Νέο Κληρονοµικό ∆ίκαιο και διαθήκες µε ψηφιακή υπογραφή - Ολες οι αλλαγές που εξετάζει το υπουργείο ∆ικαιοσύνης
Τι αναμένεται
Γιατί δεν καταργούνται οι ιδιόγραφες και πώς θα µπει τέλος στις πλαστές – Στην εξ αδιαθέτου διαδοχή, τη νόµιµη µοίρα για τους δικαιούχους και τις συµβάσεις θα εστιάζει επιπλέον το υπό διαµόρφωση πλαίσιο
Πενυ Αβραμιδη
Μία οµάδα εργασίας, που αποτελείται από 15 επιφανείς προσωπικότητες νοµικών µε επικεφαλής τον επίτιµο καθηγητή του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστηµίου Αθηνών, ακαδηµαϊκό και δικηγόρο παρ’ Αρείω Πάγω, Απόστολο Γεωργιάδη, αναλαµβάνει την πλήρη αναµόρφωση και κωδικοποίηση του Κληρονοµικού ∆ικαίου, µε τον υπουργό ∆ικαιοσύνης Γιώργο Φλωρίδη και τα στελέχη του χαρτοφυλακίου να εκτιµούν ότι την άνοιξη του 2025 η Επιτροπή θα έχει ολοκληρώσει το έργο της και το νέο Κληρονοµικό ∆ίκαιο, έπειτα από διαβούλευση µε τους αρµόδιους φορείς, θα θεσµοθετηθεί ως νόµος του κράτους.
Πρόκειται για ένα µεγάλο εγχείρηµα, δεδοµένου πως το Κληρονοµικό ∆ίκαιο θεσπίστηκε στη µορφή του Αστικού Κώδικα πριν από 80 χρόνια και οι διατάξεις του παραµένουν αναλλοίωτες έως σήµερα, τη στιγµή που έχουν δηµιουργηθεί νέες κοινωνικές σχέσεις και κοινωνικές αντιλήψεις τις τελευταίες δεκαετίες, και έτσι κρίνονται επιβεβληµένες οι αλλαγές στο συγκεκριµένο πεδίο. Σύµφωνα µε το σκεπτικό του υπουργείου ∆ικαιοσύνης, το απαρχαιωµένο καθεστώς που ισχύει, όσον αφορά τις έννοµες σχέσεις και συνέπειες που απορρέουν από τον θάνατο ενός προσώπου, κρίνεται αναγκαίο να συµβαδίζει µε τις σύγχρονες κοινωνικές και οικονοµικές συνθήκες, λαµβάνοντας υπόψη τις κοινωνικές και δηµογραφικές µεταβολές που καταγράφονται στο σύνολο των χωρών της Ευρωπαϊκής Ενωσης.
Σε αυτό το πλαίσιο, οι προωθούµενες αλλαγές που αναµένεται να τεθούν επί τάπητος από την Επιτροπή, µε αντικείµενο την αναµόρφωση του Κληρονοµικού ∆ικαίου, εστιάζουν σε τέσσερα σηµεία:
1. Την εξ αδιαθέτου διαδοχή.
2. Τη νόµιµη µοίρα για τους κληρονόµους.
3. Τις κληρονοµικές συµβάσεις.
4. Το καθεστώς και τα είδη των διαθηκών.
Στις διατάξεις που αφορούν τις διαθήκες, το υπουργείο ∆ικαιοσύνης θα επιδιώξει την επίλυση ενός σοβαρού κοινωνικού και νοµικού προβλήµατος, το οποίο σχετίζεται µε το συχνό φαινόµενο των πολλών ιδιόχειρων διαθηκών, οι οποίες κατά περιπτώσεις είναι πλαστές, µε τον έλεγχο της εγκυρότητάς τους να καθίσταται δύσκολος έως αδύνατος. Στόχος του υπουργείου είναι να περιοριστεί το φαινόµενο των διαθηκών που πλαστογραφούνται ενίοτε από τρίτους, µε αποτέλεσµα να υπάρχουν για έναν κληρονοµούµενο τρεις ή τέσσερις διαθήκες και στη συνέχεια να ακολουθείται µία χρονοβόρος διαδικασία για την απόδοση της περιουσίας. Συνεπώς, η αρµόδια Επιτροπή θα αναζητήσει λύσεις προς την επίλυση του σηµαντικού ζητήµατος, αξιοποιώντας τις ψηφιακές δυνατότητες.
