Αναθεώρηση Συντάγματος πακέτο με τις εκλογές - Γιατί ο Μητσοτάκης μελετά τη μετάθεση για το 2027
Τυπικά, η σχετική συζήτηση µπορεί να εκκινήσει το 2025
Το παρασκήνιο των διαβουλεύσεων, το αφήγημα που θα συνδυαστεί με την κάλπη και τα άρθρα που βρίσκονται στο τραπέζι για αλλαγή
Κωστας Παπαχλιμιντζος
Τη µετάθεση της διαδικασίας αναθεώρησης του Συντάγµατος κατά δύο ολόκληρα χρόνια φέρεται να µελετά σοβαρά ο Κυριάκος Μητσοτάκης, µε βάση ένα συγκεκριµένο σκεπτικό: τυπικά, η σχετική συζήτηση µπορεί να εκκινήσει το 2025, πέντε χρόνια δηλαδή µετά την ολοκλήρωση της τελευταίας αναθεώρησης.
*Διαβάστε ακόμα: Με "δώρα" η ατζέντα του σημερινού Υπουργικού - Τα μέτρα που σχετίζονται με την οικογένεια και την ασφάλεια
Αυτό έχει ουσιαστικά εξαγγελθεί, ότι στις αρχές του νέου έτους θα ξεκινήσει η όλη συζήτηση, αρχικά εκτός Βουλής και γρήγορα εντός του Κοινοβουλίου.
Εσχάτως, ωστόσο, φαίνεται πως επικρατούν δεύτερες σκέψεις. Η κυβέρνηση, ελλείψει και ισχυρής αντιπολίτευσης, έχει µια δυσκολία να χτίσει ένα πειστικό αφήγηµα, να προβάλει ένα διακύβευµα και να ενισχύσει έτσι τα ποσοστά της, δηµοσκοπικά τουλάχιστον.
Η συζήτηση για το Σύνταγµα εµπεριέχει εµβληµατικές παρεµβάσεις, από την ίδρυση ιδιωτικών πανεπιστηµίων για πρώτη φορά στη Μεταπολίτευση µέχρι τη δηµιουργία Συνταγµατικού ∆ικαστηρίου, µια πρόταση που έχει διατυπώσει ο Γιώργος Γεραπετρίτης µαζί µε επιφανείς νοµικούς και προσωπικότητες ήδη από το 2016 («Ένα καινοτόµο Σύνταγµα για την Ελλάδα»).
Εφόσον η πρώτη φάση της αναθεώρησης γίνει λοιπόν το 2025 και οι εκλογές διεξαχθούν τον Μάιο του 2027, τότε το αφήγηµα αυτό θα έχει «καεί», κατά το κοινώς λεγόµενο, και η µεταρρυθµιστική του πνοή θα έχει ξεθωριάσει.
Η σκέψη, λοιπόν, είναι η συζήτηση στη Βουλή να γίνει µέσα στους πρώτους µήνες του 2027, δύο χρόνια αργότερα από τον αρχικό προγραµµατισµό.
Θυµίζουµε, εξάλλου, ότι η παρούσα Βουλή είναι η προτείνουσα. Με πλειοψηφία των τριών πέµπτων του όλου αριθµού των µελών της (180 βουλευτές δηλαδή) σε δύο ψηφοφορίες, που απέχουν µεταξύ τους έναν τουλάχιστον µήνα, καθορίζονται όλες οι διατάξεις που πρέπει να αναθεωρηθούν.
Η επόµενη Βουλή, όποια δηλαδή προκύψει από τις εθνικές εκλογές το 2027, είναι αυτή η οποία κατά την πρώτη σύνοδό της αποφασίζει µε την απόλυτη πλειοψηφία του όλου αριθµού των µελών της (151 βουλευτές δηλαδή) σχετικά µε τις αναθεωρητέες διατάξεις.
