Νέλσον Μαντέλα: "Ο άνθρωπος που νίκησε το απαρτχάιντ", άρθρο του Γιώργου Σταμάτη
Γνώμη
Η φήμη του γρήγορα απέκτησε διεθνή απήχηση και αναδείχτηκε σε παγκόσμιο σύμβολο κατά του ρατσισμού, των διακρίσεων και κάθε μορφής καταπίεσης
“Είμαι βαθιά αισιόδοξος. Αν αυτό προέρχεται από τη φύση ή την ανατροφή μου, δεν το ξέρω. Υπήρξαν πολλές σκοτεινές στιγμές, κατά τις οποίες η πίστη μου στην ανθρωπότητα δοκιμάστηκε σημαντικά, αλλά δεν μπορούσα να επιτρέψω στον εαυτό μου να παραδοθεί στην απελπισία. Αυτός ο δρόμος οδηγεί στην ήττα και τον θάνατο”. Νέλσον Μαντέλα.
Μετά το τέλος του 2ου Παγκοσμίου Πολέμου, ενώ η Ευρώπη, βαθιά συγκλονισμένη από τα αδιανόητα, ρατσιστικά εγκλήματα των Ναζί, προσπαθούσε να επουλώσει τις πληγές της, σε μια όχι και τόσο μακρινή γωνιά του πλανήτη, τη Νότιο Αφρική, άρχισαν να αναβιώνουν πρακτικές φυλετικού διαχωρισμού, οι οποίες σύντομα απέκτησαν και θεσμική υπόσταση. Το 1948, το νεοεκλεγέν Εθνικό Κόμμα θεσμοθετεί το απαρτχάιντ ως επίσημη εθνική πολιτική.
Οι αποκλεισμοί και οι διακρίσεις βασίζονταν κατά κύριο λόγο στη φυλή και το χρώμα του δέρματος των κατοίκων της Χώρας και εκτείνονταν σε όλους τους τομείς της καθημερινής ζωής, από τα πολιτικά δικαιώματα και την ελεύθερη κυκλοφορία, μέχρι την υγειονομική περίθαλψη, την εκπαίδευση, την εργασία, το γάμο και την ψυχαγωγία.
Τη χρονιά που η Διεθνής Κοινότητα υπέγραφε την Οικουμενική Διακήρυξη Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων και εγγραφόταν στην παγκόσμια συλλογική συνείδηση ότι «όλοι γεννιούνται ελεύθεροι και ίσοι», η κυβέρνηση της Νοτίου Αφρικής δημιουργούσε ένα κράτος βασισμένο στην καταπίεση, την πολιτική και την κοινωνική ανισότητα. Η μαύρη σελίδα του απαρτχάιντ εδράζεται σε μια δέσμη νόμων, των νόμων του απαρτχάιντ, που κατηγοριοποιούν τους ανθρώπους και επιβάλλουν τον πλήρη φυλετικό διαχωρισμό.
Έτσι, οι μαύροι πολίτες στερούνται της Νοτιοαφρικανικής ιθαγένειας, ενώ οι περισσότεροι εξ αυτών υποχρεούνται να μένουν στα μπαντουστάν, μικρές και απομονωμένες νησίδες γης, άγονες και υποβαθμισμένες, που λειτουργούσαν ως γκέτο. Οι μεικτοί γάμοι και η σύναψη σχέσεων μεταξύ των φυλών απαγορεύεται, οι μαύροι ζουν σε χωριστές περιοχές, παίρνουν άλλα λεωφορεία, κάθονται σε ξεχωριστά παγκάκια, διασκεδάζουν σε διαφορετικά μαγαζιά, πηγαίνουν σε άλλες εκκλησίες, ενώ δεν έχουν δικαίωμα να πάνε στα νοσοκομεία που προορίζονται για τους λευκούς. Επίσης, δεν έχουν δικαίωμα να μετακινούνται εάν δεν φέρουν μαζί τους το πάσο τους, που αποτελούσε ένα είδος διαβατηρίου για τους μαύρους, γεγονός που προκάλεσε μαζικές διαδηλώσεις, οι οποίες κατέληξαν στο αιματοκύλισμα του Σάρπβιλ εκ μέρους της αστυνομίας.