Ωστόσο, αξίζει να επισηµανθεί, όπως τονίζει ανώτατη πηγή του υπουργείου ∆ικαιοσύνης, πως δεν θα καταργηθεί η ιδιόγραφη διαθήκη και δεν αποτελεί αυτό στόχο του υπουργείου σε καµία περίπτωση, αλλά θα προβλεφθεί η σταδιακή µετάβαση σε ένα είδος ψηφιακής διαθήκης, όπως η δυνατότητα ηλεκτρονικής αποθήκευσης των διαθηκών. Σε πρώτη φάση, η Επιτροπή θα εξετάσει τρόπους για να διασφαλιστεί η εγκυρότητά τους, ενώ µια πρόταση προς αυτή την κατεύθυνση θα ήταν να θεωρούνται έγκυρες ιδιόγραφες διαθήκες οι οποίες διαθέτουν ψηφιακή υπογραφή. ∆ηλαδή, να γίνεται η ιδιόχειρη διαθήκη και να υπογράφεται από τον ενδιαφερόµενο σε ένα σύστηµα ψηφιακής υπογραφής, όπως το gov.gr.
Επιπλέον, ένα άλλο σηµαντικό ζήτηµα που θα εστιάσει το αναθεωρηµένο Κληρονοµικό ∆ίκαιο είναι η δυνατότητα σύναψης κληρονοµικών συµβάσεων, απέναντι στις οποίες στο νοµικό σύστηµα της Ελλάδας καταγράφεται «καχυποψία». Στόχος της σηµαντικής αλλαγής για τη σύναψη κληρονοµικών συµβάσεων, οι οποίες δεν επιτρέπονταν στη χώρα µας, σε αντίθεση µε πολλές άλλες χώρες που ήδη εφαρµόζουν αυτή την πρακτική, είναι η µεγαλύτερη ευελιξία στη διαχείριση της περιουσίας, καθώς µε την εισαγωγή του θεσµού της κληρονοµικής σύµβασης θα επιτρέπεται η συµφωνία για την κατανοµή της περιουσίας από τον διαθέτη µε τρόπο που να ανταποκρίνεται καλύτερα στις προσωπικές, οικογενειακές ή επιχειρηµατικές ανάγκες των εµπλεκόµενων µερών.
Η ειδοποιός διαφορά της κληρονοµικής σύµβασης από τη διαθήκη είναι πως προβλέπει νοµικές υποχρεώσεις για τον διαθέτη και τους κληρονόµους, σε αντίθεση µε τη διαθήκη, όπου ο κληρονοµούµενος µπορεί να την αλλάξει µέχρι το θάνατό του. Η εισαγωγή του θεσµού των κληρονοµικών συµβάσεων δίνει περισσότερη ελευθερία στη διαχείριση της περιουσίας από τον διαθέτη και περιορίζει τη νόµιµη µοίρα των κληρονόµων, βάσει της οποίας µέρος της περιουσίας του αποβιώσαντος έπρεπε υποχρεωτικά να πάει στους άµεσους συγγενείς του, ανεξάρτητα από τη δική του επιθυµία.
Πηγές του υπουργείου ∆ικαιοσύνης, ωστόσο, τονίζουν στην «Κυριακάτικη Απογευµατινή» ότι στο πνεύµα των αλλαγών που θα επεξεργαστεί η οµάδα εργασίας υπό τον Απ. Γεωργιάδη δεν περιλαµβάνεται η πλήρης κατάργηση της νόµιµης µοίρας, αλλά η δυνατότητα σύναψης κληρονοµικής σύβασης, δηλαδή η κατανοµή της περιουσίας του διαθέτη εν ζωή, µε τη σύµφωνη γνώµη των κληρονόµων του, που θα συµβάλει στην αποφυγή αντιδικιών και συγκρούσεων µετά θάνατον, ανάµεσα στα µέλη της οικογένειάς του. Σε αυτό το σηµείο, η συσταθείσα επιτροπή θα κληθεί να προβλέψει τις απαραίτητες δικλίδες ασφαλείας για την εφαρµογή του θεσµού και την προστασία των εµπλεκόµενων µερών, κυρίως των περισσότερο ευάλωτων.