Aν πάλι η πρόταση για αναθεώρηση του Συντάγµατος περάσει µε πάνω από 151 βουλευτές, αλλά όχι 180, τότε η επόµενη Bουλή µπορεί να αποφασίσει σχετικά µε τις αναθεωρητέες διατάξεις µε πλειοψηφία 180 βουλευτών.
Θέλουν λοιπόν οι πολίτες την αναθεώρηση του Άρθρου 16 του Συντάγµατος, που προβλέπει το µονοπώλιο του κράτους στην Ανώτατη Εκπαίδευση, ώστε να ανοίξει ο δρόµος για την ίδρυση ιδιωτικών πανεπιστηµίων στη χώρα; Θέλουν µια πιο ισχυρή και συνταγματικά κατοχυρωμένη προστασία του περιβάλλοντος; Αυτά τα ερωτήµατα θα τεθούν στον κόσµο προεκλογικά και θα σχετίζονται άµεσα µε τη διαδικασία που µόλις θα έχει ολοκληρωθεί στη Βουλή για την πρώτη φάση της αναθεώρησης.
Ο Κυριάκος Μητσοτάκης έχει κάνει λόγο σε ανύποπτο χρόνο για µια «γενναία συνταγµατική αναθεώρηση», µια τολµηρή δηλαδή µεταρρύθµιση του καταστατικού χάρτη της χώρας.
«Οραµατίζοµαι, όµως, µια πιο ευρεία συνταγµατική αναθεώρηση και προφανώς έχουµε υποχρέωση από το ίδιο το Σύνταγµα να διερευνήσουµε τη δυνατότητα ευρύτερων συναινέσεων και µακάρι, σε αυτή τη συζήτηση τουλάχιστον, η αντιπολίτευση, όταν καταφέρει να βρει τον δρόµο της, να µπορέσει να προσέλθει µε ένα πνεύ µα δηµιουργικό, όπως είχε γίνει ορισµένες φορές στο παρελθόν», ανέφερε στη ∆ιεθνή Εκθεση Θεσσαλονίκης, απαντώντας σε σχετική ερώτηση της εφηµερίδας «Απογευµατινή».
Επεσήµανε, δε, ότι δεν είναι στις προθέσεις του να αποτελέσουν αντικείµενο της αναθεώρησης «τα βασικά ζητήµατα τα οποία διέπουν τις σχέσεις κράτους - Εκκλησίας».
Το Άρθρο 16 θα είναι στον βασικό πυρήνα των αλλαγών, καθώς θα πρόκειται -εφόσον βρεθεί η πλειοψηφία των 180 βουλευτών και το στηρίξει- για µια ιστορική µεταρρύθµιση για τα ελληνικά δεδοµένα.
Πέραν τούτου, όπως έχει επισηµάνει ο πρωθυπουργός, «υπάρχουν ζητήµατα που αφορούν το ίδιο το πολιτικό σύστηµα και το πώς µπορούµε να παρέµβουµε ενδεχοµένως και στον εκλογικό νόµο και στη διάρθρωση της εξουσίας», εννοώντας δηλαδή µια συνταγµατική επί της ουσίας κατοχύρωση του λεγόµενου επιτελικού κράτους, αλλά και την πιο ισχυρή θωράκιση του συστήµατος των σταθερών, τετραετών εκλογικών κύκλων.
Σταθερή θέση της Ν.∆. επί προεδρίας Μητσοτάκη είναι ότι χρήζουν αναθεώρησης και τα Άρθρα 78 (νόµοι φορολογικού περιεχοµένου) και 79 (Προϋπολογισµός, απολογισµός, γενικός ισολογισµός) του Συντάγµατος.