Αλλά, το μέσο που διασφαλίζει ότι οι διακρίσεις θα εξακολουθούν να αναπαράγονται από γενιά σε γενιά είναι ο πλήρης διαχωρισμός στην εκπαίδευση. Αντιλαμβανόμενο τη δύναμη του παραδείγματος της εκπαίδευσης στη μελλοντική διαμόρφωση της κουλτούρας της κοινωνίας, ήδη από νωρίς, το 1953 το καθεστώς του Απαρτχάιντ εισήγαγε το νόμο περί εκπαίδευσης των Μπαντού, σύμφωνα με τον οποίον θα υπήρχαν πλέον χωριστά εκπαιδευτικά ιδρύματα για λευκούς και για μαύρους.
Οι μαύροι μαθητές λάμβαναν φυσικά εκπαίδευση κατώτερης ποιότητας και προετοιμάζονταν για να εξυπηρετούν τους λευκούς, ενώ τα μέλη της αυριανής κοινωνίας μάθαιναν να βιώνουν τις διακρίσεις ως κάτι απόλυτα φυσιολογικό, αφομοιώνοντας τις για όλη τους τη ζωή. Έτσι, την εποχή που ο κόσμος προσπαθούσε να ξαναβρεί το βηματισμό του, προσανατολισμένος σε μια πιο δικαιωματική οπτική, το Απαρτχάιντ αποτέλεσε για πολλά χρόνια τροχοπέδη για την εξέλιξη της Νότιας Αφρικής και εργαλείο οριζόντιας διάχυσης των φυλετικών διακρίσεων.
Ένα τέτοιο απόστημα που απλωνόταν όλο και πιο βαθιά στη νοτιοαφρικανική κοινωνία ήταν πολύ δύσκολο να εκριζωθεί. Πάντα όμως, ακόμη και στους πιο δύσκολους καιρούς, υπάρχουν άνθρωποι φωτισμένοι που εμπνέουν την κοινωνία και ενώνουν το λαό με τη ζωή και το έργο τους. Ένας εξόχως προικισμένος άνθρωπος, που αποτέλεσε με τη στάση του, φάρο έμπνευσης για μια ειρηνική κοινωνία με ισότητα και αλληλεγγύη, ήταν ο πλέον εμβληματικός και επιδραστικός ηγέτης του 20 αιώνα, Νέλσον Μαντέλα.
Γεννήθηκε στις 18 Ιουλίου του 1918 και γρήγορα κατάλαβε ότι χρειαζόταν συστηματικός και αδιάλειπτος αγώνας για την ανατροπή των ρατσιστικών προκαταλήψεων που δημιουργούσαν χάσμα κοινωνικών ανισοτήτων και δεν άφηναν την πατρίδα του να ανθίσει πνευματικά και πολιτισμικά. Σπούδασε νομικά, λαμβάνοντας την καλύτερη δυνατή εκπαίδευση που μπορούσε τότε να λάβει ένας μαύρος πολίτης της Χώρας, γιατί είχε τη βαθιά πεποίθηση ότι η μόρφωση αποτελεί το πλέον ισχυρό μέσο για την άρση των διακρίσεων.
Μέσα από τις ηγετικές τάξεις του Αφρικανικού Εθνικού Κογκρέσου (ANC), αγωνίστηκε σθεναρά για τη διασφάλιση των πολιτικών δικαιωμάτων των μαύρων και για την ίση πρόσβαση τους στην υγεία, την εκπαίδευση, την εργασία και όλες τις εκφάνσεις της κοινωνικής ζωής, στη βάση της ειρηνικής συνύπαρξης, της συμφιλίωσης, της συνεργασίας όλων των πολιτών ανεξαρτήτως φυλής και χρώματος. Με την πολυδιάστατη πολιτική, κοινωνική και ακτιβιστική του δράση έθεσε τα θεμέλια για την κατάργηση του Απαρτχάιντ και την οικοδόμηση μιας κοινωνίας βασισμένης στην φυλετική ισότητα και κοινωνική συμπερίληψη.