Εχει καταγραφεί το φαινόµενο ένας γάµος να έχει τελειώσει, αλλά να µην έχει λυθεί νοµικά και ένα από τα δύο πρόσωπα να συζεί µε κάποιο άλλο, όµως λόγω του ότι ο προηγούµενος γάµος είναι σε ισχύ δεν γίνεται να συναφθεί σύµφωνο συµβίωσης και προφανώς νέος γάµος. Σύµφωνα, λοιπόν, µε στελέχη του υπουργείου ∆ικαιοσύνης τέτοιες περιπτώσεις θα ρυθµίζονται από τις νέες διατάξεις που προωθούνται, όπως και ο περιορισµός του κληρονοµικού δικαιώµατος σε συγγενείς, όπως για παράδειγµα στους υπερήλικους γονείς. Παράλληλα, εξαιρετική σηµασία στην «επικαιροποίηση» του Κληρονοµικού ∆ικαίου έχουν οι προωθούµενες ρυθµίσεις για τις επιχειρήσεις , αναφορικά µε τη διαχείρισή της µετά θάνατον, προκειµένου να αποφεύγεται ο κατακερµατισµός της και οι συνέπειες αυτού στον τοµέα της Οικονοµίας. Σε αυτό το πλαίσιο, στελέχη του υπουργείου ∆ικαιοσύνης αναφέρουν στην «Κυριακάτικη Απογευµατινή» ότι θα υπάρχει ένα ολιστικό πλέγµα ρυθµίσεων που θα διευκολύνει τη µεταβίβαση της επιχείρησης και την ελεύθερη διάθεση άυλων περιουσιακών στοιχείων µεγάλης αξίας, όπως είναι τα εµπορικά σήµατα, οι ευρεσιτεχνίες, τα πνευµατικά δικαιώµατα, για τα οποία το ισχύον νοµικό πλαίσιο προβλέπει σηµαντικούς περιορισµούς.
Με τις νέες ρυθµίσεις, οι κάτοχοι αυτών των δικαιωµάτων θα έχουν τη δυνατότητα στη µεταβίβαση, στο σύνολό τους, και τη µετέπειτα εκµετάλλευσή τους, µέσω κληρονοµικής σύµβασης ή διαθήκης, χωρίς τους περιορισµούς που ίσχυαν µέχρι τώρα.
Δημοσιεύτηκε στην Κυριακάτικη Απογευματινή
Πρόκειται για ένα µεγάλο εγχείρηµα, δεδοµένου πως το Κληρονοµικό ∆ίκαιο θεσπίστηκε στη µορφή του Αστικού Κώδικα πριν από 80 χρόνια και οι διατάξεις του παραµένουν αναλλοίωτες έως σήµερα, τη στιγµή που έχουν δηµιουργηθεί νέες κοινωνικές σχέσεις και κοινωνικές αντιλήψεις τις τελευταίες δεκαετίες, και έτσι κρίνονται επιβεβληµένες οι αλλαγές στο συγκεκριµένο πεδίο. Σύµφωνα µε το σκεπτικό του υπουργείου ∆ικαιοσύνης, το απαρχαιωµένο καθεστώς που ισχύει, όσον αφορά τις έννοµες σχέσεις και συνέπειες που απορρέουν από τον θάνατο ενός προσώπου, κρίνεται αναγκαίο να συµβαδίζει µε τις σύγχρονες κοινωνικές και οικονοµικές συνθήκες, λαµβάνοντας υπόψη τις κοινωνικές και δηµογραφικές µεταβολές που καταγράφονται στο σύνολο των χωρών της Ευρωπαϊκής Ενωσης.
Σε αυτό το πλαίσιο, οι προωθούµενες αλλαγές που αναµένεται να τεθούν επί τάπητος από την Επιτροπή, µε αντικείµενο την αναµόρφωση του Κληρονοµικού ∆ικαίου, εστιάζουν σε τέσσερα σηµεία:
1. Την εξ αδιαθέτου διαδοχή.
2. Τη νόµιµη µοίρα για τους κληρονόµους.
3. Τις κληρονοµικές συµβάσεις.
4. Το καθεστώς και τα είδη των διαθηκών.