Όπως έχει τονίσει ο ίδιος, «αν η χώρα µας κινηθεί τελικά στην κατεύθυνση συνταγµατικά κατοχυρωµένων δηµοσιονοµικών κανόνων, µε άµεση ενσωµάτωση και µεταγενέστερη εφαρµογή, προφανώς αυτό θα βοηθήσει πάρα πολύ να αποκατασταθεί η εµπιστοσύνη στη χώρα. ∆ιότι η αξιοπιστία µας µόνο να ενισχυθεί µπορεί µέσα από την αποφασιστικότητα για τήρηση της δηµοσιονοµικής πειθαρχίας, την οποία θα αποδείξει η εισαγωγή πρόβλεψης τήρησης αυτής της πειθαρχίας στο ίδιο το Σύνταγµά µας».
Υπάρχουν ωστόσο και άλλα άρθρα στα οποία είχε καταλήξει η Ν.∆. ότι πρέπει να αναθεωρηθούν και για τα οποία δεν βρήκε τις απαιτούµενες συναινέσεις στην τελευταία αναθεώρηση.
Στα περισσότερα εξ αυτών αναµένεται ότι θα επανέλθει το 2027 (εφόσον ξεκινήσει πράγµατι τότε η διαδικασία), ίσως µε νέα διατύπωση, ώστε να βρεθούν οι απαραίτητες συγκλίσεις.
Τέτοια είναι το Άρθρο 2, για τη διασφάλιση ευρωπαϊκού προσανατολισµού της χώρας, το 4, για την κατοχύρωση ισότητας ευκαιριών και αξιοκρατίας, και το 17, για να εφαρµόζονται οι διατάξεις περί αναγκαστικής απαλλοτρίωσης και στην περίπτωση απαλλοτριώσεων που κηρύσσονται κατ’ εφαρµογήν πολεοδοµικής, χωροταξικής ή αρχαιολογικής νοµοθεσίας.
Αναµένεται επίσης να µπει στα προς αναθεώρηση άρθρα το 25, ώστε το κράτος να µεριµνά για τη διασφάλιση συνθηκών αξιοπρεπούς διαβίωσης όλων των πολιτών µέσω ενός συστήµατος ελάχιστου εγγυηµένου εισοδήµατος και να ενθαρρύνει µε θετικές δράσεις τον εθελοντισµό, το 29, για να διενεργείται ο έλεγχος των εκλογικών δαπανών των κοµµάτων και των υποψήφιων βουλευτών από το Ελεγκτικό Συνέδριο, αλλά και το 41, που θα καταργεί πλέον τη δυνατότητα διάλυσης της Βουλής µε πρόταση της κυβέρνησης για εθνικό θέµα εξαιρετικής σηµασίας και θα καθιερώνει έτσι σταθερούς εκλογικούς κύκλους.
Συνδυαστικά, θα προταθεί να αλλάξει και το Άρθρο 53 και να προβλέπει πως οι βουλευτικές εκλογές θα διενεργούνται σε σταθερή ηµεροµηνία ανά τετραετία, ότι η Βουλή µπορεί να αυτοδιαλυθεί µε απόφασή της, που λαµβάνεται µε την απόλυτη πλειοψηφία του συνολικού αριθµού των βουλευτών, και πως η προκήρυξη πρόωρων εκλογών αφορά τον υπολει πόµενο χρόνο έως τη διενέργεια των εκλογών στην ορισµένη ηµεροµηνία.
Σε σχέση µε το περιβάλλον και το Άρθρο 24, ο κ. Μητσοτάκης είχε ήδη εκφράσει κάποιες πρώτες σκέψεις από τότε που ήταν πρόεδρος της Επιτροπής Περιβάλλοντος της Βουλής επί κυβέρνησης Καραµανλή.
Ειδικότερα, οι προτάσεις για την αναθεώρηση του Άρθρου 24 του Συντάγµατος («προστασία του περιβάλλοντος») κινούνται στο ακόλουθο πλαίσιο:
*Διαβάστε ακόμα: Με "δώρα" η ατζέντα του σημερινού Υπουργικού - Τα μέτρα που σχετίζονται με την οικογένεια και την ασφάλεια
Αυτό έχει ουσιαστικά εξαγγελθεί, ότι στις αρχές του νέου έτους θα ξεκινήσει η όλη συζήτηση, αρχικά εκτός Βουλής και γρήγορα εντός του Κοινοβουλίου.