Ο Νέλσον Μαντέλα καταδικάστηκε σε ισόβια κάθειρξη για απόπειρα ανατροπής της κυβέρνησης και παρέμεινε στη φυλακή από το 1964 έως το 1990. Η φήμη του γρήγορα απέκτησε διεθνή απήχηση και αναδείχτηκε σε παγκόσμιο σύμβολο κατά του ρατσισμού, των διακρίσεων και κάθε μορφής καταπίεσης. Η διεθνής κοινότητα απομονώνει το καθεστώς της Νότιας Αφρικής και το Απαρτχάιντ καταδικάζεται από τα Ηνωμένα Έθνη ως έγκλημα κατά της ανθρωπότητας.
Το 1990 ο Μαντέλα αποφυλακίζεται, ενώ την ίδια χρονιά ο πρόεδρος Φρεντερίκ ντε Κλερκ ξεκινά με όλες τις πλευρές διαπραγματεύσεις για τη λήξη του απαρτχάιντ, με στόχο τη θέσπιση νέου Συντάγματος για τη δημιουργία ενός Κράτους Δικαίου που θα παρέχει ίσα δικαιώματα και ίσες ευκαιρίες σε όλους τους πολίτες. Στις εκλογές που διεξήχθησαν το 1994 με τη συμμετοχή όλων των εθνοτήτων, εκλέγεται το Αφρικανικό Εθνικό Κογκρέσο με ηγέτη το Νέλσον Μαντέλα.
Η διεθνής κοινότητα αναγνώρισε την κεφαλαιώδη προσφορά και των δύο φωτισμένων αυτών ηγετών και τους απονεμήθηκε από κοινού το 1993 το Νόμπελ ειρήνης. Ο Μαντέλα πέθανε στις 5 Δεκεμβρίου του 2013, έχοντας προλάβει να χαρεί τη δικαίωση των αγώνων του.
Η 18η Ιουλίου καθιερώθηκε το 2009 από τη Γενική Συνέλευση των ΗΕ ως διεθνής ημέρα Μαντέλα, προκειμένου να τιμηθεί ο άνθρωπος που έχει συνδέσει το όνομα του με την καταπολέμηση του ρατσισμού και των διακρίσεων και αφιέρωσε τη ζωή του στον αγώνα για την ισότητα, την ειρήνη, την πρόοδο, την κοινωνική δικαιοσύνη για όλους.
Ο Γιώργος Σταμάτης είναι βουλευτής Επικρατείας της ΝΔ
Μετά το τέλος του 2ου Παγκοσμίου Πολέμου, ενώ η Ευρώπη, βαθιά συγκλονισμένη από τα αδιανόητα, ρατσιστικά εγκλήματα των Ναζί, προσπαθούσε να επουλώσει τις πληγές της, σε μια όχι και τόσο μακρινή γωνιά του πλανήτη, τη Νότιο Αφρική, άρχισαν να αναβιώνουν πρακτικές φυλετικού διαχωρισμού, οι οποίες σύντομα απέκτησαν και θεσμική υπόσταση. Το 1948, το νεοεκλεγέν Εθνικό Κόμμα θεσμοθετεί το απαρτχάιντ ως επίσημη εθνική πολιτική.
Οι αποκλεισμοί και οι διακρίσεις βασίζονταν κατά κύριο λόγο στη φυλή και το χρώμα του δέρματος των κατοίκων της Χώρας και εκτείνονταν σε όλους τους τομείς της καθημερινής ζωής, από τα πολιτικά δικαιώματα και την ελεύθερη κυκλοφορία, μέχρι την υγειονομική περίθαλψη, την εκπαίδευση, την εργασία, το γάμο και την ψυχαγωγία.