Στις διατάξεις που αφορούν τις διαθήκες, το υπουργείο ∆ικαιοσύνης θα επιδιώξει την επίλυση ενός σοβαρού κοινωνικού και νοµικού προβλήµατος, το οποίο σχετίζεται µε το συχνό φαινόµενο των πολλών ιδιόχειρων διαθηκών, οι οποίες κατά περιπτώσεις είναι πλαστές, µε τον έλεγχο της εγκυρότητάς τους να καθίσταται δύσκολος έως αδύνατος. Στόχος του υπουργείου είναι να περιοριστεί το φαινόµενο των διαθηκών που πλαστογραφούνται ενίοτε από τρίτους, µε αποτέλεσµα να υπάρχουν για έναν κληρονοµούµενο τρεις ή τέσσερις διαθήκες και στη συνέχεια να ακολουθείται µία χρονοβόρος διαδικασία για την απόδοση της περιουσίας. Συνεπώς, η αρµόδια Επιτροπή θα αναζητήσει λύσεις προς την επίλυση του σηµαντικού ζητήµατος, αξιοποιώντας τις ψηφιακές δυνατότητες.
Ωστόσο, αξίζει να επισηµανθεί, όπως τονίζει ανώτατη πηγή του υπουργείου ∆ικαιοσύνης, πως δεν θα καταργηθεί η ιδιόγραφη διαθήκη και δεν αποτελεί αυτό στόχο του υπουργείου σε καµία περίπτωση, αλλά θα προβλεφθεί η σταδιακή µετάβαση σε ένα είδος ψηφιακής διαθήκης, όπως η δυνατότητα ηλεκτρονικής αποθήκευσης των διαθηκών. Σε πρώτη φάση, η Επιτροπή θα εξετάσει τρόπους για να διασφαλιστεί η εγκυρότητά τους, ενώ µια πρόταση προς αυτή την κατεύθυνση θα ήταν να θεωρούνται έγκυρες ιδιόγραφες διαθήκες οι οποίες διαθέτουν ψηφιακή υπογραφή. ∆ηλαδή, να γίνεται η ιδιόχειρη διαθήκη και να υπογράφεται από τον ενδιαφερόµενο σε ένα σύστηµα ψηφιακής υπογραφής, όπως το gov.gr.
Τέλος στην «καχυποψία»
Επιπλέον, ένα άλλο σηµαντικό ζήτηµα που θα εστιάσει το αναθεωρηµένο Κληρονοµικό ∆ίκαιο είναι η δυνατότητα σύναψης κληρονοµικών συµβάσεων, απέναντι στις οποίες στο νοµικό σύστηµα της Ελλάδας καταγράφεται «καχυποψία». Στόχος της σηµαντικής αλλαγής για τη σύναψη κληρονοµικών συµβάσεων, οι οποίες δεν επιτρέπονταν στη χώρα µας, σε αντίθεση µε πολλές άλλες χώρες που ήδη εφαρµόζουν αυτή την πρακτική, είναι η µεγαλύτερη ευελιξία στη διαχείριση της περιουσίας, καθώς µε την εισαγωγή του θεσµού της κληρονοµικής σύµβασης θα επιτρέπεται η συµφωνία για την κατανοµή της περιουσίας από τον διαθέτη µε τρόπο που να ανταποκρίνεται καλύτερα στις προσωπικές, οικογενειακές ή επιχειρηµατικές ανάγκες των εµπλεκόµενων µερών.
Η ειδοποιός διαφορά της κληρονοµικής σύµβασης από τη διαθήκη είναι πως προβλέπει νοµικές υποχρεώσεις για τον διαθέτη και τους κληρονόµους, σε αντίθεση µε τη διαθήκη, όπου ο κληρονοµούµενος µπορεί να την αλλάξει µέχρι το θάνατό του. Η εισαγωγή του θεσµού των κληρονοµικών συµβάσεων δίνει περισσότερη ελευθερία στη διαχείριση της περιουσίας από τον διαθέτη και περιορίζει τη νόµιµη µοίρα των κληρονόµων, βάσει της οποίας µέρος της περιουσίας του αποβιώσαντος έπρεπε υποχρεωτικά να πάει στους άµεσους συγγενείς του, ανεξάρτητα από τη δική του επιθυµία.