Εσχάτως, ωστόσο, φαίνεται πως επικρατούν δεύτερες σκέψεις. Η κυβέρνηση, ελλείψει και ισχυρής αντιπολίτευσης, έχει µια δυσκολία να χτίσει ένα πειστικό αφήγηµα, να προβάλει ένα διακύβευµα και να ενισχύσει έτσι τα ποσοστά της, δηµοσκοπικά τουλάχιστον.
Η συζήτηση για το Σύνταγµα εµπεριέχει εµβληµατικές παρεµβάσεις, από την ίδρυση ιδιωτικών πανεπιστηµίων για πρώτη φορά στη Μεταπολίτευση µέχρι τη δηµιουργία Συνταγµατικού ∆ικαστηρίου, µια πρόταση που έχει διατυπώσει ο Γιώργος Γεραπετρίτης µαζί µε επιφανείς νοµικούς και προσωπικότητες ήδη από το 2016 («Ένα καινοτόµο Σύνταγµα για την Ελλάδα»).
Εφόσον η πρώτη φάση της αναθεώρησης γίνει λοιπόν το 2025 και οι εκλογές διεξαχθούν τον Μάιο του 2027, τότε το αφήγηµα αυτό θα έχει «καεί», κατά το κοινώς λεγόµενο, και η µεταρρυθµιστική του πνοή θα έχει ξεθωριάσει.
Η σκέψη, λοιπόν, είναι η συζήτηση στη Βουλή να γίνει µέσα στους πρώτους µήνες του 2027, δύο χρόνια αργότερα από τον αρχικό προγραµµατισµό.
Θυµίζουµε, εξάλλου, ότι η παρούσα Βουλή είναι η προτείνουσα. Με πλειοψηφία των τριών πέµπτων του όλου αριθµού των µελών της (180 βουλευτές δηλαδή) σε δύο ψηφοφορίες, που απέχουν µεταξύ τους έναν τουλάχιστον µήνα, καθορίζονται όλες οι διατάξεις που πρέπει να αναθεωρηθούν.
Η επόµενη Βουλή, όποια δηλαδή προκύψει από τις εθνικές εκλογές το 2027, είναι αυτή η οποία κατά την πρώτη σύνοδό της αποφασίζει µε την απόλυτη πλειοψηφία του όλου αριθµού των µελών της (151 βουλευτές δηλαδή) σχετικά µε τις αναθεωρητέες διατάξεις.
Aν πάλι η πρόταση για αναθεώρηση του Συντάγµατος περάσει µε πάνω από 151 βουλευτές, αλλά όχι 180, τότε η επόµενη Bουλή µπορεί να αποφασίσει σχετικά µε τις αναθεωρητέες διατάξεις µε πλειοψηφία 180 βουλευτών.
Θέλουν λοιπόν οι πολίτες την αναθεώρηση του Άρθρου 16 του Συντάγµατος, που προβλέπει το µονοπώλιο του κράτους στην Ανώτατη Εκπαίδευση, ώστε να ανοίξει ο δρόµος για την ίδρυση ιδιωτικών πανεπιστηµίων στη χώρα; Θέλουν µια πιο ισχυρή και συνταγματικά κατοχυρωμένη προστασία του περιβάλλοντος; Αυτά τα ερωτήµατα θα τεθούν στον κόσµο προεκλογικά και θα σχετίζονται άµεσα µε τη διαδικασία που µόλις θα έχει ολοκληρωθεί στη Βουλή για την πρώτη φάση της αναθεώρησης.
