Με ανησυχία παρακολουθεί η Αθήνα τα τεκταινόµενα στη Μέση Ανατολή, µε το ενδεχόµενο γενικευµένης σύρραξης να επιφέρει ντόµινο εξελίξεων στην ευρύτερη περιοχή, την ώρα που το διπλωµατικό θρίλερ συνεχίζεται και ολόκληρος ο πλανήτης παρακολουθεί µε κοµµένη την ανάσα τις πιθανές αντιδράσεις του Ιράν και της «Χεζµπολάχ», καθώς και την αντίδραση του Ισραήλ σε µια ενδεχόµενη µεγάλης κλίµακας επίθεση.

Το Μαξίµου επιδίδεται σε ασκήσεις επί χάρτου, προετοιµάζοντας αντιδράσεις για τα πιθανά σενάρια κινδύνου επέκτασης της έντασης, ενώ τα υπουργεία Εξωτερικών και Εθνικής Αµυνας βρίσκονται σε επιφυλακή, παρακολουθώντας τις εξελίξεις και, βεβαίως, σε ανοιχτή γραµµή µε εταίρους και συµµάχους για την αντιµετώπιση ενδεχόµενης κρίσης. Σε αυτό το πλαίσιο, το ΥΠ.ΕΞ. έχει καταρτίσει ολοκληρωµένο σχέδιο εκκένωσης πληθυσµών, µε στρατιωτικά ή πολιτικά µέσα, από τον Λίβανο, όπου υπολογίζεται ότι διαµένουν 3.500-4.000 πολίτες ελληνικής καταγωγής. Υπό τις οδηγίες του ελληνικού ΥΠ.ΕΞ. έχει οργανωθεί η καταγραφή των πολιτών ελληνικής καταγωγής, σε συνεργασία µε την ελληνική πρεσβεία στη Βηρυτό και τη Μονάδα Εκτακτων Κρίσεων του υπουργείου, ενώ η επιχείρηση εκκένωσης, εφόσον εµπλακεί η χώρα σε πιθανή σύρραξη, θα είναι στα πρότυπα της αντίστοιχης στο Ισραήλ. Οσον αφορά τη συνδροµή της Ελλάδας σε απεγκλωβισµούς πολιτών, η πρώτη προφανής λύση είναι η φρεγάτα του Πολεµικού Ναυτικού «Κουντουριώτης», η οποία αυτή την περίοδο πλέει στα ανοιχτά του Λιβάνου, στο πλαίσιο της µόνιµης αποστολής ναυτικών δυνάµεων υπό την αιγίδα του ΟΗΕ (UNIFIL).

Ενεργειακή κρίση, μεταναστευτικό

Την ίδια ώρα, τα τύµπανα του πολέµου, που ηχούν δυνατά, δηµιουργούν περαιτέρω ανησυχία για νέα ενεργειακή κρίση, πιθανότητα διαταραχών στις εφοδιαστικές αλυσίδες, αλλά και νέο µεταναστευτικό κύµα σε περίπτωση ανάφλεξης. Πάντως, µια έκτακτη κρίση στο ενεργειακό θα επιβάρυνε τον Προϋπολογισµό, την ώρα που η κυβέρνηση έχει δεσµευτεί να εξακολουθήσει να στηρίζει τους οικονοµικά ευάλωτους για όσο διάστηµα χρειαστεί. Σε αυτή τη φάση, η υλοποίηση της εξαγγελίας φαίνεται από την απόφαση της επιδότησης των τιµολογίων του ρεύµατος για τον Ιούλιο και τον Αύγουστο, µε τους πόρους για την επιδότηση να προέρχονται, εν προκειµένω, από την έκτακτη φορολόγηση των ηλεκτροπαραγωγών.