Πηγές του υπουργείου ∆ικαιοσύνης, ωστόσο, τονίζουν στην «Κυριακάτικη Απογευµατινή» ότι στο πνεύµα των αλλαγών που θα επεξεργαστεί η οµάδα εργασίας υπό τον Απ. Γεωργιάδη δεν περιλαµβάνεται η πλήρης κατάργηση της νόµιµης µοίρας, αλλά η δυνατότητα σύναψης κληρονοµικής σύβασης, δηλαδή η κατανοµή της περιουσίας του διαθέτη εν ζωή, µε τη σύµφωνη γνώµη των κληρονόµων του, που θα συµβάλει στην αποφυγή αντιδικιών και συγκρούσεων µετά θάνατον, ανάµεσα στα µέλη της οικογένειάς του. Σε αυτό το σηµείο, η συσταθείσα επιτροπή θα κληθεί να προβλέψει τις απαραίτητες δικλίδες ασφαλείας για την εφαρµογή του θεσµού και την προστασία των εµπλεκόµενων µερών, κυρίως των περισσότερο ευάλωτων.
Οι σύντροφοι ζωής
Να σηµειωθεί ότι βάσει του ισχύοντος πλαισίου στο Κληρονοµικό ∆ίκαιο, όταν υφίσταται κληρονοµιά χωρίς διαθήκη (κληρονοµική εξ αδιαθέτου διαδοχή), τότε προβλέπονται τάξεις, µε βάση τις οποίες καθορίζονται ποιοι καλούνται µε σκοπό την αποδοχή ή την αποποίησή της. Υπό αυτό το πρίσµα το υπουργείο ∆ικαιοσύνης προωθεί αλλαγές, µε στόχο το Κληρονοµικό ∆ίκαιο να απαντά στις συνθήκες της εποχής, µε ενδεικτική την αναγνώριση του κληρονοµικού δικαιώµατος σε συντρόφους ζωής, που δεν έχουν συνάψει γάµο ή σύµφωνο συµβίωσης µε τον θανόντα.Εχει καταγραφεί το φαινόµενο ένας γάµος να έχει τελειώσει, αλλά να µην έχει λυθεί νοµικά και ένα από τα δύο πρόσωπα να συζεί µε κάποιο άλλο, όµως λόγω του ότι ο προηγούµενος γάµος είναι σε ισχύ δεν γίνεται να συναφθεί σύµφωνο συµβίωσης και προφανώς νέος γάµος. Σύµφωνα, λοιπόν, µε στελέχη του υπουργείου ∆ικαιοσύνης τέτοιες περιπτώσεις θα ρυθµίζονται από τις νέες διατάξεις που προωθούνται, όπως και ο περιορισµός του κληρονοµικού δικαιώµατος σε συγγενείς, όπως για παράδειγµα στους υπερήλικους γονείς. Παράλληλα, εξαιρετική σηµασία στην «επικαιροποίηση» του Κληρονοµικού ∆ικαίου έχουν οι προωθούµενες ρυθµίσεις για τις επιχειρήσεις , αναφορικά µε τη διαχείρισή της µετά θάνατον, προκειµένου να αποφεύγεται ο κατακερµατισµός της και οι συνέπειες αυτού στον τοµέα της Οικονοµίας. Σε αυτό το πλαίσιο, στελέχη του υπουργείου ∆ικαιοσύνης αναφέρουν στην «Κυριακάτικη Απογευµατινή» ότι θα υπάρχει ένα ολιστικό πλέγµα ρυθµίσεων που θα διευκολύνει τη µεταβίβαση της επιχείρησης και την ελεύθερη διάθεση άυλων περιουσιακών στοιχείων µεγάλης αξίας, όπως είναι τα εµπορικά σήµατα, οι ευρεσιτεχνίες, τα πνευµατικά δικαιώµατα, για τα οποία το ισχύον νοµικό πλαίσιο προβλέπει σηµαντικούς περιορισµούς.
Με τις νέες ρυθµίσεις, οι κάτοχοι αυτών των δικαιωµάτων θα έχουν τη δυνατότητα στη µεταβίβαση, στο σύνολό τους, και τη µετέπειτα εκµετάλλευσή τους, µέσω κληρονοµικής σύµβασης ή διαθήκης, χωρίς τους περιορισµούς που ίσχυαν µέχρι τώρα.
Δημοσιεύτηκε στην Κυριακάτικη Απογευματινή