Και ο εκλογικός νόμος
Ο Κυριάκος Μητσοτάκης έχει κάνει λόγο σε ανύποπτο χρόνο για µια «γενναία συνταγµατική αναθεώρηση», µια τολµηρή δηλαδή µεταρρύθµιση του καταστατικού χάρτη της χώρας. «Οραµατίζοµαι, όµως, µια πιο ευρεία συνταγµατική αναθεώρηση και προφανώς έχουµε υποχρέωση από το ίδιο το Σύνταγµα να διερευνήσουµε τη δυνατότητα ευρύτερων συναινέσεων και µακάρι, σε αυτή τη συζήτηση τουλάχιστον, η αντιπολίτευση, όταν καταφέρει να βρει τον δρόµο της, να µπορέσει να προσέλθει µε ένα πνεύ µα δηµιουργικό, όπως είχε γίνει ορισµένες φορές στο παρελθόν», ανέφερε στη ∆ιεθνή Εκθεση Θεσσαλονίκης, απαντώντας σε σχετική ερώτηση της εφηµερίδας «Απογευµατινή».
Επεσήµανε, δε, ότι δεν είναι στις προθέσεις του να αποτελέσουν αντικείµενο της αναθεώρησης «τα βασικά ζητήµατα τα οποία διέπουν τις σχέσεις κράτους - Εκκλησίας».
Το Άρθρο 16 θα είναι στον βασικό πυρήνα των αλλαγών, καθώς θα πρόκειται -εφόσον βρεθεί η πλειοψηφία των 180 βουλευτών και το στηρίξει- για µια ιστορική µεταρρύθµιση για τα ελληνικά δεδοµένα.
Πέραν τούτου, όπως έχει επισηµάνει ο πρωθυπουργός, «υπάρχουν ζητήµατα που αφορούν το ίδιο το πολιτικό σύστηµα και το πώς µπορούµε να παρέµβουµε ενδεχοµένως και στον εκλογικό νόµο και στη διάρθρωση της εξουσίας», εννοώντας δηλαδή µια συνταγµατική επί της ουσίας κατοχύρωση του λεγόµενου επιτελικού κράτους, αλλά και την πιο ισχυρή θωράκιση του συστήµατος των σταθερών, τετραετών εκλογικών κύκλων.
Σταθερή θέση της Ν.∆. επί προεδρίας Μητσοτάκη είναι ότι χρήζουν αναθεώρησης και τα Άρθρα 78 (νόµοι φορολογικού περιεχοµένου) και 79 (Προϋπολογισµός, απολογισµός, γενικός ισολογισµός) του Συντάγµατος.
Όπως έχει τονίσει ο ίδιος, «αν η χώρα µας κινηθεί τελικά στην κατεύθυνση συνταγµατικά κατοχυρωµένων δηµοσιονοµικών κανόνων, µε άµεση ενσωµάτωση και µεταγενέστερη εφαρµογή, προφανώς αυτό θα βοηθήσει πάρα πολύ να αποκατασταθεί η εµπιστοσύνη στη χώρα. ∆ιότι η αξιοπιστία µας µόνο να ενισχυθεί µπορεί µέσα από την αποφασιστικότητα για τήρηση της δηµοσιονοµικής πειθαρχίας, την οποία θα αποδείξει η εισαγωγή πρόβλεψης τήρησης αυτής της πειθαρχίας στο ίδιο το Σύνταγµά µας».
Οι απαραίτητες συγκλίσεις
Υπάρχουν ωστόσο και άλλα άρθρα στα οποία είχε καταλήξει η Ν.∆. ότι πρέπει να αναθεωρηθούν και για τα οποία δεν βρήκε τις απαιτούµενες συναινέσεις στην τελευταία αναθεώρηση.Στα περισσότερα εξ αυτών αναµένεται ότι θα επανέλθει το 2027 (εφόσον ξεκινήσει πράγµατι τότε η διαδικασία), ίσως µε νέα διατύπωση, ώστε να βρεθούν οι απαραίτητες συγκλίσεις.