Το σενάριο, πάντως, αύξησης των τιµών του πετρελαίου αλλά και των ναύλων των πλοίων ενέχει τον κίνδυνο να πυροδοτηθεί ένα νέο πληθωριστικό κύµα, µε τις ανησυχίες να εστιάζουν σε πιθανή αύξηση των τιµών σε βασικά αγαθά. Πηγές του υπουργείου Ανάπτυξης επισηµαίνουν ότι όλα τα σενάρια που εξετάζονται εξαρτώνται από τη χρονική έκταση της αναµέτρησης, το είδος των εγκαταστάσεων που µπορεί να πληγούν, τις επιπτώσεις στις τιµές του ενεργειακού κόστους και φυσικά τις συνέπειες στη µεταφορά προϊόντων. Σε κάθε περίπτωση, όµως, οι ίδιες πηγές ξεκαθαρίζουν ότι δεν θα γίνουν αποδεκτές αυξήσεις προϊόντων χωρίς πραγµατική συσχέτιση µε τα γεγονότα, τονίζοντας πως δεν θα επιτραπεί να χρησιµοποιηθεί η κατάσταση ως άλλοθι.

Επιπτώσεις στην οικονομία

Το τελευταίο πράγµα που εύχεται η ελληνική κυβέρνηση και ο πρωθυπουργός, Κυριάκος Μητσοτάκης, είναι µια ανοιχτή σύγκρουση του Ισραήλ µε το Ιράν. Και αυτό συµβαίνει επειδή µια τέτοια γενικευµένη σύγκρουση στη «γειτονιά» µας θα επηρεάσει την εύθραυστη οικονοµική ανάκαµψη της χώρας µας. Το ίδιο συνέβη και το 2020 µε την πανδηµική κρίση, οπότε η ανάκαµψη της ελληνικής οικονοµίας έπειτα από 10 χρόνια ύφεσης ανακόπηκε ολοσχερώς, ενώ και το 2022 η ενεργειακή κρίση που προκλήθηκε από την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία ανέκοψε τη δυναµική ανάκαµψη της ελληνικής οικονοµίας που έφερνε το Ταµείο Ανάκαµψης. Για την κυβέρνηση του Κυριάκου Μητσοτάκη ένας ενδεχόµενος πόλεµος µεταξύ Ιράν και Ισραήλ πιθανώς να αποτελέσει την πέµπτη κατά σειρά πρόκληση που θα πρέπει να αντιµετωπίσει.

Οι προηγούµενες τέσσερις ήταν ασφαλώς η πανδηµική κρίση, η «υβριδική» απειλή της γείτονος Τουρκίας µε το Μεταναστευτικό και τις προκλήσεις µε το «Ούρουτς Ρέις», η τρίτη πρόκληση αναµφίβολα ήταν η ενεργειακή και η τέταρτη αφορούσε την πληθωριστική κρίση, η οποία επέφερε και τις µεγαλύτερες (πολιτικές και εκλογικές) απώλειες στην κυβέρνηση της Ν.∆. Μια πιθανή πολύµηνη σύγκρουση στη Μέση Ανατολή είναι σίγουρο ότι θα «ξυπνήσει» τον πληθωρισµό στην Ελλάδα, που µε τεράστιες προσπάθειες τόσο η διεθνής κοινότητα όσο και η ελληνική κυβέρνηση κατάφεραν να δαµάσουν. Οι πληθωριστικές πιέσεις θα αφηνιάσουν, καθώς θα στερέψει το ιρανικό πετρέλαιο από τις διεθνείς αγορές, όπως και πιθανώς άλλα προϊόντα από άλλες αγορές (π.χ. ασιατικές). Είναι δε σίγουρο ότι ένας τέτοιος πόλεµος θα κλείσει τα στενά του Σουέζ, τα οποία σήµερα µπορεί να είναι κλειστά για τα ποντοπόρα πλοία της ∆ύσης, αλλά παραµένουν ανοικτά για την Κίνα και άλλες ασιατικές χώρες. Σε µια πολεµική σύρραξη είναι σίγουρο ότι το Ισραήλ θα πλήξει πετρελαϊκές εγκαταστάσεις του Ιράν, όπως το έπραξε και στην Υεµένη, µε αποτέλεσµα να λείψουν από τη διεθνή αγορά περίπου 1,6 εκατ. βαρέλια ηµερησίως.