Τη χρονιά που η Διεθνής Κοινότητα υπέγραφε την Οικουμενική Διακήρυξη Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων και εγγραφόταν στην παγκόσμια συλλογική συνείδηση ότι «όλοι γεννιούνται ελεύθεροι και ίσοι», η κυβέρνηση της Νοτίου Αφρικής δημιουργούσε ένα κράτος βασισμένο στην καταπίεση, την πολιτική και την κοινωνική ανισότητα. Η μαύρη σελίδα του απαρτχάιντ εδράζεται σε μια δέσμη νόμων, των νόμων του απαρτχάιντ, που κατηγοριοποιούν τους ανθρώπους και επιβάλλουν τον πλήρη φυλετικό διαχωρισμό.
Έτσι, οι μαύροι πολίτες στερούνται της Νοτιοαφρικανικής ιθαγένειας, ενώ οι περισσότεροι εξ αυτών υποχρεούνται να μένουν στα μπαντουστάν, μικρές και απομονωμένες νησίδες γης, άγονες και υποβαθμισμένες, που λειτουργούσαν ως γκέτο. Οι μεικτοί γάμοι και η σύναψη σχέσεων μεταξύ των φυλών απαγορεύεται, οι μαύροι ζουν σε χωριστές περιοχές, παίρνουν άλλα λεωφορεία, κάθονται σε ξεχωριστά παγκάκια, διασκεδάζουν σε διαφορετικά μαγαζιά, πηγαίνουν σε άλλες εκκλησίες, ενώ δεν έχουν δικαίωμα να πάνε στα νοσοκομεία που προορίζονται για τους λευκούς. Επίσης, δεν έχουν δικαίωμα να μετακινούνται εάν δεν φέρουν μαζί τους το πάσο τους, που αποτελούσε ένα είδος διαβατηρίου για τους μαύρους, γεγονός που προκάλεσε μαζικές διαδηλώσεις, οι οποίες κατέληξαν στο αιματοκύλισμα του Σάρπβιλ εκ μέρους της αστυνομίας.
Αλλά, το μέσο που διασφαλίζει ότι οι διακρίσεις θα εξακολουθούν να αναπαράγονται από γενιά σε γενιά είναι ο πλήρης διαχωρισμός στην εκπαίδευση. Αντιλαμβανόμενο τη δύναμη του παραδείγματος της εκπαίδευσης στη μελλοντική διαμόρφωση της κουλτούρας της κοινωνίας, ήδη από νωρίς, το 1953 το καθεστώς του Απαρτχάιντ εισήγαγε το νόμο περί εκπαίδευσης των Μπαντού, σύμφωνα με τον οποίον θα υπήρχαν πλέον χωριστά εκπαιδευτικά ιδρύματα για λευκούς και για μαύρους.
Οι μαύροι μαθητές λάμβαναν φυσικά εκπαίδευση κατώτερης ποιότητας και προετοιμάζονταν για να εξυπηρετούν τους λευκούς, ενώ τα μέλη της αυριανής κοινωνίας μάθαιναν να βιώνουν τις διακρίσεις ως κάτι απόλυτα φυσιολογικό, αφομοιώνοντας τις για όλη τους τη ζωή. Έτσι, την εποχή που ο κόσμος προσπαθούσε να ξαναβρεί το βηματισμό του, προσανατολισμένος σε μια πιο δικαιωματική οπτική, το Απαρτχάιντ αποτέλεσε για πολλά χρόνια τροχοπέδη για την εξέλιξη της Νότιας Αφρικής και εργαλείο οριζόντιας διάχυσης των φυλετικών διακρίσεων.
Ένα τέτοιο απόστημα που απλωνόταν όλο και πιο βαθιά στη νοτιοαφρικανική κοινωνία ήταν πολύ δύσκολο να εκριζωθεί. Πάντα όμως, ακόμη και στους πιο δύσκολους καιρούς, υπάρχουν άνθρωποι φωτισμένοι που εμπνέουν την κοινωνία και ενώνουν το λαό με τη ζωή και το έργο τους. Ένας εξόχως προικισμένος άνθρωπος, που αποτέλεσε με τη στάση του, φάρο έμπνευσης για μια ειρηνική κοινωνία με ισότητα και αλληλεγγύη, ήταν ο πλέον εμβληματικός και επιδραστικός ηγέτης του 20 αιώνα, Νέλσον Μαντέλα.