Τα ερωτήµατα θα τεθούν στον κόσµο προεκλογικά και θα σχετίζονται άµε σα µε τη διαδικασία που µόλις θα έχει ολοκληρωθεί στη Βουλή για την πρώτη φάση της αναθεώρησης
Τέτοια είναι το Άρθρο 2, για τη διασφάλιση ευρωπαϊκού προσανατολισµού της χώρας, το 4, για την κατοχύρωση ισότητας ευκαιριών και αξιοκρατίας, και το 17, για να εφαρµόζονται οι διατάξεις περί αναγκαστικής απαλλοτρίωσης και στην περίπτωση απαλλοτριώσεων που κηρύσσονται κατ’ εφαρµογήν πολεοδοµικής, χωροταξικής ή αρχαιολογικής νοµοθεσίας.
Αναµένεται επίσης να µπει στα προς αναθεώρηση άρθρα το 25, ώστε το κράτος να µεριµνά για τη διασφάλιση συνθηκών αξιοπρεπούς διαβίωσης όλων των πολιτών µέσω ενός συστήµατος ελάχιστου εγγυηµένου εισοδήµατος και να ενθαρρύνει µε θετικές δράσεις τον εθελοντισµό, το 29, για να διενεργείται ο έλεγχος των εκλογικών δαπανών των κοµµάτων και των υποψήφιων βουλευτών από το Ελεγκτικό Συνέδριο, αλλά και το 41, που θα καταργεί πλέον τη δυνατότητα διάλυσης της Βουλής µε πρόταση της κυβέρνησης για εθνικό θέµα εξαιρετικής σηµασίας και θα καθιερώνει έτσι σταθερούς εκλογικούς κύκλους.
Συνδυαστικά, θα προταθεί να αλλάξει και το Άρθρο 53 και να προβλέπει πως οι βουλευτικές εκλογές θα διενεργούνται σε σταθερή ηµεροµηνία ανά τετραετία, ότι η Βουλή µπορεί να αυτοδιαλυθεί µε απόφασή της, που λαµβάνεται µε την απόλυτη πλειοψηφία του συνολικού αριθµού των βουλευτών, και πως η προκήρυξη πρόωρων εκλογών αφορά τον υπολει πόµενο χρόνο έως τη διενέργεια των εκλογών στην ορισµένη ηµεροµηνία.
Σε σχέση µε το περιβάλλον και το Άρθρο 24, ο κ. Μητσοτάκης είχε ήδη εκφράσει κάποιες πρώτες σκέψεις από τότε που ήταν πρόεδρος της Επιτροπής Περιβάλλοντος της Βουλής επί κυβέρνησης Καραµανλή.
Ειδικότερα, οι προτάσεις για την αναθεώρηση του Άρθρου 24 του Συντάγµατος («προστασία του περιβάλλοντος») κινούνται στο ακόλουθο πλαίσιο:
- Να αναγνωριστεί ως συνταγµατική υποχρέωση του κράτους η βιώσιµη ανάπτυξη, αλλά και η αντιµετώπιση της κλιµατικής αλλαγής, η διαφύλαξη των υδάτινων πόρων και η ενίσχυση των Ανανεώσιµων Πηγών Ενέργειας.
- Να καταστεί ρητή η υποχρέωση να κηρύσσονται αναδασωτέες και να µη διατίθενται για άλλον προ ορισµό δηµόσια και ιδιωτικά δάση που καταστρά φηκαν από πυρκαγιά και να προβλέπονται και κυρώσεις για τους τυχόν παραβάτες.
- Να απαγορεύεται η µεταβολή του προορισµού των δασών, εκτός αν προκύπτει άλλη χρήση, την οποία να επιβάλλει «επιτακτικό δηµόσιο συµφέρον».
- Η χωροταξική και πολεοδοµική πολιτική να σέβεται και να προάγει την έννοια του περιβαλλοντικού ισοζυγίου.