Επιπτώσεις στον πληθωρισμό

Η ποσότητα αυτή µπορεί εύκολα να καλυφθεί από τις άλλες χώρες του ΟΠΕΚ+, αλλά το ζητούµενο είναι τι θα πράξουν εκείνη τη στιγµή. Καθένας µπορεί να θεωρεί κάθε κρίση ως µια ευκαιρία για πλουτισµό, µε αποτέλεσµα το πετρέλαιο να οδηγηθεί πάνω από τα 100 ευρώ το βαρέλι για µεγάλο χρονικό διάστηµα. Αν αυτό συµβεί, τότε θα τορπιλιστεί ο κρατικός προϋπολογισµός του 2024, ο οποίος καταστρώθηκε τον Νοέµβριο του 2023 µε µέση τιµή πετρελαίου τα 80 ευρώ για τη χρονιά που διανύουµε. Το χειρότερο όµως για την κυβέρνηση είναι ότι µια ανατίµηση του πετρελαίου, και πιθανώς και άλλων ενεργειακών αγαθών (φυσικό αέριο, στερεά καύσιµα κ.λπ.), θα οδηγήσει σε αναζωπύρωση του πληθωρισµού έπειτα από πολύµηνες προσπάθειες τιθάσευσης. Είναι σίγουρο ότι οι Ελληνες καταναλωτές δεν αντέχουν άλλο ένα κύµα ανατιµήσεων στα βασικά αγαθά, καθώς ήδη µε δυσκολία αντεπεξέρχονται στο υφιστάµενο κύµα αυξήσεων.

Ας µην παραγνωρίζεται ότι ο πληθωρισµός στη χώρα µας εκλογικεύθηκε, οι τιµές ωστόσο των αγαθών και των υπηρεσιών παραµένουν υψηλότερες σε σχέση µε το 2021 κατά µέσο όρο 18% και σε ό,τι αφορά τα πολύ βασικά αγαθά (π.χ. τρόφιµα, είδη νοικοκυριού, υγιεινής κ.λπ.) η αύξηση αυτή σε σχέση µε το 2021 ξεπερνά το 30%. Οι ανατιµήσεις αυτές, σε συνδυασµό µε την απίσχναση της αγοραστικής δύναµης των Ελλήνων για περισσότερο από 10 χρόνια, έχουν δηµιουργήσει τεράστιο πρόβληµα στη χώρα και στην ίδια την κυβέρνηση, που πασχίζει να περιορίσει τις επιπτώσεις της µεγάλης ακρίβειας. Ο πληθωρισµός ωστόσο µπορεί να αναζωπυρωθεί και από την απουσία βασικών αγαθών. Ενας πόλεµος στη Μέση Ανατολή σίγουρα θα επηρεάσει το διηπειρωτικό εµπόριο, ειδικά µέσω Σουέζ. Η αύξηση των µεταφορικών ναύλων θα τροφοδοτήσει νέο κύµα ακρίβειας, ακριβώς όπως συνέβη αµέσως µετά την πανδηµία.

Υποχώρηση επενδύσεων

Εν τω µεταξύ, µια γενικευµένη σύρραξη στη Μέση Ανατολή θα οδηγήσει εµµέσως σε υποχώρηση των επενδύσεων τόσο στην Ενωµένη Ευρώπη όσο και στην Ελλάδα, εξαιτίας της διατήρησης του κόστους χρήµατος σε υψηλά επίπεδα για µεγαλύτερο χρονικό διάστηµα του αναµενόµενου. Μια νέα διόγκωση του πληθωρισµού θα καθυστερήσει τις µειώσεις των επιτοκίων που έχουν υποσχεθεί οι κεντρικές τράπεζες, µε ό,τι αυτό συνεπάγεται για τις επενδύσεις των επιχειρήσεων. Για το 2024, η κυβέρνηση αρχικά (Νοέµβριος 2023) είχε προβλέψει αύξηση του ΑΕΠ 2,9%. Στη συνέχεια, στο Μεσοπρόθεσµο Πρόγραµµα 2024- 2027 ο πήχης ανάπτυξης της ελληνικής οικονοµίας τοποθετήθηκε στο 2,5%, αλλά πολλοί οργανισµοί (∆ΝΤ, Ε.Ε. κ.λπ.) βλέπουν την ανάπτυξη της χώρας πιο κοντά στο 2% παρά στο 2,5%. Ενας πόλεµος Ισραήλ - Ιράν σίγουρα δεν θα βοηθήσει την πρόβλεψη της κυβέρνησης, αλλά εκείνες των διεθνών οργανισµών, που µπορεί και αυτές να αποδειχθούν αισιόδοξες.

*Δημοσιεύθηκε στα Παραπολιτικά