Γεννήθηκε στις 18 Ιουλίου του 1918 και γρήγορα κατάλαβε ότι χρειαζόταν συστηματικός και αδιάλειπτος αγώνας για την ανατροπή των ρατσιστικών προκαταλήψεων που δημιουργούσαν χάσμα κοινωνικών ανισοτήτων και δεν άφηναν την πατρίδα του να ανθίσει πνευματικά και πολιτισμικά. Σπούδασε νομικά, λαμβάνοντας την καλύτερη δυνατή εκπαίδευση που μπορούσε τότε να λάβει ένας μαύρος πολίτης της Χώρας, γιατί είχε τη βαθιά πεποίθηση ότι η μόρφωση αποτελεί το πλέον ισχυρό μέσο για την άρση των διακρίσεων.
Μέσα από τις ηγετικές τάξεις του Αφρικανικού Εθνικού Κογκρέσου (ANC), αγωνίστηκε σθεναρά για τη διασφάλιση των πολιτικών δικαιωμάτων των μαύρων και για την ίση πρόσβαση τους στην υγεία, την εκπαίδευση, την εργασία και όλες τις εκφάνσεις της κοινωνικής ζωής, στη βάση της ειρηνικής συνύπαρξης, της συμφιλίωσης, της συνεργασίας όλων των πολιτών ανεξαρτήτως φυλής και χρώματος. Με την πολυδιάστατη πολιτική, κοινωνική και ακτιβιστική του δράση έθεσε τα θεμέλια για την κατάργηση του Απαρτχάιντ και την οικοδόμηση μιας κοινωνίας βασισμένης στην φυλετική ισότητα και κοινωνική συμπερίληψη.
Ο Νέλσον Μαντέλα καταδικάστηκε σε ισόβια κάθειρξη για απόπειρα ανατροπής της κυβέρνησης και παρέμεινε στη φυλακή από το 1964 έως το 1990. Η φήμη του γρήγορα απέκτησε διεθνή απήχηση και αναδείχτηκε σε παγκόσμιο σύμβολο κατά του ρατσισμού, των διακρίσεων και κάθε μορφής καταπίεσης. Η διεθνής κοινότητα απομονώνει το καθεστώς της Νότιας Αφρικής και το Απαρτχάιντ καταδικάζεται από τα Ηνωμένα Έθνη ως έγκλημα κατά της ανθρωπότητας.
Το 1990 ο Μαντέλα αποφυλακίζεται, ενώ την ίδια χρονιά ο πρόεδρος Φρεντερίκ ντε Κλερκ ξεκινά με όλες τις πλευρές διαπραγματεύσεις για τη λήξη του απαρτχάιντ, με στόχο τη θέσπιση νέου Συντάγματος για τη δημιουργία ενός Κράτους Δικαίου που θα παρέχει ίσα δικαιώματα και ίσες ευκαιρίες σε όλους τους πολίτες. Στις εκλογές που διεξήχθησαν το 1994 με τη συμμετοχή όλων των εθνοτήτων, εκλέγεται το Αφρικανικό Εθνικό Κογκρέσο με ηγέτη το Νέλσον Μαντέλα.
Η διεθνής κοινότητα αναγνώρισε την κεφαλαιώδη προσφορά και των δύο φωτισμένων αυτών ηγετών και τους απονεμήθηκε από κοινού το 1993 το Νόμπελ ειρήνης. Ο Μαντέλα πέθανε στις 5 Δεκεμβρίου του 2013, έχοντας προλάβει να χαρεί τη δικαίωση των αγώνων του.
Η 18η Ιουλίου καθιερώθηκε το 2009 από τη Γενική Συνέλευση των ΗΕ ως διεθνής ημέρα Μαντέλα, προκειμένου να τιμηθεί ο άνθρωπος που έχει συνδέσει το όνομα του με την καταπολέμηση του ρατσισμού και των διακρίσεων και αφιέρωσε τη ζωή του στον αγώνα για την ισότητα, την ειρήνη, την πρόοδο, την κοινωνική δικαιοσύνη για όλους.
Ο Γιώργος Σταμάτης είναι βουλευτής Επικρατείας της ΝΔ
