχρονα εκθέτει τον ατελή και στρεβλό μετασχηματισμό της μεταπολιτευτικής δημοκρατικής μας συνθήκης.



Η παρούσα ερευνητική εργασία δεν φιλοδοξεί να καταγράψει, να αποτυπώσει και να ερμηνεύσει στην πλήρη τους έκταση τα πολιτικά, οικονομικά και κοινωνικά γεγονότα της εξεταζόμενης περιόδου. Περισσότερο επιχειρεί να συμβάλει στην κατανόηση κάποιων εκ των συνθηκών που έχουν διαμορφώσει το σημερινό πολιτικό και κοινωνικό μας υπόβαθρο και ταυτόχρονα να αποτελέσει αφετηρία σκέψης και συζήτησης για μελλοντικές προεκτάσεις και αναζητήσεις.

Δείτε την άποψη των ερωτηθέντων για τα ζητήματα της έρευνας, όπως παρατίθενται στους παρακάτω πίνακες:



Δημοσιεύτηκε στο ένθετο των Παραπολιτικών